| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
๘. อริฎฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา
8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
๔๑๗. อฎฺฐเม พาธยิํสูติ หนิํสุฯ ตํตํสมฺปตฺติยา วิพนฺธนวเสน สตฺตสนฺตานสฺส อนฺตเร เวมเชฺฌ เอติ อาคจฺฉตีติ อนฺตราโย, ทิฎฺฐธมฺมิกาทิอนโตฺถฯ อนติกฺกมนเฎฺฐน ตสฺมิํ อนฺตราเย นิยุตฺตา, อนฺตรายํ วา ผลํ อรหนฺติ, อนฺตรายสฺส วา กรณสีลาติ อนฺตรายิกาฯ เตนาห ‘‘อนฺตรายํ กโรนฺตีติ อนฺตรายิกา’’ติฯ อานนฺตริยธมฺมาติ อานนฺตริกสภาวา เจตนาธมฺมาฯ ตตฺรายํ วจนโตฺถ – จุติอนนฺตรผลํ อนนฺตรํ นาม, ตสฺมิํ อนนฺตเร นิยุตฺตา, ตํนิพฺพตฺตเนน อนนฺตรกรณสีลา, อนนฺตรปฺปโยชนาติ วา อานนฺตริกา, เต เอว อานนฺตริยาติ วุตฺตาฯ กมฺมานิ เอว อนฺตรายิกาติ กมฺมนฺตรายิกาฯ โมกฺขเสฺสว อนฺตรายํ กโรติ, น สคฺคสฺสาติ มิจฺฉาจารลกฺขณาภาวโต วุตฺตํฯ น หิ ภิกฺขุนิยา ธมฺมรกฺขิตภาโว อตฺถิฯ ปากติกภิกฺขุนีวเสน เจตํ วุตฺตํฯ อริยาย ปน ปวตฺตํ อปายสํวตฺตนิกเมว, นนฺทมาณวโก เจตฺถ นิทสฺสนํฯ อุภินฺนํ สมานจฺฉนฺทตาวเสน วา น สคฺคนฺตรายิกตา , โมกฺขนฺตรายิกตา ปน โมกฺขตฺถาย ปฎิปตฺติยา วิทูสนโตฯ อภิภวิตฺวา ปน ปวตฺติยํ สคฺคนฺตรายิกตาปิ น สกฺกา นิวาเรตุนฺติฯ
417. Aṭṭhame bādhayiṃsūti haniṃsu. Taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho. Anatikkamanaṭṭhena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā. Tenāha ‘‘antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti. Ānantariyadhammāti ānantarikasabhāvā cetanādhammā. Tatrāyaṃ vacanattho – cutianantaraphalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttā, taṃnibbattanena anantarakaraṇasīlā, anantarappayojanāti vā ānantarikā, te eva ānantariyāti vuttā. Kammāni eva antarāyikāti kammantarāyikā. Mokkhasseva antarāyaṃ karoti, na saggassāti micchācāralakkhaṇābhāvato vuttaṃ. Na hi bhikkhuniyā dhammarakkhitabhāvo atthi. Pākatikabhikkhunīvasena cetaṃ vuttaṃ. Ariyāya pana pavattaṃ apāyasaṃvattanikameva, nandamāṇavako cettha nidassanaṃ. Ubhinnaṃ samānacchandatāvasena vā na saggantarāyikatā , mokkhantarāyikatā pana mokkhatthāya paṭipattiyā vidūsanato. Abhibhavitvā pana pavattiyaṃ saggantarāyikatāpi na sakkā nivāretunti.
อเหตุกทิฎฺฐิอกิริยทิฎฺฐินตฺถิกทิฎฺฐิโยว นิยตภาวํ ปตฺตา นิยตมิจฺฉาทิฎฺฐิธมฺมาฯ ปฎิสนฺธิธมฺมาติ ปฎิสนฺธิจิตฺตุปฺปาทมาหฯ ปณฺฑกาทิคฺคหณเญฺจตฺถ นิทสฺสนมตฺตํ สพฺพายปิ อเหตุกปฎิสนฺธิยา วิปากนฺตรายิกภาวโตฯ ยาหิ อริเย อุปวทติ, ตา เจตนา อริยูปวาทา ชาตาฯ ตโต ปรนฺติ ขมาปนโต อุปริฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ ทิพฺพจกฺขุกถายํ วุตฺตเมวฯ สญฺจิจฺจ อาปนฺนา อาปตฺติโยติ สญฺจิจฺจ วีติกฺกนฺตา สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธาฯ สญฺจิจฺจ วีติกฺกนฺตญฺหิ อนฺตมโส ทุกฺกฎทุพฺภาสิตมฺปิ สคฺคมคฺคผลานํ อนฺตรายํ กโรติฯ ยาว ภิกฺขุภาวํ ปฎิชานาติ ปาราชิกํ อาปโนฺน, น วุฎฺฐาติ เสสครุกาปตฺติํ อาปโนฺน, น เทเสติ ลหุกาปตฺติํ อาปโนฺนฯ
Ahetukadiṭṭhiakiriyadiṭṭhinatthikadiṭṭhiyova niyatabhāvaṃ pattā niyatamicchādiṭṭhidhammā. Paṭisandhidhammāti paṭisandhicittuppādamāha. Paṇḍakādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ sabbāyapi ahetukapaṭisandhiyā vipākantarāyikabhāvato. Yāhi ariye upavadati, tā cetanā ariyūpavādā jātā. Tato paranti khamāpanato upari. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ dibbacakkhukathāyaṃ vuttameva. Sañcicca āpannā āpattiyoti sañcicca vītikkantā satta āpattikkhandhā. Sañcicca vītikkantañhi antamaso dukkaṭadubbhāsitampi saggamaggaphalānaṃ antarāyaṃ karoti. Yāva bhikkhubhāvaṃ paṭijānāti pārājikaṃ āpanno, na vuṭṭhāti sesagarukāpattiṃ āpanno, na deseti lahukāpattiṃ āpanno.
