| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
२. आरम्मणपच्चयनिद्देसवण्णना
2. Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā
२. आरम्मणपच्चयनिद्देसे रूपायतनन्ति रूपसङ्खातं आयतनं। सेसेसुपि एसेव नयो। चक्खुविञ्ञाणधातुयाति चक्खुविञ्ञाणसङ्खाताय धातुया। सेसपदेसुपि एसेव नयो। तंसम्पयुत्तकानन्ति ताय चक्खुविञ्ञाणधातुया सम्पयुत्तकानं तिण्णं खन्धानं, सब्बेसम्पि चक्खुपसादवत्थुकानं चतुन्नं खन्धानं रूपायतनं आरम्मणपच्चयेन पच्चयोति अत्थो। इतो परेसुपि एसेव नयो। मनोधातुयाति ससम्पयुत्तधम्माय तिविधायपि मनोधातुया रूपायतनादीनि पञ्च आरम्मणपच्चयेन पच्चयो, नो च खो एकक्खणे। सब्बे धम्माति एतानि च रूपायतनादीनि पञ्च अवसेसा च सब्बेपि ञेय्यधम्मा इमा छ धातुयो ठपेत्वा सेसाय ससम्पयुत्तधम्माय मनोविञ्ञाणधातुया आरम्मणपच्चयेन पच्चयोति अत्थो। यं यं धम्मं आरब्भाति इमिना ये एते एतासं सत्तन्नं विञ्ञाणधातूनं आरम्मणधम्मा वुत्ता, ते तासं धातूनं आरम्मणं कत्वा उप्पज्जनक्खणेयेव आरम्मणपच्चयो होन्तीति दीपेति। एवं होन्तापि च न एकतो होन्ति, यं यं आरब्भ ये ये उप्पज्जन्ति, तेसं तेसं ते ते विसुं विसुं आरम्मणपच्चयो होन्तीतिपि दीपेति। उप्पज्जन्तीति इदं यथा नज्जो सन्दन्ति, पब्बता तिट्ठन्तीति सब्बकालसङ्गहवसेन, एवं वुत्तन्ति वेदितब्बं। तेन येपि आरब्भ ये उप्पज्जिंसु, येपि उप्पज्जिस्सन्ति, ते सब्बे आरम्मणपच्चयेनेव उप्पज्जिंसु च उप्पज्जिस्सन्ति चाति सिद्धं होति। चित्तचेतसिका धम्माति इदं ‘‘ये ये धम्मा’’ति वुत्तानं सरूपतो निदस्सनं। ते ते धम्माति ते ते आरम्मणधम्मा। तेसं तेसन्ति तेसं तेसं चित्तचेतसिकधम्मानं। अयं तावेत्थ पाळिवण्णना।
2. Ārammaṇapaccayaniddese rūpāyatananti rūpasaṅkhātaṃ āyatanaṃ. Sesesupi eseva nayo. Cakkhuviññāṇadhātuyāti cakkhuviññāṇasaṅkhātāya dhātuyā. Sesapadesupi eseva nayo. Taṃsampayuttakānanti tāya cakkhuviññāṇadhātuyā sampayuttakānaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ, sabbesampi cakkhupasādavatthukānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ rūpāyatanaṃ ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Ito paresupi eseva nayo. Manodhātuyāti sasampayuttadhammāya tividhāyapi manodhātuyā rūpāyatanādīni pañca ārammaṇapaccayena paccayo, no ca kho ekakkhaṇe. Sabbe dhammāti etāni ca rūpāyatanādīni pañca avasesā ca sabbepi ñeyyadhammā imā cha dhātuyo ṭhapetvā sesāya sasampayuttadhammāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhāti iminā ye ete etāsaṃ sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ ārammaṇadhammā vuttā, te tāsaṃ dhātūnaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakkhaṇeyeva ārammaṇapaccayo hontīti dīpeti. Evaṃ hontāpi ca na ekato honti, yaṃ yaṃ ārabbha ye ye uppajjanti, tesaṃ tesaṃ te te visuṃ visuṃ ārammaṇapaccayo hontītipi dīpeti. Uppajjantīti idaṃ yathā najjo sandanti, pabbatā tiṭṭhantīti sabbakālasaṅgahavasena, evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tena yepi ārabbha ye uppajjiṃsu, yepi uppajjissanti, te sabbe ārammaṇapaccayeneva uppajjiṃsu ca uppajjissanti cāti siddhaṃ hoti. Cittacetasikā dhammāti idaṃ ‘‘ye ye dhammā’’ti vuttānaṃ sarūpato nidassanaṃ. Te te dhammāti te te ārammaṇadhammā. Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ cittacetasikadhammānaṃ. Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
इदं पन आरम्मणं नाम रूपारम्मणं सद्दगन्धरसफोट्ठब्बधम्मारम्मणन्ति कोट्ठासतो छब्बिधं होति। तत्थ ठपेत्वा पञ्ञत्तिं अवसेसं भूमितो कामावचरं…पे॰… अपरियापन्नन्ति चतुब्बिधं होति। तत्थ कामावचरं कुसलाकुसलविपाककिरियरूपभेदतो पञ्चविधं; रूपावचरं कुसलविपाककिरियतो तिविधं, तथा अरूपावचरं, अपरियापन्नं कुसलविपाकनिब्बानवसेन तिविधं होति। सब्बमेव वा एतं कुसलाकुसलविपाककिरियरूपनिब्बानपञ्ञत्तिभेदतो सत्तविधं होति। तत्थ कुसलं भूमिभेदतो चतुब्बिधं होति, अकुसलं कामावचरमेव, विपाकं चतुभूमकं, किरियं तिभूमकं, रूपं एकभूमकं कामावचरमेव, निब्बानम्पि एकभूमकं अपरियापन्नमेव, पञ्ञत्ति भूमिविनिमुत्ताति एवमेत्थ नानप्पकारभेदतो विञ्ञातब्बो विनिच्छयो।
Idaṃ pana ārammaṇaṃ nāma rūpārammaṇaṃ saddagandharasaphoṭṭhabbadhammārammaṇanti koṭṭhāsato chabbidhaṃ hoti. Tattha ṭhapetvā paññattiṃ avasesaṃ bhūmito kāmāvacaraṃ…pe… apariyāpannanti catubbidhaṃ hoti. Tattha kāmāvacaraṃ kusalākusalavipākakiriyarūpabhedato pañcavidhaṃ; rūpāvacaraṃ kusalavipākakiriyato tividhaṃ, tathā arūpāvacaraṃ, apariyāpannaṃ kusalavipākanibbānavasena tividhaṃ hoti. Sabbameva vā etaṃ kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānapaññattibhedato sattavidhaṃ hoti. Tattha kusalaṃ bhūmibhedato catubbidhaṃ hoti, akusalaṃ kāmāvacarameva, vipākaṃ catubhūmakaṃ, kiriyaṃ tibhūmakaṃ, rūpaṃ ekabhūmakaṃ kāmāvacarameva, nibbānampi ekabhūmakaṃ apariyāpannameva, paññatti bhūmivinimuttāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
