| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
2. ආරම්‌මණපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
2. Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā
2. ආරම්‌මණපච්‌චයනිද්‌දෙසෙ රූපායතනන්‌ති රූපසඞ්‌ඛාතං ආයතනං. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතුයාති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණසඞ්‌ඛාතාය ධාතුයා. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. තංසම්‌පයුත්‌තකානන්‌ති තාය චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතුයා සම්‌පයුත්‌තකානං තිණ්‌ණං ඛන්‌ධානං, සබ්‌බෙසම්‌පි චක්‌ඛුපසාදවත්‌ථුකානං චතුන්‌නං ඛන්‌ධානං රූපායතනං ආරම්‌මණපච්‌චයෙන පච්‌චයොති අත්‌ථො. ඉතො පරෙසුපි එසෙව නයො. මනොධාතුයාති සසම්‌පයුත්‌තධම්‌මාය තිවිධායපි මනොධාතුයා රූපායතනාදීනි පඤ්‌ච ආරම්‌මණපච්‌චයෙන පච්‌චයො, නො ච ඛො එකක්‌ඛණෙ. සබ්‌බෙ ධම්‌මාති එතානි ච රූපායතනාදීනි පඤ්‌ච අවසෙසා ච සබ්‌බෙපි ඤෙය්‍යධම්‌මා ඉමා ඡ ධාතුයො ඨපෙත්‌වා සෙසාය සසම්‌පයුත්‌තධම්‌මාය මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුයා ආරම්‌මණපච්‌චයෙන පච්‌චයොති අත්‌ථො. යං යං ධම්‌මං ආරබ්‌භාති ඉමිනා යෙ එතෙ එතාසං සත්‌තන්‌නං විඤ්‌ඤාණධාතූනං ආරම්‌මණධම්‌මා වුත්‌තා, තෙ තාසං ධාතූනං ආරම්‌මණං කත්‌වා උප්‌පජ්‌ජනක්‌ඛණෙයෙව ආරම්‌මණපච්‌චයො හොන්‌තීති දීපෙති. එවං හොන්‌තාපි ච න එකතො හොන්‌ති, යං යං ආරබ්‌භ යෙ යෙ උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, තෙසං තෙසං තෙ තෙ විසුං විසුං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොන්‌තීතිපි දීපෙති. උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති ඉදං යථා නජ්‌ජො සන්‌දන්‌ති, පබ්‌බතා තිට්‌ඨන්‌තීති සබ්‌බකාලසඞ්‌ගහවසෙන, එවං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තෙන යෙපි ආරබ්‌භ යෙ උප්‌පජ්‌ජිංසු, යෙපි උප්‌පජ්‌ජිස්‌සන්‌ති, තෙ සබ්‌බෙ ආරම්‌මණපච්‌චයෙනෙව උප්‌පජ්‌ජිංසු ච උප්‌පජ්‌ජිස්‌සන්‌ති චාති සිද්‌ධං හොති. චිත්‌තචෙතසිකා ධම්‌මාති ඉදං ‘‘යෙ යෙ ධම්‌මා’’ති වුත්‌තානං සරූපතො නිදස්‌සනං. තෙ තෙ ධම්‌මාති තෙ තෙ ආරම්‌මණධම්‌මා. තෙසං තෙසන්‌ති තෙසං තෙසං චිත්‌තචෙතසිකධම්‌මානං. අයං තාවෙත්‌ථ පාළිවණ්‌ණනා.
