Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పేటకోపదేసపాళి • Peṭakopadesapāḷi |
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ఖుద్దకనికాయే
Khuddakanikāye
పేటకోపదేసపాళి
Peṭakopadesapāḷi
౧. అరియసచ్చప్పకాసనపఠమభూమి
1. Ariyasaccappakāsanapaṭhamabhūmi
నమో సమ్మాసమ్బుద్ధానం పరమత్థదస్సీనం
Namo sammāsambuddhānaṃ paramatthadassīnaṃ
సీలాదిగుణపారమిప్పత్తానం.
Sīlādiguṇapāramippattānaṃ.
౧. దువే హేతూ దువే పచ్చయా సావకస్స సమ్మాదిట్ఠియా ఉప్పాదాయ – పరతో చ ఘోసో సచ్చానుసన్ధి, అజ్ఝత్తఞ్చ యోనిసో మనసికారో. తత్థ కతమో పరతో ఘోసో? యా పరతో దేసనా ఓవాదో అనుసాసనీ సచ్చకథా సచ్చానులోమో. చత్తారి సచ్చాని – దుక్ఖం సముదయో నిరోధో మగ్గో. ఇమేసం చతున్నం సచ్చానం యా దేసనా సన్దస్సనా వివరణా విభజనా ఉత్తానీకిరియా 1 పకాసనా – అయం వుచ్చతి సచ్చానులోమో ఘోసోతి.
1. Duve hetū duve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya – parato ca ghoso saccānusandhi, ajjhattañca yoniso manasikāro. Tattha katamo parato ghoso? Yā parato desanā ovādo anusāsanī saccakathā saccānulomo. Cattāri saccāni – dukkhaṃ samudayo nirodho maggo. Imesaṃ catunnaṃ saccānaṃ yā desanā sandassanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkiriyā 2 pakāsanā – ayaṃ vuccati saccānulomo ghosoti.
౨. తత్థ కతమో అజ్ఝత్తం యోనిసో మనసికారో?
2. Tattha katamo ajjhattaṃ yoniso manasikāro?
అజ్ఝత్తం యోనిసో మనసికారో నామ యో యథాదేసితే ధమ్మే బహిద్ధా ఆరమ్మణం అనభినీహరిత్వా యోనిసో మనసికారో – అయం వుచ్చతి యోనిసో మనసికారో.
Ajjhattaṃ yoniso manasikāro nāma yo yathādesite dhamme bahiddhā ārammaṇaṃ anabhinīharitvā yoniso manasikāro – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.
తంఆకారో యోనిసో ద్వారో విధి ఉపాయో. యథా పురిసో సుక్ఖే కట్ఠే విగతస్నేహే సుక్ఖాయ ఉత్తరారణియా థలే అభిమన్థమానం భబ్బో జోతిస్స అధిగమాయ . తం కిస్స హేతు. యోనిసో అగ్గిస్స అధిగమాయ. ఏవమేవస్స యమిదం దుక్ఖసముదయనిరోధమగ్గానం అవిపరీతధమ్మదేసనం మనసికరోతి – అయం వుచ్చతి యోనిసో మనసికారో.
Taṃākāro yoniso dvāro vidhi upāyo. Yathā puriso sukkhe kaṭṭhe vigatasnehe sukkhāya uttarāraṇiyā thale abhimanthamānaṃ bhabbo jotissa adhigamāya . Taṃ kissa hetu. Yoniso aggissa adhigamāya. Evamevassa yamidaṃ dukkhasamudayanirodhamaggānaṃ aviparītadhammadesanaṃ manasikaroti – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.
యథా తిస్సో ఉపమా పుబ్బే అస్సుతా చ అస్సుతపుబ్బా చ పటిభన్తి. యో హి కోచి కామేసు అవీతరాగోతి…పే॰… దువే ఉపమా అయోనిసో కాతబ్బా పచ్ఛిమేసు వుత్తం. తత్థ యో చ పరతో ఘోసో యో చ అజ్ఝత్తం యోనిసో మనసికారో – ఇమే ద్వే పచ్చయా. పరతో ఘోసేన యా ఉప్పజ్జతి పఞ్ఞా – అయం వుచ్చతి సుతమయీ పఞ్ఞా. యా అజ్ఝత్తం యోనిసో మనసికారేన ఉప్పజ్జతి పఞ్ఞా – అయం వుచ్చతి చిన్తామయీ పఞ్ఞాతి. ఇమా ద్వే పఞ్ఞా వేదితబ్బా. పురిమకా చ ద్వే పచ్చయా. ఇమే ద్వే హేతూ ద్వే పచ్చయా సావకస్స సమ్మాదిట్ఠియా ఉప్పాదాయ.
Yathā tisso upamā pubbe assutā ca assutapubbā ca paṭibhanti. Yo hi koci kāmesu avītarāgoti…pe… duve upamā ayoniso kātabbā pacchimesu vuttaṃ. Tattha yo ca parato ghoso yo ca ajjhattaṃ yoniso manasikāro – ime dve paccayā. Parato ghosena yā uppajjati paññā – ayaṃ vuccati sutamayī paññā. Yā ajjhattaṃ yoniso manasikārena uppajjati paññā – ayaṃ vuccati cintāmayī paññāti. Imā dve paññā veditabbā. Purimakā ca dve paccayā. Ime dve hetū dve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya.
౩. తత్థ పరతో ఘోసస్స సచ్చానుసన్ధిస్స దేసితస్స అత్థం అవిజానన్తో అత్థప్పటిసంవేదీ భవిస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి. న చ అత్థప్పటిసంవేదీ యోనిసో మనసికరిస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి. పరతో ఘోసస్స సచ్చానుసన్ధిస్స దేసితస్స అత్థం విజానన్తో అత్థప్పటిసంవేదీ భవిస్సతీతి ఠానమేతం విజ్జతి. అత్థప్పటిసంవేదీ చ యోనిసో మనసికరిస్సతీతి ఠానమేతం విజ్జతి. ఏస హేతు ఏతం ఆరమ్మణం ఏసో ఉపాయో సావకస్స నియ్యానస్స, నత్థఞ్ఞో. సోయం న చ సుత్తస్స అత్థవిజాననాయ సహ యుత్తో నాపి ఘోసానుయోగేన పరతో ఘోసస్స అత్థం అవిజానన్తేన సక్కా ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం అలమరియఞాణదస్సనం అధిగన్తుం, తస్మా నిబ్బాయితుకామేన సుతమయేన అత్థా పరియేసితబ్బా. తత్థ పరియేసనాయ అయం అనుపుబ్బీ భవతి సోళస హారా, పఞ్చ నయా, అట్ఠారస మూలపదాని.
