| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
೨. ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
2. Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā
೨. ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಭಙ್ಗಾ ಉದ್ಧಂ ಪಜ್ಜನಂ ಗಮನಂ ಪವತ್ತನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಂ, ತಸ್ಸ ಖಣೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕ್ಖಣೇತಿ ಏವಂ ವಾ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸದ್ದೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸದ್ದೇನ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಮಾನಭಾವಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಉಪ್ಪಾದಮತ್ತಂ। ತೇನಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ವತ್ತಮಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ರೂಪಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯತ್ತೇನ। ಅನಾಲಮ್ಬಿಯಮಾನಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನಾಲಮ್ಬಿಯಮಾನಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ರೂಪಾದೀನಂ ಯದಾ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವೋ, ತದಾ ಅನಾಲಮ್ಬಿಯಮಾನತಾವಾತಿ। ಸಬ್ಬರೂಪಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ರೂಪಾಯತನಾನಿ, ಯತ್ತಕಾನಿ ತಾನಿ ಆಪಾಥಗತಾನಿ ಯೋಗ್ಯದೇಸೇ ಠಿತಾನಿ, ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏಕಜ್ಝಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಸತಿಪಿ ಹಿ ಅನೇಕೇಸಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಆಪಾಥಗಮನೇ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಪುಬ್ಬಾಭೋಗೋ, ತಂ ತಂಯೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಸಬ್ಬಂ। ನೀಲಾದಿಸಙ್ಘಾತವಸೇನ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ನೀಲಾದಿರೂಪಾಯತನಮತ್ತವಸೇನ। ಸಮುದಿತಾನಿಯೇವ ಹಿ ರೂಪಾಯತನಾನಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ, ನ ವಿಸುಂ ವಿಸುನ್ತಿ ಧಾತುವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾಯಂ ದಸ್ಸಿತೋಯಂ ನಯೋ। ಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇ ತೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಪಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ರೂಪಾಯತನಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಗೋಚರಂ ನಾಮ ನ ಸಿಯಾ। ಸದ್ದಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತಥಾ ಸದ್ದಾದಯೋಪೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಹ ನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಯನ್ತಿ ಹಿ ವಚನಂ ರೂಪಾದೀನಿ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ ಆಹ।
2. Uppajjanakkhaṇeyevāti ettha uppādato paṭṭhāya yāva bhaṅgā uddhaṃ pajjanaṃ gamanaṃ pavattanaṃ uppajjanaṃ, tassa khaṇo, tasmiṃ uppajjanakkhaṇeti evaṃ vā attho daṭṭhabbo. Evañhi sati uppajjanasaddena uppannasaddena viya sabbe pavattamānabhāvā saṅgahitā honti, na uppādamattaṃ. Tenāti cakkhuviññāṇādīnaṃ vattamānakkhaṇeyeva rūpādīnaṃ ārammaṇapaccayattena. Anālambiyamānānanti sabbena sabbaṃ nālambiyamānānanti attho. Aññathā hi yathāvuttānaṃ rūpādīnaṃ yadā ārammaṇapaccayattābhāvo, tadā anālambiyamānatāvāti. Sabbarūpānīti sabbāni rūpāyatanāni, yattakāni tāni āpāthagatāni yogyadese ṭhitāni, tāni sabbānīti attho. Saha na hontīti ekajjhaṃ ārammaṇaṃ na honti. Satipi hi anekesaṃ ekajjhaṃ āpāthagamane yattha yattha pubbābhogo, taṃ taṃyeva ārammaṇaṃ hoti, na sabbaṃ. Nīlādisaṅghātavasena cetaṃ vuttaṃ, na paccekaṃ nīlādirūpāyatanamattavasena. Samuditāniyeva hi rūpāyatanāni cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ, na visuṃ visunti dhātuvibhaṅgavaṇṇanāyaṃ dassitoyaṃ nayo. Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘te te visuṃ visuṃ ārammaṇapaccayo hontī’’tipi vuttaṃ, tampi yathāvuttamevatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Aññathā rūpāyatanaṃ manindriyagocaraṃ nāma na siyā. Saddādīsupi eseva nayo. Tenevāha ‘‘tathā saddādayopī’’ti. ‘‘Saha na hontī’’ti vuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvetuṃ ‘‘yaṃ yanti hi vacanaṃ rūpādīni bhindatī’’ti āha.