2. Ārammaṇapaccayaniddese rūpāyatananti rūpasaṅkhātaṃ āyatanaṃ. Sesesupi eseva nayo. Cakkhuviññāṇadhātuyāti cakkhuviññāṇasaṅkhātāya dhātuyā. Sesapadesupi eseva nayo. Taṃsampayuttakānanti tāya cakkhuviññāṇadhātuyā sampayuttakānaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ, sabbesampi cakkhupasādavatthukānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ rūpāyatanaṃ ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Ito paresupi eseva nayo. Manodhātuyāti sasampayuttadhammāya tividhāyapi manodhātuyā rūpāyatanādīni pañca ārammaṇapaccayena paccayo, no ca kho ekakkhaṇe. Sabbe dhammāti etāni ca rūpāyatanādīni pañca avasesā ca sabbepi ñeyyadhammā imā cha dhātuyo ṭhapetvā sesāya sasampayuttadhammāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhāti iminā ye ete etāsaṃ sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ ārammaṇadhammā vuttā, te tāsaṃ dhātūnaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakkhaṇeyeva ārammaṇapaccayo hontīti dīpeti. Evaṃ hontāpi ca na ekato honti, yaṃ yaṃ ārabbha ye ye uppajjanti, tesaṃ tesaṃ te te visuṃ visuṃ ārammaṇapaccayo hontītipi dīpeti. Uppajjantīti idaṃ yathā najjo sandanti, pabbatā tiṭṭhantīti sabbakālasaṅgahavasena, evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tena yepi ārabbha ye uppajjiṃsu, yepi uppajjissanti, te sabbe ārammaṇapaccayeneva uppajjiṃsu ca uppajjissanti cāti siddhaṃ hoti. Cittacetasikā dhammāti idaṃ ‘‘ye ye dhammā’’ti vuttānaṃ sarūpato nidassanaṃ. Te te dhammāti te te ārammaṇadhammā. Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ cittacetasikadhammānaṃ. Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
ඉදං පන ආරම්‌මණං නාම රූපාරම්‌මණං සද්‌දගන්‌ධරසඵොට්‌ඨබ්‌බධම්‌මාරම්‌මණන්‌ති කොට්‌ඨාසතො ඡබ්‌බිධං හොති. තත්‌ථ ඨපෙත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තිං අවසෙසං භූමිතො කාමාවචරං…පෙ.… අපරියාපන්‌නන්‌ති චතුබ්‌බිධං හොති. තත්‌ථ කාමාවචරං කුසලාකුසලවිපාකකිරියරූපභෙදතො පඤ්‌චවිධං; රූපාවචරං කුසලවිපාකකිරියතො තිවිධං, තථා අරූපාවචරං, අපරියාපන්‌නං කුසලවිපාකනිබ්‌බානවසෙන තිවිධං හොති. සබ්‌බමෙව වා එතං කුසලාකුසලවිපාකකිරියරූපනිබ්‌බානපඤ්‌ඤත්‌තිභෙදතො සත්‌තවිධං හොති. තත්‌ථ කුසලං භූමිභෙදතො චතුබ්‌බිධං හොති, අකුසලං කාමාවචරමෙව, විපාකං චතුභූමකං, කිරියං තිභූමකං, රූපං එකභූමකං කාමාවචරමෙව, නිබ්‌බානම්‌පි එකභූමකං අපරියාපන්‌නමෙව, පඤ්‌ඤත්‌ති භූමිවිනිමුත්‌තාති එවමෙත්‌ථ නානප්‌පකාරභෙදතො විඤ්‌ඤාතබ්‌බො විනිච්‌ඡයො.
Idaṃ pana ārammaṇaṃ nāma rūpārammaṇaṃ saddagandharasaphoṭṭhabbadhammārammaṇanti koṭṭhāsato chabbidhaṃ hoti. Tattha ṭhapetvā paññattiṃ avasesaṃ bhūmito kāmāvacaraṃ…pe… apariyāpannanti catubbidhaṃ hoti. Tattha kāmāvacaraṃ kusalākusalavipākakiriyarūpabhedato pañcavidhaṃ; rūpāvacaraṃ kusalavipākakiriyato tividhaṃ, tathā arūpāvacaraṃ, apariyāpannaṃ kusalavipākanibbānavasena tividhaṃ hoti. Sabbameva vā etaṃ kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānapaññattibhedato sattavidhaṃ hoti. Tattha kusalaṃ bhūmibhedato catubbidhaṃ hoti, akusalaṃ kāmāvacarameva, vipākaṃ catubhūmakaṃ, kiriyaṃ tibhūmakaṃ, rūpaṃ ekabhūmakaṃ kāmāvacarameva, nibbānampi ekabhūmakaṃ apariyāpannameva, paññatti bhūmivinimuttāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
එවං භින්‌නෙ පනෙතස්‌මිං ආරම්‌මණෙ කාමාවචරකුසලාරම්‌මණං කාමාවචරකුසලස්‌ස, රූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, කාමාවචරවිපාකස්‌ස, කාමාවචරකිරියස්‌ස, රූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. රූපාවචරකුසලාරම්‌මණං තෙසු ඡසු රාසීසු කාමාවචරවිපාකවජ්‌ජානං පඤ්‌චන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අරූපාවචරකුසලාරම්‌මණං කාමාවචරකුසලස්‌ස, රූපාවචරකුසලස්‌ස, අරූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, අරූපාවරචරවිපාකස්‌ස, කාමාවචරකිරියස්‌ස, රූපාවචරකිරියස්‌ස, අරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං අට්‌ඨන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අපරියාපන්‌නකුසලාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරතො කුසලකිරියානමෙව ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අකුසලාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, කාමාවචරවිපාකස්‌ස, කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති.
