| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
๙. อรณวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา
9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
๓๒๓. เอวํ เม สุตนฺติ อรณวิภงฺคสุตฺตํฯ ตตฺถ เนวุสฺสาเทยฺย น อปสาเทยฺยาติ เคหสิตวเสน กญฺจิ ปุคฺคลํ เนว อุกฺขิเปยฺย น อวกฺขิเปยฺยฯ ธมฺมเมว เทเสยฺยาติ สภาวเมว กเถยฺยฯ สุขวินิจฺฉยนฺติ วินิจฺฉิตสุขํฯ รโห วาทนฺติ ปรมฺมุขา อวณฺณํ, ปิสุณวาจนฺติ อโตฺถฯ สมฺมุขา น ขีณนฺติ สมฺมุขาปิ ขีณํ อากิณฺณํ สํกิลิฎฺฐํ วาจํ น ภเณยฺยฯ นาภินิเวเสยฺยาติ น อธิฎฺฐหิตฺวา อาทาย โวหเรยฺยฯ สมญฺญนฺติ โลกสมญฺญํ โลกปณฺณตฺติํฯ นาติธาเวยฺยาติ นาติกฺกเมยฺยฯ
323.Evaṃme sutanti araṇavibhaṅgasuttaṃ. Tattha nevussādeyya na apasādeyyāti gehasitavasena kañci puggalaṃ neva ukkhipeyya na avakkhipeyya. Dhammameva deseyyāti sabhāvameva katheyya. Sukhavinicchayanti vinicchitasukhaṃ. Raho vādanti parammukhā avaṇṇaṃ, pisuṇavācanti attho. Sammukhā na khīṇanti sammukhāpi khīṇaṃ ākiṇṇaṃ saṃkiliṭṭhaṃ vācaṃ na bhaṇeyya. Nābhiniveseyyāti na adhiṭṭhahitvā ādāya vohareyya. Samaññanti lokasamaññaṃ lokapaṇṇattiṃ. Nātidhāveyyāti nātikkameyya.
๓๒๔. กามปฎิสนฺธิสุขิโนติ กามปฎิสนฺธินา กามูปสํหิเตน สุเขน สุขิตสฺสฯ สทุโกฺขติ วิปากทุเกฺขน สํกิเลสทุเกฺขนปิ สทุโกฺขฯ สอุปฆาโตติ วิปากูปฆาตกิเลสูปฆาเตเหว สอุปฆาโตฯ ตถา สปริฬาโหฯ มิจฺฉาปฎิปทาติ อยาถาวปฎิปทา อกุสลปฎิปทาฯ
324.Kāmapaṭisandhisukhinoti kāmapaṭisandhinā kāmūpasaṃhitena sukhena sukhitassa. Sadukkhoti vipākadukkhena saṃkilesadukkhenapi sadukkho. Saupaghātoti vipākūpaghātakilesūpaghāteheva saupaghāto. Tathā sapariḷāho. Micchāpaṭipadāti ayāthāvapaṭipadā akusalapaṭipadā.
๓๒๖. อิเตฺถเก อปสาเทตีติ เอวํ เคหสิตวเสน เอกเจฺจ ปุคฺคเล อปสาเทติฯ อุสฺสาทเนปิ เอเสว นโยฯ ภวสํโยชนนฺติ ภวพนฺธนํ, ตณฺหาเยตํ นามํฯ
326.Ittheke apasādetīti evaṃ gehasitavasena ekacce puggale apasādeti. Ussādanepi eseva nayo. Bhavasaṃyojananti bhavabandhanaṃ, taṇhāyetaṃ nāmaṃ.
