Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੪੬] ੬. ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [46] 6. Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā

    ਨ વੇ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਕੋਸਲਗਾਮਕੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਉਯ੍ਯਾਨਦੂਸਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਕਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਤਤ੍ਥੇਕੋ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਤਥਾਗਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਯਥਾਰੁਚਿਯਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ વਿਚਰਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਟ੍ਠਾਯ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ વਿਚਰਨ੍ਤਾ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਣਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ ‘‘ਉਪਾਸਕ, ਇਮਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯਂ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਨ ਕੋਚਿ ਰੁਕ੍ਖੋ વਾ ਗਚ੍ਛੋ વਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ ਰੋਪਨਕਾਲੇ ਏਕੋ ਗਾਮਦਾਰਕੋ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕੇ ਉਮ੍ਮੂਲਂ ਕਤ੍વਾ ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿ । ਤੇ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕਾ ਮਿਲਾਯਿਤ੍વਾ ਮਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਅਙ੍ਗਣਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਗਾਮਦਾਰਕੋ ਇਦਾਨੇવ ਆਰਾਮਦੂਸਕੋ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਆਰਾਮਦੂਸਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Na ve anatthakusalenāti idaṃ satthā aññatarasmiṃ kosalagāmake viharanto uyyānadūsakaṃ ārabbha kathesi. Satthā kira kosalesu cārikaṃ caramāno aññataraṃ gāmakaṃ sampāpuṇi. Tattheko kuṭumbiko tathāgataṃ nimantetvā attano uyyāne nisīdāpetvā buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā ‘‘bhante, yathāruciyā imasmiṃ uyyāne vicarathā’’ti āha. Bhikkhū uṭṭhāya uyyānapālaṃ gahetvā uyyāne vicarantā ekaṃ aṅgaṇaṭṭhānaṃ disvā uyyānapālaṃ pucchiṃsu ‘‘upāsaka, imaṃ uyyānaṃ aññattha sandacchāyaṃ, imasmiṃ pana ṭhāne na koci rukkho vā gaccho vā atthi, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti? ‘‘Bhante, imassa uyyānassa ropanakāle eko gāmadārako udakaṃ siñcanto imasmiṃ ṭhāne rukkhapotake ummūlaṃ katvā mūlappamāṇena udakaṃ siñci . Te rukkhapotakā milāyitvā matā. Iminā kāraṇena idaṃ ṭhānaṃ aṅgaṇaṃ jāta’’nti. Bhikkhū satthāraṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, so gāmadārako idāneva ārāmadūsako, pubbepi ārāmadūsakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਘੋਸਯਿਂਸੁ। ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਭੇਰਿਸਦ੍ਦਸવਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਕਲਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਨਿਸ੍ਸਿਤਕਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤਦਾ ਰਞ੍ਞੋ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਬਹੂ ਮਕ੍ਕਟਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਨਗਰੇ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਘੁਟ੍ਠਂ, ਇਮੇ વਾਨਰੇ ‘ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਥਾ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਹਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਜੇਟ੍ਠਕવਾਨਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਮ੍ਮ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕ, ਇਮਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਬਹੂਪਕਾਰਂ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤ੍ਥ ਪੁਪ੍ਫਫਲਪਲ੍ਲવਾਨਿ ਖਾਦਥ, ਨਗਰੇ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਘੁਟ੍ਠਂ, ਅਹਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਾવਾਹਂ ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਤਾવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕੇਸੁ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਸਿਞ੍ਚਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਹੋਥਾ’’ਤਿ ਉਦਕਸਿਞ੍ਚਨਤ੍ਥਾਯ ਤੇਸਂ ਚਮ੍ਮਕੁਟੇ ਚ ਦਾਰੁਕੁਟੇ ਚ ਦਤ੍વਾ ਗਤੋ। વਾਨਰਾ ਚਮ੍ਮਕੁਟੇ ਚੇવ ਦਾਰੁਕੁਟੇ ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕੇਸੁ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨੇ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕੋ ਏવਮਾਹ ‘‘ਭੋਨ੍ਤੋ વਾਨਰਾ, ਉਦਕਂ ਨਾਮ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕੇਸੁ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਮੂਲਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਗਮ੍ਭੀਰਗਤੇਸੁ ਮੂਲੇਸੁ ਬਹੁਂ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਥ, ਅਗਮ੍ਭੀਰਗਤੇਸੁ ਅਪ੍ਪਂ, ਪਚ੍ਛਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਉਦਕਂ ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ।

