| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೮. ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
ತಂತಂಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೪೧೭) ವಿಬನ್ಧನವಸೇನ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ವೇಮಜ್ಝೇ ಏತಿ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಅನ್ತರಾಯೋ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅನತ್ಥೋ, ಅನತಿಕ್ಕಮನತ್ಥೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಾಯೇ ನಿಯುತ್ತಾ, ಅನ್ತರಾಯಂ ವಾ ಫಲಂ ಅರಹನ್ತಿ, ಅನ್ತರಾಯಸ್ಸ ವಾ ಕರಣಸೀಲಾತಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೩೪)। ತೇ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸವಿಪಾಕಉಪವಾದಪಞ್ಞತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮನ್ತರಾಯಿಕಂ ನಾಮ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕಕಮ್ಮಂ। ತಂ ಪನ ಮೋಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ, ನ ಸಗ್ಗಸ್ಸ। ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾ ಕಿಲೇಸನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ। ಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಧಮ್ಮಾ ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ। ಅರಿಯೂಪವಾದಾ ಉಪವಾದನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ। ತೇ ಪನ ಯಾವ ಅರಿಯೇ ನ ಖಮಾಪೇನ್ತಿ, ತಾವದೇವ, ನ ತತೋ ಪರಂ। ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ। ತಾಪಿ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ವಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ನ ವುಟ್ಠಾತಿ ವಾ ನ ದೇಸೇತಿ ವಾ, ತಾವದೇವ, ನ ತತೋ ಪರಂ।
Taṃtaṃsampattiyā (sārattha. ṭī. pācittiya 3.417) vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho, anatikkamanatthena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā. Tenāha ‘‘saggamokkhānaṃ antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.234). Te kammakilesavipākaupavādapaññattivītikkamavasena pañcavidhāti ettha ca pañcānantariyakammaṃ kammantarāyikaṃ nāma, tathā bhikkhunidūsakakammaṃ. Taṃ pana mokkhasseva antarāyaṃ karoti, na saggassa. Niyatamicchādiṭṭhidhammā kilesantarāyikā nāma. Paṇḍakatiracchānagataubhatobyañjanakānaṃ paṭisandhidhammā vipākantarāyikā nāma. Ariyūpavādā upavādantarāyikā nāma. Te pana yāva ariye na khamāpenti, tāvadeva, na tato paraṃ. Sañcicca āpannā āpattiyo paññattivītikkamantarāyikā nāma. Tāpi yāva bhikkhubhāvaṃ vā paṭijānāti, na vuṭṭhāti vā na deseti vā, tāvadeva, na tato paraṃ.
ತತ್ರಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೩೪; ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೧೭) ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಸೇಸನ್ತರಾಯಿಕೇ ಜಾನಾತಿ, ವಿನಯೇ ಪನ ಅಕೋವಿದತ್ತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ರಹೋಗತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮೇ ಆಗಾರಿಕಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾಪಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಮನಾಪಿಕಾನಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತಿ…ಪೇ॰… ಕಾಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ಫುಸನ್ತಿ, ಮುದುಕಾನಿ ಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣಾದೀನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಏತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಇತ್ಥಿರೂಪಾ…ಪೇ॰… ಇತ್ಥಿಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಏವ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಏತೇಪಿ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ರಸೇನ ರಸಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗಞ್ಚ ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗಞ್ಚ ಏಕಂ ಕತ್ವಾ ಥೂಲವಾಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿಸುಖುಮಸುತ್ತಂ ಘಟೇನ್ತೋ ವಿಯ, ಸಾಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಿನೇರುಂ ಉಪಸಂಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭಗವತಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಬನ್ಧನ್ತೇನ ವಿಯ ಮಹತಾ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ದೋಸೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿವಿರುಜ್ಝನ್ತೋ ಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಆಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಜಿನಸ್ಸ ಆಣಾಚಕ್ಕೇ ಪಹಾರಮದಾಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇಸೂ’’ತಿಆದಿ।
Tatrāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.234; pāci. aṭṭha. 417) ariṭṭho bhikkhu bahussuto dhammakathiko sesantarāyike jānāti, vinaye pana akovidattā paṇṇattivītikkamantarāyike na jānāti, tasmā rahogato evaṃ cintesi ‘‘ime āgārikā pañca kāmaguṇe paribhuñjantā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi honti, bhikkhūpi manāpikāni cakkhuviññeyyāni rūpāni passanti…pe… kāyaviññeyye phoṭṭhabbe phusanti, mudukāni attharaṇapāvuraṇādīni paribhuñjanti, etaṃ sabbaṃ vaṭṭati. Kasmā? Itthirūpā…pe… itthiphoṭṭhabbā eva na vaṭṭanti, etepi vaṭṭantī’’ti evaṃ rasena rasaṃ saṃsanditvā sacchandarāgaparibhogañca nicchandarāgaparibhogañca ekaṃ katvā thūlavākehi saddhiṃ atisukhumasuttaṃ ghaṭento viya, sāsapena saddhiṃ sineruṃ upasaṃharanto viya ca pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppādetvā ‘‘kiṃ bhagavatā mahāsamuddaṃ bandhantena viya mahatā ussāhena paṭhamapārājikaṃ paññattaṃ, natthi ettha doso’’ti sabbaññutaññāṇena saddhiṃ paṭivirujjhanto bhabbapuggalānaṃ āsaṃ chindanto jinassa āṇācakke pahāramadāsi. Tenāha ‘‘tesū’’tiādi.