สุภูติเตฺถโร กิร อิมํ จตุกฺกํ นิสฺสาย เอตทเคฺค ฐปิโตฯ ภควโต หิ ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ปุคฺคลานํ อุสฺสาทนาอปสาทนา ปญฺญายนฺติ, ตถา สาริปุตฺตเตฺถราทีนํฯ สุภูติเตฺถรสฺส ปน ธมฺมเทสนาย ‘‘อยํ ปุคฺคโล อปฺปฎิปนฺนโก อนาราธโก’’ติ วา, ‘‘อยํ สีลวา คุณวา ลชฺชิเปสโล อาจารสมฺปโนฺน’’ติ วา นตฺถิ, ธมฺมเทสนาย ปนสฺส ‘‘อยํ มิจฺฉาปฎิปทา, อยํ สมฺมาปฎิปทา’’เตฺวว ปญฺญายติฯ ตสฺมา ภควา ‘‘เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อรณวิหารีนํ ยทิทํ สุภูตี’’ติ อาหฯ
Subhūtitthero kira imaṃ catukkaṃ nissāya etadagge ṭhapito. Bhagavato hi dhammaṃ desentassa puggalānaṃ ussādanāapasādanā paññāyanti, tathā sāriputtattherādīnaṃ. Subhūtittherassa pana dhammadesanāya ‘‘ayaṃ puggalo appaṭipannako anārādhako’’ti vā, ‘‘ayaṃ sīlavā guṇavā lajjipesalo ācārasampanno’’ti vā natthi, dhammadesanāya panassa ‘‘ayaṃ micchāpaṭipadā, ayaṃ sammāpaṭipadā’’tveva paññāyati. Tasmā bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ araṇavihārīnaṃ yadidaṃ subhūtī’’ti āha.
๓๒๙. กาลญฺญู อสฺสาติ อสมฺปเตฺต จ อติกฺกเนฺต จ กาเล อกเถตฺวา ‘‘อิทานิ วุจฺจมานํ มหาชโน คณฺหิสฺสตี’’ติ ยุตฺตปตฺตกาลํ ญตฺวาว ปรมฺมุขา อวณฺณํ ภาเสยฺยฯ ขีณวาเทปิ เอเสว นโยฯ
329.Kālaññūassāti asampatte ca atikkante ca kāle akathetvā ‘‘idāni vuccamānaṃ mahājano gaṇhissatī’’ti yuttapattakālaṃ ñatvāva parammukhā avaṇṇaṃ bhāseyya. Khīṇavādepi eseva nayo.
๓๓๐. อุปหญฺญตีติ ฆาติยติฯ สโรปิ อุปหญฺญตีติ สโทฺทปิ ภิชฺชติฯ อาตุรียตีติ อาตุโร โหติ เคลญฺญปฺปโตฺต สาพาโธฯ อวิสฺสฎฺฐนฺติ วิสฺสฎฺฐํ อปลิพุทฺธํ น โหติฯ
330.Upahaññatīti ghātiyati. Saropi upahaññatīti saddopi bhijjati. Āturīyatīti āturo hoti gelaññappatto sābādho. Avissaṭṭhanti vissaṭṭhaṃ apalibuddhaṃ na hoti.
๓๓๑. ตเทวาติ ตํเยว ภาชนํฯ อภินิวิสฺส โวหรตีติ ปตฺตนฺติ สญฺชานนชนปทํ คนฺตฺวา ‘‘ปตฺตํ อาหรถ โธวถา’’ติ สุตฺวา ‘‘อนฺธพาลปุถุชฺชโน, นยิทํ ปตฺตํ, ปาติ นเมสา, เอวํ วทาหี’’ติ อภินิวิสฺส โวหรติฯ เอวํ สพฺพปเทหิ โยเชตพฺพํฯ อติสาโรติ อติธาวนํฯ
331.Tadevāti taṃyeva bhājanaṃ. Abhinivissa voharatīti pattanti sañjānanajanapadaṃ gantvā ‘‘pattaṃ āharatha dhovathā’’ti sutvā ‘‘andhabālaputhujjano, nayidaṃ pattaṃ, pāti namesā, evaṃ vadāhī’’ti abhinivissa voharati. Evaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ. Atisāroti atidhāvanaṃ.
๓๓๒. ตถา ตถา โวหรติ อปรามสนฺติ อมฺหากํ ชนปเท ภาชนํ ปาตีติ วุจฺจติ, อิเม ปน นํ ปตฺตนฺติ วทนฺตีติ ตโต ปฎฺฐาย ชนปทโวหารํ มุญฺจิตฺวา ปตฺตํ ปตฺตเนฺตว อปรามสโนฺต โวหรติฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ
332.Tathā tathā voharati aparāmasanti amhākaṃ janapade bhājanaṃ pātīti vuccati, ime pana naṃ pattanti vadantīti tato paṭṭhāya janapadavohāraṃ muñcitvā pattaṃ pattanteva aparāmasanto voharati. Sesapadesupi eseva nayo.