एवं भिन्ने पनेतस्मिं आरम्मणे कामावचरकुसलारम्मणं कामावचरकुसलस्स, रूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, कामावचरविपाकस्स, कामावचरकिरियस्स, रूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। रूपावचरकुसलारम्मणं तेसु छसु रासीसु कामावचरविपाकवज्जानं पञ्चन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। अरूपावचरकुसलारम्मणं कामावचरकुसलस्स, रूपावचरकुसलस्स, अरूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, अरूपावरचरविपाकस्स, कामावचरकिरियस्स, रूपावचरकिरियस्स, अरूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं अट्ठन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। अपरियापन्नकुसलारम्मणं कामावचररूपावचरतो कुसलकिरियानमेव आरम्मणपच्चयो होति। अकुसलारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, कामावचरविपाकस्स, कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति।
Evaṃ bhinne panetasmiṃ ārammaṇe kāmāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalārammaṇaṃ tesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, arūpāvacarakusalassa, akusalassa, arūpāvaracaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa, arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ aṭṭhannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannakusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarato kusalakiriyānameva ārammaṇapaccayo hoti. Akusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
कामावचरविपाकारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, कामावचरविपाकस्स, कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। रूपावचरविपाकारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं पञ्चन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। अरूपावचरविपाकारम्मणम्पि इमेसंयेव पञ्चन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। अपरियापन्नविपाकारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलकिरियानञ्ञेव आरम्मणपच्चयो होति।
Kāmāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākārammaṇampi imesaṃyeva pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannavipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalakiriyānaññeva ārammaṇapaccayo hoti.
कामावचरकिरियारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स, अकुसलस्स, कामावचरविपाकस्स, कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। रूपावचरकिरियारम्मणं इमेसु छसु रासीसु कामावचरविपाकवज्जानं पञ्चन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। अरूपावचरकिरियारम्मणं तेसं पञ्चन्नं अरूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। चतुसमुट्ठानं रूपक्खन्धसङ्खातं रूपारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स अकुसलस्स कामावचरविपाकस्स कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। निब्बानारम्मणं कामावचररूपावचरकुसलस्स, अपरियापन्नतो कुसलविपाकस्स, कामावचररूपावचरकिरियस्स चाति इमेसं छन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। रूपावचरकुसलकिरियानं केचि निच्छन्ति, तं युत्तितो उपधारेतब्बं। नानप्पकारकं पन पञ्ञत्तिआरम्मणं तेभूमककुसलस्स, अकुसलस्स, रूपावचरविपाकस्स, अरूपावचरविपाकस्स, तेभूमककिरियस्स चाति इमेसं नवन्नं रासीनं आरम्मणपच्चयो होति। तत्थ यं यं आरम्मणं येसं येसं पच्चयो, ते ते तंतंपच्चयुप्पन्ना नाम होन्तीति एवमेत्थ पच्चयुप्पन्नतोपि विञ्ञातब्बो विनिच्छयोति।
Kāmāvacarakiriyārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakiriyārammaṇaṃ imesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakiriyārammaṇaṃ tesaṃ pañcannaṃ arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Catusamuṭṭhānaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ rūpārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa akusalassa kāmāvacaravipākassa kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Nibbānārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, apariyāpannato kusalavipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalakiriyānaṃ keci nicchanti, taṃ yuttito upadhāretabbaṃ. Nānappakārakaṃ pana paññattiārammaṇaṃ tebhūmakakusalassa, akusalassa, rūpāvacaravipākassa, arūpāvacaravipākassa, tebhūmakakiriyassa cāti imesaṃ navannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Tattha yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yesaṃ yesaṃ paccayo, te te taṃtaṃpaccayuppannā nāma hontīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
आरम्मणपच्चयनिद्देसवण्णना।
Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पट्ठानपाळि • Paṭṭhānapāḷi / (२) पच्चयनिद्देसो • (2) Paccayaniddeso
