| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๓๔๘] ๘. อรญฺญชาตกวณฺณนา
[348] 8. Araññajātakavaṇṇanā
อรญฺญา คามมาคมฺมาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต ถุลฺลกุมาริกาปโลภนํ อารพฺภ กเถสิฯ วตฺถุ จูฬนารทกสฺสปชาตเก (ชา. ๑.๑๓.๔๐ อาทโย) อาวิ ภวิสฺสติฯ
Araññāgāmamāgammāti idaṃ satthā jetavane viharanto thullakumārikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Vatthu cūḷanāradakassapajātake (jā. 1.13.40 ādayo) āvi bhavissati.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปโตฺต ตกฺกสิลายํ อุคฺคหิตสิโปฺป ภริยาย กาลกตาย ปุตฺตํ คเหตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวเนฺต วสโนฺต ปุตฺตํ อสฺสมปเท ฐเปตฺวา ผลาผลตฺถาย คจฺฉติฯ ตทา โจเรสุ ปจฺจนฺตคามํ ปหริตฺวา กรมเร คเหตฺวา คจฺฉเนฺตสุ เอกา กุมาริกา ปลายิตฺวา ตํ อสฺสมปทํ ปตฺวา ตาปสกุมารํ ปโลเภตฺวา สีลวินาสํ ปาเปตฺวา ‘‘เอหิ คจฺฉามา’’ติ อาหฯ ‘‘ปิตา ตาว เม อาคจฺฉตุ, ตํ ปสฺสิตฺวา คมิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ ทิสฺวา อาคจฺฉา’’ติ นิกฺขมิตฺวา อนฺตรามเคฺค นิสีทิฯ ตาปสกุมาโร ปิตริ อาคเต ปฐมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo bhariyāya kālakatāya puttaṃ gahetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto puttaṃ assamapade ṭhapetvā phalāphalatthāya gacchati. Tadā coresu paccantagāmaṃ paharitvā karamare gahetvā gacchantesu ekā kumārikā palāyitvā taṃ assamapadaṃ patvā tāpasakumāraṃ palobhetvā sīlavināsaṃ pāpetvā ‘‘ehi gacchāmā’’ti āha. ‘‘Pitā tāva me āgacchatu, taṃ passitvā gamissāmī’’ti. ‘‘Tena hi disvā āgacchā’’ti nikkhamitvā antarāmagge nisīdi. Tāpasakumāro pitari āgate paṭhamaṃ gāthamāha –
๑๘๕.
185.
‘‘อรญฺญา คามมาคมฺม, กิํสีลํ กิํวตํ อหํ;
‘‘Araññā gāmamāgamma, kiṃsīlaṃ kiṃvataṃ ahaṃ;
ปุริสํ ตาต เสเวยฺยํ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ติฯ
Purisaṃ tāta seveyyaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
ตตฺถ อรญฺญา คามมาคมฺมาติ ตาต อหํ อิโต อรญฺญโต มนุสฺสปถํ วสนตฺถาย คโต วสนคามํ ปตฺวา กิํ กโรมีติฯ
Tattha araññā gāmamāgammāti tāta ahaṃ ito araññato manussapathaṃ vasanatthāya gato vasanagāmaṃ patvā kiṃ karomīti.
อถสฺส ปิตา โอวาทํ ททโนฺต ติโสฺส คาถา อภาสิ –
Athassa pitā ovādaṃ dadanto tisso gāthā abhāsi –
๑๘๖.
186.
‘‘โย ตํ วิสฺสาสเย ตาต, วิสฺสาสญฺจ ขเมยฺย เต;
‘‘Yo taṃ vissāsaye tāta, vissāsañca khameyya te;
สุสฺสูสี จ ติติกฺขี จ, ตํ ภเชหิ อิโต คโตฯ
Sussūsī ca titikkhī ca, taṃ bhajehi ito gato.
๑๘๗.
187.
‘‘ยสฺส กาเยน วาจาย, มนสา นตฺถิ ทุกฺกฎํ;
‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;
อุรสีว ปติฎฺฐาย, ตํ ภเชหิ อิโต คโตฯ
Urasīva patiṭṭhāya, taṃ bhajehi ito gato.
๑๘๘.
188.
‘‘หลิทฺทิราคํ กปิจิตฺตํ, ปุริสํ ราควิราคินํ;
‘‘Haliddirāgaṃ kapicittaṃ, purisaṃ rāgavirāginaṃ;
ตาทิสํ ตาต มา เสวิ, นิมฺมนุสฺสมฺปิ เจ สิยา’’ติฯ
Tādisaṃ tāta mā sevi, nimmanussampi ce siyā’’ti.
ตตฺถ โย ตํ วิสฺสาสเยติ โย ปุริโส ตํ วิสฺสาเสยฺย น ปริสเงฺกยฺยฯ วิสฺสาสญฺจ ขเมยฺย เตติ โย จ อตฺตนิ กยิรมานํ ตว วิสฺสาสํ ปโตฺต นิราสโงฺก ตํ ขเมยฺยฯ สุสฺสูสีติ โย จ ตว วิสฺสาสวจนํ โสตุมิจฺฉติฯ ติติกฺขีติ โย จ ตยา กตํ อปราธํ ขมติฯ ตํ ภเชหีติ ตํ ปุริสํ ภเชยฺยาสิ ปยิรุปาเสยฺยาสิฯ อุรสีว ปติฎฺฐายาติ ยถา ตสฺส อุรสิ ปติฎฺฐาย วฑฺฒิโต โอรสปุโตฺต ตฺวมฺปิ ตาทิโส อุรสิ ปติฎฺฐิตปุโตฺต วิย หุตฺวา เอวรูปํ ปุริสํ ภเชยฺยาสีติ อโตฺถฯ
Tattha yo taṃ vissāsayeti yo puriso taṃ vissāseyya na parisaṅkeyya. Vissāsañca khameyya teti yo ca attani kayiramānaṃ tava vissāsaṃ patto nirāsaṅko taṃ khameyya. Sussūsīti yo ca tava vissāsavacanaṃ sotumicchati. Titikkhīti yo ca tayā kataṃ aparādhaṃ khamati. Taṃ bhajehīti taṃ purisaṃ bhajeyyāsi payirupāseyyāsi. Urasīva patiṭṭhāyāti yathā tassa urasi patiṭṭhāya vaḍḍhito orasaputto tvampi tādiso urasi patiṭṭhitaputto viya hutvā evarūpaṃ purisaṃ bhajeyyāsīti attho.
หลิทฺทิราคนฺติ หลิทฺทิราคสทิสํ อถิรจิตฺตํฯ กปิจิตฺตนฺติ ลหุปริวตฺติตาย มกฺกฎจิตฺตํฯ ราควิราคินนฺติ มุหุเตฺตเนว รชฺชนวิรชฺชนสภาวํฯ นิมฺมนุสฺสมฺปิ เจ สิยาติ สเจปิ สกลํ ชมฺพุทีปตลํ กายทุจฺจริตาทิวิรหิตสฺส มนุสฺสสฺส อภาเวน นิมฺมนุสฺสํ สิยา , ตถาปิ, ตาต, ตาทิสํ ลหุจิตฺตํ มา เสวิ, สพฺพมฺปิ มนุสฺสปถํ วิจินิตฺวา เหฎฺฐา วุตฺตคุณสมฺปนฺนเมว ภเชยฺยาสีติ อโตฺถฯ
Haliddirāganti haliddirāgasadisaṃ athiracittaṃ. Kapicittanti lahuparivattitāya makkaṭacittaṃ. Rāgavirāginanti muhutteneva rajjanavirajjanasabhāvaṃ. Nimmanussampi ce siyāti sacepi sakalaṃ jambudīpatalaṃ kāyaduccaritādivirahitassa manussassa abhāvena nimmanussaṃ siyā , tathāpi, tāta, tādisaṃ lahucittaṃ mā sevi, sabbampi manussapathaṃ vicinitvā heṭṭhā vuttaguṇasampannameva bhajeyyāsīti attho.
ตํ สุตฺวา ตาปสกุมาโร ‘‘อหํ, ตาต, อิเมหิ คุเณหิ สมนฺนาคตํ ปุริสํ กตฺถ ลภิสฺสามิ, น คจฺฉามิ, ตุมฺหากเญฺญว สนฺติเก วสิสฺสามี’’ติ วตฺวา นิวตฺติฯ อถสฺส ปิตา กสิณปริกมฺมํ อาจิกฺขิฯ อุโภปิ อปริหีนชฺฌานา พฺรหฺมโลกปรายณา อเหสุํฯ
Taṃ sutvā tāpasakumāro ‘‘ahaṃ, tāta, imehi guṇehi samannāgataṃ purisaṃ kattha labhissāmi, na gacchāmi, tumhākaññeva santike vasissāmī’’ti vatvā nivatti. Athassa pitā kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Ubhopi aparihīnajjhānā brahmalokaparāyaṇā ahesuṃ.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา ปุโตฺต จ กุมาริกา จ เอเตเยว อเหสุํ, ปิตา ตาปโส ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā putto ca kumārikā ca eteyeva ahesuṃ, pitā tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
อรญฺญชาตกวณฺณนา อฎฺฐมาฯ
Araññajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๓๔๘. อรญฺญชาตกํ • 348. Araññajātakaṃ
