| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
२. अरतिसुत्तं
2. Aratisuttaṃ
२१०. एकं समयं…पे॰… आयस्मा वङ्गीसो आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये आयस्मता निग्रोधकप्पेन उपज्झायेन सद्धिं। तेन खो पन समयेन आयस्मा निग्रोधकप्पो पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्तो विहारं पविसति, सायं वा निक्खमति अपरज्जु वा काले। तेन खो पन समयेन आयस्मतो वङ्गीसस्स अनभिरति उप्पन्ना होति, रागो चित्तं अनुद्धंसेति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अलाभा वत मे, न वत मे लाभा; दुल्लद्धं वत मे, न वत मे सुलद्धं; यस्स मे अनभिरति उप्पन्ना, रागो चित्तं अनुद्धंसेति; तं कुतेत्थ लब्भा, यं मे परो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य। यंनूनाहं अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य’’न्ति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेत्वा तायं वेलायं इमा गाथायो अभासि –
210. Ekaṃ samayaṃ…pe… āyasmā vaṅgīso āḷaviyaṃ viharati aggāḷave cetiye āyasmatā nigrodhakappena upajjhāyena saddhiṃ. Tena kho pana samayena āyasmā nigrodhakappo pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto vihāraṃ pavisati, sāyaṃ vā nikkhamati aparajju vā kāle. Tena kho pana samayena āyasmato vaṅgīsassa anabhirati uppannā hoti, rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. Atha kho āyasmato vaṅgīsassa etadahosi – ‘‘alābhā vata me, na vata me lābhā; dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ; yassa me anabhirati uppannā, rāgo cittaṃ anuddhaṃseti; taṃ kutettha labbhā, yaṃ me paro anabhiratiṃ vinodetvā abhiratiṃ uppādeyya. Yaṃnūnāhaṃ attanāva attano anabhiratiṃ vinodetvā abhiratiṃ uppādeyya’’nti. Atha kho āyasmā vaṅgīso attanāva attano anabhiratiṃ vinodetvā abhiratiṃ uppādetvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
‘‘अरतिञ्च रतिञ्च पहाय, सब्बसो गेहसितञ्च वितक्कं।
‘‘Aratiñca ratiñca pahāya, sabbaso gehasitañca vitakkaṃ;
वनथं न करेय्य कुहिञ्चि, निब्बनथो अरतो स हि भिक्खु 1॥
Vanathaṃ na kareyya kuhiñci, nibbanatho arato sa hi bhikkhu 2.
‘‘यमिध पथविञ्च वेहासं, रूपगतञ्च जगतोगधं।
‘‘Yamidha pathaviñca vehāsaṃ, rūpagatañca jagatogadhaṃ;
किञ्चि परिजीयति सब्बमनिच्चं, एवं समेच्च चरन्ति मुतत्ता॥
Kiñci parijīyati sabbamaniccaṃ, evaṃ samecca caranti mutattā.
‘‘उपधीसु जना गधितासे 3, दिट्ठसुते पटिघे च मुते च।
‘‘Upadhīsu janā gadhitāse 4, diṭṭhasute paṭighe ca mute ca;
एत्थ विनोदय छन्दमनेजो, यो एत्थ न लिम्पति तं मुनिमाहु॥
Ettha vinodaya chandamanejo, yo ettha na limpati taṃ munimāhu.
‘‘अथ सट्ठिनिस्सिता सवितक्का, पुथू जनताय अधम्मा निविट्ठा।
‘‘Atha saṭṭhinissitā savitakkā, puthū janatāya adhammā niviṭṭhā;
न च वग्गगतस्स कुहिञ्चि, नो पन दुट्ठुल्लभाणी स भिक्खु॥
Na ca vaggagatassa kuhiñci, no pana duṭṭhullabhāṇī sa bhikkhu.
‘‘दब्बो चिररत्तसमाहितो, अकुहको निपको अपिहालु।
‘‘Dabbo cirarattasamāhito, akuhako nipako apihālu;
सन्तं पदं अज्झगमा मुनि पटिच्च, परिनिब्बुतो कङ्खति काल’’न्त्न्त्ति॥
Santaṃ padaṃ ajjhagamā muni paṭicca, parinibbuto kaṅkhati kāla’’ntntti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. अरतीसुत्तवण्णना • 2. Aratīsuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. अरतिसुत्तवण्णना • 2. Aratisuttavaṇṇanā
