| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਅਰਞ੍ਞਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
੧੦੭. ਅਰਞ੍ਞਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾਤਿ ਉਜੁਕਮੇવ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ। ਲਕ੍ਖਣਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰਞ੍ਞਸਾਮਿਕਾਨਂ ਹਤ੍ਥਤੋ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਹਿ ਕਤਅਕ੍ਖਰਾਦਿਸਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ। ਛਲ੍ਲਿਯਾ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਨਿਰਾਪੇਕ੍ਖਤਾਯ ਚਿਰਛਡ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਯਦਿ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਸਾਪੇਕ੍ਖਤਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਅਜ੍ਝਾવੁਤ੍ਥਾਨਿ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਾਨਿ ਗੇਹਾਦੀਨਿ ਕਤਾਨਿ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ਅਜ੍ਝਾવੁਤ੍ਥਾਨਿ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਦਾਰੂਨੀਤਿ ਗੇਹਾਦੀਨਂ ਕਤਤ੍ਤਾ ਅવਸਿਟ੍ਠਦਾਰੂਨਿ। ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਅਨਾਲਯਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇ ਚ ਯਦਿ ਗਹਣਕਾਲੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਲਯਾ ਹੁਤ੍વਾ વਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ‘‘ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਦਾਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ‘‘ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਅવੁਤ੍ਤੇ ਅਦਤ੍વਾ ਗਮਨੇ ਆਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਚ੍ਛਾਪਿ ਤੇਹਿ ਚੋਦਿਤੇ ਦਾਤਬ੍ਬਮੇવ।
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Lakkhaṇacchinnassāti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi kataakkharādisaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhanti iminā sāmikānaṃ nirāpekkhatāya cirachaḍḍitabhāvaṃ dīpeti, tenāha ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni ca honti. Dārūnīti gehādīnaṃ katattā avasiṭṭhadārūni. Gahetuṃ vaṭṭatīti sāmikānaṃ anālayattā vuttaṃ, te ca yadi gahaṇakāle disvā sālayā hutvā vārenti, gahetuṃ na vaṭṭatiyeva. ‘‘Dehī’’ti vutte dātabbamevāti ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantassa ‘‘dehī’’ti avutte adatvā gamane āpatti natthi. Pacchāpi tehi codite dātabbameva.
ਅਦਿਸ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਤਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਂ। ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਅવਹਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਨੀਤਾਨਮ੍ਪਿ ਦਾਰੂਨਂ ਅਰਞ੍ਞਸਾਮਿਕਾਨਞ੍ਞੇવ ਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਅਸ੍ਸਤਿਯਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤੀ’’ਤਿ, ਸਹਸਾ ਤਂ ਠਾਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੭) ਚ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਾਤਿਕ੍ਕਮੇਯੇવ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਤ੍ਤਾ, ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਾਤਿਕ੍ਕਮਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਇਦਂ ਪਨ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤੋਪਿ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਞ੍ਚ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਨੀਤਾਨਮ੍ਪਿ ਦਾਰੂਨਂ ਅਰਞ੍ਞਸਾਮਿਕਾਨਞ੍ਞੇવ ਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਕਾਰਣਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਤੋ ਬਹਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਨ ਹੋਤਿ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਭਾવਸ੍ਸੇવ ਕਾਰਣਤ੍ਤਾ। ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤੇਨੇવ ਹਿ ਬਹਿ ਕਤਸ੍ਸਾਪਿ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਂ ਜਾਤਂ, ਇਤਰਥਾ ਚ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਨ ਸਿਯਾ ਸੁਙ੍ਕਘਾਤਾਤਿਕ੍ਕਮੇ વਿਯ। ਅਦ੍ਧਿਕੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਸੁਙ੍ਕਿਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਹੋਤਿ, ਨਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਤੇਨ ਤਂ ਠਾਨਂ ਯਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਅਰਞ੍ਞਸਾਮਿਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਪਿ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਮੇવ ਹੋਤਿ, ਤੇਨੇવੇਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਙ੍ਕਘਾਤਤੋਪਿ ਗਰੁਤਰਂ ਜਾਤਂ। ਯਦਿ ਹਿ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਤੋ ਬਹਿਪਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਅવਹਾਰੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾਤਿਆਦਿਨਾ ਠਾਨਨਿਯਮੋ ਨਿਰਤ੍ਥਕੋ ਸਿਯਾ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਤੋ ਬਹਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਹਾਰੋ ਨ ਭવਤਿ ਏવਾਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ ਪਨ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਤੇਸਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਆਰਕ੍ਖਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਆਕਾਸੇਨਾਪਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti suddhacittena gatassa bhaṇḍadeyyaṃ. Ārakkhaṭṭhānampi suddhacittena atikkamitvā theyyacitte uppannepi avahāro natthi ārakkhaṭṭhānassa atikkantattā. Keci pana ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘ārakkhaṭṭhānaṃ patvā…pe… assatiyā atikkamatī’’ti, sahasā taṃ ṭhānaṃ atikkamatītiādinā (pārā. aṭṭha. 1.107) ca ārakkhaṭṭhānātikkameyeva āpattiyā vuccamānattā, ārakkhaṭṭhānātikkamameva sandhāya ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti vuttaṃ. Yañca ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ārakkhaṭṭhānato bahi pārājikāpajjanassa kāraṇaṃ na hoti bhaṇḍadeyyabhāvasseva kāraṇattā. Tesaṃ santakatteneva hi bahi katassāpi bhaṇḍadeyyaṃ jātaṃ, itarathā ca bhaṇḍadeyyampi na siyā suṅkaghātātikkame viya. Addhikehi dinnameva suṅkikānaṃ santakaṃ hoti, nādinnaṃ, tena taṃ ṭhānaṃ yato kutoci paccayato suddhacittena atikkantassa bhaṇḍadeyyampi na hoti. Idha pana araññasāmikānaṃ santakattā sabbatthāpi bhaṇḍadeyyameva hoti, tenevetaṃ araññe ārakkhaṭṭhānaṃ suṅkaghātatopi garutaraṃ jātaṃ. Yadi hi ārakkhaṭṭhānato bahipi theyyacitte sati avahāro bhaveyya, ārakkhaṭṭhānaṃ patvātiādinā ṭhānaniyamo niratthako siyā yattha katthaci theyyacitte uppanne pārājikanti vattabbato. Tasmā ārakkhaṭṭhānato bahi theyyacittena gacchantassa avahāro na bhavati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idaṃ pana theyyacittena pariharantassāti yasmiṃ padese atikkante tesaṃ araññaṃ ārakkhaṭṭhānañca atikkanto nāma hoti, taṃ padesaṃ ākāsenāpi atikkamanavasena gacchantassāpīti attho.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਅਰਞ੍ਞਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
