| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
អារម្មណបដិបទាមិស្សកំ
Ārammaṇapaṭipadāmissakaṃ
១៨៦. ឥទានិ អារម្មណបដិបទាមិស្សកំ សោឡសក្ខត្តុកនយំ ទស្សេតុំ បុន កតមេ ធម្មា កុសលាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ បឋមនយេ វុត្តជ្ឈានំ ទុក្ខបដិបទត្តា ទន្ធាភិញ្ញត្តា បរិត្តត្តា បរិត្តារម្មណត្តាតិ ចតូហិ ការណេហិ ហីនំ, សោឡសមនយេ វុត្តជ្ឈានំ សុខបដិបទត្តា ខិប្បាភិញ្ញត្តា អប្បមាណត្តា អប្បមាណារម្មណត្តាតិ ចតូហិ ការណេហិ បណីតំ។ សេសេសុ ចុទ្ទសសុ ឯកេន ទ្វីហិ តីហិ ច ការណេហិ ហីនប្បណីតតា វេទិតព្ពា។
186. Idāni ārammaṇapaṭipadāmissakaṃ soḷasakkhattukanayaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha paṭhamanaye vuttajjhānaṃ dukkhapaṭipadattā dandhābhiññattā parittattā parittārammaṇattāti catūhi kāraṇehi hīnaṃ, soḷasamanaye vuttajjhānaṃ sukhapaṭipadattā khippābhiññattā appamāṇattā appamāṇārammaṇattāti catūhi kāraṇehi paṇītaṃ. Sesesu cuddasasu ekena dvīhi tīhi ca kāraṇehi hīnappaṇītatā veditabbā.
កស្មា បនាយំ នយោ ទេសិតោតិ? ឈានុប្បត្តិការណត្តា។ សម្មាសម្ពុទ្ធេន ហិ បថវីកសិណេ សុទ្ធិកជ្ឈានំ ចតុក្កនយវសេន បញ្ចកនយវសេន ច ទស្សិតំ; តថា សុទ្ធិកបដិបទា, តថា សុទ្ធិការម្មណំ។ តត្ថ យា ទេវតា បថវីកសិណេ សុទ្ធិកជ្ឈានំ ចតុក្កនយវសេន ទេសិយមានំ ពុជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ, តាសំ សប្បាយវសេន សុទ្ធិកជ្ឈានេ ចតុក្កនយោ ទេសិតោ។ យា បញ្ចកនយវសេន ទេសិយមានំ ពុជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ, តាសំ សប្បាយវសេន បញ្ចកនយោ។ យា សុទ្ធិកបដិបទាយ , សុទ្ធិការម្មណេ ចតុក្កនយវសេន ទេសិយមានំ ពុជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ, តាសំ សប្បាយវសេន សុទ្ធិកបដិបទាយ សុទ្ធិការម្មណេ ចតុក្កនយោ ទេសិតោ។ យា បញ្ចកនយវសេន ទេសិយមានំ ពុជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ តាសំ សប្បាយវសេន បញ្ចកនយោ។ ឥតិ ហេដ្ឋា បុគ្គលជ្ឈាសយវសេន ទេសនា កតា។
Kasmā panāyaṃ nayo desitoti? Jhānuppattikāraṇattā. Sammāsambuddhena hi pathavīkasiṇe suddhikajjhānaṃ catukkanayavasena pañcakanayavasena ca dassitaṃ; tathā suddhikapaṭipadā, tathā suddhikārammaṇaṃ. Tattha yā devatā pathavīkasiṇe suddhikajjhānaṃ catukkanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena suddhikajjhāne catukkanayo desito. Yā pañcakanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena pañcakanayo. Yā suddhikapaṭipadāya , suddhikārammaṇe catukkanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena suddhikapaṭipadāya suddhikārammaṇe catukkanayo desito. Yā pañcakanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti tāsaṃ sappāyavasena pañcakanayo. Iti heṭṭhā puggalajjhāsayavasena desanā katā.
