| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೯. ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
೩೨೩. ಗೇಹಸ್ಸಿತವಸೇನಾತಿ ಕಿಲೇಸನಿಸ್ಸಿತವಸೇನ ಅನುರೋಧವಸೇನ। ನೇವ ಉಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ನ ಅವಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತವಸೇನ ವಿರೋಧವಸೇನ ನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಅನುರೋಧೇನ ವಿನಾ ಸಮ್ಪಹಂಸನವಸೇನ ಯಥಾಭೂತಗುಣಕಥನಂ ನೇವುಸ್ಸಾದನಾ ವಜ್ಜಾಭಾವತೋ; ತಥಾ ವಿರೋಧೇನ ವಿನಾ ವಿವೇಚನವಸೇನ ಯಥಾಭೂತದೋಸಕಥನಂ ನ ಅಪಸಾದನಂ। ಸಭಾವಮೇವಾತಿ ಯಥಾಭೂತಸಭಾವಮೇವ ಕಸ್ಸಚಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅನಾದೇಸಕರಣವಸೇನ ಕಥೇಯ್ಯ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರೋ। ವಿನಿಚ್ಛಿತಸುಖನ್ತಿ, ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅನವಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಿಸೇಸತೋ ವಿನಿಚ್ಛಿತಸುಖಾಯ ಹೋತಿ। ಪರಮ್ಮುಖಾ ಅವಣ್ಣನ್ತಿ ಸ್ವಾಯಂ ರಹೋವಾದೋ ಪೇಸುಞ್ಞೂಪಸಂಹಾರವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಿಸುಣವಾಚನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಖೀಣಾತೀತಿ ಖೀಣೋ, ಯೋ ಭಾಸತಿ, ಯಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಾಸತಿ, ದ್ವೇಪಿ ಹಿಂಸತಿ ವಿಬಾಧತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಖೀಣವಾದಂ। ಸ್ವಾಯಂ ಯಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣೋ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಏವ ಚ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆಕಿಣ್ಣಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ವಾಚ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಮಾಹ। ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ, ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝೋಸಾಯ। ಆದಾಯಾತಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ। ವೋಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯ। ಲೋಕಸಮಞ್ಞನ್ತಿ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತಂ।
323.Gehassitavasenāti kilesanissitavasena anurodhavasena. Neva ukkhipeyyāti na anuggaṇheyya. Na avakkhipeyyāti gehassitavasena virodhavasena na niggaṇheyya. Anurodhena vinā sampahaṃsanavasena yathābhūtaguṇakathanaṃ nevussādanā vajjābhāvato; tathā virodhena vinā vivecanavasena yathābhūtadosakathanaṃ na apasādanaṃ. Sabhāvamevāti yathābhūtasabhāvameva kassaci puggalassa anādesakaraṇavasena katheyya, seyyathāpi āyasmā subhūtitthero. Vinicchitasukhanti, ‘‘ajjhattaṃ anavajja’’ntiādinā visesato vinicchitasukhāya hoti. Parammukhā avaṇṇanti svāyaṃ rahovādo pesuññūpasaṃhāravasena pavatto idhādhippetoti āha ‘‘pisuṇavācanti attho’’ti. Khīṇātīti khīṇo, yo bhāsati, yañca uddissa bhāsati, dvepi hiṃsati vibādhatīti attho, taṃ khīṇavādaṃ. Svāyaṃ yasmā kilesehi ākiṇṇo saṃkiliṭṭho eva ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ākiṇṇaṃsaṃkiliṭṭhaṃ vāca’’nti. Tena avasiṭṭhaṃ tividhampi vacīduccaritamāha. Adhiṭṭhahitvāti, ‘‘idameva sacca’’nti ajjhosāya. Ādāyāti paggayha. Vohareyyāti samudācareyya. Lokasamaññanti lokasaṅketaṃ.