ತತ್ಥ ತೇಸೂತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಅನ್ತರಾಯೇಸು। ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲೂಪಮಾ ಕಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೪೧೭) ನಾಮ ಉರಟ್ಠಿ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ವಾ ಸೀಸಟ್ಠಿ ವಾ। ತಞ್ಹಿ ನಿಮ್ಮಂಸತ್ತಾ ‘‘ಕಙ್ಕಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಗತಮಂಸಾಯ ಹಿ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಏಕಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ವಾ ಕಙ್ಕಲಸದ್ದೋ ನಿರುಳ್ಹೋ , ತಂಸದಿಸಾ ಕಾಮಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಮಂಸಪೇಸೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ತಿಣುಕ್ಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಸುಪಿನಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಯಾಚಿತಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ರುಕ್ಖಫಲೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಅಸಿಸೂನೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಸತ್ತಿಸೂಲೂಪಮಾ ಕಾಮಾ, ಸಪ್ಪಸಿರೂಪಮಾ ಕಾಮಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪, ೨೩೬; ೨.೪೩-೪೮; ಪಾಚಿ॰ ೪೧೭; ಚೂಳವ॰ ೬೫) ಏತೇಸಂ ಗಹಣಂ।
Tattha tesūti yathāvuttesu antarāyesu. Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmāti ettha aṭṭhikaṅkalaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.417) nāma uraṭṭhi vā piṭṭhikaṇṭakaṃ vā sīsaṭṭhi vā. Tañhi nimmaṃsattā ‘‘kaṅkala’’nti vuccati. Vigatamaṃsāya hi aṭṭhisaṅkhalikāya ekaṭṭhimhi vā kaṅkalasaddo niruḷho , taṃsadisā kāmā appassādaṭṭhenāti attho. Ādisaddena ‘‘maṃsapesūpamā kāmā, tiṇukkūpamā kāmā, aṅgārakāsūpamā kāmā, supinakūpamā kāmā, yācitakūpamā kāmā, rukkhaphalūpamā kāmā, asisūnūpamā kāmā, sattisūlūpamā kāmā, sappasirūpamā kāmā’’ti (ma. ni. 1.234, 236; 2.43-48; pāci. 417; cūḷava. 65) etesaṃ gahaṇaṃ.
ತತ್ಥ ಮಂಸಪೇಸೂಪಮಾ ಕಾಮಾ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೧೭) ಬಹುಸಾಧಾರಣಟ್ಠೇನ। ತಿಣುಕ್ಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ। ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾ ಕಾಮಾ ಮಹಾಭಿತಾಪನಟ್ಠೇನ। ಸುಪಿನಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ ಇತ್ತರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ। ಯಾಚಿತಕೂಪಮಾ ಕಾಮಾ ತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ। ರುಕ್ಖಫಲೂಪಮಾ ಕಾಮಾ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಪಲಿಭಞ್ಜನಟ್ಠೇನ। ಅಸಿಸೂನೂಪಮಾ ಅಧಿಕುಟ್ಟನಟ್ಠೇನ। ಸತ್ತಿಸೂಲೂಪಮಾ ವಿನಿವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ। ಸಪ್ಪಸಿರೂಪಮಾ ಸಾಸಙ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಯಟ್ಠೇನ।
Tattha maṃsapesūpamā kāmā (pāci. aṭṭha. 417) bahusādhāraṇaṭṭhena. Tiṇukkūpamā kāmā anudahanaṭṭhena. Aṅgārakāsūpamā kāmā mahābhitāpanaṭṭhena. Supinakūpamā kāmā ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena. Yācitakūpamā kāmā tāvakālikaṭṭhena. Rukkhaphalūpamā kāmā sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena. Asisūnūpamā adhikuṭṭanaṭṭhena. Sattisūlūpamā vinivijjhanaṭṭhena. Sappasirūpamā sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.
ತಥೇವಾತಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದೀಹಿ। ಇತರೇಸನ್ತಿ ಸೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಯೇಹಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೋ, ತತ್ಥ ತೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸುತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ। ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ॰ ೪೨೦) ಪದಭಾಜನಿಯಂ ವುತ್ತೇನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ।
Tathevāti ‘‘mā āyasmā’’tiādīhi. Itaresanti so saṅghamajjhaṃ ākaḍḍhitvā yehi ‘‘mā āyasmā’’tiādinā vutto, tattha tehi aññesaṃ sutānaṃ bhikkhūnaṃ. Ñatticatutthena kammenāti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, itthannāmassa bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppanna’’ntiādinā (pāci. 420) padabhājaniyaṃ vuttena ñatticatutthena kammena.
ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
