| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
३३. अरणविहारञाणनिद्देसवण्णना
33. Araṇavihārañāṇaniddesavaṇṇanā
८२. अरणविहारञाणनिद्देसे अनिच्चानुपस्सनादयो वुत्तत्था। सुञ्ञतो विहारोति अनत्तानुपस्सनाय वुट्ठितस्स सुञ्ञताकारेनेव पवत्ता अरहत्तफलसमापत्ति। अनिमित्तो विहारोति अनिच्चानुपस्सनाय वुट्ठितस्स अनिमित्ताकारेन पवत्ता अरहत्तफलसमापत्ति। अप्पणिहितो विहारोति दुक्खानुपस्सनाय वुट्ठितस्स अप्पणिहिताकारेन पवत्ता अरहत्तफलसमापत्ति। सुञ्ञते अधिमुत्तताति सुञ्ञते फलसमापत्तिया पुब्बभागपञ्ञावसेन अधिमुत्तता। सेसद्वयेपि एसेव नयो। पठमं झानन्तिआदीहि अरहत्तफलसमापत्तिं समापज्जितुकामस्स विपस्सनाय आरम्मणभूता झानसमापत्तियो वुत्ता। अरहतोयेव हि विपस्सनाफलसमापत्तिपणीताधिमुत्तिझानसमापत्तियो सब्बकिलेसानं पहीनत्ता ‘‘अरणविहारो’’ति वत्तुं अरहन्ति।
82. Araṇavihārañāṇaniddese aniccānupassanādayo vuttatthā. Suññato vihāroti anattānupassanāya vuṭṭhitassa suññatākāreneva pavattā arahattaphalasamāpatti. Animitto vihāroti aniccānupassanāya vuṭṭhitassa animittākārena pavattā arahattaphalasamāpatti. Appaṇihitovihāroti dukkhānupassanāya vuṭṭhitassa appaṇihitākārena pavattā arahattaphalasamāpatti. Suññate adhimuttatāti suññate phalasamāpattiyā pubbabhāgapaññāvasena adhimuttatā. Sesadvayepi eseva nayo. Paṭhamaṃ jhānantiādīhi arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitukāmassa vipassanāya ārammaṇabhūtā jhānasamāpattiyo vuttā. Arahatoyeva hi vipassanāphalasamāpattipaṇītādhimuttijhānasamāpattiyo sabbakilesānaṃ pahīnattā ‘‘araṇavihāro’’ti vattuṃ arahanti.
पठमेन झानेन नीवरणे हरतीति अरणविहारोति पठमज्झानसमङ्गी पठमेन झानेन नीवरणे हरतीति तं पठमं झानं अरणविहारोति अत्थो। सेसेसुपि एसेव नयो। अरहतो नीवरणाभावेपि नीवरणविपक्खत्ता पठमस्स झानस्स नीवरणे हरतीति वुत्तन्ति वेदितब्बं। विपस्सनाफलसमापत्तिपणीताधिमुत्तिवसेन तिधा अरणविहारञाणं उद्दिसित्वा कस्मा झानसमापत्तियोव अरणविहारोति निद्दिट्ठाति चे? उद्देसवसेनेव तासं तिस्सन्नं अरणविहारताय सिद्धत्ता। फलसमापत्तिविपस्सनाय पन भूमिभूतानं झानसमापत्तीनं अरणविहारता अवुत्ते न सिज्झति, तस्मा असिद्धमेव साधेतुं ‘‘पठमं झानं अरणविहारो’’तिआदि वुत्तन्ति वेदितब्बं। तासञ्हि अरणविहारता उद्देसवसेन असिद्धापि निद्देसे वुत्तत्ता सिद्धाति। तेसं वा योजितनयेनेव ‘‘अनिच्चानुपस्सना निच्चसञ्ञं हरतीति अरणविहारो, दुक्खानुपस्सना सुखसञ्ञं हरतीति अरणविहारो, अनत्तानुपस्सना अत्तसञ्ञं हरतीति अरणविहारो, सुञ्ञतो विहारो असुञ्ञतं हरतीति अरणविहारो, अनिमित्तो विहारो निमित्तं हरतीति अरणविहारो, अप्पणिहितो विहारो पणिधिं हरतीति अरणविहारो, सुञ्ञताधिमुत्तता असुञ्ञताधिमुत्तिं हरतीति अरणविहारो, अनिमित्ताधिमुत्तता निमित्ताधिमुत्तिं हरतीति अरणविहारो, अप्पणिहिताधिमुत्तता पणिहिताधिमुत्तिं हरतीति अरणविहारो’’ति योजेत्वा गहेतब्बं।
Paṭhamena jhānena nīvaraṇe haratīti araṇavihāroti paṭhamajjhānasamaṅgī paṭhamena jhānena nīvaraṇe haratīti taṃ paṭhamaṃ jhānaṃ araṇavihāroti attho. Sesesupi eseva nayo. Arahato nīvaraṇābhāvepi nīvaraṇavipakkhattā paṭhamassa jhānassa nīvaraṇe haratīti vuttanti veditabbaṃ. Vipassanāphalasamāpattipaṇītādhimuttivasena tidhā araṇavihārañāṇaṃ uddisitvā kasmā jhānasamāpattiyova araṇavihāroti niddiṭṭhāti ce? Uddesavaseneva tāsaṃ tissannaṃ araṇavihāratāya siddhattā. Phalasamāpattivipassanāya pana bhūmibhūtānaṃ jhānasamāpattīnaṃ araṇavihāratā avutte na sijjhati, tasmā asiddhameva sādhetuṃ ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ araṇavihāro’’tiādi vuttanti veditabbaṃ. Tāsañhi araṇavihāratā uddesavasena asiddhāpi niddese vuttattā siddhāti. Tesaṃ vā yojitanayeneva ‘‘aniccānupassanā niccasaññaṃ haratīti araṇavihāro, dukkhānupassanā sukhasaññaṃ haratīti araṇavihāro, anattānupassanā attasaññaṃ haratīti araṇavihāro, suññato vihāro asuññataṃ haratīti araṇavihāro, animitto vihāro nimittaṃ haratīti araṇavihāro, appaṇihito vihāro paṇidhiṃ haratīti araṇavihāro, suññatādhimuttatā asuññatādhimuttiṃ haratīti araṇavihāro, animittādhimuttatā nimittādhimuttiṃ haratīti araṇavihāro, appaṇihitādhimuttatā paṇihitādhimuttiṃ haratīti araṇavihāro’’ti yojetvā gahetabbaṃ.
अरणविहारञाणनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Araṇavihārañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ३३. अरणविहारञाणनिद्देसो • 33. Araṇavihārañāṇaniddeso