Evaṃ bhinne panetasmiṃ ārammaṇe kāmāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalārammaṇaṃ tesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, arūpāvacarakusalassa, akusalassa, arūpāvaracaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa, arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ aṭṭhannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannakusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarato kusalakiriyānameva ārammaṇapaccayo hoti. Akusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
කාමාවචරවිපාකාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, කාමාවචරවිපාකස්‌ස, කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. රූපාවචරවිපාකාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං පඤ්‌චන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අරූපාවචරවිපාකාරම්‌මණම්‌පි ඉමෙසංයෙව පඤ්‌චන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අපරියාපන්‌නවිපාකාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලකිරියානඤ්‌ඤෙව ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති.
Kāmāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākārammaṇampi imesaṃyeva pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannavipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalakiriyānaññeva ārammaṇapaccayo hoti.
කාමාවචරකිරියාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, කාමාවචරවිපාකස්‌ස, කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. රූපාවචරකිරියාරම්‌මණං ඉමෙසු ඡසු රාසීසු කාමාවචරවිපාකවජ්‌ජානං පඤ්‌චන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. අරූපාවචරකිරියාරම්‌මණං තෙසං පඤ්‌චන්‌නං අරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. චතුසමුට්‌ඨානං රූපක්‌ඛන්‌ධසඞ්‌ඛාතං රූපාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස අකුසලස්‌ස කාමාවචරවිපාකස්‌ස කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. නිබ්‌බානාරම්‌මණං කාමාවචරරූපාවචරකුසලස්‌ස, අපරියාපන්‌නතො කුසලවිපාකස්‌ස, කාමාවචරරූපාවචරකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං ඡන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. රූපාවචරකුසලකිරියානං කෙචි නිච්‌ඡන්‌ති, තං යුත්‌තිතො උපධාරෙතබ්‌බං. නානප්‌පකාරකං පන පඤ්‌ඤත්‌තිආරම්‌මණං තෙභූමකකුසලස්‌ස, අකුසලස්‌ස, රූපාවචරවිපාකස්‌ස, අරූපාවචරවිපාකස්‌ස, තෙභූමකකිරියස්‌ස චාති ඉමෙසං නවන්‌නං රාසීනං ආරම්‌මණපච්‌චයො හොති. තත්‌ථ යං යං ආරම්‌මණං යෙසං යෙසං පච්‌චයො, තෙ තෙ තංතංපච්‌චයුප්‌පන්‌නා නාම හොන්‌තීති එවමෙත්‌ථ පච්‌චයුප්‌පන්‌නතොපි විඤ්‌ඤාතබ්‌බො විනිච්‌ඡයොති.
Kāmāvacarakiriyārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakiriyārammaṇaṃ imesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakiriyārammaṇaṃ tesaṃ pañcannaṃ arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Catusamuṭṭhānaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ rūpārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa akusalassa kāmāvacaravipākassa kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Nibbānārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, apariyāpannato kusalavipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalakiriyānaṃ keci nicchanti, taṃ yuttito upadhāretabbaṃ. Nānappakārakaṃ pana paññattiārammaṇaṃ tebhūmakakusalassa, akusalassa, rūpāvacaravipākassa, arūpāvacaravipākassa, tebhūmakakiriyassa cāti imesaṃ navannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Tattha yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yesaṃ yesaṃ paccayo, te te taṃtaṃpaccayuppannā nāma hontīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
ආරම්‌මණපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා.
Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso
