| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. अरतिसुत्तवण्णना
2. Aratisuttavaṇṇanā
२१०. विहारगरुको किरेस थेरोति एतेन थेरो अत्तनो सद्धिविहारिकं वङ्गीसं ओवदितुं अनवसरो। तेन अन्तरन्तरा तस्स चित्तं रागो अनुद्धंसेतीति दस्सेति। सासने अरतिन्ति सीलपरिपूरणे समथविपस्सनाभावनाय च अनभिरतिं। कामगुणेसु च रतिन्ति पञ्चसु कामकोट्ठासेसु अस्सादं। पापवितक्कन्ति कामसङ्कप्पं। सब्बाकारेनाति सब्बे तदङ्गविक्खम्भनसमुच्छिन्दनाकारेन। यथा महन्तं अरञ्ञं वनथन्ति, एवं महन्तं किलेसवनं ‘‘वनथ’’न्ति वुत्तं।
210.Vihāragarukokiresa theroti etena thero attano saddhivihārikaṃ vaṅgīsaṃ ovadituṃ anavasaro. Tena antarantarā tassa cittaṃ rāgo anuddhaṃsetīti dasseti. Sāsane aratinti sīlaparipūraṇe samathavipassanābhāvanāya ca anabhiratiṃ. Kāmaguṇesu ca ratinti pañcasu kāmakoṭṭhāsesu assādaṃ. Pāpavitakkanti kāmasaṅkappaṃ. Sabbākārenāti sabbe tadaṅgavikkhambhanasamucchindanākārena. Yathā mahantaṃ araññaṃ vanathanti, evaṃ mahantaṃ kilesavanaṃ ‘‘vanatha’’nti vuttaṃ.
पथविञ्च वेहासन्ति भुम्मत्थे पच्चत्तवचनं, तस्मा पथवियं आकासे चाति अत्थो। तेनाह ‘‘पथविट्ठित’’न्तिआदि। जगतीति च पथविया वेवचनं। तेनाह ‘‘अन्तोपथविय’’न्ति। परिजीरतीति सब्ब्बसो जरं पापुणाति। समागन्त्वाति ञाणेन समागन्त्वाति अत्थो। तेनाह ‘‘मुतत्ताति विञ्ञातत्तभावा’’ति।
Pathaviñca vehāsanti bhummatthe paccattavacanaṃ, tasmā pathaviyaṃ ākāse cāti attho. Tenāha ‘‘pathaviṭṭhita’’ntiādi. Jagatīti ca pathaviyā vevacanaṃ. Tenāha ‘‘antopathaviya’’nti. Parijīratīti sabbbaso jaraṃ pāpuṇāti. Samāgantvāti ñāṇena samāgantvāti attho. Tenāha ‘‘mutattāti viññātattabhāvā’’ti.
पटिघपदेन गन्धरसा गहिता घानजिव्हानं पटिहननवसेन पवत्तनतो। मुतपदेन फोट्ठब्बारम्मणं गहितं मुत्वा गहेतब्बतो। न लिप्पतीति न मक्खीयति।
Paṭighapadena gandharasā gahitā ghānajivhānaṃ paṭihananavasena pavattanato. Mutapadena phoṭṭhabbārammaṇaṃ gahitaṃ mutvā gahetabbato. Na lippatīti na makkhīyati.
सट्ठि-सद्दो छ-सद्देन समानत्थोति ‘‘सट्ठिनिस्सिता’’ति पदस्स ‘‘छआरम्मणनिस्सिता’’ति अत्थो वुत्तो। पुथू अधम्मवितक्काति रूपवितक्कादिवसेन बहू नानावितक्का मिच्छासङ्कप्पा। जनताय निविट्ठाति महाजने पतिट्ठिता। तेसं वसेनाति तेसम्पि मिच्छावितक्कानं वसेन। न कत्थचि आरम्मणे। किलेसवग्गगतोति किलेससङ्गणिकं उपगतो न भवेय्य, किलेसवितक्का न उप्पादेतब्बाति अत्थो। दुट्ठुल्लवचनं कामपटिसंयुत्तकथा।
Saṭṭhi-saddo cha-saddena samānatthoti ‘‘saṭṭhinissitā’’ti padassa ‘‘chaārammaṇanissitā’’ti attho vutto. Puthū adhammavitakkāti rūpavitakkādivasena bahū nānāvitakkā micchāsaṅkappā. Janatāya niviṭṭhāti mahājane patiṭṭhitā. Tesaṃ vasenāti tesampi micchāvitakkānaṃ vasena. Na katthaci ārammaṇe. Kilesavaggagatoti kilesasaṅgaṇikaṃ upagato na bhaveyya, kilesavitakkā na uppādetabbāti attho. Duṭṭhullavacanaṃ kāmapaṭisaṃyuttakathā.
दब्बजातिकोति दब्बरूपो। नेपक्केनाति कोसल्लेन। निब्बानं पटिच्चाति असङ्खतधातुं आरम्मणवसेन पटिच्च। परिनिब्बानकालन्ति अनुपादिसेसनिब्बानकालं।
Dabbajātikoti dabbarūpo. Nepakkenāti kosallena. Nibbānaṃ paṭiccāti asaṅkhatadhātuṃ ārammaṇavasena paṭicca. Parinibbānakālanti anupādisesanibbānakālaṃ.
अरतिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Aratisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. अरतिसुत्तं • 2. Aratisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. अरतीसुत्तवण्णना • 2. Aratīsuttavaṇṇanā
