| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
อรญฺญฎฺฐกถาวณฺณนา
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
๑๐๗. อรญฺญฎฺฐกถายํ อรญฺญํ นามาติ อิทํ ปน น เกวลํ ปุเพฺพ วุตฺตอรญฺญลกฺขณปฺปตฺติมเตฺตน อรญฺญํ อิธาธิเปฺปตํ, กินฺตุ ยํ อตฺตโน อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญํ ปรปริคฺคหิตญฺจ โหติ, ตํ อรญฺญํ อิธาธิเปฺปตนฺติ ทเสฺสตุํ วุตฺตํฯ เตนาติ ปุน อรญฺญวจเนนฯ น ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญสฺส ลกฺขณนฺติ ยทิ หิ ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญลกฺขณํ สิยา, ‘‘อรญฺญํ นาม ยํ มนุสฺสานํ ปริคฺคหิต’’นฺติ เอตฺตกเมว วเทยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ ยนฺติ อิมินา ปุเพฺพ วุตฺตลกฺขณเมว อรญฺญํ ปรามฎฺฐนฺติ อาห ‘‘ยํ ปน อตฺตโน อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญ’’นฺติฯ
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ araññaṃ nāmāti idaṃ pana na kevalaṃ pubbe vuttaaraññalakkhaṇappattimattena araññaṃ idhādhippetaṃ, kintu yaṃ attano araññalakkhaṇena araññaṃ parapariggahitañca hoti, taṃ araññaṃ idhādhippetanti dassetuṃ vuttaṃ. Tenāti puna araññavacanena. Na pariggahitabhāvo araññassa lakkhaṇanti yadi hi pariggahitabhāvo araññalakkhaṇaṃ siyā, ‘‘araññaṃ nāma yaṃ manussānaṃ pariggahita’’nti ettakameva vadeyyāti adhippāyo. Yanti iminā pubbe vuttalakkhaṇameva araññaṃ parāmaṭṭhanti āha ‘‘yaṃ pana attano araññalakkhaṇena arañña’’nti.
วินิวิชฺฌิตฺวาติ อุชุกเมว วินิวิชฺฌิตฺวาฯ ปณฺณํ วาติ ตาลปณฺณาทิ ปณฺณํ วาฯ อทฺธคโตปีติ จิรกาลํ ตเตฺถว ฐิโตปิฯ น คเหตโพฺพติ เอตฺถ ปน โย ปเรหิ อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กิณิตฺวา ตเจฺฉตฺวา ตเตฺถว ฐปิโต, โส อรญฺญสามิเกน อนุญฺญาโตปิ น คเหตโพฺพฯ สามิเกหิ ฉฑฺฑิโตติ คเหตุํ วฎฺฎตีติ ปํสุกูลสญฺญาย คหณํ วุตฺตํฯ ลกฺขณจฺฉินฺนสฺสาปีติ อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กิณิตฺวา คณฺหเนฺตหิ กตสญฺญาณสฺสฯ ฉลฺลิยา ปริโยนทฺธํ โหตีติ อิมินา สามิกานํ นิรเปกฺขตํ ทีเปติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘คเหตุํ วฎฺฎตี’’ติฯ ยทิ สามิกานํ สาเปกฺขตา อตฺถิ, น วฎฺฎติฯ ตานิ กตานิ อชฺฌาวุตฺถานิ จ โหนฺตีติ ตานิ เคหาทีนิ กตานิ ปรินิฎฺฐิตานิ มนุเสฺสหิ จ อชฺฌาวุตฺถานิ โหนฺติฯ ทารูนิปีติ เคหาทีนํ กตตฺตา ตโต อวสิฎฺฐทารูนิปิฯ เอเตสนฺติ เอเตสํ ยถาวุตฺตทารูนํฯ
Vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Paṇṇaṃ vāti tālapaṇṇādi paṇṇaṃ vā. Addhagatopīti cirakālaṃ tattheva ṭhitopi. Na gahetabboti ettha pana yo parehi araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā tacchetvā tattheva ṭhapito, so araññasāmikena anuññātopi na gahetabbo. Sāmikehi chaḍḍitoti gahetuṃ vaṭṭatīti paṃsukūlasaññāya gahaṇaṃ vuttaṃ. Lakkhaṇacchinnassāpīti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi katasaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhaṃ hotīti iminā sāmikānaṃ nirapekkhataṃ dīpeti. Tena vuttaṃ ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni honti. Dārūnipīti gehādīnaṃ katattā tato avasiṭṭhadārūnipi. Etesanti etesaṃ yathāvuttadārūnaṃ.
เตสํ อารกฺขฎฺฐานนฺติ เตสํ อรญฺญปาลานํ ฐิตฎฺฐานํฯ เทหีติ วุเตฺต ทาตพฺพเมวาติ เอตฺถ ‘‘เทหี’’ติ วุเตฺต ‘‘ทสฺสามี’’ติ อาโภคสพฺภาวโต ‘‘เทหี’’ติ อวุเตฺต อทตฺวาปิ คนฺตุํ วฎฺฎติเยวฯ คนฺตุํ เทถาติ คมนํ เทถฯ อทิสฺวา คจฺฉติ, ภณฺฑเทยฺยนฺติ ปริสุทฺธจิเตฺตน คจฺฉติ, ภณฺฑเทยฺยํฯ ยตฺถ กตฺถจิ นีตานมฺปิ ทารูนํ อรญฺญสามิกานํเยว สนฺตกตฺตา สุทฺธจิเตฺตน นิกฺขโนฺตปิ ปุน เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา คจฺฉติ, ปาราชิกเมวาติ วทนฺติฯ
Tesaṃārakkhaṭṭhānanti tesaṃ araññapālānaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ. Dehīti vutte dātabbamevāti ettha ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogasabbhāvato ‘‘dehī’’ti avutte adatvāpi gantuṃ vaṭṭatiyeva. Gantuṃ dethāti gamanaṃ detha. Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti parisuddhacittena gacchati, bhaṇḍadeyyaṃ. Yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaṃyeva santakattā suddhacittena nikkhantopi puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevāti vadanti.
อรญฺญฎฺฐกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ทุติยปาราชิกํ • 2. Dutiyapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๒. ทุติยปาราชิกํ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ภูมฎฺฐกถาทิวณฺณนา • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อรญฺญฎฺฐกถาวณฺณนา • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