೩೨೪. ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಕಾಮೇಹಿ ಪಟಿಸಂಹಿತತ್ತಾ ಕಾಮಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಕಾಮಸುಖಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾಮೂಪಸಂಹಿತೇನ ಸುಖೇನಾ’’ತಿ। ಸದುಕ್ಖೋತಿ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖೇನ ಸಂಕಿಲೇಸದುಕ್ಖೇನ ಸದುಕ್ಖೋ। ತಥಾ ಸಪರಿಳಾಹೋತಿ ವಿಪಾಕಪರಿಳಾಹೇನ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೇನ ಚ ಸಪರಿಳಾಹೋ।
324. Ārammaṇato sampayogato kāmehi paṭisaṃhitattā kāmapaṭisandhi, kāmasukhaṃ. Tenāha ‘‘kāmūpasaṃhitena sukhenā’’ti. Sadukkhoti vipākadukkhena saṃkilesadukkhena sadukkho. Tathā sapariḷāhoti vipākapariḷāhena ceva kilesapariḷāhena ca sapariḷāho.
೩೨೬. ವಟ್ಟತೋ ನಿಸ್ಸರಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸೀದಾಪನತೋ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾಭಾವೇನ ಸತ್ತೇ ಸಂಯೋಜೇತೀತಿ ಸಂಯೋಜನಂ, ವಿಸೇಸತೋ ಭವಸಂಯೋಜನಂ ತಣ್ಹಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಯೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ। ನ ತಣ್ಹಾಯೇವ ಮಾನಾದಯೋಪಿ ಸಂಯೋಜನತ್ತಂ ಸಾಧೇನ್ತಿ ನಾಮ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಂಯೋಜನತೋ ಸುಟ್ಠು ಬನ್ಧನತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಾನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾನಂ ತಣ್ಹಾಸಂಯೋಜನಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೫-೧೨೬)।
326. Vaṭṭato nissarituṃ adatvā tattheva sīdāpanato micchāpaṭipadābhāvena satte saṃyojetīti saṃyojanaṃ, visesato bhavasaṃyojanaṃ taṇhāti āha ‘‘taṇhāyetaṃ nāma’’nti. Na taṇhāyeva mānādayopi saṃyojanattaṃ sādhenti nāma sabbaso saṃyojanato suṭṭhu bandhanato. Tena vuttaṃ – ‘‘avijjānīvaraṇānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ taṇhāsaṃyojanāna’’nti (saṃ. ni. 2.125-126).
ಇಮಂ ಚತುಕ್ಕನ್ತಿ, ‘‘ಯೇ ಕಾಮಪಟಿಸನ್ಧಿಸುಖಿನೋ ಸೋಮನಸ್ಸಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತಾ, ಯೇ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮಾಗತಂ ಇಮಂ ಚತುಕ್ಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ‘‘ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ’’ತಿ, ವತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಪಿತಭಾವಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಭಗವತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಉಸ್ಸಾದನಾಅಪಸಾದನಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ತಥಾಗತೇನ ವಿನೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬತೋ। ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ…ಪೇ॰… ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ಪರೇಸಂ ಅನುದ್ದೇಸಕವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪವತ್ತನತೋ।
Imaṃ catukkanti, ‘‘ye kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ anuyuttā, ye attakilamathānuyogaṃ anuyuttā’’ti evamāgataṃ imaṃ catukkaṃ nissāya. ‘‘Etadagge ṭhapito’’ti, vatvā taṃ nissāya ṭhapitabhāvaṃ vitthārato dassetuṃ, ‘‘bhagavato hī’’tiādi vuttaṃ. Ussādanāapasādanāpaññāyanti tathāgatena vinetabbapuggalavasena dhammadesanāya pavattetabbato. Ayaṃ puggalo…pe… ācārasampannoti vā natthi paresaṃ anuddesakavasena dhammadesanāya pavattanato.