อยํ ภิกฺขูติ อริโฎฺฐ ภิกฺขุฯ รเสน รสํ สํสนฺทิตฺวาติ อนวเชฺชน ปจฺจยปริภุญฺชนรเสน สาวชฺชกามคุณปริโภครสํ สมาเนตฺวาฯ โยนิโส ปจฺจเวกฺขเณน นตฺถิ เอตฺถ ฉนฺทราโคติ นิจฺฉนฺทราโค, ปจฺจยปริโภโคฯ อุปเนโนฺต วิยาติ พนฺธนํ อุปเนโนฺต วิยฯ ‘‘ฆเฎโนฺต วิยา’’ติปิ ปาโฐฯ อุปสํหรโนฺต วิยาติ สทิสตํ อุปสํหรโนฺต วิย เอกนฺตสาวเชฺช อนวชฺชภาวปเกฺขปนโตฯ ปาปกนฺติ ลามกเฎฺฐน ทุคฺคติสมฺปาปนเฎฺฐน จ ปาปกํฯ มหาสมุทฺทํ พนฺธเนฺตน วิยาติ เสตุกรณวเสน มหาสาครํ พนฺธเนฺตน วิยฯ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน สทฺธิํ ปฎิวิรุชฺฌโนฺตติ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ‘‘สาวชฺช’’นฺติ ทิฎฺฐํ ‘‘อนวชฺช’’นฺติ คหเณน เตน สห ปฎิวิรุชฺฌโนฺตฯ อาณาจเกฺกติ ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทสงฺขาเต, ‘‘อพฺรหฺมจริยํ ปหายา’’ติอาทิเทสนาสงฺขาเต จ อาณาจเกฺกฯ
Ayaṃ bhikkhūti ariṭṭho bhikkhu. Rasena rasaṃ saṃsanditvāti anavajjena paccayaparibhuñjanarasena sāvajjakāmaguṇaparibhogarasaṃ samānetvā. Yoniso paccavekkhaṇena natthi ettha chandarāgoti nicchandarāgo, paccayaparibhogo. Upanento viyāti bandhanaṃ upanento viya. ‘‘Ghaṭento viyā’’tipi pāṭho. Upasaṃharanto viyāti sadisataṃ upasaṃharanto viya ekantasāvajje anavajjabhāvapakkhepanato. Pāpakanti lāmakaṭṭhena duggatisampāpanaṭṭhena ca pāpakaṃ. Mahāsamuddaṃ bandhantena viyāti setukaraṇavasena mahāsāgaraṃ bandhantena viya. Sabbaññutaññāṇena saddhiṃ paṭivirujjhantoti sabbaññutaññāṇena ‘‘sāvajja’’nti diṭṭhaṃ ‘‘anavajja’’nti gahaṇena tena saha paṭivirujjhanto. Āṇācakketi paṭhamapārājikasikkhāpadasaṅkhāte, ‘‘abrahmacariyaṃ pahāyā’’tiādidesanāsaṅkhāte ca āṇācakke.