ទេសនាវិលាសប្បត្តោ ចេស បភិន្នបដិសម្ភិទោ ទសពលចតុវេសារជ្ជវិសទញាណោ ធម្មានំ យាថាវសរសលក្ខណស្ស សុប្បដិវិទ្ធត្តា ធម្មបញ្ញត្តិកុសលតាយ យោ យោ នយោ លព្ភតិ តស្ស តស្ស វសេន ទេសនំ និយមេតុំ សក្កោតិ, តស្មា ឥមាយ ទេសនាវិលាសប្បត្តិយាបិ តេន ឯសា បថវីកសិណេ សុទ្ធិកចតុក្កនយាទិវសេន ទេសនា កតា។
Desanāvilāsappatto cesa pabhinnapaṭisambhido dasabalacatuvesārajjavisadañāṇo dhammānaṃ yāthāvasarasalakkhaṇassa suppaṭividdhattā dhammapaññattikusalatāya yo yo nayo labbhati tassa tassa vasena desanaṃ niyametuṃ sakkoti, tasmā imāya desanāvilāsappattiyāpi tena esā pathavīkasiṇe suddhikacatukkanayādivasena desanā katā.
យស្មា បន យេ កេចិ ឈានំ ឧប្បាទេន្តិ នាម ន តេ អារម្មណបដិបទាហិ វិនា ឧប្បាទេតុំ សក្កោន្តិ, តស្មា និយមតោ ឈានុប្បត្តិការណត្តា អយំ សោឡសក្ខត្តុកនយោ កថិតោ។
Yasmā pana ye keci jhānaṃ uppādenti nāma na te ārammaṇapaṭipadāhi vinā uppādetuṃ sakkonti, tasmā niyamato jhānuppattikāraṇattā ayaṃ soḷasakkhattukanayo kathito.
ឯត្តាវតា សុទ្ធិកនវកោ, ចត្តារោ បដិបទានវកា, ចត្តារោ អារម្មណនវកា, ឥមេ ច សោឡស នវកាតិ បញ្ចវីសតិ នវកា កថិតា ហោន្តិ។ តត្ថ ឯកេកស្មិំ នវកេ ចតុក្កបញ្ចកវសេន ទ្វេ ទ្វេ នយាតិ បញ្ញាស នយា។ តត្ថ ‘‘បញ្ចវីសតិយា ចតុក្កនយេសុ សតំ, បញ្ចកនយេសុ បញ្ចវីសសត’’ន្តិ បាឋតោ បញ្ចវីសាធិកានិ ទ្វេ ឈានចិត្តសតានិ ហោន្តិ។ បញ្ចកនយេ បន ចតុក្កនយស្ស បវិដ្ឋត្តា អត្ថតោ បញ្ចវីសាធិកមេវ ចិត្តសតំ ហោតិ។ យានិ ចេតានិ បាឋេ បញ្ចវីសាធិកានិ ទ្វេ ចិត្តសតានិ តេសុ ឯកេកស្ស និទ្ទេសេ ធម្មវវត្ថានាទយោ តយោ តយោ មហាវារា ហោន្តិ។ តេ បន តត្ថ តត្ថ នយមត្តមេវ ទស្សេត្វា សំខិត្តាតិ។
Ettāvatā suddhikanavako, cattāro paṭipadānavakā, cattāro ārammaṇanavakā, ime ca soḷasa navakāti pañcavīsati navakā kathitā honti. Tattha ekekasmiṃ navake catukkapañcakavasena dve dve nayāti paññāsa nayā. Tattha ‘‘pañcavīsatiyā catukkanayesu sataṃ, pañcakanayesu pañcavīsasata’’nti pāṭhato pañcavīsādhikāni dve jhānacittasatāni honti. Pañcakanaye pana catukkanayassa paviṭṭhattā atthato pañcavīsādhikameva cittasataṃ hoti. Yāni cetāni pāṭhe pañcavīsādhikāni dve cittasatāni tesu ekekassa niddese dhammavavatthānādayo tayo tayo mahāvārā honti. Te pana tattha tattha nayamattameva dassetvā saṃkhittāti.