೩೨೯. ಪರಮ್ಮುಖಾ ಅವಣ್ಣನ್ತಿ ನಿನ್ದಿಯಸ್ಸ ದೋಸಸ್ಸ ನಿನ್ದನಂ। ನ ಹಿ ಕದಾಚಿ ನಿನ್ದಿಯೋ ಪಸಂಸಿಯೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಪನ ಕಾಲಂ ಞತ್ವಾವ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ, ‘‘ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾಲಂ ಞತ್ವಾವಾ’’ತಿ। ಖೀಣವಾದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ತಸ್ಸ ರಹೋವಾದೇನ ಸಮಾನಯೋಗಕ್ಖಮತ್ತಾ।
329.Parammukhā avaṇṇanti nindiyassa dosassa nindanaṃ. Na hi kadāci nindiyo pasaṃsiyo hoti, taṃ pana kālaṃ ñatvāva kathetabbanti āha, ‘‘yuttapattakālaṃ ñatvāvā’’ti. Khīṇavādepi eseva nayo tassa rahovādena samānayogakkhamattā.
೩೩೦. ಘಾತೀಯತೀತಿ ವಧೀಯತಿ। ಸದ್ದೋಪಿ ಭಿಜ್ಜತಿ ನಸ್ಸತಿ, ಭೇದೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗೇಲಞ್ಞಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಖೇದಂ ಪರಿಸ್ಸಮಂ ಪತ್ತೋ। ಅಪಲಿಬುದ್ಧನ್ತಿ ದೋಸೇಹಿ ಅನನುಪತಿತಂ।
330.Ghātīyatīti vadhīyati. Saddopi bhijjati nassati, bhedo hotīti attho. Gelaññappattoti khedaṃ parissamaṃ patto. Apalibuddhanti dosehi ananupatitaṃ.
೩೩೧. ಅಭಿನಿವಿಸ್ಸ ವೋಹರತೀತಿ ಏವಮೇತಂ, ನ ಇತೋ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ತಂ ಜನಪದನಿರುತ್ತಿಂ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮುದಾಚರತಿ। ಅತಿಧಾವನನ್ತಿ ಸಮಞ್ಞಂ ನಾಮೇತಂ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತಸಿದ್ಧಾ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಥಾಮಸಾ ಪರಾಮಸ್ಸ ವೋಹರಣಂ।
331.Abhinivissavoharatīti evametaṃ, na ito aññathāti taṃ janapadaniruttiṃ abhinivisitvā samudācarati. Atidhāvananti samaññaṃ nāmetaṃ lokasaṅketasiddhā paññattīti paññattimatte aṭṭhatvā paramatthato thāmasā parāmassa voharaṇaṃ.
೩೩೨. ಅಪರಾಮಸನ್ತೋತಿ ಅನಭಿನಿವಿಸನ್ತೋ ಸಮಞ್ಞಾಮತ್ತತೋವ ವೋಹರತಿ।
332.Aparāmasantoti anabhinivisanto samaññāmattatova voharati.