3. Tattha parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ avijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Na ca atthappaṭisaṃvedī yoniso manasikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ vijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Atthappaṭisaṃvedī ca yoniso manasikarissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Esa hetu etaṃ ārammaṇaṃ eso upāyo sāvakassa niyyānassa, natthañño. Soyaṃ na ca suttassa atthavijānanāya saha yutto nāpi ghosānuyogena parato ghosassa atthaṃ avijānantena sakkā uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanaṃ adhigantuṃ, tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā. Tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā, pañca nayā, aṭṭhārasa mūlapadāni.
తత్థాయం ఉద్దానగాథా
Tatthāyaṃ uddānagāthā
సోళసహారా నేత్తీ, పఞ్చనయా సాసనస్స పరియేట్ఠి;
Soḷasahārā nettī, pañcanayā sāsanassa pariyeṭṭhi;
అట్ఠారసమూలపదా, కచ్చాయనగోత్తనిద్దిట్ఠా.
Aṭṭhārasamūlapadā, kaccāyanagottaniddiṭṭhā.
౪. తత్థ కతమే సోళసహారా?
4. Tattha katame soḷasahārā?
దేసనా విచయో యుత్తి పదట్ఠానం లక్ఖణం చతుబ్యూహో ఆవట్టో విభత్తి పరివత్తనో వేవచనో పఞ్ఞత్తి ఓతరణో సోధనో అధిట్ఠానో పరిక్ఖారో సమారోపనో – ఇమే సోళస హారా.
Desanā vicayo yutti padaṭṭhānaṃ lakkhaṇaṃ catubyūho āvaṭṭo vibhatti parivattano vevacano paññatti otaraṇo sodhano adhiṭṭhāno parikkhāro samāropano – ime soḷasa hārā.
తత్థ ఉద్దానగాథా
Tattha uddānagāthā
చతుబ్యూహో చ ఆవట్టో, విభత్తి పరివత్తనో.
Catubyūho ca āvaṭṭo, vibhatti parivattano.
వేవచనో చ పఞ్ఞత్తి, ఓతరణో చ సోధనో;
Vevacano ca paññatti, otaraṇo ca sodhano;
౫. తత్థ కతమే పఞ్చ నయా?
5. Tattha katame pañca nayā?
నన్దియావట్టో తిపుక్ఖలో సీహవిక్కీళితో దిసాలోచనో అఙ్కుసోతి.
Nandiyāvaṭṭo tipukkhalo sīhavikkīḷito disālocano aṅkusoti.
తత్థ ఉద్దానగాథా
Tattha uddānagāthā
పఠమో నన్దియావట్టో, దుతియో చ తిపుక్ఖలో;
Paṭhamo nandiyāvaṭṭo, dutiyo ca tipukkhalo;
సీహవిక్కీళితో నామ, తతియో హోతి సో నయో.
Sīhavikkīḷito nāma, tatiyo hoti so nayo.
దిసాలోచనమాహంసు, చతుత్థో నయలఞ్జకో;
Disālocanamāhaṃsu, catuttho nayalañjako;
౬. తత్థ కతమాని అట్ఠారస మూలపదాని?
6. Tattha katamāni aṭṭhārasa mūlapadāni?
అవిజ్జా తణ్హా లోభో దోసో మోహో సుభసఞ్ఞా సుఖసఞ్ఞా నిచ్చసఞ్ఞా అత్తసఞ్ఞా సమథో విపస్సనా అలోభో అదోసో అమోహో అసుభసఞ్ఞా దుక్ఖసఞ్ఞా అనిచ్చసఞ్ఞా అనత్తసఞ్ఞా, ఇమాని అట్ఠారస మూలపదాని. తత్థ నవ పదాని అకుసలాని యత్థ సబ్బం అకుసలం సమోసరతి. నవ పదాని కుసలాని యత్థ సబ్బం కుసలం సమోసరతి.
Avijjā taṇhā lobho doso moho subhasaññā sukhasaññā niccasaññā attasaññā samatho vipassanā alobho adoso amoho asubhasaññā dukkhasaññā aniccasaññā anattasaññā, imāni aṭṭhārasa mūlapadāni. Tattha nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati. Nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati.
కతమాని నవ పదాని అకుసలాని యత్థ సబ్బం అకుసలం సమోసరతి?
Katamāni nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati?
అవిజ్జా యావ అత్తసఞ్ఞా, ఇమాని నవ పదాని అకుసలాని, యత్థ సబ్బం అకుసలం సమోసరతి.
Avijjā yāva attasaññā, imāni nava padāni akusalāni, yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati.
కతమాని నవ పదాని కుసలాని యత్థ సబ్బం కుసలం సమోసరతి?
Katamāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati?
సమథో యావ అనత్తసఞ్ఞా, ఇమాని నవ పదాని కుసలాని యత్థ సబ్బం కుసలం సమోసరతి. ఇమాని అట్ఠారస మూలపదాని.
Samatho yāva anattasaññā, imāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati. Imāni aṭṭhārasa mūlapadāni.
తత్థ ఇమా ఉద్దానగాథా
Tattha imā uddānagāthā
తణ్హా చ అవిజ్జా లోభో, దోసో తథేవ మోహో చ;
Taṇhā ca avijjā lobho, doso tatheva moho ca;
చత్తారో చ విపల్లాసా, కిలేసభూమి నవ పదాని.
Cattāro ca vipallāsā, kilesabhūmi nava padāni.
యే చ సతిపట్ఠానా సమథో, విపస్సనా కుసలమూలం;
Ye ca satipaṭṭhānā samatho, vipassanā kusalamūlaṃ;
ఏతం సబ్బం కుసలం, ఇన్ద్రియభూమి నవపదాని.
Etaṃ sabbaṃ kusalaṃ, indriyabhūmi navapadāni.
సబ్బం కుసలం నవహి పదేహి యుజ్జతి, నవహి చేవ అకుసలం;
Sabbaṃ kusalaṃ navahi padehi yujjati, navahi ceva akusalaṃ;
ఏకకే నవ మూలపదాని, ఉభయతో అట్ఠారస మూలపదాని.
