| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
೧೦೭. ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ಉಜುಕಮೇವ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ। ಲಕ್ಖಣಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇಹಿ ಕತಅಕ್ಖರಾದಿಸಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ಛಲ್ಲಿಯಾ ಪರಿಯೋನದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿರಾಪೇಕ್ಖತಾಯ ಚಿರಛಡ್ಡಿತಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಯದಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸಾಪೇಕ್ಖತಾ ಅತ್ಥಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ। ತಾನಿ ಕತಾನಿ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತೀತಿ ತಾನಿ ಗೇಹಾದೀನಿ ಕತಾನಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಾನಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಚ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ದಾರೂನೀತಿ ಗೇಹಾದೀನಂ ಕತತ್ತಾ ಅವಸಿಟ್ಠದಾರೂನಿ। ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅನಾಲಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ತೇ ಚ ಯದಿ ಗಹಣಕಾಲೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಲಯಾ ಹುತ್ವಾ ವಾರೇನ್ತಿ, ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ‘‘ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ‘‘ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ‘‘ದೇಹೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತೇ ಅದತ್ವಾ ಗಮನೇ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ। ಪಚ್ಛಾಪಿ ತೇಹಿ ಚೋದಿತೇ ದಾತಬ್ಬಮೇವ।
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Lakkhaṇacchinnassāti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi kataakkharādisaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhanti iminā sāmikānaṃ nirāpekkhatāya cirachaḍḍitabhāvaṃ dīpeti, tenāha ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni ca honti. Dārūnīti gehādīnaṃ katattā avasiṭṭhadārūni. Gahetuṃ vaṭṭatīti sāmikānaṃ anālayattā vuttaṃ, te ca yadi gahaṇakāle disvā sālayā hutvā vārenti, gahetuṃ na vaṭṭatiyeva. ‘‘Dehī’’ti vutte dātabbamevāti ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantassa ‘‘dehī’’ti avutte adatvā gamane āpatti natthi. Pacchāpi tehi codite dātabbameva.
ಅದಿಸ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗತಸ್ಸ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ। ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥಿ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನೀತಾನಮ್ಪಿ ದಾರೂನಂ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಪುನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ‘‘ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಅಸ್ಸತಿಯಾ ಅತಿಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ, ಸಹಸಾ ತಂ ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮತೀತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೦೭) ಚ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮೇಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ, ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಞ್ಚ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನೀತಾನಮ್ಪಿ ದಾರೂನಂ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಕತ್ತಾ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ನ ಹೋತಿ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಭಾವಸ್ಸೇವ ಕಾರಣತ್ತಾ। ತೇಸಂ ಸನ್ತಕತ್ತೇನೇವ ಹಿ ಬಹಿ ಕತಸ್ಸಾಪಿ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಜಾತಂ, ಇತರಥಾ ಚ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ನ ಸಿಯಾ ಸುಙ್ಕಘಾತಾತಿಕ್ಕಮೇ ವಿಯ। ಅದ್ಧಿಕೇಹಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಸುಙ್ಕಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ನಾದಿನ್ನಂ, ತೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಪಚ್ಚಯತೋ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ನ ಹೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮೇವ ಹೋತಿ, ತೇನೇವೇತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಸುಙ್ಕಘಾತತೋಪಿ ಗರುತರಂ ಜಾತಂ। ಯದಿ ಹಿ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಅವಹಾರೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾತಿಆದಿನಾ ಠಾನನಿಯಮೋ ನಿರತ್ಥಕೋ ಸಿಯಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ। ತಸ್ಮಾ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅವಹಾರೋ ನ ಭವತಿ ಏವಾತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ತೇಸಂ ಅರಞ್ಞಂ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ಪದೇಸಂ ಆಕಾಸೇನಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti suddhacittena gatassa bhaṇḍadeyyaṃ. Ārakkhaṭṭhānampi suddhacittena atikkamitvā theyyacitte uppannepi avahāro natthi ārakkhaṭṭhānassa atikkantattā. Keci pana ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘ārakkhaṭṭhānaṃ patvā…pe… assatiyā atikkamatī’’ti, sahasā taṃ ṭhānaṃ atikkamatītiādinā (pārā. aṭṭha. 1.107) ca ārakkhaṭṭhānātikkameyeva āpattiyā vuccamānattā, ārakkhaṭṭhānātikkamameva sandhāya ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti vuttaṃ. Yañca ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ārakkhaṭṭhānato bahi pārājikāpajjanassa kāraṇaṃ na hoti bhaṇḍadeyyabhāvasseva kāraṇattā. Tesaṃ santakatteneva hi bahi katassāpi bhaṇḍadeyyaṃ jātaṃ, itarathā ca bhaṇḍadeyyampi na siyā suṅkaghātātikkame viya. Addhikehi dinnameva suṅkikānaṃ santakaṃ hoti, nādinnaṃ, tena taṃ ṭhānaṃ yato kutoci paccayato suddhacittena atikkantassa bhaṇḍadeyyampi na hoti. Idha pana araññasāmikānaṃ santakattā sabbatthāpi bhaṇḍadeyyameva hoti, tenevetaṃ araññe ārakkhaṭṭhānaṃ suṅkaghātatopi garutaraṃ jātaṃ. Yadi hi ārakkhaṭṭhānato bahipi theyyacitte sati avahāro bhaveyya, ārakkhaṭṭhānaṃ patvātiādinā ṭhānaniyamo niratthako siyā yattha katthaci theyyacitte uppanne pārājikanti vattabbato. Tasmā ārakkhaṭṭhānato bahi theyyacittena gacchantassa avahāro na bhavati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idaṃ pana theyyacittena pariharantassāti yasmiṃ padese atikkante tesaṃ araññaṃ ārakkhaṭṭhānañca atikkanto nāma hoti, taṃ padesaṃ ākāsenāpi atikkamanavasena gacchantassāpīti attho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಭೂಮಟ್ಠಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
