| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
අරඤ්‌ඤට්‌ඨකථාවණ්‌ණනා
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
107. අරඤ්‌ඤට්‌ඨකථායං විනිවිජ්‌ඣිත්‌වාති උජුකමෙව විනිවිජ්‌ඣිත්‌වා. ලක්‌ඛණච්‌ඡින්‌නස්‌සාති අරඤ්‌ඤසාමිකානං හත්‌ථතො කිණිත්‌වා ගණ්‌හන්‌තෙහි කතඅක්‌ඛරාදිසඤ්‌ඤාණස්‌ස. ඡල්‌ලියා පරියොනද්‌ධන්‌ති ඉමිනා සාමිකානං නිරාපෙක්‌ඛතාය චිරඡඩ්‌ඩිතභාවං දීපෙති, තෙනාහ ‘‘ගහෙතුං වට්‌ටතී’’ති. යදි සාමිකානං සාපෙක්‌ඛතා අත්‌ථි, න වට්‌ටති. තානි කතානි අජ්‌ඣාවුත්‌ථානි ච හොන්‌තීති තානි ගෙහාදීනි කතානි පරිනිට්‌ඨිතානි මනුස්‌සෙහි ච අජ්‌ඣාවුත්‌ථානි ච හොන්‌ති. දාරූනීති ගෙහාදීනං කතත්‌තා අවසිට්‌ඨදාරූනි. ගහෙතුං වට්‌ටතීති සාමිකානං අනාලයත්‌තා වුත්‌තං, තෙ ච යදි ගහණකාලෙ දිස්‌වා සාලයා හුත්‌වා වාරෙන්‌ති, ගහෙතුං න වට්‌ටතියෙව. ‘‘දෙහී’’ති වුත්‌තෙ දාතබ්‌බමෙවාති ‘‘දෙහී’’ති වුත්‌තෙ ‘‘දස්‌සාමී’’ති ආභොගං කත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස ‘‘දෙහී’’ති අවුත්‌තෙ අදත්‌වා ගමනෙ ආපත්‌ති නත්‌ථි. පච්‌ඡාපි තෙහි චොදිතෙ දාතබ්‌බමෙව.
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Lakkhaṇacchinnassāti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi kataakkharādisaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhanti iminā sāmikānaṃ nirāpekkhatāya cirachaḍḍitabhāvaṃ dīpeti, tenāha ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni ca honti. Dārūnīti gehādīnaṃ katattā avasiṭṭhadārūni. Gahetuṃ vaṭṭatīti sāmikānaṃ anālayattā vuttaṃ, te ca yadi gahaṇakāle disvā sālayā hutvā vārenti, gahetuṃ na vaṭṭatiyeva. ‘‘Dehī’’ti vutte dātabbamevāti ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantassa ‘‘dehī’’ti avutte adatvā gamane āpatti natthi. Pacchāpi tehi codite dātabbameva.
අදිස්‌වා ගච්‌ඡති, භණ්‌ඩදෙය්‍යන්‌ති සුද්‌ධචිත්‌තෙන ගතස්‌ස භණ්‌ඩදෙය්‍යං. ආරක්‌ඛට්‌ඨානම්‌පි සුද්‌ධචිත්‌තෙන අතික්‌කමිත්‌වා ථෙය්‍යචිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙපි අවහාරො නත්‌ථි ආරක්‌ඛට්‌ඨානස්‌ස අතික්‌කන්‌තත්‌තා. කෙචි පන ‘‘යත්‌ථ කත්‌ථචි නීතානම්‌පි දාරූනං අරඤ්‌ඤසාමිකානඤ්‌ඤෙව සන්‌තකත්‌තා පුන ථෙය්‍යචිත්‌තං උප්‌පාදෙත්‌වා ගච්‌ඡති, පාරාජිකමෙවා’’ති වදන්‌ති, තං න යුත්‌තං ‘‘ආරක්‌ඛට්‌ඨානං පත්‌වා…පෙ.… අස්‌සතියා අතික්‌කමතී’’ති, සහසා තං ඨානං අතික්‌කමතීතිආදිනා (පාරා. අට්‌ඨ. 1.107) ච ආරක්‌ඛට්‌ඨානාතික්‌කමෙයෙව ආපත්‌තියා වුච්‌චමානත්‌තා, ආරක්‌ඛට්‌ඨානාතික්‌කමමෙව සන්‌ධාය ‘‘ඉදං පන ථෙය්‍යචිත්‌තෙන පරිහරන්‌තස්‌ස ආකාසෙන ගච්‌ඡතොපි පාරාජිකමෙවා’’ති වුත්‌තං. යඤ්‌ච ‘‘යත්‌ථ කත්‌ථචි නීතානම්‌පි දාරූනං අරඤ්‌ඤසාමිකානඤ්‌ඤෙව සන්‌තකත්‌තා’’ති කාරණං වුත්‌තං, තම්‌පි ආරක්‌ඛට්‌ඨානතො බහි පාරාජිකාපජ්‌ජනස්‌ස කාරණං න හොති භණ්‌ඩදෙය්‍යභාවස්‌සෙව කාරණත්‌තා. තෙසං සන්‌තකත්‌තෙනෙව හි බහි කතස්‌සාපි භණ්‌ඩදෙය්‍යං ජාතං, ඉතරථා ච භණ්‌ඩදෙය්‍යම්‌පි න සියා සුඞ්‌කඝාතාතික්‌කමෙ විය. අද්‌ධිකෙහි දින්‌නමෙව සුඞ්‌කිකානං සන්‌තකං හොති, නාදින්‌නං, තෙන තං ඨානං යතො කුතොචි පච්‌චයතො සුද්‌ධචිත්‌තෙන අතික්‌කන්‌තස්‌ස භණ්‌ඩදෙය්‍යම්‌පි න හොති. ඉධ පන අරඤ්‌ඤසාමිකානං සන්‌තකත්‌තා සබ්‌බත්‌ථාපි භණ්‌ඩදෙය්‍යමෙව හොති, තෙනෙවෙතං අරඤ්‌ඤෙ ආරක්‌ඛට්‌ඨානං සුඞ්‌කඝාතතොපි ගරුතරං ජාතං. යදි හි ආරක්‌ඛට්‌ඨානතො බහිපි ථෙය්‍යචිත්‌තෙ සති අවහාරො භවෙය්‍ය, ආරක්‌ඛට්‌ඨානං පත්‌වාතිආදිනා ඨානනියමො නිරත්‌ථකො සියා යත්‌ථ කත්‌ථචි ථෙය්‍යචිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙ පාරාජිකන්‌ති වත්‌තබ්‌බතො. තස්‌මා ආරක්‌ඛට්‌ඨානතො බහි ථෙය්‍යචිත්‌තෙන ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස අවහාරො න භවති එවාති නිට්‌ඨමෙත්‌ථ ගන්‌තබ්‌බං. ඉදං පන ථෙය්‍යචිත්‌තෙන පරිහරන්‌තස්‌සාති යස්‌මිං පදෙසෙ අතික්‌කන්‌තෙ තෙසං අරඤ්‌ඤං ආරක්‌ඛට්‌ඨානඤ්‌ච අතික්‌කන්‌තො නාම හොති, තං පදෙසං ආකාසෙනාපි අතික්‌කමනවසෙන ගච්‌ඡන්‌තස්‌සාපීති අත්‌ථො.
Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti suddhacittena gatassa bhaṇḍadeyyaṃ. Ārakkhaṭṭhānampi suddhacittena atikkamitvā theyyacitte uppannepi avahāro natthi ārakkhaṭṭhānassa atikkantattā. Keci pana ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘ārakkhaṭṭhānaṃ patvā…pe… assatiyā atikkamatī’’ti, sahasā taṃ ṭhānaṃ atikkamatītiādinā (pārā. aṭṭha. 1.107) ca ārakkhaṭṭhānātikkameyeva āpattiyā vuccamānattā, ārakkhaṭṭhānātikkamameva sandhāya ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti vuttaṃ. Yañca ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ārakkhaṭṭhānato bahi pārājikāpajjanassa kāraṇaṃ na hoti bhaṇḍadeyyabhāvasseva kāraṇattā. Tesaṃ santakatteneva hi bahi katassāpi bhaṇḍadeyyaṃ jātaṃ, itarathā ca bhaṇḍadeyyampi na siyā suṅkaghātātikkame viya. Addhikehi dinnameva suṅkikānaṃ santakaṃ hoti, nādinnaṃ, tena taṃ ṭhānaṃ yato kutoci paccayato suddhacittena atikkantassa bhaṇḍadeyyampi na hoti. Idha pana araññasāmikānaṃ santakattā sabbatthāpi bhaṇḍadeyyameva hoti, tenevetaṃ araññe ārakkhaṭṭhānaṃ suṅkaghātatopi garutaraṃ jātaṃ. Yadi hi ārakkhaṭṭhānato bahipi theyyacitte sati avahāro bhaveyya, ārakkhaṭṭhānaṃ patvātiādinā ṭhānaniyamo niratthako siyā yattha katthaci theyyacitte uppanne pārājikanti vattabbato. Tasmā ārakkhaṭṭhānato bahi theyyacittena gacchantassa avahāro na bhavati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idaṃ pana theyyacittena pariharantassāti yasmiṃ padese atikkante tesaṃ araññaṃ ārakkhaṭṭhānañca atikkanto nāma hoti, taṃ padesaṃ ākāsenāpi atikkamanavasena gacchantassāpīti attho.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / අරඤ්‌ඤට්‌ඨකථාවණ්‌ණනා • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / භූමට්‌ඨකථාදිවණ්‌ණනා • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