อฎฺฐิกงฺกลํ นาม อุรฎฺฐิ วา ปิฎฺฐิกณฺฎกํ วา สีสฎฺฐิ วาฯ ตญฺหิ นิมฺมํสตฺตา ‘‘กงฺกล’’นฺติ วุจฺจติฯ วิคตมํสาย หิ อฎฺฐิสงฺขลิกาย เอกฎฺฐิมฺหิ วา กงฺกล-สโทฺท นิรุโฬฺหฯ อนุทหนเฎฺฐนาติ อนุปายปฎิปตฺติยา สมฺปติ อายติญฺจ อนุทหนเฎฺฐนฯ มหาภิตาปนเฎฺฐน อนวฎฺฐิตสภาวตาย, อิตฺตรปจฺจุปฎฺฐานเฎฺฐน มุหุตฺตกรณียตาย, ตาวกาลิกเฎฺฐน ปเรหิ อภิภวนตาย, สพฺพงฺคปจฺจงฺคปลิภญฺชนเฎฺฐน เภทนาทิอธิกรณภาเวน, อุคฺฆาฎสทิสตาย อธิกุฎฺฎนเฎฺฐน, อวเณ วณํ อุปฺปาเทตฺวา อโนฺต อนุปวิสนภาวตาย วินิวิชฺฌนเฎฺฐน, ทิฎฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกอนตฺถนิมิตฺตตาย สาสงฺกสปฺปฎิภยเฎฺฐนฯ
Aṭṭhikaṅkalaṃ nāma uraṭṭhi vā piṭṭhikaṇṭakaṃ vā sīsaṭṭhi vā. Tañhi nimmaṃsattā ‘‘kaṅkala’’nti vuccati. Vigatamaṃsāya hi aṭṭhisaṅkhalikāya ekaṭṭhimhi vā kaṅkala-saddo niruḷho. Anudahanaṭṭhenāti anupāyapaṭipattiyā sampati āyatiñca anudahanaṭṭhena. Mahābhitāpanaṭṭhena anavaṭṭhitasabhāvatāya, ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena muhuttakaraṇīyatāya, tāvakālikaṭṭhena parehi abhibhavanatāya, sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena bhedanādiadhikaraṇabhāvena, ugghāṭasadisatāya adhikuṭṭanaṭṭhena, avaṇe vaṇaṃ uppādetvā anto anupavisanabhāvatāya vinivijjhanaṭṭhena, diṭṭhadhammikasamparāyikaanatthanimittatāya sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.
ปาฬิยํ ‘‘ถามสา ปรามาสา’’ติอาทีสุ เอวมโตฺถ เวทิตโพฺพฯ ถามสาติ ทิฎฺฐิถาเมน, ตสฺสา ทิฎฺฐิยา ถามคตภาเวนาติ อโตฺถฯ ปรามาสาติ ทิฎฺฐิปรามาเสน, ทิฎฺฐิสงฺขาตปรามาเสนาติ อโตฺถฯ ทิฎฺฐิเยว หิ ธมฺมสภาวํ อติกฺกมิตฺวา ปรโต อามสเนน ปรามาโสฯ อภินิวิสฺสาติ ตณฺหาภินิเวสปุพฺพงฺคเมน ทิฎฺฐาภินิเวเสน ‘‘อิทเมตฺถ สจฺจ’’นฺติ อภินิวิสิตฺวาฯ โวหรตีติ กเถติฯ ยโต จ โข เต ภิกฺขูติ ยทา เต ภิกฺขูฯ เอวํพฺยาโข อหํ, ภเนฺต, ภควตาติ อิทํ เอส อตฺตโน ลทฺธิํ นิคูหิตุกามตาย นตฺถีติ วตฺตุกาโมปิ ภควโต อานุภาเวน สมฺปฎิจฺฉติฯ พุทฺธานํ กิร สมฺมุขา เทฺว กถา กเถตุํ สมโตฺถ นาม นตฺถิฯ กสฺส นุ โข นาม ตฺวํ โมฆปุริสาติ ตฺวํ โมฆปุริส กสฺส ขตฺติยสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา เวสฺสสฺส วา สุทฺทสฺส วา คหฎฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา เทวสฺส วา มนุสฺสสฺส วา มยา เอวํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ ธมฺมกมฺมตา, สมนุภาสนา, อปฺปฎินิสฺสชฺชนนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ
Pāḷiyaṃ ‘‘thāmasā parāmāsā’’tiādīsu evamattho veditabbo. Thāmasāti diṭṭhithāmena, tassā diṭṭhiyā thāmagatabhāvenāti attho. Parāmāsāti diṭṭhiparāmāsena, diṭṭhisaṅkhātaparāmāsenāti attho. Diṭṭhiyeva hi dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanena parāmāso. Abhinivissāti taṇhābhinivesapubbaṅgamena diṭṭhābhinivesena ‘‘idamettha sacca’’nti abhinivisitvā. Voharatīti katheti. Yato ca kho te bhikkhūti yadā te bhikkhū. Evaṃbyākho ahaṃ, bhante, bhagavatāti idaṃ esa attano laddhiṃ nigūhitukāmatāya natthīti vattukāmopi bhagavato ānubhāvena sampaṭicchati. Buddhānaṃ kira sammukhā dve kathā kathetuṃ samattho nāma natthi. Kassa nu kho nāma tvaṃ moghapurisāti tvaṃ moghapurisa kassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā mayā evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāsi. Sesamettha uttānameva. Dhammakammatā, samanubhāsanā, appaṭinissajjananti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
อริฎฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๗. สปฺปาณกวโคฺค • 7. Sappāṇakavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๘. อริฎฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๘. อริฎฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๘. อริฎฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๘. อริฎฺฐสิกฺขาปทํ • 8. Ariṭṭhasikkhāpadaṃ