បថវីកសិណំ។
Pathavīkasiṇaṃ.
២០៣. ឥទានិ យស្មា អាបោកសិណាទីសុបិ ឯតានិ ឈានានិ ឧប្បជ្ជន្តិ, តស្មា តេសំ ទស្សនត្ថំ បុន កតមេ ធម្មា កុសលាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តេសុ សព្ពោ បាឡិនយោ ច អត្ថវិភាវនា ច ចិត្តគណនា ច វារសង្ខេបោ ច បថវីកសិណេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ ភាវនានយោ បន កសិណបរិកម្មំ អាទិំ កត្វា សព្ពោ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ ១.៩១ អាទយោ) បកាសិតោយេវ។ មហាសកុលុទាយិសុត្តេ បន ទសកសិណានិ (ម. និ. ២.២៥០) វុត្តានិ។ តេសុ វិញ្ញាណកសិណំ អាកាសេ បវត្តិតមហគ្គតវិញ្ញាណម្បិ តត្ថ បរិកម្មំ កត្វា និព្ពត្តា វិញ្ញាណញ្ចាយតនសមាបត្តិបិ ហោតីតិ សព្ពប្បការេន អារុប្បទេសនមេវ ភជតិ, តស្មា ឥមស្មិំ ឋានេ ន កថិតំ។
203. Idāni yasmā āpokasiṇādīsupi etāni jhānāni uppajjanti, tasmā tesaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tesu sabbo pāḷinayo ca atthavibhāvanā ca cittagaṇanā ca vārasaṅkhepo ca pathavīkasiṇe vuttanayeneva veditabbo. Bhāvanānayo pana kasiṇaparikammaṃ ādiṃ katvā sabbo visuddhimagge (visuddhi 1.91 ādayo) pakāsitoyeva. Mahāsakuludāyisutte pana dasakasiṇāni (ma. ni. 2.250) vuttāni. Tesu viññāṇakasiṇaṃ ākāse pavattitamahaggataviññāṇampi tattha parikammaṃ katvā nibbattā viññāṇañcāyatanasamāpattipi hotīti sabbappakārena āruppadesanameva bhajati, tasmā imasmiṃ ṭhāne na kathitaṃ.
អាកាសកសិណន្តិ បន កសិណុគ្ឃាដិមមាកាសម្បិ, តំ អារម្មណំ កត្វា បវត្តក្ខន្ធាបិ, ភិត្តិច្ឆិទ្ទាទីសុ អញ្ញតរស្មិំ គហេតព្ពនិមិត្តបរិច្ឆេទាកាសម្បិ, តំ អារម្មណំ កត្វា ឧប្បន្នំ ចតុក្កបញ្ចកជ្ឈានម្បិ វុច្ចតិ។ តត្ថ បុរិមនយោ អារុប្បទេសនំ ភជតិ, បច្ឆិមនយោ រូបាវចរទេសនំ។ ឥតិ មិស្សកត្តា ឥមំ រូបាវចរទេសនំ ន អារុឡ្ហំ។ បរិច្ឆេទាកាសេ និព្ពត្តជ្ឈានំ បន រូបូបបត្តិយា មគ្គោ ហោតិ តស្មា តំ គហេតព្ពំ។ តស្មិំ បន ចតុក្កបញ្ចកជ្ឈានមេវ ឧប្បជ្ជតិ, អរូបជ្ឈានំ នុប្បជ្ជតិ។ កស្មា? កសិណុគ្ឃាដនស្ស អលាភតោ។ តញ្ហិ បុនប្បុនំ ឧគ្ឃាដិយមានម្បិ អាកាសមេវ ហោតីតិ ន តត្ថ កសិណុគ្ឃាដនំ លព្ភតិ, តស្មា តត្ថុប្បន្នំ ឈានំ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារាយ សំវត្តតិ, អភិញ្ញាបាទកំ ហោតិ, វិបស្សនាបាទកំ ហោតិ, និរោធបាទកំ ន ហោតិ។ អនុបុព្ពនិរោធោ បនេត្ថ យាវ បញ្ចមជ្ឈានា លព្ភតិ វដ្ដបាទកំ ហោតិយេវ។ យថា ចេតំ ឯវំ បុរិមកសិណេសុ ឧប្បន្នំ ឈានម្បិ។ និរោធបាទកភាវោ បនេត្ថ វិសេសោ។ សេសមេត្ថ អាកាសកសិណេ យំ វត្តព្ពំ សិយា តំ សព្ពំ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.៩៨-៩៩) វុត្តមេវ។
Ākāsakasiṇanti pana kasiṇugghāṭimamākāsampi, taṃ ārammaṇaṃ katvā pavattakkhandhāpi, bhitticchiddādīsu aññatarasmiṃ gahetabbanimittaparicchedākāsampi, taṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ catukkapañcakajjhānampi vuccati. Tattha purimanayo āruppadesanaṃ bhajati, pacchimanayo rūpāvacaradesanaṃ. Iti missakattā imaṃ rūpāvacaradesanaṃ na āruḷhaṃ. Paricchedākāse nibbattajjhānaṃ pana rūpūpapattiyā maggo hoti tasmā taṃ gahetabbaṃ. Tasmiṃ pana catukkapañcakajjhānameva uppajjati, arūpajjhānaṃ nuppajjati. Kasmā? Kasiṇugghāṭanassa alābhato. Tañhi punappunaṃ ugghāṭiyamānampi ākāsameva hotīti na tattha kasiṇugghāṭanaṃ labbhati, tasmā tatthuppannaṃ jhānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārāya saṃvattati, abhiññāpādakaṃ hoti, vipassanāpādakaṃ hoti, nirodhapādakaṃ na hoti. Anupubbanirodho panettha yāva pañcamajjhānā labbhati vaṭṭapādakaṃ hotiyeva. Yathā cetaṃ evaṃ purimakasiṇesu uppannaṃ jhānampi. Nirodhapādakabhāvo panettha viseso. Sesamettha ākāsakasiṇe yaṃ vattabbaṃ siyā taṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.98-99) vuttameva.
‘ឯកោបិ ហុត្វា ពហុធា ហោតី’តិអាទិនយំ (ទី. និ. ១.២៣៩; បដិ. ម. ១.១០២) បន វិកុព្ពនំ ឥច្ឆន្តេន បុរិមេសុ អដ្ឋសុ កសិណេសុ អដ្ឋ សមាបត្តិយោ និព្ពត្តេត្វា កសិណានុលោមតោ កសិណបដិលោមតោ, កសិណានុលោមបដិលោមតោ; ឈានានុលោមតោ, ឈានបដិលោមតោ, ឈានានុលោមបដិលោមតោ; ឈានុក្កន្តិកតោ, កសិណុក្កន្តិកតោ, ឈានកសិណុក្កន្តិកតោ; អង្គសង្កន្តិកតោ, អារម្មណសង្កន្តិកតោ, អង្គារម្មណសង្កន្តិកតោ; អង្គវវត្ថានតោ, អារម្មណវវត្ថានតោតិ ឥមេហិ ចុទ្ទសហាការេហិ ចិត្តំ បរិទមេតព្ពំ។ តេសំ វិត្ថារកថា វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ២.៣៦៥-៣៦៦) វុត្តាយេវ។
‘Ekopi hutvā bahudhā hotī’tiādinayaṃ (dī. ni. 1.239; paṭi. ma. 1.102) pana vikubbanaṃ icchantena purimesu aṭṭhasu kasiṇesu aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā kasiṇānulomato kasiṇapaṭilomato, kasiṇānulomapaṭilomato; jhānānulomato, jhānapaṭilomato, jhānānulomapaṭilomato; jhānukkantikato, kasiṇukkantikato, jhānakasiṇukkantikato; aṅgasaṅkantikato, ārammaṇasaṅkantikato, aṅgārammaṇasaṅkantikato; aṅgavavatthānato, ārammaṇavavatthānatoti imehi cuddasahākārehi cittaṃ paridametabbaṃ. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 2.365-366) vuttāyeva.