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bārāṇasiyaṃ nakkhattaṃ ghosayiṃsu. Nakkhattabherisaddasavanakālato paṭṭhāya sakalanagaravāsino nakkhattanissitakā hutvā vicaranti. Tadā rañño uyyāne bahū makkaṭā vasanti. Uyyānapālo cintesi ‘‘nagare nakkhattaṃ ghuṭṭhaṃ, ime vānare ‘udakaṃ siñcathā’ti vatvā ahaṃ nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti jeṭṭhakavānaraṃ upasaṅkamitvā ‘‘samma vānarajeṭṭhaka, imaṃ uyyānaṃ tumhākampi bahūpakāraṃ, tumhe ettha pupphaphalapallavāni khādatha, nagare nakkhattaṃ ghuṭṭhaṃ, ahaṃ nakkhattaṃ kīḷissāmi. Yāvāhaṃ āgacchāmi, tāva imasmiṃ uyyāne rukkhapotakesu udakaṃ siñcituṃ sakkhissathā’’ti pucchi. ‘‘Sādhu, siñcissāmī’’ti. ‘‘Tena hi appamattā hothā’’ti udakasiñcanatthāya tesaṃ cammakuṭe ca dārukuṭe ca datvā gato. Vānarā cammakuṭe ceva dārukuṭe ca gahetvā rukkhapotakesu udakaṃ siñcanti. Atha ne vānarajeṭṭhako evamāha ‘‘bhonto vānarā, udakaṃ nāma rakkhitabbaṃ, tumhe rukkhapotakesu udakaṃ siñcantā uppāṭetvā uppāṭetvā mūlaṃ oloketvā gambhīragatesu mūlesu bahuṃ udakaṃ siñcatha, agambhīragatesu appaṃ, pacchā amhākaṃ udakaṃ dullabhaṃ bhavissatī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tathā akaṃsu.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਏਕੋ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ ਤੇ વਾਨਰੇ ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਭੋਨ੍ਤੋ વਾਨਰਾ, ਕਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਰੁਕ੍ਖਪੋਤਕੇ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਥਾ’’ਤਿ? ਤੇ ‘‘ਏવਂ ਨੋ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕੋ ਓવਦਤੀ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਸੋ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਭੋ ਬਾਲਾ ਅਪਣ੍ਡਿਤਾ, ‘ਅਤ੍ਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tasmiṃ samaye eko paṇḍitapuriso rājuyyāne te vānare tathā karonte disvā evamāha ‘‘bhonto vānarā, kasmā tumhe rukkhapotake uppāṭetvā uppāṭetvā mūlappamāṇena udakaṃ siñcathā’’ti? Te ‘‘evaṃ no vānarajeṭṭhako ovadatī’’ti āhaṃsu. So taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘aho vata bho bālā apaṇḍitā, ‘atthaṃ karissāmā’ti anatthameva karontī’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –

    ੪੬.

    46.

    ‘‘ਨ વੇ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ, ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾ ਸੁਖਾવਹਾ।

    ‘‘Na ve anatthakusalena, atthacariyā sukhāvahā;

    ਹਾਪੇਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ, ਕਪਿ ਆਰਾਮਿਕੋ ਯਥਾ’’ਤਿ॥

    Hāpeti atthaṃ dummedho, kapi ārāmiko yathā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વੇਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾਤਿ ਅਨਤ੍ਥੇ ਅਨਾਯਤਨੇ ਕੁਸਲੇਨ, ਅਤ੍ਥੇ ਆਯਤਨੇ ਕਾਰਣੇ ਅਕੁਸਲੇਨ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾਤਿ વੁਡ੍ਢਿਕਿਰਿਯਾ। ਸੁਖਾવਹਾਤਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਸੁਖਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾ ਨ ਸੁਖਾવਹਾ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਆવਹਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਹਿ ਹਾਪੇਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋਤਿ, ਬਾਲਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਅਨਤ੍ਥਮੇવ ਕਰੋਤਿ। ਕਪਿ ਆਰਾਮਿਕੋ ਯਥਾਤਿ ਯਥਾ ਆਰਾਮੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਆਰਾਮਰਕ੍ਖਨਕੋ ਮਕ੍ਕਟੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਮੇવ ਕਰੋਤਿ, ਏવਂ ਯੋ ਕੋਚਿ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੋ, ਤੇਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਆવਹਿਤੁਂ, ਸੋ ਏਕਂਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਹਾਪੇਤਿਯੇવਾਤਿ। ਏવਂ ਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕਂ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਂ ਆਦਾਯ ਉਯ੍ਯਾਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।

    Tattha veti nipātamattaṃ. Anatthakusalenāti anatthe anāyatane kusalena, atthe āyatane kāraṇe akusalena vāti attho. Atthacariyāti vuḍḍhikiriyā. Sukhāvahāti evarūpena anatthakusalena kāyikacetasikasukhasaṅkhātassa atthassa cariyā na sukhāvahā, na sakkā āvahitunti attho. Kiṃkāraṇā? Ekanteneva hi hāpeti atthaṃ dummedhoti, bālapuggalo ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti atthaṃ hāpetvā anatthameva karoti. Kapi ārāmiko yathāti yathā ārāme niyutto ārāmarakkhanako makkaṭo ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti anatthameva karoti, evaṃ yo koci anatthakusalo, tena na sakkā atthacariyaṃ āvahituṃ, so ekaṃsena atthaṃ hāpetiyevāti. Evaṃ so paṇḍito puriso imāya gāthāya vānarajeṭṭhakaṃ garahitvā attano parisaṃ ādāya uyyānā nikkhami.

    ਸਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਸ ਗਾਮਦਾਰਕੋ ਇਦਾਨੇવ ਆਰਾਮਦੂਸਕੋ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਆਰਾਮਦੂਸਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕੋ ਆਰਾਮਦੂਸਕਗਾਮਦਾਰਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthāpi ‘‘na, bhikkhave, esa gāmadārako idāneva ārāmadūsako, pubbepi ārāmadūsakoyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vānarajeṭṭhako ārāmadūsakagāmadārako ahosi, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.

    ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਛਟ੍ਠਾ।

    Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੬. ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕਂ • 46. Ārāmadūsakajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact