Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౬] ౬. ఆరామదూసకజాతకవణ్ణనా
[46] 6. Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā
న వే అనత్థకుసలేనాతి ఇదం సత్థా అఞ్ఞతరస్మిం కోసలగామకే విహరన్తో ఉయ్యానదూసకం ఆరబ్భ కథేసి. సత్థా కిర కోసలేసు చారికం చరమానో అఞ్ఞతరం గామకం సమ్పాపుణి. తత్థేకో కుటుమ్బికో తథాగతం నిమన్తేత్వా అత్తనో ఉయ్యానే నిసీదాపేత్వా బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స మహాదానం దత్వా ‘‘భన్తే, యథారుచియా ఇమస్మిం ఉయ్యానే విచరథా’’తి ఆహ. భిక్ఖూ ఉట్ఠాయ ఉయ్యానపాలం గహేత్వా ఉయ్యానే విచరన్తా ఏకం అఙ్గణట్ఠానం దిస్వా ఉయ్యానపాలం పుచ్ఛింసు ‘‘ఉపాసక, ఇమం ఉయ్యానం అఞ్ఞత్థ సన్దచ్ఛాయం, ఇమస్మిం పన ఠానే న కోచి రుక్ఖో వా గచ్ఛో వా అత్థి, కిం ను ఖో కారణ’’న్తి? ‘‘భన్తే, ఇమస్స ఉయ్యానస్స రోపనకాలే ఏకో గామదారకో ఉదకం సిఞ్చన్తో ఇమస్మిం ఠానే రుక్ఖపోతకే ఉమ్మూలం కత్వా మూలప్పమాణేన ఉదకం సిఞ్చి . తే రుక్ఖపోతకా మిలాయిత్వా మతా. ఇమినా కారణేన ఇదం ఠానం అఙ్గణం జాత’’న్తి. భిక్ఖూ సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, సో గామదారకో ఇదానేవ ఆరామదూసకో, పుబ్బేపి ఆరామదూసకోయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Na ve anatthakusalenāti idaṃ satthā aññatarasmiṃ kosalagāmake viharanto uyyānadūsakaṃ ārabbha kathesi. Satthā kira kosalesu cārikaṃ caramāno aññataraṃ gāmakaṃ sampāpuṇi. Tattheko kuṭumbiko tathāgataṃ nimantetvā attano uyyāne nisīdāpetvā buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā ‘‘bhante, yathāruciyā imasmiṃ uyyāne vicarathā’’ti āha. Bhikkhū uṭṭhāya uyyānapālaṃ gahetvā uyyāne vicarantā ekaṃ aṅgaṇaṭṭhānaṃ disvā uyyānapālaṃ pucchiṃsu ‘‘upāsaka, imaṃ uyyānaṃ aññattha sandacchāyaṃ, imasmiṃ pana ṭhāne na koci rukkho vā gaccho vā atthi, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti? ‘‘Bhante, imassa uyyānassa ropanakāle eko gāmadārako udakaṃ siñcanto imasmiṃ ṭhāne rukkhapotake ummūlaṃ katvā mūlappamāṇena udakaṃ siñci . Te rukkhapotakā milāyitvā matā. Iminā kāraṇena idaṃ ṭhānaṃ aṅgaṇaṃ jāta’’nti. Bhikkhū satthāraṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, so gāmadārako idāneva ārāmadūsako, pubbepi ārāmadūsakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బారాణసియం నక్ఖత్తం ఘోసయింసు. నక్ఖత్తభేరిసద్దసవనకాలతో పట్ఠాయ సకలనగరవాసినో నక్ఖత్తనిస్సితకా హుత్వా విచరన్తి. తదా రఞ్ఞో ఉయ్యానే బహూ మక్కటా వసన్తి. ఉయ్యానపాలో చిన్తేసి ‘‘నగరే నక్ఖత్తం ఘుట్ఠం, ఇమే వానరే ‘ఉదకం సిఞ్చథా’తి వత్వా అహం నక్ఖత్తం కీళిస్సామీ’’తి జేట్ఠకవానరం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘సమ్మ వానరజేట్ఠక, ఇమం ఉయ్యానం తుమ్హాకమ్పి బహూపకారం, తుమ్హే ఏత్థ పుప్ఫఫలపల్లవాని ఖాదథ, నగరే నక్ఖత్తం ఘుట్ఠం, అహం నక్ఖత్తం కీళిస్సామి. యావాహం ఆగచ్ఛామి, తావ ఇమస్మిం ఉయ్యానే రుక్ఖపోతకేసు ఉదకం సిఞ్చితుం సక్ఖిస్సథా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘సాధు, సిఞ్చిస్సామీ’’తి. ‘‘తేన హి అప్పమత్తా హోథా’’తి ఉదకసిఞ్చనత్థాయ తేసం చమ్మకుటే చ దారుకుటే చ దత్వా గతో. వానరా చమ్మకుటే చేవ దారుకుటే చ గహేత్వా రుక్ఖపోతకేసు ఉదకం సిఞ్చన్తి. అథ నే వానరజేట్ఠకో ఏవమాహ ‘‘భోన్తో వానరా, ఉదకం నామ రక్ఖితబ్బం, తుమ్హే రుక్ఖపోతకేసు ఉదకం సిఞ్చన్తా ఉప్పాటేత్వా ఉప్పాటేత్వా మూలం ఓలోకేత్వా గమ్భీరగతేసు మూలేసు బహుం ఉదకం సిఞ్చథ, అగమ్భీరగతేసు అప్పం, పచ్ఛా అమ్హాకం ఉదకం దుల్లభం భవిస్సతీ’’తి. తే ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా తథా అకంసు.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bārāṇasiyaṃ nakkhattaṃ ghosayiṃsu. Nakkhattabherisaddasavanakālato paṭṭhāya sakalanagaravāsino nakkhattanissitakā hutvā vicaranti. Tadā rañño uyyāne bahū makkaṭā vasanti. Uyyānapālo cintesi ‘‘nagare nakkhattaṃ ghuṭṭhaṃ, ime vānare ‘udakaṃ siñcathā’ti vatvā ahaṃ nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti jeṭṭhakavānaraṃ upasaṅkamitvā ‘‘samma vānarajeṭṭhaka, imaṃ uyyānaṃ tumhākampi bahūpakāraṃ, tumhe ettha pupphaphalapallavāni khādatha, nagare nakkhattaṃ ghuṭṭhaṃ, ahaṃ nakkhattaṃ kīḷissāmi. Yāvāhaṃ āgacchāmi, tāva imasmiṃ uyyāne rukkhapotakesu udakaṃ siñcituṃ sakkhissathā’’ti pucchi. ‘‘Sādhu, siñcissāmī’’ti. ‘‘Tena hi appamattā hothā’’ti udakasiñcanatthāya tesaṃ cammakuṭe ca dārukuṭe ca datvā gato. Vānarā cammakuṭe ceva dārukuṭe ca gahetvā rukkhapotakesu udakaṃ siñcanti. Atha ne vānarajeṭṭhako evamāha ‘‘bhonto vānarā, udakaṃ nāma rakkhitabbaṃ, tumhe rukkhapotakesu udakaṃ siñcantā uppāṭetvā uppāṭetvā mūlaṃ oloketvā gambhīragatesu mūlesu bahuṃ udakaṃ siñcatha, agambhīragatesu appaṃ, pacchā amhākaṃ udakaṃ dullabhaṃ bhavissatī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tathā akaṃsu.
తస్మిం సమయే ఏకో పణ్డితపురిసో రాజుయ్యానే తే వానరే తథా కరోన్తే దిస్వా ఏవమాహ ‘‘భోన్తో వానరా, కస్మా తుమ్హే రుక్ఖపోతకే ఉప్పాటేత్వా ఉప్పాటేత్వా మూలప్పమాణేన ఉదకం సిఞ్చథా’’తి? తే ‘‘ఏవం నో వానరజేట్ఠకో ఓవదతీ’’తి ఆహంసు. సో తం వచనం సుత్వా ‘‘అహో వత భో బాలా అపణ్డితా, ‘అత్థం కరిస్సామా’తి అనత్థమేవ కరోన్తీ’’తి చిన్తేత్వా ఇమం గాథమాహ –
Tasmiṃ samaye eko paṇḍitapuriso rājuyyāne te vānare tathā karonte disvā evamāha ‘‘bhonto vānarā, kasmā tumhe rukkhapotake uppāṭetvā uppāṭetvā mūlappamāṇena udakaṃ siñcathā’’ti? Te ‘‘evaṃ no vānarajeṭṭhako ovadatī’’ti āhaṃsu. So taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘aho vata bho bālā apaṇḍitā, ‘atthaṃ karissāmā’ti anatthameva karontī’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –
౪౬.
46.
‘‘న వే అనత్థకుసలేన, అత్థచరియా సుఖావహా;
‘‘Na ve anatthakusalena, atthacariyā sukhāvahā;
హాపేతి అత్థం దుమ్మేధో, కపి ఆరామికో యథా’’తి.
Hāpeti atthaṃ dummedho, kapi ārāmiko yathā’’ti.
తత్థ వేతి నిపాతమత్తం. అనత్థకుసలేనాతి అనత్థే అనాయతనే కుసలేన, అత్థే ఆయతనే కారణే అకుసలేన వాతి అత్థో. అత్థచరియాతి వుడ్ఢికిరియా. సుఖావహాతి ఏవరూపేన అనత్థకుసలేన కాయికచేతసికసుఖసఙ్ఖాతస్స అత్థస్స చరియా న సుఖావహా, న సక్కా ఆవహితున్తి అత్థో. కింకారణా? ఏకన్తేనేవ హి హాపేతి అత్థం దుమ్మేధోతి, బాలపుగ్గలో ‘‘అత్థం కరిస్సామీ’’తి అత్థం హాపేత్వా అనత్థమేవ కరోతి. కపి ఆరామికో యథాతి యథా ఆరామే నియుత్తో ఆరామరక్ఖనకో మక్కటో ‘‘అత్థం కరిస్సామీ’’తి అనత్థమేవ కరోతి, ఏవం యో కోచి అనత్థకుసలో, తేన న సక్కా అత్థచరియం ఆవహితుం, సో ఏకంసేన అత్థం హాపేతియేవాతి. ఏవం సో పణ్డితో పురిసో ఇమాయ గాథాయ వానరజేట్ఠకం గరహిత్వా అత్తనో పరిసం ఆదాయ ఉయ్యానా నిక్ఖమి.
Tattha veti nipātamattaṃ. Anatthakusalenāti anatthe anāyatane kusalena, atthe āyatane kāraṇe akusalena vāti attho. Atthacariyāti vuḍḍhikiriyā. Sukhāvahāti evarūpena anatthakusalena kāyikacetasikasukhasaṅkhātassa atthassa cariyā na sukhāvahā, na sakkā āvahitunti attho. Kiṃkāraṇā? Ekanteneva hi hāpeti atthaṃ dummedhoti, bālapuggalo ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti atthaṃ hāpetvā anatthameva karoti. Kapi ārāmiko yathāti yathā ārāme niyutto ārāmarakkhanako makkaṭo ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti anatthameva karoti, evaṃ yo koci anatthakusalo, tena na sakkā atthacariyaṃ āvahituṃ, so ekaṃsena atthaṃ hāpetiyevāti. Evaṃ so paṇḍito puriso imāya gāthāya vānarajeṭṭhakaṃ garahitvā attano parisaṃ ādāya uyyānā nikkhami.
సత్థాపి ‘‘న, భిక్ఖవే, ఏస గామదారకో ఇదానేవ ఆరామదూసకో, పుబ్బేపి ఆరామదూసకోయేవా’’తి ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా వానరజేట్ఠకో ఆరామదూసకగామదారకో అహోసి, పణ్డితపురిసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthāpi ‘‘na, bhikkhave, esa gāmadārako idāneva ārāmadūsako, pubbepi ārāmadūsakoyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vānarajeṭṭhako ārāmadūsakagāmadārako ahosi, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.
ఆరామదూసకజాతకవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౬. ఆరామదూసకజాతకం • 46. Ārāmadūsakajātakaṃ