Ekake nava mūlapadāni, ubhayato aṭṭhārasa mūlapadāni.
ఇమేసం అట్ఠారసన్నం మూలపదానం యాని నవ పదాని అకుసలాని, అయం దుక్ఖసముదయో; యాని నవ పదాని కుసలాని, అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా. ఇతి సముదయస్స దుక్ఖం ఫలం, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ నిరోధం ఫలం. ఇమాని చత్తారి అరియసచ్చాని భగవతా బారాణసియం దేసితాని.
Imesaṃ aṭṭhārasannaṃ mūlapadānaṃ yāni nava padāni akusalāni, ayaṃ dukkhasamudayo; yāni nava padāni kusalāni, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Iti samudayassa dukkhaṃ phalaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya nirodhaṃ phalaṃ. Imāni cattāri ariyasaccāni bhagavatā bārāṇasiyaṃ desitāni.
౭. తత్థ దుక్ఖస్స అరియసచ్చస్స అపరిమాణాని అక్ఖరాని పదాని బ్యఞ్జనాని ఆకారాని నిరుత్తియో నిద్దేసా దేసితా ఏతస్సేవత్థస్స సఙ్కాసనాయ పకాసనాయ వివరణాయ విభజనాయ ఉత్తానీకమ్మతాయ పఞ్ఞాపనాయాతి యా ఏవం సబ్బేసం సచ్చానం. ఇతి ఏకమేకం సచ్చం అపరిమాణేహి అక్ఖరపదబ్యఞ్జనఆకారనిరుత్తినిద్దేసేహి పరియేసితబ్బం, తఞ్చ బ్యఞ్జనం అత్థపుథుత్తేన పన అత్థేవ బ్యఞ్జనపుథుత్తేన.
7. Tattha dukkhassa ariyasaccassa aparimāṇāni akkharāni padāni byañjanāni ākārāni niruttiyo niddesā desitā etassevatthassa saṅkāsanāya pakāsanāya vivaraṇāya vibhajanāya uttānīkammatāya paññāpanāyāti yā evaṃ sabbesaṃ saccānaṃ. Iti ekamekaṃ saccaṃ aparimāṇehi akkharapadabyañjanaākāraniruttiniddesehi pariyesitabbaṃ, tañca byañjanaṃ atthaputhuttena pana attheva byañjanaputhuttena.
యో హి కోచి సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఏవం వదేయ్య ‘‘అహం ఇదం దుక్ఖం పచ్చక్ఖాయ అఞ్ఞం దుక్ఖం పఞ్ఞపేస్సామీ’’తి తస్స తం వాచావత్థుకమేవస్స పుచ్ఛితో చ న సమ్పాయిస్సతి. ఏవం సచ్చాని. యఞ్చ రత్తిం భగవా అభిసమ్బుద్ధో, యఞ్చ రత్తిం అనుపాదాయ పరినిబ్బుతో, ఏత్థన్తరే యం కిఞ్చి భగవతా భాసితం సుత్తం గేయ్యం వేయ్యాకరణం గాథా ఉదానం ఇతివుత్తకం జాతకం అబ్భుతధమ్మం వేదల్లం, సబ్బం తం ధమ్మచక్కం పవత్తితం. న కిఞ్చి బుద్ధానం భగవన్తానం ధమ్మదేసనాయ ధమ్మచక్కతో బహిద్ధా, తస్స సబ్బం సుత్తం అరియధమ్మేసు పరియేసితబ్బం. తత్థ పరిగ్గణ్హనాయ ఆలోకసభాని చత్తారి అరియసచ్చాని థావరాని ఇమాని.
Yo hi koci samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃ vadeyya ‘‘ahaṃ idaṃ dukkhaṃ paccakkhāya aññaṃ dukkhaṃ paññapessāmī’’ti tassa taṃ vācāvatthukamevassa pucchito ca na sampāyissati. Evaṃ saccāni. Yañca rattiṃ bhagavā abhisambuddho, yañca rattiṃ anupādāya parinibbuto, etthantare yaṃ kiñci bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, sabbaṃ taṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ. Na kiñci buddhānaṃ bhagavantānaṃ dhammadesanāya dhammacakkato bahiddhā, tassa sabbaṃ suttaṃ ariyadhammesu pariyesitabbaṃ. Tattha pariggaṇhanāya ālokasabhāni cattāri ariyasaccāni thāvarāni imāni.
తత్థ కతమం దుక్ఖం? జాతి జరా బ్యాధి మరణం సంఖిత్తేన పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా దుక్ఖా. తత్థాయం లక్ఖణనిద్దేసో, పాతుభావలక్ఖణా జాతి, పరిపాకలక్ఖణా జరా, దుక్ఖదుక్ఖతాలక్ఖణో బ్యాధి, చుతిలక్ఖణం మరణం, పియవిప్పయోగవిపరిణామపరితాపనలక్ఖణో సోకో, లాలప్పనలక్ఖణో పరిదేవో, కాయసమ్పీళనలక్ఖణం దుక్ఖం, చిత్తసమ్పీళనలక్ఖణం దోమనస్సం, కిలేసపరిదహనలక్ఖణో ఉపాయాసో, అమనాపసమోధానలక్ఖణో అప్పియసమ్పయోగో, మనాపవినాభావలక్ఖణో పియవిప్పయోగో, అధిప్పాయవివత్తనలక్ఖణో అలాభో, అపరిఞ్ఞాలక్ఖణా పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా, పరిపాకచుతిలక్ఖణం జరామరణం, పాతుభావచుతిలక్ఖణం చుతోపపత్తి, పటిసన్ధినిబ్బత్తనలక్ఖణో సముదయో, సముదయపరిజహనలక్ఖణో నిరోధో, అనుసయసముచ్ఛేదలక్ఖణో మగ్గో. బ్యాధిలక్ఖణం దుక్ఖం, సఞ్జాననలక్ఖణో సముదయో, నియ్యానికలక్ఖణో మగ్గో, సన్తిలక్ఖణో నిరోధో. అప్పటిసన్ధిభావనిరోధలక్ఖణా అనుపాదిసేసా నిబ్బానధాతు, దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ, దుక్ఖఞ్చ నిరోధో చ, దుక్ఖఞ్చ మగ్గో చ, సముదయో చ దుక్ఖఞ్చ, సముదయో చ నిరోధో చ, సముదయో చ మగ్గో చ, నిరోధో చ సముదయో చ, నిరోధో చ దుక్ఖఞ్చ, నిరోధో చ మగ్గో చ, మగ్గో చ నిరోధో చ, మగ్గో చ సముదయో చ, మగ్గో చ దుక్ఖఞ్చ.
