| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३४८] ८. अरञ्ञजातकवण्णना
[348] 8. Araññajātakavaṇṇanā
अरञ्ञा गाममागम्माति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो थुल्लकुमारिकापलोभनं आरब्भ कथेसि। वत्थु चूळनारदकस्सपजातके (जा॰ १.१३.४० आदयो) आवि भविस्सति।
Araññāgāmamāgammāti idaṃ satthā jetavane viharanto thullakumārikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Vatthu cūḷanāradakassapajātake (jā. 1.13.40 ādayo) āvi bhavissati.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो तक्कसिलायं उग्गहितसिप्पो भरियाय कालकताय पुत्तं गहेत्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा हिमवन्ते वसन्तो पुत्तं अस्समपदे ठपेत्वा फलाफलत्थाय गच्छति। तदा चोरेसु पच्चन्तगामं पहरित्वा करमरे गहेत्वा गच्छन्तेसु एका कुमारिका पलायित्वा तं अस्समपदं पत्वा तापसकुमारं पलोभेत्वा सीलविनासं पापेत्वा ‘‘एहि गच्छामा’’ति आह। ‘‘पिता ताव मे आगच्छतु, तं पस्सित्वा गमिस्सामी’’ति। ‘‘तेन हि दिस्वा आगच्छा’’ति निक्खमित्वा अन्तरामग्गे निसीदि। तापसकुमारो पितरि आगते पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo bhariyāya kālakatāya puttaṃ gahetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto puttaṃ assamapade ṭhapetvā phalāphalatthāya gacchati. Tadā coresu paccantagāmaṃ paharitvā karamare gahetvā gacchantesu ekā kumārikā palāyitvā taṃ assamapadaṃ patvā tāpasakumāraṃ palobhetvā sīlavināsaṃ pāpetvā ‘‘ehi gacchāmā’’ti āha. ‘‘Pitā tāva me āgacchatu, taṃ passitvā gamissāmī’’ti. ‘‘Tena hi disvā āgacchā’’ti nikkhamitvā antarāmagge nisīdi. Tāpasakumāro pitari āgate paṭhamaṃ gāthamāha –
१८५.
185.
‘‘अरञ्ञा गाममागम्म, किंसीलं किंवतं अहं।
‘‘Araññā gāmamāgamma, kiṃsīlaṃ kiṃvataṃ ahaṃ;
पुरिसं तात सेवेय्यं, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’ति॥
Purisaṃ tāta seveyyaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
तत्थ अरञ्ञा गाममागम्माति तात अहं इतो अरञ्ञतो मनुस्सपथं वसनत्थाय गतो वसनगामं पत्वा किं करोमीति।
Tattha araññā gāmamāgammāti tāta ahaṃ ito araññato manussapathaṃ vasanatthāya gato vasanagāmaṃ patvā kiṃ karomīti.
अथस्स पिता ओवादं ददन्तो तिस्सो गाथा अभासि –
Athassa pitā ovādaṃ dadanto tisso gāthā abhāsi –
१८६.
186.
‘‘यो तं विस्सासये तात, विस्सासञ्च खमेय्य ते।
‘‘Yo taṃ vissāsaye tāta, vissāsañca khameyya te;
सुस्सूसी च तितिक्खी च, तं भजेहि इतो गतो॥
Sussūsī ca titikkhī ca, taṃ bhajehi ito gato.
१८७.
187.
‘‘यस्स कायेन वाचाय, मनसा नत्थि दुक्कटं।
‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;
उरसीव पतिट्ठाय, तं भजेहि इतो गतो॥
Urasīva patiṭṭhāya, taṃ bhajehi ito gato.
१८८.
188.
‘‘हलिद्दिरागं कपिचित्तं, पुरिसं रागविरागिनं।
‘‘Haliddirāgaṃ kapicittaṃ, purisaṃ rāgavirāginaṃ;
तादिसं तात मा सेवि, निम्मनुस्सम्पि चे सिया’’ति॥
Tādisaṃ tāta mā sevi, nimmanussampi ce siyā’’ti.
तत्थ यो तं विस्सासयेति यो पुरिसो तं विस्सासेय्य न परिसङ्केय्य। विस्सासञ्च खमेय्य तेति यो च अत्तनि कयिरमानं तव विस्सासं पत्तो निरासङ्को तं खमेय्य। सुस्सूसीति यो च तव विस्सासवचनं सोतुमिच्छति। तितिक्खीति यो च तया कतं अपराधं खमति। तं भजेहीति तं पुरिसं भजेय्यासि पयिरुपासेय्यासि। उरसीव पतिट्ठायाति यथा तस्स उरसि पतिट्ठाय वड्ढितो ओरसपुत्तो त्वम्पि तादिसो उरसि पतिट्ठितपुत्तो विय हुत्वा एवरूपं पुरिसं भजेय्यासीति अत्थो।
Tattha yo taṃ vissāsayeti yo puriso taṃ vissāseyya na parisaṅkeyya. Vissāsañca khameyya teti yo ca attani kayiramānaṃ tava vissāsaṃ patto nirāsaṅko taṃ khameyya. Sussūsīti yo ca tava vissāsavacanaṃ sotumicchati. Titikkhīti yo ca tayā kataṃ aparādhaṃ khamati. Taṃ bhajehīti taṃ purisaṃ bhajeyyāsi payirupāseyyāsi. Urasīva patiṭṭhāyāti yathā tassa urasi patiṭṭhāya vaḍḍhito orasaputto tvampi tādiso urasi patiṭṭhitaputto viya hutvā evarūpaṃ purisaṃ bhajeyyāsīti attho.
हलिद्दिरागन्ति हलिद्दिरागसदिसं अथिरचित्तं। कपिचित्तन्ति लहुपरिवत्तिताय मक्कटचित्तं। रागविरागिनन्ति मुहुत्तेनेव रज्जनविरज्जनसभावं। निम्मनुस्सम्पि चे सियाति सचेपि सकलं जम्बुदीपतलं कायदुच्चरितादिविरहितस्स मनुस्सस्स अभावेन निम्मनुस्सं सिया , तथापि, तात, तादिसं लहुचित्तं मा सेवि, सब्बम्पि मनुस्सपथं विचिनित्वा हेट्ठा वुत्तगुणसम्पन्नमेव भजेय्यासीति अत्थो।
Haliddirāganti haliddirāgasadisaṃ athiracittaṃ. Kapicittanti lahuparivattitāya makkaṭacittaṃ. Rāgavirāginanti muhutteneva rajjanavirajjanasabhāvaṃ. Nimmanussampi ce siyāti sacepi sakalaṃ jambudīpatalaṃ kāyaduccaritādivirahitassa manussassa abhāvena nimmanussaṃ siyā , tathāpi, tāta, tādisaṃ lahucittaṃ mā sevi, sabbampi manussapathaṃ vicinitvā heṭṭhā vuttaguṇasampannameva bhajeyyāsīti attho.
तं सुत्वा तापसकुमारो ‘‘अहं, तात, इमेहि गुणेहि समन्नागतं पुरिसं कत्थ लभिस्सामि, न गच्छामि, तुम्हाकञ्ञेव सन्तिके वसिस्सामी’’ति वत्वा निवत्ति। अथस्स पिता कसिणपरिकम्मं आचिक्खि। उभोपि अपरिहीनज्झाना ब्रह्मलोकपरायणा अहेसुं।
Taṃ sutvā tāpasakumāro ‘‘ahaṃ, tāta, imehi guṇehi samannāgataṃ purisaṃ kattha labhissāmi, na gacchāmi, tumhākaññeva santike vasissāmī’’ti vatvā nivatti. Athassa pitā kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Ubhopi aparihīnajjhānā brahmalokaparāyaṇā ahesuṃ.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा पुत्तो च कुमारिका च एतेयेव अहेसुं, पिता तापसो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā putto ca kumārikā ca eteyeva ahesuṃ, pitā tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
अरञ्ञजातकवण्णना अट्ठमा।
Araññajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३४८. अरञ्ञजातकं • 348. Araññajātakaṃ
