| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๒. อริยนฺติกถาวณฺณนา
2. Ariyantikathāvaṇṇanā
๓๕๗. อิทานิ อริยนฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘น เกวลํ อาสวกฺขยญาณเมว อริยํ, อถ โข ปุริมานิปิ นว พลานิ อริยานิ’’เจฺจว ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย อริยนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ ปุน ยทิ ตํ อริยํ, มคฺคาทีสุ เตน อญฺญตเรน ภวิตพฺพนฺติ มคฺคาทิวเสน ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิเกฺขโป อิตรสฺสฯ
357. Idāni ariyantikathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘na kevalaṃ āsavakkhayañāṇameva ariyaṃ, atha kho purimānipi nava balāni ariyāni’’cceva laddhi, seyyathāpi etarahi andhakānaṃ; te sandhāya ariyanti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Puna yadi taṃ ariyaṃ, maggādīsu tena aññatarena bhavitabbanti maggādivasena pucchā sakavādissa, paṭikkhepo itarassa.
ปุน สุญฺญตารมฺมณาทิวเสน ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ เทฺว สุญฺญตา – สตฺตสุญฺญตา จ สงฺขารสุญฺญตา จฯ สตฺตสุญฺญตา นาม ทิฎฺฐิยา ปริกปฺปิเตน สเตฺตน สุญฺญา ปญฺจกฺขนฺธาฯ สงฺขารสุญฺญตา นาม สพฺพสงฺขาเรหิ สุญฺญํ วิวิตฺตํ นิสฺสฎํ นิพฺพานํฯ ตตฺถ ปรวาที นิพฺพานารมฺมณตํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ, สงฺขารารมฺมณตํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ มนสิ กโรตีติ ปุโฎฺฐปิ นิพฺพานเมว สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ, สงฺขาเร สนฺธาย ปฎิชานาติฯ ตโต สกวาทินา ‘‘ฐานาฎฺฐานาทิมนสิกาโร สงฺขารารมฺมโณ, สุญฺญตมนสิกาโร นิพฺพานารมฺมโณ’’ติ อิมํ นยํ คเหตฺวา ‘‘ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตี’’ติ ปุโฎฺฐ เลโสกาสํ อลภโนฺต ปฎิกฺขิปติฯ อนิมิตฺตาปณิหิเตสุปิ เอเสว นโยฯ สตฺตนิมิตฺตาภาวโต หิ ขนฺธา อนิมิตฺตาฯ สงฺขารนิมิตฺตาภาวโต นิพฺพานํฯ เอกธมฺมสฺมิมฺปิ อาโรเปตฺวา ฐเปตพฺพสงฺขาเตน จ ปณิทหิตพฺพเฎฺฐน ปณิหิตสงฺขํ คเตน สตฺตปณิธินา อปฺปณิหิตา ขนฺธาฯ ตณฺหาปณิธินา ตณฺหาย วา อารมฺมณภูเตน สพฺพสงฺขารปณิธินา อปฺปณิหิตํ นิพฺพานํฯ ตสฺมา อิธาปิ ปฎิเกฺขโป จ ปฎิญฺญา จ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพาฯ
Puna suññatārammaṇādivasena pucchā sakavādissa. Tattha dve suññatā – sattasuññatā ca saṅkhārasuññatā ca. Sattasuññatā nāma diṭṭhiyā parikappitena sattena suññā pañcakkhandhā. Saṅkhārasuññatā nāma sabbasaṅkhārehi suññaṃ vivittaṃ nissaṭaṃ nibbānaṃ. Tattha paravādī nibbānārammaṇataṃ sandhāya paṭikkhipati, saṅkhārārammaṇataṃ sandhāya paṭijānāti. Manasi karotīti puṭṭhopi nibbānameva sandhāya paṭikkhipati, saṅkhāre sandhāya paṭijānāti. Tato sakavādinā ‘‘ṭhānāṭṭhānādimanasikāro saṅkhārārammaṇo, suññatamanasikāro nibbānārammaṇo’’ti imaṃ nayaṃ gahetvā ‘‘dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ hotī’’ti puṭṭho lesokāsaṃ alabhanto paṭikkhipati. Animittāpaṇihitesupi eseva nayo. Sattanimittābhāvato hi khandhā animittā. Saṅkhāranimittābhāvato nibbānaṃ. Ekadhammasmimpi āropetvā ṭhapetabbasaṅkhātena ca paṇidahitabbaṭṭhena paṇihitasaṅkhaṃ gatena sattapaṇidhinā appaṇihitā khandhā. Taṇhāpaṇidhinā taṇhāya vā ārammaṇabhūtena sabbasaṅkhārapaṇidhinā appaṇihitaṃ nibbānaṃ. Tasmā idhāpi paṭikkhepo ca paṭiññā ca purimanayeneva veditabbā.
๓๕๘. ตโต ‘‘ยถา สติปฎฺฐานาทโย โลกุตฺตรธมฺมา อริยา เจว สุญฺญตาทิอารมฺมณา จ, กิํ เต เอวํ ฐานาฎฺฐานญาณ’’นฺติ อนุโลมปฎิโลมปุจฺฉา โหนฺติฯ ตตฺถ สพฺพาปิ ปฎิญฺญา สเพฺพ จ ปฎิเกฺขปา ปรวาทิเสฺสวฯ อิมินาวุปาเยน เสสญาเณสุปิ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ เวทิตพฺพํฯ ปาฬิยํ ปน เสสานิ สงฺขิปิตฺวา อวสาเน จุตูปปาตญาณเมว วิภตฺตํฯ ตโต ปรํ สกสมเยปิ ‘‘อริย’’นฺติ สิเทฺธน อาสวานํ ขยญาเณน สทฺธิํ สํสนฺทิตฺวา เสสญาณานํ อนุโลมโต จ ปฎิโลมโต จ อริยภาวปุจฺฉา โหนฺติฯ ตา สพฺพา ปรวาทิสฺส, ปฎิญฺญา ปฎิเกฺขโป จ สกวาทิสฺส ฯ เต อุตฺตานตฺถาเยวฯ ปาฬิยํ ปเนตฺถ ปฐมนวมาเนว ทเสฺสตฺวา สตฺต ญาณานิ สงฺขิตฺตานีติฯ
358. Tato ‘‘yathā satipaṭṭhānādayo lokuttaradhammā ariyā ceva suññatādiārammaṇā ca, kiṃ te evaṃ ṭhānāṭṭhānañāṇa’’nti anulomapaṭilomapucchā honti. Tattha sabbāpi paṭiññā sabbe ca paṭikkhepā paravādisseva. Imināvupāyena sesañāṇesupi pucchāvissajjanaṃ veditabbaṃ. Pāḷiyaṃ pana sesāni saṅkhipitvā avasāne cutūpapātañāṇameva vibhattaṃ. Tato paraṃ sakasamayepi ‘‘ariya’’nti siddhena āsavānaṃ khayañāṇena saddhiṃ saṃsanditvā sesañāṇānaṃ anulomato ca paṭilomato ca ariyabhāvapucchā honti. Tā sabbā paravādissa, paṭiññā paṭikkhepo ca sakavādissa . Te uttānatthāyeva. Pāḷiyaṃ panettha paṭhamanavamāneva dassetvā satta ñāṇāni saṅkhittānīti.
อริยนฺติกถาวณฺณนาฯ
Ariyantikathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๒) ๒. อริยนฺติกถา • (22) 2. Ariyantikathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๒. อริยนฺติกถาวณฺณนา • 2. Ariyantikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๒. อริยนฺติกถาวณฺณนา • 2. Ariyantikathāvaṇṇanā