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti jarā byādhi maraṇaṃ saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā. Tatthāyaṃ lakkhaṇaniddeso, pātubhāvalakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, dukkhadukkhatālakkhaṇo byādhi, cutilakkhaṇaṃ maraṇaṃ, piyavippayogavipariṇāmaparitāpanalakkhaṇo soko, lālappanalakkhaṇo paridevo, kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, kilesaparidahanalakkhaṇo upāyāso, amanāpasamodhānalakkhaṇo appiyasampayogo, manāpavinābhāvalakkhaṇo piyavippayogo, adhippāyavivattanalakkhaṇo alābho, apariññālakkhaṇā pañcupādānakkhandhā, paripākacutilakkhaṇaṃ jarāmaraṇaṃ, pātubhāvacutilakkhaṇaṃ cutopapatti, paṭisandhinibbattanalakkhaṇo samudayo, samudayaparijahanalakkhaṇo nirodho, anusayasamucchedalakkhaṇo maggo. Byādhilakkhaṇaṃ dukkhaṃ, sañjānanalakkhaṇo samudayo, niyyānikalakkhaṇo maggo, santilakkhaṇo nirodho. Appaṭisandhibhāvanirodhalakkhaṇā anupādisesā nibbānadhātu, dukkhañca samudayo ca, dukkhañca nirodho ca, dukkhañca maggo ca, samudayo ca dukkhañca, samudayo ca nirodho ca, samudayo ca maggo ca, nirodho ca samudayo ca, nirodho ca dukkhañca, nirodho ca maggo ca, maggo ca nirodho ca, maggo ca samudayo ca, maggo ca dukkhañca.
౮. తత్థిమాని సుత్తాని.
8. Tatthimāni suttāni.
అబ్భుట్ఠితోవ సో యాతి, స గచ్ఛం న నివత్తతీ’’తి.
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattatī’’ti.
అట్ఠిమా, ఆనన్ద, దానుపపత్తియో ఏకుత్తరికే సుత్తం – అయం జాతి.
Aṭṭhimā, ānanda, dānupapattiyo ekuttarike suttaṃ – ayaṃ jāti.
తత్థ కతమా జరా?
Tattha katamā jarā?
జిణ్ణకోఞ్చావ ఝాయన్తి, ఖీణమచ్ఛేవ పల్లలే.
Jiṇṇakoñcāva jhāyanti, khīṇamaccheva pallale.
పఞ్చ పుబ్బనిమిత్తాని దేవేసు – అయం జరా.
Pañca pubbanimittāni devesu – ayaṃ jarā.
తత్థ కతమో బ్యాధి?
Tattha katamo byādhi?
సామం తేన కుతో రాజ, తువమ్పి జరాయన్తి వేదేసి;
Sāmaṃ tena kuto rāja, tuvampi jarāyanti vedesi;
ఖత్తియ కమ్మస్స ఫలో, లోకో న హి కమ్మం పనయతి.
Khattiya kammassa phalo, loko na hi kammaṃ panayati.
తయో గిలానా – అయం బ్యాధి.
Tayo gilānā – ayaṃ byādhi.
తత్థ కతమం మరణం?
Tattha katamaṃ maraṇaṃ?
ఖుద్దకఞ్చ మహన్తఞ్చ, యం పక్కం యఞ్చ ఆమకం;
Khuddakañca mahantañca, yaṃ pakkaṃ yañca āmakaṃ;
సబ్బం భేదనపరియన్తం, ఏవం మచ్చాన జీవితం.
Sabbaṃ bhedanapariyantaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
మమాయితే పస్సథ ఫన్దమానే 15, మచ్ఛేవ అప్పోదకే ఖీణసోతే;
Mamāyite passatha phandamāne 16, maccheva appodake khīṇasote;
ఏతమ్పి దిస్వా అమమో చరేయ్య, భవేసు ఆసత్తిమకుబ్బమానో.
Etampi disvā amamo careyya, bhavesu āsattimakubbamāno.
ఉదకప్పనసుత్తం – ఇదం మరణం.
Udakappanasuttaṃ – idaṃ maraṇaṃ.
తత్థ కతమో సోకో?
Tattha katamo soko?
ఇధ సోచతి పేచ్చ సోచతి, పాపకారీ ఉభయత్థ సోచతి;
Idha socati pecca socati, pāpakārī ubhayattha socati;
సో సోచతి సో విహఞ్ఞతి, దిస్వా కమ్మకిలిట్ఠమత్తనో 17.
So socati so vihaññati, disvā kammakiliṭṭhamattano 18.
తీణి దుచ్చరితాని – అయం సోకో.
Tīṇi duccaritāni – ayaṃ soko.
తత్థ కతమో పరిదేవో?
Tattha katamo paridevo?
కామేసు 19 గిద్ధా పసుతా పమూళ్హా, అవదానియా తే విసమే నివిట్ఠా;
Kāmesu 20 giddhā pasutā pamūḷhā, avadāniyā te visame niviṭṭhā;
దుక్ఖూపనీతా పరిదేవయన్తి, కింసు భవిస్సామ ఇతో చుతాసే.
Dukkhūpanītā paridevayanti, kiṃsu bhavissāma ito cutāse.
తిస్సో విపత్తియో – అయం పరిదేవో.
Tisso vipattiyo – ayaṃ paridevo.
తత్థ కతమం దుక్ఖం?
Tattha katamaṃ dukkhaṃ?
జలితా జాతవేదావ, అచ్చిసఙ్ఘసమాకులా.
Jalitā jātavedāva, accisaṅghasamākulā.
మహా వత సో పరిళాహో 23 సంయుత్తకే సుత్తం సచ్చసంయుత్తేసు – ఇదం దుక్ఖం.
Mahā vata so pariḷāho 24 saṃyuttake suttaṃ saccasaṃyuttesu – idaṃ dukkhaṃ.
తత్థ కతమం దోమనస్సం?
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
సుత్వా పరేసం నిగ్ఘోసం, మఙ్కు హోతి తథావిధో.
Sutvā paresaṃ nigghosaṃ, maṅku hoti tathāvidho.
ద్వేమే తపనీయా ధమ్మా – ఇదం దోమనస్సం.
Dveme tapanīyā dhammā – idaṃ domanassaṃ.
తత్థ కతమో ఉపాయాసో?
Tattha katamo upāyāso?
కమ్మారానం యథా ఉక్కా, అన్తో డయ్హతి నో బహి;
Kammārānaṃ yathā ukkā, anto ḍayhati no bahi;
ఏవం డయ్హతి మే హదయం, సుత్వా నిబ్బత్తమమ్బుజం.
Evaṃ ḍayhati me hadayaṃ, sutvā nibbattamambujaṃ.
తయో అగ్గీ – అయం ఉపాయాసో.
Tayo aggī – ayaṃ upāyāso.
తత్థ కతమో అప్పియసమ్పయోగో?
Tattha katamo appiyasampayogo?
అయసావ 27 మలం సముట్ఠితం, తతుట్ఠాయ తమేవ ఖాదతి;
Ayasāva 28 malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
ఏవం అతిధోనచారినం, సాని కమ్మాని నయన్తి దుగ్గతిం.
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.
ద్వేమే తథాగతం అబ్భాచిక్ఖన్తి, ఏకుత్తరికే సుత్తం దుకేసు – అయం అప్పియసమ్పయోగో.
Dveme tathāgataṃ abbhācikkhanti, ekuttarike suttaṃ dukesu – ayaṃ appiyasampayogo.
తత్థ కతమో పియవిప్పయోగో?
Tattha katamo piyavippayogo?
సుపినేన యథాపి సఙ్గతం, పటిబుద్ధో పురిసో న పస్సతి;
Supinena yathāpi saṅgataṃ, paṭibuddho puriso na passati;
తే దేవా చవనధమ్మం విదిత్వా తీహి వాచాహి అనుసాసన్తి. అయం పియవిప్పయోగో.
Te devā cavanadhammaṃ viditvā tīhi vācāhi anusāsanti. Ayaṃ piyavippayogo.
యమ్పిచ్ఛం న లభతి, తిస్సో మారధీతరో;
Yampicchaṃ na labhati, tisso māradhītaro;
తే కామా పరిహాయన్తి, సల్లవిద్ధోవ రుప్పతి.
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.
సంఖిత్తేన పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా దుక్ఖా.
Saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
చక్ఖు సోతఞ్చ ఘానఞ్చ, జివ్హా కాయో తతో మనం;
Cakkhu sotañca ghānañca, jivhā kāyo tato manaṃ;
ఏతే లోకామిసా ఘోరా, యత్థ సత్తా పుథుజ్జనా.
Ete lokāmisā ghorā, yattha sattā puthujjanā.
పఞ్చిమే భిక్ఖవే ఖన్ధా – ఇదం దుక్ఖం.
Pañcime bhikkhave khandhā – idaṃ dukkhaṃ.
తత్థ కతమా జరా చ మరణఞ్చ?
Tattha katamā jarā ca maraṇañca?
అథ వాపి అకిచ్ఛం జీవితం, అథ ఖో సో జరసాపి మీయతే.
Atha vāpi akicchaṃ jīvitaṃ, atha kho so jarasāpi mīyate.
సంయుత్తకే పసేనదిసంయుత్తకే సుత్తం అయ్యికా మే కాలఙ్కతా – అయం జరా చ మరణఞ్చ.
Saṃyuttake pasenadisaṃyuttake suttaṃ ayyikā me kālaṅkatā – ayaṃ jarā ca maraṇañca.
తత్థ కతమా చుతి చ ఉపపత్తి చ?
Tattha katamā cuti ca upapatti ca?
‘‘సబ్బే సత్తా మరిస్సన్తి, మరణన్తం హి జీవితం;
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ;
అయం చుతి చ ఉపపత్తి చ.
Ayaṃ cuti ca upapatti ca.
ఇమేహి సుత్తేహి ఏకసదిసేహి చ అఞ్ఞేహి నవవిధం సుత్తం తం అనుపవిట్ఠేహి లక్ఖణతో దుక్ఖం ఞత్వా సాధారణఞ్చ అసాధారణఞ్చ దుక్ఖం అరియసచ్చం నిద్దిసితబ్బం. గాథాహి గాథా అనుమినితబ్బా, బ్యాకరణేహి వా బ్యాకరణం – ఇదం దుక్ఖం.
Imehi suttehi ekasadisehi ca aññehi navavidhaṃ suttaṃ taṃ anupaviṭṭhehi lakkhaṇato dukkhaṃ ñatvā sādhāraṇañca asādhāraṇañca dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi vā byākaraṇaṃ – idaṃ dukkhaṃ.
౯. తత్థ కతమో దుక్ఖసముదయో?
9. Tattha katamo dukkhasamudayo?
కామేసు సత్తా కామసఙ్గసత్తా 39, సంయోజనే వజ్జమపస్సమానా;
Kāmesu sattā kāmasaṅgasattā 40, saṃyojane vajjamapassamānā;
న హి జాతు సంయోజనసఙ్గసత్తా, ఓఘం తరేయ్యుం విపులం మహన్తం.
Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ.
చత్తారో ఆసవా సుత్తం – అయం దుక్ఖసముదయో.
Cattāro āsavā suttaṃ – ayaṃ dukkhasamudayo.
తత్థ కతమో దుక్ఖనిరోధో?
Tattha katamo dukkhanirodho?
యమ్హి న మాయా వసతీ న మానో,
Yamhi na māyā vasatī na māno,
యో వీతలోభో అమమో నిరాసో,
Yo vītalobho amamo nirāso,
సో బ్రాహ్మణో సో సమణో స భిక్ఖు.
So brāhmaṇo so samaṇo sa bhikkhu.
ద్వేమా విముత్తియో, రాగవిరాగా చ చేతోవిముత్తి; అవిజ్జావిరాగా చ పఞ్ఞావిముత్తి – అయం నిరోధో.
Dvemā vimuttiyo, rāgavirāgā ca cetovimutti; avijjāvirāgā ca paññāvimutti – ayaṃ nirodho.
తత్థ కతమో మగ్గో?
Tattha katamo maggo?
ఏసేవ మగ్గో నత్థఞ్ఞో, దస్సనస్స విసుద్ధియా;
Eseva maggo natthañño, dassanassa visuddhiyā;
అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, మారస్సేతం పమోహనం.
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, mārassetaṃ pamohanaṃ.
సత్తిమే, భిక్ఖవే, బోజ్ఝఙ్గా – అయం మగ్గో.
