| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१०. अरञ्ञसुत्तवण्णना
10. Araññasuttavaṇṇanā
१०. सन्तकिलेसानन्ति वूपसन्तकिलेसपरिळाहानं। यस्मा सीलादिगुणसम्भवं ततो एव भयसन्तञ्च उपादाय पण्डिता ‘‘सन्तो’’ति वुच्चन्ति, तस्मा वुत्तं ‘‘पण्डितानं वा’’ति। तेनाह ‘‘सन्तो हवे’’तिआदि। सेट्ठचारीनन्ति सेट्ठचरियं चरन्तानं। यस्मा पुथुज्जनकल्याणतो पट्ठाय भिक्खु मग्गब्रह्मचरियवासं वसति नाम, तस्मा आह ‘‘मग्गब्रह्मचरियवासं वसन्तान’’न्ति। अरियानं पन मुखवण्णस्स पसीदने वत्तब्बमेव नत्थि। मूलकम्मट्ठानन्ति पारिहारियकम्मट्ठानं। विसभागसन्ततीति नानारम्मणेसु पवत्तचित्तसन्तति। सा हि विक्खेपब्याकुलताय अप्पसन्ना समाहितचित्तसन्ततिया विसभागसन्तति। ओक्कमतीति समाधिसभागा चित्तसन्तति समथवीथिं अनुपविसति। चित्तं पसीदतीति कम्मट्ठाननिरतं भावनाचित्तं सन्धायाह, तं पसन्नं हुत्वा पवत्तति। लोहितं पसीदतीति चित्तकालुस्सियस्साभावतो लोहितं अनाविलं होति। परिसुद्धानि होन्ति कारणस्स परिसुद्धभावतो। तालफलमुखस्स विय मुखस्स वण्णो होतीति मुख-सद्दस्स आदिम्हि पमुत्तपदेन योजेतब्बो। एवञ्हि चस्स पमुत्तग्गहणं समत्थितं होति तालफलमुखस्स वण्णसम्पदासदिसत्ता। तिभूमको एव तेभूमको।
10.Santakilesānanti vūpasantakilesapariḷāhānaṃ. Yasmā sīlādiguṇasambhavaṃ tato eva bhayasantañca upādāya paṇḍitā ‘‘santo’’ti vuccanti, tasmā vuttaṃ ‘‘paṇḍitānaṃ vā’’ti. Tenāha ‘‘santo have’’tiādi. Seṭṭhacārīnanti seṭṭhacariyaṃ carantānaṃ. Yasmā puthujjanakalyāṇato paṭṭhāya bhikkhu maggabrahmacariyavāsaṃ vasati nāma, tasmā āha ‘‘maggabrahmacariyavāsaṃ vasantāna’’nti. Ariyānaṃ pana mukhavaṇṇassa pasīdane vattabbameva natthi. Mūlakammaṭṭhānanti pārihāriyakammaṭṭhānaṃ. Visabhāgasantatīti nānārammaṇesu pavattacittasantati. Sā hi vikkhepabyākulatāya appasannā samāhitacittasantatiyā visabhāgasantati. Okkamatīti samādhisabhāgā cittasantati samathavīthiṃ anupavisati. Cittaṃ pasīdatīti kammaṭṭhānanirataṃ bhāvanācittaṃ sandhāyāha, taṃ pasannaṃ hutvā pavattati. Lohitaṃ pasīdatīti cittakālussiyassābhāvato lohitaṃ anāvilaṃ hoti. Parisuddhāni honti kāraṇassa parisuddhabhāvato. Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotīti mukha-saddassa ādimhi pamuttapadena yojetabbo. Evañhi cassa pamuttaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti tālaphalamukhassa vaṇṇasampadāsadisattā. Tibhūmako eva tebhūmako.
अतीतं नानुसोचन्ति अतीतं पच्चयलाभं लक्खणं कत्वा न सोचन्ति न अनुत्थुनन्ति। जप्पनतण्हाय वसेन न परिकप्पन्तीति आह ‘‘न पत्थेन्ती’’ति । येन केनचीति इतरीतरेन। तङ्खणे लद्धेनाति सन्निधिकारपरिभोगाभावमाह। तिविधेनपि कारणेनाति तिप्पकारेन हेतुना, तिलक्खणसन्तोसनिमित्तन्ति अत्थो।
Atītaṃ nānusocanti atītaṃ paccayalābhaṃ lakkhaṇaṃ katvā na socanti na anutthunanti. Jappanataṇhāya vasena na parikappantīti āha ‘‘na patthentī’’ti . Yena kenacīti itarītarena. Taṅkhaṇe laddhenāti sannidhikāraparibhogābhāvamāha. Tividhenapi kāraṇenāti tippakārena hetunā, tilakkhaṇasantosanimittanti attho.
विनासन्ति विनासनहेतुं। विनस्सन्ति एतेहीति विनासो, लोभदोसा तदेकट्ठा च पापधम्मा । अरूपकायस्स विय रूपकायस्सपि विसेसतो सुक्खभावकारणन्ति आह ‘‘एतेन कारणद्वयेना’’ति। लुतोति लूनो।
Vināsanti vināsanahetuṃ. Vinassanti etehīti vināso, lobhadosā tadekaṭṭhā ca pāpadhammā . Arūpakāyassa viya rūpakāyassapi visesato sukkhabhāvakāraṇanti āha ‘‘etena kāraṇadvayenā’’ti. Lutoti lūno.
अरञ्ञसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Araññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
नळवग्गवण्णना निट्ठिता।
Naḷavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. अरञ्ञसुत्तं • 10. Araññasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. अरञ्ञसुत्तवण्णना • 10. Araññasuttavaṇṇanā
