| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ආරම්‌මණපටිපදාමිස්‌සකං
Ārammaṇapaṭipadāmissakaṃ
186. ඉදානි ආරම්‌මණපටිපදාමිස්‌සකං සොළසක්‌ඛත්‌තුකනයං දස්‌සෙතුං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ පඨමනයෙ වුත්‌තජ්‌ඣානං දුක්‌ඛපටිපදත්‌තා දන්‌ධාභිඤ්‌ඤත්‌තා පරිත්‌තත්‌තා පරිත්‌තාරම්‌මණත්‌තාති චතූහි කාරණෙහි හීනං, සොළසමනයෙ වුත්‌තජ්‌ඣානං සුඛපටිපදත්‌තා ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤත්‌තා අප්‌පමාණත්‌තා අප්‌පමාණාරම්‌මණත්‌තාති චතූහි කාරණෙහි පණීතං. සෙසෙසු චුද්‌දසසු එකෙන ද්‌වීහි තීහි ච කාරණෙහි හීනප්‌පණීතතා වෙදිතබ්‌බා.
186. Idāni ārammaṇapaṭipadāmissakaṃ soḷasakkhattukanayaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha paṭhamanaye vuttajjhānaṃ dukkhapaṭipadattā dandhābhiññattā parittattā parittārammaṇattāti catūhi kāraṇehi hīnaṃ, soḷasamanaye vuttajjhānaṃ sukhapaṭipadattā khippābhiññattā appamāṇattā appamāṇārammaṇattāti catūhi kāraṇehi paṇītaṃ. Sesesu cuddasasu ekena dvīhi tīhi ca kāraṇehi hīnappaṇītatā veditabbā.
කස්‌මා පනායං නයො දෙසිතොති? ඣානුප්‌පත්‌තිකාරණත්‌තා. සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන හි පථවීකසිණෙ සුද්‌ධිකජ්‌ඣානං චතුක්‌කනයවසෙන පඤ්‌චකනයවසෙන ච දස්‌සිතං; තථා සුද්‌ධිකපටිපදා, තථා සුද්‌ධිකාරම්‌මණං. තත්‌ථ යා දෙවතා පථවීකසිණෙ සුද්‌ධිකජ්‌ඣානං චතුක්‌කනයවසෙන දෙසියමානං බුජ්‌ඣිතුං සක්‌කොන්‌ති, තාසං සප්‌පායවසෙන සුද්‌ධිකජ්‌ඣානෙ චතුක්‌කනයො දෙසිතො. යා පඤ්‌චකනයවසෙන දෙසියමානං බුජ්‌ඣිතුං සක්‌කොන්‌ති, තාසං සප්‌පායවසෙන පඤ්‌චකනයො. යා සුද්‌ධිකපටිපදාය , සුද්‌ධිකාරම්‌මණෙ චතුක්‌කනයවසෙන දෙසියමානං බුජ්‌ඣිතුං සක්‌කොන්‌ති, තාසං සප්‌පායවසෙන සුද්‌ධිකපටිපදාය සුද්‌ධිකාරම්‌මණෙ චතුක්‌කනයො දෙසිතො. යා පඤ්‌චකනයවසෙන දෙසියමානං බුජ්‌ඣිතුං සක්‌කොන්‌ති තාසං සප්‌පායවසෙන පඤ්‌චකනයො. ඉති හෙට්‌ඨා පුග්‌ගලජ්‌ඣාසයවසෙන දෙසනා කතා.
Kasmā panāyaṃ nayo desitoti? Jhānuppattikāraṇattā. Sammāsambuddhena hi pathavīkasiṇe suddhikajjhānaṃ catukkanayavasena pañcakanayavasena ca dassitaṃ; tathā suddhikapaṭipadā, tathā suddhikārammaṇaṃ. Tattha yā devatā pathavīkasiṇe suddhikajjhānaṃ catukkanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena suddhikajjhāne catukkanayo desito. Yā pañcakanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena pañcakanayo. Yā suddhikapaṭipadāya , suddhikārammaṇe catukkanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti, tāsaṃ sappāyavasena suddhikapaṭipadāya suddhikārammaṇe catukkanayo desito. Yā pañcakanayavasena desiyamānaṃ bujjhituṃ sakkonti tāsaṃ sappāyavasena pañcakanayo. Iti heṭṭhā puggalajjhāsayavasena desanā katā.
දෙසනාවිලාසප්‌පත්‌තො චෙස පභින්‌නපටිසම්‌භිදො දසබලචතුවෙසාරජ්‌ජවිසදඤාණො ධම්‌මානං යාථාවසරසලක්‌ඛණස්‌ස සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා ධම්‌මපඤ්‌ඤත්‌තිකුසලතාය යො යො නයො ලබ්‌භති තස්‌ස තස්‌ස වසෙන දෙසනං නියමෙතුං සක්‌කොති, තස්‌මා ඉමාය දෙසනාවිලාසප්‌පත්‌තියාපි තෙන එසා පථවීකසිණෙ සුද්‌ධිකචතුක්‌කනයාදිවසෙන දෙසනා කතා.
Desanāvilāsappatto cesa pabhinnapaṭisambhido dasabalacatuvesārajjavisadañāṇo dhammānaṃ yāthāvasarasalakkhaṇassa suppaṭividdhattā dhammapaññattikusalatāya yo yo nayo labbhati tassa tassa vasena desanaṃ niyametuṃ sakkoti, tasmā imāya desanāvilāsappattiyāpi tena esā pathavīkasiṇe suddhikacatukkanayādivasena desanā katā.
යස්‌මා පන යෙ කෙචි ඣානං උප්‌පාදෙන්‌ති නාම න තෙ ආරම්‌මණපටිපදාහි විනා උප්‌පාදෙතුං සක්‌කොන්‌ති, තස්‌මා නියමතො ඣානුප්‌පත්‌තිකාරණත්‌තා අයං සොළසක්‌ඛත්‌තුකනයො කථිතො.
Yasmā pana ye keci jhānaṃ uppādenti nāma na te ārammaṇapaṭipadāhi vinā uppādetuṃ sakkonti, tasmā niyamato jhānuppattikāraṇattā ayaṃ soḷasakkhattukanayo kathito.
එත්‌තාවතා සුද්‌ධිකනවකො, චත්‌තාරො පටිපදානවකා, චත්‌තාරො ආරම්‌මණනවකා, ඉමෙ ච සොළස නවකාති පඤ්‌චවීසති නවකා කථිතා හොන්‌ති. තත්‌ථ එකෙකස්‌මිං නවකෙ චතුක්‌කපඤ්‌චකවසෙන ද්‌වෙ ද්‌වෙ නයාති පඤ්‌ඤාස නයා. තත්‌ථ ‘‘පඤ්‌චවීසතියා චතුක්‌කනයෙසු සතං, පඤ්‌චකනයෙසු පඤ්‌චවීසසත’’න්‌ති පාඨතො පඤ්‌චවීසාධිකානි ද්‌වෙ ඣානචිත්‌තසතානි හොන්‌ති. පඤ්‌චකනයෙ පන චතුක්‌කනයස්‌ස පවිට්‌ඨත්‌තා අත්‌ථතො පඤ්‌චවීසාධිකමෙව චිත්‌තසතං හොති. යානි චෙතානි පාඨෙ පඤ්‌චවීසාධිකානි ද්‌වෙ චිත්‌තසතානි තෙසු එකෙකස්‌ස නිද්‌දෙසෙ ධම්‌මවවත්‌ථානාදයො තයො තයො මහාවාරා හොන්‌ති. තෙ පන තත්‌ථ තත්‌ථ නයමත්‌තමෙව දස්‌සෙත්‌වා සංඛිත්‌තාති.
Ettāvatā suddhikanavako, cattāro paṭipadānavakā, cattāro ārammaṇanavakā, ime ca soḷasa navakāti pañcavīsati navakā kathitā honti. Tattha ekekasmiṃ navake catukkapañcakavasena dve dve nayāti paññāsa nayā. Tattha ‘‘pañcavīsatiyā catukkanayesu sataṃ, pañcakanayesu pañcavīsasata’’nti pāṭhato pañcavīsādhikāni dve jhānacittasatāni honti. Pañcakanaye pana catukkanayassa paviṭṭhattā atthato pañcavīsādhikameva cittasataṃ hoti. Yāni cetāni pāṭhe pañcavīsādhikāni dve cittasatāni tesu ekekassa niddese dhammavavatthānādayo tayo tayo mahāvārā honti. Te pana tattha tattha nayamattameva dassetvā saṃkhittāti.
පථවීකසිණං.
Pathavīkasiṇaṃ.
203. ඉදානි යස්‌මා ආපොකසිණාදීසුපි එතානි ඣානානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, තස්‌මා තෙසං දස්‌සනත්‌ථං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං. තෙසු සබ්‌බො පාළිනයො ච අත්‌ථවිභාවනා ච චිත්‌තගණනා ච වාරසඞ්‌ඛෙපො ච පථවීකසිණෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බො. භාවනානයො පන කසිණපරිකම්‌මං ආදිං කත්‌වා සබ්‌බො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි 1.91 ආදයො) පකාසිතොයෙව. මහාසකුලුදායිසුත්‌තෙ පන දසකසිණානි (ම. නි. 2.250) වුත්‌තානි. තෙසු විඤ්‌ඤාණකසිණං ආකාසෙ පවත්‌තිතමහග්‌ගතවිඤ්‌ඤාණම්‌පි තත්‌ථ පරිකම්‌මං කත්‌වා නිබ්‌බත්‌තා විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසමාපත්‌තිපි හොතීති සබ්‌බප්‌පකාරෙන ආරුප්‌පදෙසනමෙව භජති, තස්‌මා ඉමස්‌මිං ඨානෙ න කථිතං.
203. Idāni yasmā āpokasiṇādīsupi etāni jhānāni uppajjanti, tasmā tesaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tesu sabbo pāḷinayo ca atthavibhāvanā ca cittagaṇanā ca vārasaṅkhepo ca pathavīkasiṇe vuttanayeneva veditabbo. Bhāvanānayo pana kasiṇaparikammaṃ ādiṃ katvā sabbo visuddhimagge (visuddhi 1.91 ādayo) pakāsitoyeva. Mahāsakuludāyisutte pana dasakasiṇāni (ma. ni. 2.250) vuttāni. Tesu viññāṇakasiṇaṃ ākāse pavattitamahaggataviññāṇampi tattha parikammaṃ katvā nibbattā viññāṇañcāyatanasamāpattipi hotīti sabbappakārena āruppadesanameva bhajati, tasmā imasmiṃ ṭhāne na kathitaṃ.
ආකාසකසිණන්‌ති පන කසිණුග්‌ඝාටිමමාකාසම්‌පි, තං ආරම්‌මණං කත්‌වා පවත්‌තක්‌ඛන්‌ධාපි, භිත්‌තිච්‌ඡිද්‌දාදීසු අඤ්‌ඤතරස්‌මිං ගහෙතබ්‌බනිමිත්‌තපරිච්‌ඡෙදාකාසම්‌පි, තං ආරම්‌මණං කත්‌වා උප්‌පන්‌නං චතුක්‌කපඤ්‌චකජ්‌ඣානම්‌පි වුච්‌චති. තත්‌ථ පුරිමනයො ආරුප්‌පදෙසනං භජති, පච්‌ඡිමනයො රූපාවචරදෙසනං. ඉති මිස්‌සකත්‌තා ඉමං රූපාවචරදෙසනං න ආරුළ්‌හං. පරිච්‌ඡෙදාකාසෙ නිබ්‌බත්‌තජ්‌ඣානං පන රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගො හොති තස්‌මා තං ගහෙතබ්‌බං. තස්‌මිං පන චතුක්‌කපඤ්‌චකජ්‌ඣානමෙව උප්‌පජ්‌ජති, අරූපජ්‌ඣානං නුප්‌පජ්‌ජති. කස්‌මා? කසිණුග්‌ඝාටනස්‌ස අලාභතො. තඤ්‌හි පුනප්‌පුනං උග්‌ඝාටියමානම්‌පි ආකාසමෙව හොතීති න තත්‌ථ කසිණුග්‌ඝාටනං ලබ්‌භති, තස්‌මා තත්‌ථුප්‌පන්‌නං ඣානං දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරාය සංවත්‌තති, අභිඤ්‌ඤාපාදකං හොති, විපස්‌සනාපාදකං හොති, නිරොධපාදකං න හොති. අනුපුබ්‌බනිරොධො පනෙත්‌ථ යාව පඤ්‌චමජ්‌ඣානා ලබ්‌භති වට්‌ටපාදකං හොතියෙව. යථා චෙතං එවං පුරිමකසිණෙසු උප්‌පන්‌නං ඣානම්‌පි. නිරොධපාදකභාවො පනෙත්‌ථ විසෙසො. සෙසමෙත්‌ථ ආකාසකසිණෙ යං වත්‌තබ්‌බං සියා තං සබ්‌බං විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.98-99) වුත්‌තමෙව.
Ākāsakasiṇanti pana kasiṇugghāṭimamākāsampi, taṃ ārammaṇaṃ katvā pavattakkhandhāpi, bhitticchiddādīsu aññatarasmiṃ gahetabbanimittaparicchedākāsampi, taṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ catukkapañcakajjhānampi vuccati. Tattha purimanayo āruppadesanaṃ bhajati, pacchimanayo rūpāvacaradesanaṃ. Iti missakattā imaṃ rūpāvacaradesanaṃ na āruḷhaṃ. Paricchedākāse nibbattajjhānaṃ pana rūpūpapattiyā maggo hoti tasmā taṃ gahetabbaṃ. Tasmiṃ pana catukkapañcakajjhānameva uppajjati, arūpajjhānaṃ nuppajjati. Kasmā? Kasiṇugghāṭanassa alābhato. Tañhi punappunaṃ ugghāṭiyamānampi ākāsameva hotīti na tattha kasiṇugghāṭanaṃ labbhati, tasmā tatthuppannaṃ jhānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārāya saṃvattati, abhiññāpādakaṃ hoti, vipassanāpādakaṃ hoti, nirodhapādakaṃ na hoti. Anupubbanirodho panettha yāva pañcamajjhānā labbhati vaṭṭapādakaṃ hotiyeva. Yathā cetaṃ evaṃ purimakasiṇesu uppannaṃ jhānampi. Nirodhapādakabhāvo panettha viseso. Sesamettha ākāsakasiṇe yaṃ vattabbaṃ siyā taṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.98-99) vuttameva.
‘එකොපි හුත්‌වා බහුධා හොතී’තිආදිනයං (දී. නි. 1.239; පටි. ම. 1.102) පන විකුබ්‌බනං ඉච්‌ඡන්‌තෙන පුරිමෙසු අට්‌ඨසු කසිණෙසු අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා කසිණානුලොමතො කසිණපටිලොමතො, කසිණානුලොමපටිලොමතො; ඣානානුලොමතො, ඣානපටිලොමතො, ඣානානුලොමපටිලොමතො; ඣානුක්‌කන්‌තිකතො, කසිණුක්‌කන්‌තිකතො, ඣානකසිණුක්‌කන්‌තිකතො; අඞ්‌ගසඞ්‌කන්‌තිකතො, ආරම්‌මණසඞ්‌කන්‌තිකතො, අඞ්‌ගාරම්‌මණසඞ්‌කන්‌තිකතො; අඞ්‌ගවවත්‌ථානතො, ආරම්‌මණවවත්‌ථානතොති ඉමෙහි චුද්‌දසහාකාරෙහි චිත්‌තං පරිදමෙතබ්‌බං. තෙසං විත්‌ථාරකථා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.365-366) වුත්‌තායෙව.
‘Ekopi hutvā bahudhā hotī’tiādinayaṃ (dī. ni. 1.239; paṭi. ma. 1.102) pana vikubbanaṃ icchantena purimesu aṭṭhasu kasiṇesu aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā kasiṇānulomato kasiṇapaṭilomato, kasiṇānulomapaṭilomato; jhānānulomato, jhānapaṭilomato, jhānānulomapaṭilomato; jhānukkantikato, kasiṇukkantikato, jhānakasiṇukkantikato; aṅgasaṅkantikato, ārammaṇasaṅkantikato, aṅgārammaṇasaṅkantikato; aṅgavavatthānato, ārammaṇavavatthānatoti imehi cuddasahākārehi cittaṃ paridametabbaṃ. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 2.365-366) vuttāyeva.
එවං පන චුද්‌දසහාකාරෙහි චිත්‌තං අපරිදමෙත්‌වා, පුබ්‌බෙ අභාවිතභාවනො ආදිකම්‌මිකො යොගාවචරො ඉද්‌ධිවිකුබ්‌බනං සම්‌පාදෙස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. ආදිකම්‌මිකස්‌ස හි කසිණපරිකම්‌මම්‌පි භාරො; සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව සක්‌කොති. කතකසිණපරිකම්‌මස්‌ස නිමිත්‌තුප්‌පාදනං භාරො; සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව සක්‌කොති. උප්‌පන්‌නෙ නිමිත්‌තෙ තං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අප්‌පනාධිගමො භාරො, සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව සක්‌කොති. අධිගතප්‌පනස්‌ස චුද්‌දසහාකාරෙහි චිත්‌තපරිදමනං භාරො; සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව සක්‌කොති. චුද්‌දසහාකාරෙහි පරිදමිතචිත්‌තස්‌සාපි ඉද්‌ධිවිකුබ්‌බනං නාම භාරො, සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව සක්‌කොති. විකුබ්‌බනප්‌පත්‌තස්‌සාපි ඛිප්‌පනිසන්‌තිභාවො නාම භාරො; සතෙසු සහස්‌සෙසු වා එකොව ඛිප්‌පනිසන්‌ති හොති. ථෙරම්‌බත්‌ථලෙ මහාරොහනගුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස ගිලානුපට්‌ඨානං ආගතෙසු තිංසමත්‌තෙසු ඉද්‌ධිමන්‌තසහස්‌සෙසු උපසම්‌පදාය අට්‌ඨවස්‌සිකො රක්‌ඛිතත්‌ථෙරො විය. සබ්‌බං වත්‌ථු විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.367) විත්‌ථාරිතමෙවාති.
Evaṃ pana cuddasahākārehi cittaṃ aparidametvā, pubbe abhāvitabhāvano ādikammiko yogāvacaro iddhivikubbanaṃ sampādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ādikammikassa hi kasiṇaparikammampi bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Katakasiṇaparikammassa nimittuppādanaṃ bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Uppanne nimitte taṃ vaḍḍhetvā appanādhigamo bhāro, satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Adhigatappanassa cuddasahākārehi cittaparidamanaṃ bhāro; satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Cuddasahākārehi paridamitacittassāpi iddhivikubbanaṃ nāma bhāro, satesu sahassesu vā ekova sakkoti. Vikubbanappattassāpi khippanisantibhāvo nāma bhāro; satesu sahassesu vā ekova khippanisanti hoti. Therambatthale mahārohanaguttattherassa gilānupaṭṭhānaṃ āgatesu tiṃsamattesu iddhimantasahassesu upasampadāya aṭṭhavassiko rakkhitatthero viya. Sabbaṃ vatthu visuddhimagge (visuddhi. 2.367) vitthāritamevāti.
කසිණකථා.
Kasiṇakathā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපාවචරකුසලං • Rūpāvacarakusalaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā
ආරම්‌මණපටිපදාමිස්‌සකවණ්‌ණනා • Ārammaṇapaṭipadāmissakavaṇṇanā
කසිණකථාවණ්‌ණනා • Kasiṇakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā
පටිපදාචතුක්‌කාදිවණ්‌ණනා • Paṭipadācatukkādivaṇṇanā
කසිණකථාවණ්‌ණනා • Kasiṇakathāvaṇṇanā