Sattime, bhikkhave, bojjhaṅgā – ayaṃ maggo.
తత్థ కతమాని చత్తారి అరియసచ్చాని?
Tattha katamāni cattāri ariyasaccāni?
‘‘యే ధమ్మా 43 హేతుప్పభవా, తేసం హేతుం తథాగతో ఆహ;
‘‘Ye dhammā 44 hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āha;
తేసఞ్చ యో నిరోధో, ఏవంవాదీ మహాసమణో’’తి.
Tesañca yo nirodho, evaṃvādī mahāsamaṇo’’ti.
హేతుప్పభవా ధమ్మా దుక్ఖం, హేతుసముదయో, యం భగవతో వచనం. అయం ధమ్మో యో నిరోధో, యే హి కేచి సంయోజనియేసు ధమ్మేసు అస్సదానుపస్సినో విహరన్తి. కిలేసా తణ్హా పవడ్ఢతి, తణ్హాపచ్చయా ఉపాదానం…పే॰… ఏవమేతస్స కేవలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స సముదయో హోతి. తత్థ యం సంయోజనం – అయం సముదయో. యే సంయోజనియా ధమ్మా యే చ సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా సమ్భవన్తి – ఇదం దుక్ఖం. యా సంయోజనియేసు ధమ్మేసు ఆదీనవానుపస్సనా – అయం మగ్గో. పరిముచ్చతి జాతియా జరాయ బ్యాధీహి మరణేహి సోకేహి పరిదేవేహి యావ ఉపాయాసేహి – ఇదం నిబ్బానం. ఇమాని చత్తారి సచ్చాని.
Hetuppabhavā dhammā dukkhaṃ, hetusamudayo, yaṃ bhagavato vacanaṃ. Ayaṃ dhammo yo nirodho, ye hi keci saṃyojaniyesu dhammesu assadānupassino viharanti. Kilesā taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ – ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā ye ca sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – idaṃ dukkhaṃ. Yā saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassanā – ayaṃ maggo. Parimuccati jātiyā jarāya byādhīhi maraṇehi sokehi paridevehi yāva upāyāsehi – idaṃ nibbānaṃ. Imāni cattāri saccāni.
తత్థ కతమా అనుపాదిసేసా నిబ్బానధాతు?
Tattha katamā anupādisesā nibbānadhātu?
అత్థఙ్గతస్స న పమాణమత్థి, తం హి వా నత్థి యేన నం పఞ్ఞపేయ్య;
Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, taṃ hi vā natthi yena naṃ paññapeyya;
సబ్బసఙ్గానం సమూహతత్తా విదూ, సితా వాదసతస్సు 45 సబ్బే.
Sabbasaṅgānaṃ samūhatattā vidū, sitā vādasatassu 46 sabbe.
సంయుత్తకే గోధికసంయుత్తం.
Saṃyuttake godhikasaṃyuttaṃ.
ఇమాని అసాధారణాని సుత్తాని. యహిం యహిం సచ్చాని నిద్దిట్ఠాని, తహిం తహిం సచ్చలక్ఖణతో ఓతారేత్వా 47 అపరిమాణేహి బ్యఞ్జనేహి సో అత్థో పరియేసితబ్బో. తత్థ అత్థానుపరివత్తి బ్యఞ్జనేన పున బ్యఞ్జనానుపరివత్తి అత్థేన తస్స ఏకమేకస్స అపరిమాణాని బ్యఞ్జనాని ఇమేహి సుత్తేహి యథానిక్ఖిత్తేహి చత్తారి అరియసచ్చాని నిద్దిసితబ్బాని. పఞ్చనికాయే అనుపవిట్ఠాహి గాథాహి గాథా అనుమినితబ్బా, బ్యాకరణేన బ్యాకరణం. ఇమాని అసాధారణాని సుత్తాని.
Imāni asādhāraṇāni suttāni. Yahiṃ yahiṃ saccāni niddiṭṭhāni, tahiṃ tahiṃ saccalakkhaṇato otāretvā 48 aparimāṇehi byañjanehi so attho pariyesitabbo. Tattha atthānuparivatti byañjanena puna byañjanānuparivatti atthena tassa ekamekassa aparimāṇāni byañjanāni imehi suttehi yathānikkhittehi cattāri ariyasaccāni niddisitabbāni. Pañcanikāye anupaviṭṭhāhi gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇena byākaraṇaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
తేసం ఇమా ఉద్దానగాథా
Tesaṃ imā uddānagāthā
యమేకరత్తిం పఠమం, అట్ఠ దానూపపత్తియో;
Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, aṭṭha dānūpapattiyo;
పఞ్చ పుబ్బనిమిత్తాని, ఖీణమచ్ఛంవ పల్లలం.
Pañca pubbanimittāni, khīṇamacchaṃva pallalaṃ.
సామం తేన కుతో రాజ, తయో దేవా గిలానకా;
Sāmaṃ tena kuto rāja, tayo devā gilānakā;
యథాపి కుమ్భకారస్స, యథా నదిదకప్పనం.
Yathāpi kumbhakārassa, yathā nadidakappanaṃ.
ఇధ సోచతి పేచ్చ సోచతి, తీణి దుచ్చరితాని చ;
Idha socati pecca socati, tīṇi duccaritāni ca;
కామేసు గిద్ధా పసుతా, యావ తిస్సో విపత్తియో.
Kāmesu giddhā pasutā, yāva tisso vipattiyo.
సఙ్కప్పేహి పరేతో సో, తత్థ తపనియేహి చ.
Saṅkappehi pareto so, tattha tapaniyehi ca.
కమ్మారానం యథా ఉక్కా, తయో అగ్గీ పకాసితా;
Kammārānaṃ yathā ukkā, tayo aggī pakāsitā;
అయతో మలముప్పన్నం, అబ్భక్ఖానం తథాగతే.
Ayato malamuppannaṃ, abbhakkhānaṃ tathāgate.
తివిధం దేవానుసాసన్తి, సుపినేన సఙ్గమో యథా;
Tividhaṃ devānusāsanti, supinena saṅgamo yathā;
తిస్సో చేవ మారధీతా, సల్లవిద్ధోవ రుప్పతి.
Tisso ceva māradhītā, sallaviddhova ruppati.
చక్ఖు సోతఞ్చ ఘానఞ్చ, పఞ్చక్ఖన్ధా పకాసితా;
Cakkhu sotañca ghānañca, pañcakkhandhā pakāsitā;
అప్పం వత జీవితం ఇదం, అయ్యికా మే మహల్లికా.
Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ, ayyikā me mahallikā.
సబ్బే సత్తా మరిస్సన్తి, ఉపపత్తి చుతిచయం;
Sabbe sattā marissanti, upapatti cuticayaṃ;
కామేసు సత్తా పసుతా, ఆసవేహి చతూహి చ.
Kāmesu sattā pasutā, āsavehi catūhi ca.
యమ్హి న మాయా వసతి, ద్వేమా చేతోవిముత్తియో;
Yamhi na māyā vasati, dvemā cetovimuttiyo;
ఏసేవ మగ్గో నత్థఞ్ఞో, బోజ్ఝఙ్గా చ సుదేసితా.
Eseva maggo natthañño, bojjhaṅgā ca sudesitā.
అత్థఙ్గతస్స న పమాణమత్థి, గోధికో పరినిబ్బుతో;
Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, godhiko parinibbuto;
యే ధమ్మా హేతుప్పభవా, సంయోజనానుపస్సినో.
Ye dhammā hetuppabhavā, saṃyojanānupassino.
ఇమా దస తేసం ఉద్దానగాథా.
Imā dasa tesaṃ uddānagāthā.
౧౦. తత్థిమాని సాధారణాని సుత్తాని యేసు సుత్తేసు సాధారణాని సచ్చాని దేసితాని అనులోమమ్పి పటిలోమమ్పి వోమిస్సకమ్పి. తత్థ అయం ఆది.
10. Tatthimāni sādhāraṇāni suttāni yesu suttesu sādhāraṇāni saccāni desitāni anulomampi paṭilomampi vomissakampi. Tattha ayaṃ ādi.
అవిజ్జాయ నివుతో లోకో, [అజితాతి భగవా]
Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā]
వివిచ్ఛా పమాదా నప్పకాసతి;
Vivicchā pamādā nappakāsati;
తత్థ యా అవిజ్జా చ వివిచ్ఛా చ, అయం సముదయో. యం మహబ్భయం, ఇదం దుక్ఖం. ఇమాని ద్వే సచ్చాని – దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ. ‘‘సంయోజనం సంయోజనియా చ ధమ్మా’’తి సంయుత్తకే చిత్తసంయుత్తకేసు బ్యాకరణం. తత్థ యం సంయోజనం, అయం సముదయో. యే సంయోజనియా ధమ్మా, ఇదం దుక్ఖం. ఇమాని ద్వే సచ్చాని – దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ.
Tattha yā avijjā ca vivicchā ca, ayaṃ samudayo. Yaṃ mahabbhayaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca. ‘‘Saṃyojanaṃ saṃyojaniyā ca dhammā’’ti saṃyuttake cittasaṃyuttakesu byākaraṇaṃ. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ, ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca.
తత్థ కతమం దుక్ఖఞ్చ నిరోధో చ?
Tattha katamaṃ dukkhañca nirodho ca?
ఉచ్ఛిన్నభవతణ్హస్స, నేత్తిచ్ఛిన్నస్స 53 భిక్ఖునో;
Ucchinnabhavataṇhassa, netticchinnassa 54 bhikkhuno;
విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో.
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo.
యం చిత్తం, ఇదం దుక్ఖం. యో భవతణ్హాయ ఉపచ్ఛేదో, అయం దుక్ఖనిరోధో. విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవోతి నిద్దేసో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని – దుక్ఖఞ్చ నిరోధో చ. ద్వేమా, భిక్ఖవే, విముత్తియో; రాగవిరాగా చ చేతోవిముత్తి, అవిజ్జావిరాగా చ పఞ్ఞావిముత్తి. యం చిత్తం, ఇదం దుక్ఖం. యా విముత్తి, అయం నిరోధో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని – దుక్ఖఞ్చ నిరోధో చ.
Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yo bhavataṇhāya upacchedo, ayaṃ dukkhanirodho. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavoti niddeso. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca. Dvemā, bhikkhave, vimuttiyo; rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti. Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca.
తత్థ కతమం దుక్ఖఞ్చ మగ్గో చ?
Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca?
కుమ్భూపమం 55 కాయమిమం విదిత్వా, నగరూపమం చిత్తమిదం ఠపేత్వా;
Kumbhūpamaṃ 56 kāyamimaṃ viditvā, nagarūpamaṃ cittamidaṃ ṭhapetvā;
యోధేథ మారం పఞ్ఞావుధేన, జితఞ్చ రక్ఖే అనివేసనో సియా.
Yodhetha māraṃ paññāvudhena, jitañca rakkhe anivesano siyā.
తత్థ యఞ్చ కుమ్భూపమో కాయో యఞ్చ నగరూపమం చిత్తం, ఇదం దుక్ఖం. యం పఞ్ఞావుధేన మారం యోధేథాతి అయం మగ్గో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని. యం, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం, తం పజహితబ్బం. యా సంయోజనా, అయం మగ్గో. యే తే ధమ్మా అనత్తనియా పహాతబ్బా, రూపం యావ విఞ్ఞాణం, ఇదం దుక్ఖఞ్చ మగ్గో చ.
Tattha yañca kumbhūpamo kāyo yañca nagarūpamaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ paññāvudhena māraṃ yodhethāti ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahitabbaṃ. Yā saṃyojanā, ayaṃ maggo. Ye te dhammā anattaniyā pahātabbā, rūpaṃ yāva viññāṇaṃ, idaṃ dukkhañca maggo ca.
తత్థ కతమం దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ నిరోధో చ?
Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca nirodho ca?
యే కేచి సోకా పరిదేవితా వా, దుక్ఖా చ 57 లోకస్మిమనేకరూపా;
Ye keci sokā paridevitā vā, dukkhā ca 58 lokasmimanekarūpā;
పియం పటిచ్చప్పభవన్తి ఏతే, పియే అసన్తే న భవన్తి ఏతే.
Piyaṃ paṭiccappabhavanti ete, piye asante na bhavanti ete.