ឯវំ បន ចុទ្ទសហាការេហិ ចិត្តំ អបរិទមេត្វា, បុព្ពេ អភាវិតភាវនោ អាទិកម្មិកោ យោគាវចរោ ឥទ្ធិវិកុព្ពនំ សម្បាទេស្សតីតិ នេតំ ឋានំ វិជ្ជតិ។ អាទិកម្មិកស្ស ហិ កសិណបរិកម្មម្បិ ភារោ; សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ សក្កោតិ។ កតកសិណបរិកម្មស្ស និមិត្តុប្បាទនំ ភារោ; សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ សក្កោតិ។ ឧប្បន្នេ និមិត្តេ តំ វឌ្ឍេត្វា អប្បនាធិគមោ ភារោ, សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ សក្កោតិ។ អធិគតប្បនស្ស ចុទ្ទសហាការេហិ ចិត្តបរិទមនំ ភារោ; សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ សក្កោតិ។ ចុទ្ទសហាការេហិ បរិទមិតចិត្តស្សាបិ ឥទ្ធិវិកុព្ពនំ នាម ភារោ, សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ សក្កោតិ។ វិកុព្ពនប្បត្តស្សាបិ ខិប្បនិសន្តិភាវោ នាម ភារោ; សតេសុ សហស្សេសុ វា ឯកោវ ខិប្បនិសន្តិ ហោតិ។ ថេរម្ពត្ថលេ មហារោហនគុត្តត្ថេរស្ស គិលានុបដ្ឋានំ អាគតេសុ តិំសមត្តេសុ ឥទ្ធិមន្តសហស្សេសុ ឧបសម្បទាយ អដ្ឋវស្សិកោ រក្ខិតត្ថេរោ វិយ។ សព្ពំ វត្ថុ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ២.៣៦៧) វិត្ថារិតមេវាតិ។
Evaṃ pana cuddasahākārehi cittaṃ aparidametvā, pubbe abhāvitabhāvano ādikammiko yogāvacaro iddhivikubbanaṃ sampādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ādikammikassa hi kasiṇaparikammampi bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Katakasiṇaparikammassa nimittuppādanaṃ bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Uppanne nimitte taṃ vaḍḍhetvā appanādhigamo bhāro, satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Adhigatappanassa cuddasahākārehi cittaparidamanaṃ bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Cuddasahākārehi paridamitacittassāpi iddhivikubbanaṃ nāma bhāro, satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Vikubbanappattassāpi khippanisantibhāvo nāma bhāro; satesu sahassesu vā ekova khippanisanti hoti. Therambatthale mahārohanaguttattherassa gilānupaṭṭhānaṃ āgatesu tiṃsamattesu iddhimantasahassesu upasampadāya aṭṭhavassiko rakkhitatthero viya. Sabbaṃ vatthu visuddhimagge (visuddhi. 2.367) vitthāritamevāti.
កសិណកថា។
Kasiṇakathā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបាវចរកុសលំ • Rūpāvacarakusalaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā
អារម្មណបដិបទាមិស្សកវណ្ណនា • Ārammaṇapaṭipadāmissakavaṇṇanā
កសិណកថាវណ្ណនា • Kasiṇakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā
បដិបទាចតុក្កាទិវណ្ណនា • Paṭipadācatukkādivaṇṇanā
កសិណកថាវណ្ណនា • Kasiṇakathāvaṇṇanā