๓๓๓. อิทานิ มริยาทภาชนียํ กโรโนฺต ตตฺร, ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ ตตฺถ สรโณติ สรโช สกิเลโสฯ อรโณติ อรโช นิกฺกิเลโสฯ สุภูติ จ ปน, ภิกฺขเวติ อยํ เถโร ทฺวีสุ ฐาเนสุ เอตทคฺคํ อารุโฬฺห ‘‘อรณวิหารีนํ ยทิทํ สุภูติ, ทกฺขิเณยฺยานํ ยทิทํ สุภูตี’’ติ (อ. นิ. ๑.๒๐๒)ฯ
333. Idāni mariyādabhājanīyaṃ karonto tatra, bhikkhavetiādimāha. Tattha saraṇoti sarajo sakileso. Araṇoti arajo nikkileso. Subhūti ca pana, bhikkhaveti ayaṃ thero dvīsu ṭhānesu etadaggaṃ āruḷho ‘‘araṇavihārīnaṃ yadidaṃ subhūti, dakkhiṇeyyānaṃ yadidaṃ subhūtī’’ti (a. ni. 1.202).
ธมฺมเสนาปติ กิร วตฺถุํ โสเธติ, สุภูติเตฺถโร ทกฺขิณํ โสเธติฯ ตถา หิ ธมฺมเสนาปติ ปิณฺฑาย จรโนฺต เคหทฺวาเร ฐิโต ยาว ภิกฺขํ อาหรนฺติ, ตาว ปุพฺพภาเค ปริจฺฉินฺทิตฺวา นิโรธํ สมาปชฺชติ, นิโรธา วุฎฺฐาย เทยฺยธมฺมํ ปฎิคฺคณฺหาติฯ สุภูติเตฺถโร จ ตเถว เมตฺตาฌานํ สมาปชฺชติ, เมตฺตาฌานา วุฎฺฐาย เทยฺยธมฺมํ ปฎิคฺคณฺหาติฯ เอวํ ปน กาตุํ สกฺกาติฯ อาม สกฺกา, เนว อจฺฉริยเญฺจตํ, ยํ มหาภิญฺญปฺปตฺตา สาวกา เอวํ กเรยฺยุํฯ อิมสฺมิมฺปิ หิ ตมฺพปณฺณิทีเป โปราณกราชกาเล ปิงฺคลพุทฺธรกฺขิตเตฺถโร นาม อุตฺตรคามํ นิสฺสาย วิหาสิฯ ตตฺถ สตฺต กุลสตานิ โหนฺติ, เอกมฺปิ ตํ กุลทฺวารํ นตฺถิ, ยตฺถ เถโร สมาปตฺติํ น สมาปชฺชิฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ
Dhammasenāpati kira vatthuṃ sodheti, subhūtitthero dakkhiṇaṃ sodheti. Tathā hi dhammasenāpati piṇḍāya caranto gehadvāre ṭhito yāva bhikkhaṃ āharanti, tāva pubbabhāge paricchinditvā nirodhaṃ samāpajjati, nirodhā vuṭṭhāya deyyadhammaṃ paṭiggaṇhāti. Subhūtitthero ca tatheva mettājhānaṃ samāpajjati, mettājhānā vuṭṭhāya deyyadhammaṃ paṭiggaṇhāti. Evaṃ pana kātuṃ sakkāti. Āma sakkā, neva acchariyañcetaṃ, yaṃ mahābhiññappattā sāvakā evaṃ kareyyuṃ. Imasmimpi hi tambapaṇṇidīpe porāṇakarājakāle piṅgalabuddharakkhitatthero nāma uttaragāmaṃ nissāya vihāsi. Tattha satta kulasatāni honti, ekampi taṃ kuladvāraṃ natthi, yattha thero samāpattiṃ na samāpajji. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฎฺฐกถาย
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
อรณวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๙. อรณวิภงฺคสุตฺตํ • 9. Araṇavibhaṅgasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ๙. อรณวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา • 9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