೩೩೩. ಮರಿಯಾದಭಾಜನೀಯನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಾಯ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾಯ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಙ್ಕರಭಾವವಿಭಾಜನಂ। ರಣನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತೇಹಿ ಕನ್ದನ್ತಿ ಅಕನ್ದನ್ತಾಪಿ ಕನ್ದನಕಾರಣಭಾವತೋತಿ ರಣಾ; ರಾಗದೋಸಮೋಹಾ, ದಸಪಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಾ ಏಕನ್ತಾಕುಸಲಾ, ತೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರದುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತಕೇಹಿ ಅಭಿಭೂತಾ ಸತ್ತಾ ಕನ್ದನ್ತಿ; ಸಹ ರಣೇಹೀತಿ ಸರಣೋ। ರಣಸದ್ದೋ ವಾ ರಾಗಾದಿರೇಣೂಸು ನಿರುಳ್ಹೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸರಜೋ ಸಕಿಲೇಸೋ’’ತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸದುಕ್ಖೋ ಏಸೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತತ್ತಾ ಕಾಮಸುಖಾನುಯೋಗಾದಯೋಪಿ ‘‘ಸರಣೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ರಣಭಾವೋ ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಕಸಭಾವಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಸರಣತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅರಣೋತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
333.Mariyādabhājanīyanti yathāvuttasammāpaṭipadāya micchāpaṭipadāya ca aññamaññaṃ saṅkarabhāvavibhājanaṃ. Raṇanti sattā etehi kandanti akandantāpi kandanakāraṇabhāvatoti raṇā; rāgadosamohā, dasapi vā kilesā, sabbepi vā ekantākusalā, tehi nānappakāradukkhanibbattakehi abhibhūtā sattā kandanti; saha raṇehīti saraṇo. Raṇasaddo vā rāgādireṇūsu niruḷho. Tenāha ‘‘sarajo sakileso’’ti. Pāḷiyaṃ pana ‘‘sadukkho eso dhammo’’tiādinā āgatattā kāmasukhānuyogādayopi ‘‘saraṇo’’ti vuttāti dukkhādīnaṃ raṇabhāvo tannibbattakasabhāvānaṃ akusalānaṃ saraṇatā ca veditabbā. Araṇotiādīnaṃ padānaṃ vuttavipariyāyena attho veditabbo.
ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತೀತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪಜ್ಜನೇನ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಕರಣೇನ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯವತ್ಥುಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ವಿಸೋಧೇತಿ; ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವತ್ಥುವಿಸೋಧನಂ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಿತಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಾದೀನಂ ದಿನ್ನದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತಥೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಮುದುಭೂತಚಿತ್ತಬಹುಮಾನಪುಬ್ಬಕಂ ದೇನ್ತೀತಿ , ‘‘ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರೋ ದಕ್ಖಿಣಂ ವಿಸೋಧೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ದಾಯಕತೋಪಿ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವತ್ಥುಸೋಧನಂ ಪನ ಪಟಿಭಾಗತೋ। ಏವಂ ಪನ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಸಾವಕಾನಮ್ಪಿ ಕಿಮೇವಂ ಲಹುವುಟ್ಠಾನಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸಾವಕೇಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವೋ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಇತರೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಮಹಾಸಾವಕೇಸು ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಪಕತಿಸಾವಕೇಸುಪಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭತೀತಿ ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಆಮ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Vatthuṃ sodhetīti nirodhasamāpajjanena mahapphalabhāvakaraṇena dakkhiṇeyyavatthubhūtaṃ attānaṃ visodheti; nirodhasamāpattiyā vatthuvisodhanaṃ nirodhaṃ samāpajjitvā vuṭṭhitānaṃ paccekabuddhānaṃ mahākassapattherādīnaṃ dinnadakkhiṇāvisuddhiyā dīpetabbaṃ. Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi. Tathevāti iminā ‘‘piṇḍāya caranto’’tiādiṃ upasaṃharati. Mettābhāvanāya mudubhūtacittabahumānapubbakaṃ dentīti , ‘‘subhūtitthero dakkhiṇaṃ visodhetī’’ti vuttaṃ. Tena dāyakatopi dakkhiṇāvisuddhiṃ dasseti. Vatthusodhanaṃ pana paṭibhāgato. Evaṃ pana kātuṃ sakkāti sāvakānampi kimevaṃ lahuvuṭṭhānādhiṭṭhānaṃ sāvakesu ciṇṇavasībhāvo sambhavatīti pucchati. Itaro aggasāvakamahāsāvakesu kiṃ vattabbaṃ, pakatisāvakesupi vasippattesu labbhatīti te dassento, ‘‘āma sakkā’’tiādimāha. Sesaṃ suviññeyyameva.
ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೯. ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ • 9. Araṇavibhaṅgasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Araṇavibhaṅgasuttavaṇṇanā