‘‘ಯೇ ಏತೇ’’ತಿಆದಿಕೋ ಪುರಿಮೋ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ನ ಏಕತೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಕೋ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮೋ, ‘‘ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಾದಿವಸೇನ ವಾ ಇಧಾಪಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ‘‘ಯಂ ಯಂ ವಾ ಪನಾರಬ್ಭಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಾಳಿಯಾ ವಿಯ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಾಠಸ್ಸ ಪುರತೋ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಾ ನಾಗತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಅನನ್ತರಮೇವ ಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪತೋ ಆಗತಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪದನ್ತರಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿಯಮವಸೇನ ಛ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಯಂ ವಾ ಪನಾರಬ್ಭಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಾದಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಯುತ್ತಮೇವೇತನ್ತಿ, ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಾದಸ್ಸನನ್ತಿ ಕಥಮಿದಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ? ಕಮಾಭಾವೋಪಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸವಚನೇನೇವ ಸಿದ್ಧೋ ಆರಮ್ಮಣಾನುಪುಬ್ಬಿಯಾವ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಮನೋಧಾತುಯಾ ವಿಯ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಇಧ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಗಹಿತಾನಿ, ತತ್ಥ ವಿಯ ವಾ ಏತೇನೇವ ನಿಯಮಾಭಾವೋಪಿ ಸಂವಣ್ಣಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
‘‘Ye ete’’tiādiko purimo attho, ‘‘na ekato hontī’’tiādiko pana pacchimo, ‘‘sabbārammaṇatādivasena vā idhāpi attho gahetabbo’’ti kasmā vuttaṃ. Na hi ‘‘yaṃ yaṃ vā panārabbhā’’ti imissā pāḷiyā viya ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhā’’ti imassa pāṭhassa purato manoviññāṇassa sabbārammaṇatā nāgatā. Vuttañhi ‘‘sabbe dhammā manoviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ ārammaṇapaccayena paccayo’’ti. Na hi anantarameva pāḷiyaṃ sarūpato āgatamatthaṃ gahetvā padantaraṃ saṃvaṇṇetabbaṃ. Tattha hi ‘‘rūpārammaṇaṃ vā’’tiādinā niyamavasena cha ārammaṇāni vatvā ‘‘yaṃ yaṃ vā panārabbhā’’ti vacanaṃ sabbārammaṇatādidassananti yuttamevetanti, idha pana sabbārammaṇataṃ vatvā puna ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhā’’ti vuccamānaṃ sabbārammaṇatādassananti kathamidaṃ yujjeyya? Kamābhāvopi ‘‘sabbe dhammā’’ti avisesavacaneneva siddho ārammaṇānupubbiyāva aggahitattā. Na hi manodhātuyā viya manoviññāṇadhātuyā idha ārammaṇāni anupubbato gahitāni, tattha viya vā eteneva niyamābhāvopi saṃvaṇṇitoti veditabbo. Tasmā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayenevettha attho gahetabbo.
ಪವತ್ತನ್ತಿ ಪವತ್ತನಂ। ನದಿಯಾ ಸನ್ದನಂ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಠಾನನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಾ ಅವಿರತಮವಿಚ್ಛೇದನಾಯಂ ತಥಾಪವತ್ತಿಕಿರಿಯಾವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿರತಂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಸನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ‘‘ಸನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣಪವಗ್ಗತೋ ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬಕಾಲಸಙ್ಗಹವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತಥಾ ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತ…ಪೇ॰… ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ, ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮುದಾಯವಸೇನಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ ರಾಸೀಕರಣವಸೇನ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ವತ್ತಮಾನುಪಚಾರೇನ ವಿನಾವ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಮಾನತ್ಥಂ ಸಕ್ಕಾ ಯೋಜೇತುನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಯದಿಪಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾ ಕೇಚಿ ಅತೀತಾ ಅನಾಗತಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೋ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಾನಂ ನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಉಪ್ಪಾದೇ ವಾ ಹಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಠಿತಿಯಂ ವಾತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅತೀತಾನಾಗತಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ। ತೇಸೂತಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೇಸು। ತಂತಂಪಚ್ಚಯಾತಿ ತಂ ತಂ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ತಂತಂಪಚ್ಚಯಾ। ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ ಸಮಾನಸಭಾವತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಅತ್ಥಾಭೇದೇನ ಸಭಾವಭೇದೋ ಅತ್ಥಿ। ನ ಪನ ತಂತಂಪಚ್ಚಯವನ್ತತಾ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ ಅತೀತಾನಾಗತೇಸು ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ತದಭಾವತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯವನ್ತೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾಯೇವ, ತೇ ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾಯೇವಾತಿ।
Pavattanti pavattanaṃ. Nadiyā sandanaṃ pabbatassa ṭhānanti hi vuttā aviratamavicchedanāyaṃ tathāpavattikiriyāva. Tenāha ‘‘avirataṃ avicchinnaṃ sandantī’’ti. Evanti yathā ‘‘sandantī’’ti vattamānavacanaṃ vuttaṃ, evaṃ ‘‘ye ye dhammā uppajjantī’’ti sabbasaṅgahavasena uppajjanassa gahitattā ārammaṇapavaggato ‘‘uppajjantī’’ti vattamānavacanaṃ vuttanti attho. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbakālasaṅgahavasenā’’tiādi. Tathā ca vuttaṃ ‘‘atītānāgata…pe… adhippāyo’’ti, atītānāgatapaccuppannānaṃ cittacetasikānanti attho. Samudāyavasenāti cittena rāsīkaraṇavasena. Adhippāyoti iminā vattamānupacārena vināva ‘‘ye ye dhammā uppajjantī’’ti ettha vattamānatthaṃ sakkā yojetunti imamatthaṃ ulliṅgeti. Tenāha ‘‘ime panā’’tiādi. Yadipi paccayadhammā keci atītā anāgatāpi honti, paccayuppannadhammo pana paccuppanno evāti āha ‘‘atītānāgatānaṃ na hontī’’ti. Uppāde vā hi paccayuppannassa paccayena bhavitabbaṃ ṭhitiyaṃ vāti. Tasmāti yasmā atītānāgatā paramatthato natthi, tasmā. Tesūti paccayuppannesu. Taṃtaṃpaccayāti taṃ taṃ rūpādiārammaṇaṃ paccayo etesanti taṃtaṃpaccayā. Ayamattho dassito hoti samānasabhāvattā. Na hi atthābhedena sabhāvabhedo atthi. Na pana taṃtaṃpaccayavantatā dassitā hoti atītānāgatesu nippariyāyena tadabhāvato. Yasmā paccayavanto paccayuppannāyeva, te ca paccuppannāyevāti.
ಯಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ತೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ಯಂನಿಮಿತ್ತಾಯಂವಚನಭೇದೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಕಲಾಪತೋ ಪವತ್ತಮಾನಾಪಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಕದಾಚಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ಏಕಜ್ಝಂ, ನ ಏತ್ಥ ನಿಯಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಪುರಿಮಾಭೋಗೋಯೇವ ಪನ ತಥಾಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ। ತಯಿಮಂ ದೀಪೇತುಂ ಭಗವತಾ ಯಂವಚನಭೇದೋ ಕತೋತಿ ಚ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏಕಕಲಾಪಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹಣೇ ನ ಸಮುದಾಯೋ ಗಯ್ಹತಿ ತದಾಭೋಗಾಭಾವತೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಮುದಿತಾ ಧಮ್ಮಾ ಏವಾತಿ ಸಹಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ವಿಸುಂಗಹಣಗತಿಕಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂಗಹಣಸಬ್ಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ‘‘ಯಂ ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತಿಪಿ ವಿಸುಂಗಹಣೇ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಜ್ಝಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ತೇ ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಖನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವೇದನಾದೀಸೂತಿ ವೇದನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಣವಸೇನ, ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪನ ಗಹಣವಸೇನ ಫಸ್ಸಾದೀಸು। ಯೋ ಚ ರೂಪಾದಿಕೋತಿ ಇದಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತರಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಯೇ ಚ ಅನೇಕೇ ಫಸ್ಸಾದಯೋತಿ ಇದಂ ಅಸಾಧಾರಣಾರಮ್ಮಣವಸೇನ। ತೇ ಸಬ್ಬೇತಿ ತೇ ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣಪ್ಪಭೇದೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಆರಮ್ಮಣಧಮ್ಮೇ। ಏಕೇಕಮೇವ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ರೂಪಾರಮ್ಮಣಧಮ್ಮಾ ಚ ಅನೇಕೇ ನೀಲಾದಿಭೇದತೋ। ತಥಾತಿ ಅನೇಕೇ। ತೇನ ಭೇರಿಸದ್ದಾದಿಕೇ, ಮೂಲಗನ್ಧಾದಿಕೇ, ಮೂಲರಸಾದಿಕೇ, ಕಥಿನಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿಕೇ, ವೇದನಾದಿಕೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅನೇಕೇತಿ ಹಿ ಇಮಿನಾ ಅನೇಕಕಲಾಪಗತಾನಂಯೇವ ವಣ್ಣಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಞ್ಞಾಣಾರಮ್ಮಣಭಾವಮಾಹ। ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಯಥಾರಹಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿದಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ಹೋತೀತಿ।
Yaṃyaṃ dhammaṃ te te dhammāti yaṃnimittāyaṃvacanabhedo, taṃ dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi āraddhaṃ. Rūpārūpadhammā hi kalāpato pavattamānāpi cittacetasikānaṃ kadāci visuṃ visuṃ ārammaṇaṃ honti, kadāci ekajjhaṃ, na ettha niyamo atthi, purimābhogoyeva pana tathāgahaṇe kāraṇaṃ. Tayimaṃ dīpetuṃ bhagavatā yaṃvacanabhedo katoti ca sakkā vattuṃ, yasmā pana ekakalāpapariyāpannānampi dhammānaṃ ekajjhaṃ gahaṇe na samudāyo gayhati tadābhogābhāvato, atha kho samuditā dhammā evāti sahaggahaṇampi visuṃgahaṇagatikaṃ, tasmā visuṃgahaṇasabbhāvadīpanatthaṃ ‘‘yaṃ ya’’nti vatvā satipi visuṃgahaṇe te sabbe ekajjhaṃ ārammaṇapaccayo hontīti dassanatthaṃ ‘‘te te’’ti vuttanti imamatthaṃ dassento ‘‘cattāro hi khandhā’’tiādimāha. Tattha vedanādīsūti vedanādīsu catūsu khandhesu abhinditvā gahaṇavasena, bhinditvā pana gahaṇavasena phassādīsu. Yoca rūpādikoti idaṃ viññāṇantarassa sādhāraṇārammaṇavasena vuttaṃ, ye ca aneke phassādayoti idaṃ asādhāraṇārammaṇavasena. Te sabbeti te sādhāraṇāsādhāraṇappabhede sabbepi ārammaṇadhamme. Ekekameva ārabbha uppajjantīti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Rūpārammaṇadhammā ca aneke nīlādibhedato. Tathāti aneke. Tena bherisaddādike, mūlagandhādike, mūlarasādike, kathinasamphassādike, vedanādike ca saṅgaṇhāti. Aneketi hi iminā anekakalāpagatānaṃyeva vaṇṇādīnaṃ indriyaviññāṇārammaṇabhāvamāha. Sāmaññato hi vuttaṃ yathārahaṃ bhinditvā nidassitabbaṃ hotīti.
ಕುಸಲವಿಪಾಕಸ್ಸಾತಿ ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಚ। ನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ದಿಟ್ಠನಿಬ್ಬಾನೋಯೇವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಮೇವ ಅತ್ಥಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣೇನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನವಿಭಾವನಂ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಸ್ಸ ವಾ ಸಿಯಾ ದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಸ್ಸಪಿ ವಾ। ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚೇನ ತಾವ ತಂ ವಿಭಾವೇತುಮೇವ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ತಾ, ಇತರಸ್ಸ ಪನ ಪಗೇವ ವಿಭೂತಮೇವಾತಿ ತಂ ತೇನ ವಿಭಾವಿತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ನ ಚ ತಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಕರಣಾಭಾವಂ ಆಗಮತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯುತ್ತಿತೋ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ನ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಂ ಅಸಙ್ಖತತ್ತಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ? ಗೋಚರಾಸೇವನಾಯ ಆಸೇವಿತಸ್ಸಪಿ ನಿವುತ್ಥನ್ತಿ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ। ದಿಟ್ಠಸಚ್ಚೋಯೇವ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಭಾವೇತಿ, ನ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚೋ। ತಂ ಪನ ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೇ ವಿಯ ಖನ್ಧಪಟಿಬದ್ಧೇಪಿ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಖನ್ಧವಿಭಾವನೇ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ। ಏತೇನ ಪಯೋಜನಾಭಾವಚೋದನಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣೇಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ಏವಂ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣೇಪಿ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಪನ ‘‘ಖನ್ಧಪಟಿಬದ್ಧವಿಭಾವನಕಾಲೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಥಾರಹ’’ನ್ತಿ। ಕಸ್ಸಚಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಪಿ ರೂಪಾವಚರಸ್ಸ, ಪಗೇವ ಇತರಸ್ಸ।
Kusalavipākassāti kusalassa vipākassa ca. Na hi nibbānaṃ pubbe nivutthanti idaṃ ‘‘diṭṭhanibbānoyevā’’tiādinā vakkhamānameva atthaṃ hadaye ṭhapetvā vuttaṃ. Pubbenivāsānussatiñāṇena hi nibbānavibhāvanaṃ adiṭṭhasaccassa vā siyā diṭṭhasaccassapi vā. Tattha adiṭṭhasaccena tāva taṃ vibhāvetumeva na sakkā appaṭividdhattā, itarassa pana pageva vibhūtamevāti taṃ tena vibhāvitaṃ nāma hotīti adhippāyo. Ettha ca ‘‘na ca taṃ vutta’’nti iminā pubbenivāsānussatiñāṇassa nibbānārammaṇakaraṇābhāvaṃ āgamato dassetvā ‘‘na hi nibbāna’’ntiādinā yuttito dasseti. Tattha ‘‘na pubbe nivutthaṃ asaṅkhatattā’’ti kasmā vuttaṃ? Gocarāsevanāya āsevitassapi nivutthanti icchitattā. Diṭṭhasaccoyeva hi pubbenivāsānussatiñāṇena nibbānaṃ vibhāveti, na adiṭṭhasacco. Taṃ pana ñāṇaṃ khandhe viya khandhapaṭibaddhepi vibhāvetīti nibbānārammaṇakhandhavibhāvane nibbānampi vibhāvetīti sakkā viññātuṃ. Etena payojanābhāvacodanā paṭikkhittāti daṭṭhabbā. Evaṃ anāgataṃsañāṇepi yojetabbanti yathā pubbenivāsānussatiñāṇassa nibbānārammaṇatā dassitā, evaṃ anāgataṃsañāṇepi yathārahaṃ yojetabbaṃ. Tattha pana ‘‘khandhapaṭibaddhavibhāvanakāle’’tiādinā yojanā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘yathāraha’’nti. Kassaci abhiññāppattassapi rūpāvacarassa, pageva itarassa.
ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / (೨) ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ • (2) Paccayaniddeso
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೨. ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 2. Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā
