| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ཨརཉྙཊྛཀཐཱཝཎྞནཱ
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
༡༠༧. ཨརཉྙཊྛཀཐཱཡཾ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཨུཛུཀམེཝ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ། ལཀྑཎཙྪིནྣསྶཱཏི ཨརཉྙསཱམིཀཱནཾ ཧཏྠཏོ ཀིཎིཏྭཱ གཎྷནྟེཧི ཀཏཨཀྑརཱདིསཉྙཱཎསྶ། ཚལླིཡཱ པརིཡོནདྡྷནྟི ཨིམིནཱ སཱམིཀཱནཾ ནིརཱཔེཀྑཏཱཡ ཙིརཚཌྜིཏབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི, ཏེནཱཧ ‘‘གཧེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི། ཡདི སཱམིཀཱནཾ སཱཔེཀྑཏཱ ཨཏྠི, ན ཝཊྚཏི། ཏཱནི ཀཏཱནི ཨཛ྄ཛྷཱཝུཏྠཱནི ཙ ཧོནྟཱིཏི ཏཱནི གེཧཱདཱིནི ཀཏཱནི པརིནིཊྛིཏཱནི མནུསྶེཧི ཙ ཨཛ྄ཛྷཱཝུཏྠཱནི ཙ ཧོནྟི། དཱརཱུནཱིཏི གེཧཱདཱིནཾ ཀཏཏྟཱ ཨཝསིཊྛདཱརཱུནི། གཧེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སཱམིཀཱནཾ ཨནཱལཡཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ཏེ ཙ ཡདི གཧཎཀཱལེ དིསྭཱ སཱལཡཱ ཧུཏྭཱ ཝཱརེནྟི, གཧེཏུཾ ན ཝཊྚཏིཡེཝ། ‘‘དེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟེ དཱཏབྦམེཝཱཏི ‘‘དེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘དསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱབྷོགཾ ཀཏྭཱ གཙྪནྟསྶ ‘‘དེཧཱི’’ཏི ཨཝུཏྟེ ཨདཏྭཱ གམནེ ཨཱཔཏྟི ནཏྠི། པཙྪཱཔི ཏེཧི ཙོདིཏེ དཱཏབྦམེཝ།
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Lakkhaṇacchinnassāti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi kataakkharādisaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhanti iminā sāmikānaṃ nirāpekkhatāya cirachaḍḍitabhāvaṃ dīpeti, tenāha ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni ca honti. Dārūnīti gehādīnaṃ katattā avasiṭṭhadārūni. Gahetuṃ vaṭṭatīti sāmikānaṃ anālayattā vuttaṃ, te ca yadi gahaṇakāle disvā sālayā hutvā vārenti, gahetuṃ na vaṭṭatiyeva. ‘‘Dehī’’ti vutte dātabbamevāti ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantassa ‘‘dehī’’ti avutte adatvā gamane āpatti natthi. Pacchāpi tehi codite dātabbameva.
ཨདིསྭཱ གཙྪཏི, བྷཎྜདེཡྻནྟི སུདྡྷཙིཏྟེན གཏསྶ བྷཎྜདེཡྻཾ། ཨཱརཀྑཊྛཱནམྤི སུདྡྷཙིཏྟེན ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཐེཡྻཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣེཔི ཨཝཧཱརོ ནཏྠི ཨཱརཀྑཊྛཱནསྶ ཨཏིཀྐནྟཏྟཱ། ཀེཙི པན ‘‘ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནཱིཏཱནམྤི དཱརཱུནཾ ཨརཉྙསཱམིཀཱནཉྙེཝ སནྟཀཏྟཱ པུན ཐེཡྻཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ གཙྪཏི, པཱརཱཛིཀམེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ ‘‘ཨཱརཀྑཊྛཱནཾ པཏྭཱ…པེ॰… ཨསྶཏིཡཱ ཨཏིཀྐམཏཱི’’ཏི, སཧསཱ ཏཾ ཋཱནཾ ཨཏིཀྐམཏཱིཏིཨཱདིནཱ (པཱརཱ॰ ཨཊྛ॰ ༡.༡༠༧) ཙ ཨཱརཀྑཊྛཱནཱཏིཀྐམེཡེཝ ཨཱཔཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ, ཨཱརཀྑཊྛཱནཱཏིཀྐམམེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨིདཾ པན ཐེཡྻཙིཏྟེན པརིཧརནྟསྶ ཨཱཀཱསེན གཙྪཏོཔི པཱརཱཛིཀམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཡཉྩ ‘‘ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནཱིཏཱནམྤི དཱརཱུནཾ ཨརཉྙསཱམིཀཱནཉྙེཝ སནྟཀཏྟཱ’’ཏི ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ཨཱརཀྑཊྛཱནཏོ བཧི པཱརཱཛིཀཱཔཛྫནསྶ ཀཱརཎཾ ན ཧོཏི བྷཎྜདེཡྻབྷཱཝསྶེཝ ཀཱརཎཏྟཱ། ཏེསཾ སནྟཀཏྟེནེཝ ཧི བཧི ཀཏསྶཱཔི བྷཎྜདེཡྻཾ ཛཱཏཾ, ཨིཏརཐཱ ཙ བྷཎྜདེཡྻམྤི ན སིཡཱ སུངྐགྷཱཏཱཏིཀྐམེ ཝིཡ། ཨདྡྷིཀེཧི དིནྣམེཝ སུངྐིཀཱནཾ སནྟཀཾ ཧོཏི, ནཱདིནྣཾ, ཏེན ཏཾ ཋཱནཾ ཡཏོ ཀུཏོཙི པཙྩཡཏོ སུདྡྷཙིཏྟེན ཨཏིཀྐནྟསྶ བྷཎྜདེཡྻམྤི ན ཧོཏི། ཨིདྷ པན ཨརཉྙསཱམིཀཱནཾ སནྟཀཏྟཱ སབྦཏྠཱཔི བྷཎྜདེཡྻམེཝ ཧོཏི, ཏེནེཝེཏཾ ཨརཉྙེ ཨཱརཀྑཊྛཱནཾ སུངྐགྷཱཏཏོཔི གརུཏརཾ ཛཱཏཾ། ཡདི ཧི ཨཱརཀྑཊྛཱནཏོ བཧིཔི ཐེཡྻཙིཏྟེ སཏི ཨཝཧཱརོ བྷཝེཡྻ, ཨཱརཀྑཊྛཱནཾ པཏྭཱཏིཨཱདིནཱ ཋཱནནིཡམོ ནིརཏྠཀོ སིཡཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཐེཡྻཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣེ པཱརཱཛིཀནྟི ཝཏྟབྦཏོ། ཏསྨཱ ཨཱརཀྑཊྛཱནཏོ བཧི ཐེཡྻཙིཏྟེན གཙྪནྟསྶ ཨཝཧཱརོ ན བྷཝཏི ཨེཝཱཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ། ཨིདཾ པན ཐེཡྻཙིཏྟེན པརིཧརནྟསྶཱཏི ཡསྨིཾ པདེསེ ཨཏིཀྐནྟེ ཏེསཾ ཨརཉྙཾ ཨཱརཀྑཊྛཱནཉྩ ཨཏིཀྐནྟོ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ པདེསཾ ཨཱཀཱསེནཱཔི ཨཏིཀྐམནཝསེན གཙྪནྟསྶཱཔཱིཏི ཨཏྠོ།
Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti suddhacittena gatassa bhaṇḍadeyyaṃ. Ārakkhaṭṭhānampi suddhacittena atikkamitvā theyyacitte uppannepi avahāro natthi ārakkhaṭṭhānassa atikkantattā. Keci pana ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘ārakkhaṭṭhānaṃ patvā…pe… assatiyā atikkamatī’’ti, sahasā taṃ ṭhānaṃ atikkamatītiādinā (pārā. aṭṭha. 1.107) ca ārakkhaṭṭhānātikkameyeva āpattiyā vuccamānattā, ārakkhaṭṭhānātikkamameva sandhāya ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti vuttaṃ. Yañca ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ārakkhaṭṭhānato bahi pārājikāpajjanassa kāraṇaṃ na hoti bhaṇḍadeyyabhāvasseva kāraṇattā. Tesaṃ santakatteneva hi bahi katassāpi bhaṇḍadeyyaṃ jātaṃ, itarathā ca bhaṇḍadeyyampi na siyā suṅkaghātātikkame viya. Addhikehi dinnameva suṅkikānaṃ santakaṃ hoti, nādinnaṃ, tena taṃ ṭhānaṃ yato kutoci paccayato suddhacittena atikkantassa bhaṇḍadeyyampi na hoti. Idha pana araññasāmikānaṃ santakattā sabbatthāpi bhaṇḍadeyyameva hoti, tenevetaṃ araññe ārakkhaṭṭhānaṃ suṅkaghātatopi garutaraṃ jātaṃ. Yadi hi ārakkhaṭṭhānato bahipi theyyacitte sati avahāro bhaveyya, ārakkhaṭṭhānaṃ patvātiādinā ṭhānaniyamo niratthako siyā yattha katthaci theyyacitte uppanne pārājikanti vattabbato. Tasmā ārakkhaṭṭhānato bahi theyyacittena gacchantassa avahāro na bhavati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idaṃ pana theyyacittena pariharantassāti yasmiṃ padese atikkante tesaṃ araññaṃ ārakkhaṭṭhānañca atikkanto nāma hoti, taṃ padesaṃ ākāsenāpi atikkamanavasena gacchantassāpīti attho.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / མཧཱཝིབྷངྒ • Mahāvibhaṅga / ༢. དུཏིཡཔཱརཱཛིཀཾ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝིབྷངྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ༢. དུཏིཡཔཱརཱཛིཀཾ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ཨརཉྙཊྛཀཐཱཝཎྞནཱ • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā / བྷཱུམཊྛཀཐཱདིཝཎྞནཱ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