యే సోకపరిదేవా, యం చ అనేకరూపం దుక్ఖం, యం పేమతో భవతి, ఇదం దుక్ఖం. యం పేమం, అయం సముదయో. యో తత్థ ఛన్దరాగవినయో పియస్స అకిరియా, అయం నిరోధో. ఇమాని తీణి సచ్చాని. తిమ్బరుకో పరిబ్బాజకో పచ్చేతి ‘‘సయంకతం పరంకత’’న్తి. యథేసా వీమంసా, ఇదం దుక్ఖం. యా ఏతే ద్వే అన్తే అనుపగమ్మ మజ్ఝిమా పటిపదా అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా యావ జాతిపచ్చయా జరామరణం, ఇదమ్పి దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ. విఞ్ఞాణం నామరూపం సళాయతనం ఫస్సో వేదనా భవో జాతి జరామరణం, ఇదం దుక్ఖం. అవిజ్జా సఙ్ఖారా తణ్హా ఉపాదానం, అయం సముదయో. ఇతి ఇదం సయంకతం వీమంసేయ్యాతి 59 యఞ్చ పటిచ్చసముప్పాదే దుక్ఖం, ఇదం ఏసో సముదయో నిద్దిట్ఠో. అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో చ యావ చ జరామరణనిరోధోతి అయం నిరోధో. ఇమాని తీణి సచ్చాని దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ నిరోధో చ.
Ye sokaparidevā, yaṃ ca anekarūpaṃ dukkhaṃ, yaṃ pemato bhavati, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ pemaṃ, ayaṃ samudayo. Yo tattha chandarāgavinayo piyassa akiriyā, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Timbaruko paribbājako pacceti ‘‘sayaṃkataṃ paraṃkata’’nti. Yathesā vīmaṃsā, idaṃ dukkhaṃ. Yā ete dve ante anupagamma majjhimā paṭipadā avijjāpaccayā saṅkhārā yāva jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, idampi dukkhañca samudayo ca. Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti jarāmaraṇaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ, ayaṃ samudayo. Iti idaṃ sayaṃkataṃ vīmaṃseyyāti 60 yañca paṭiccasamuppāde dukkhaṃ, idaṃ eso samudayo niddiṭṭho. Avijjānirodhā saṅkhāranirodho ca yāva ca jarāmaraṇanirodhoti ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni dukkhañca samudayo ca nirodho ca.
౧౧. తత్థ కతమం దుక్ఖఞ్చ సముదయో చ మగ్గో చ?
11. Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca maggo ca?
‘‘యో దుక్ఖమద్దక్ఖి 61 యతోనిదానం, కామేసు సో జన్తు కథం నమేయ్య;
‘‘Yo dukkhamaddakkhi 62 yatonidānaṃ, kāmesu so jantu kathaṃ nameyya;
కామా హి లోకే సఙ్గాతి ఞత్వా, తేసం సతీమా వినయాయ సిక్ఖే’’తి.
Kāmā hi loke saṅgāti ñatvā, tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe’’ti.
యో దుక్ఖమద్దక్ఖి, ఇదం దుక్ఖం. యతో భవతి, అయం సముదయో. సన్దిట్ఠం యతో భవతి యావ తస్స వినయాయ సిక్ఖా, అయం మగ్గో. ఇమాని తీణి సచ్చాని.
Yo dukkhamaddakkhi, idaṃ dukkhaṃ. Yato bhavati, ayaṃ samudayo. Sandiṭṭhaṃ yato bhavati yāva tassa vinayāya sikkhā, ayaṃ maggo. Imāni tīṇi saccāni.
ఏకాదసఙ్గుత్తరేసు గోపాలకోపమసుత్తం.
Ekādasaṅguttaresu gopālakopamasuttaṃ.
తత్థ యావ రూపసఞ్ఞుత్తా యఞ్చ సళాయతనం యథా వణం పటిచ్ఛాదేతి యఞ్చ తిత్థం యథా చ లభతి ధమ్మూపసఞ్హితం ఉళారం పీతిపామోజ్జం చతుబ్బిధం చ అత్తభావతో చ వత్థు, ఇదం దుక్ఖం. యావ ఆసాటికం హారేతా 63 హోతి, అయం సముదయో. రూపసఞ్ఞుత్తా ఆసాటకహరణం 64 వణపటిచ్ఛాదనం వీథిఞ్ఞుతా గోచరకుసలఞ్చ, అయం మగ్గో. అవసేసా ధమ్మా అత్థి హేతూ అత్థి పచ్చయా అత్థి నిస్సయా సావసేసదోహితా అనేకపూజా చ కల్యాణమిత్తతప్పచ్చయా ధమ్మా వీథిఞ్ఞుతా చ హేతు, ఇమాని తీణి సచ్చాని.
Tattha yāva rūpasaññuttā yañca saḷāyatanaṃ yathā vaṇaṃ paṭicchādeti yañca titthaṃ yathā ca labhati dhammūpasañhitaṃ uḷāraṃ pītipāmojjaṃ catubbidhaṃ ca attabhāvato ca vatthu, idaṃ dukkhaṃ. Yāva āsāṭikaṃ hāretā 65 hoti, ayaṃ samudayo. Rūpasaññuttā āsāṭakaharaṇaṃ 66 vaṇapaṭicchādanaṃ vīthiññutā gocarakusalañca, ayaṃ maggo. Avasesā dhammā atthi hetū atthi paccayā atthi nissayā sāvasesadohitā anekapūjā ca kalyāṇamittatappaccayā dhammā vīthiññutā ca hetu, imāni tīṇi saccāni.
తత్థ కతమం దుక్ఖఞ్చ మగ్గో చ నిరోధో చ?
Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca nirodho ca?
సతి కాయగతా ఉపట్ఠితా, ఛసు ఫస్సాయతనేసు సంవుతో 67;
Sati kāyagatā upaṭṭhitā, chasu phassāyatanesu saṃvuto 68;
తత్థ యా చ కాయగతా సతి యఞ్చ సళాయతనం యత్థ సబ్బఞ్చేతం దుక్ఖం. యా చ కాయగతా సతి యో చ సీలసంవరో యో చ సమాధి యత్థ యా సతి, అయం పఞ్ఞాక్ఖన్ధో. సబ్బమ్పి సీలక్ఖన్ధో సమాధిక్ఖన్ధో, అయం మగ్గో. ఏవంవిహారినా ఞాతబ్బం నిబ్బానం. అయం నిరోధో, ఇమాని తీణి సచ్చాని. సీలే పతిట్ఠాయ ద్వే ధమ్మా భావేతబ్బా సమథో చ విపస్సనా చ. తత్థ యం చిత్తసహజాతా ధమ్మా, ఇదం దుక్ఖం. యో చ సమథో యా చ విపస్సనా, అయం మగ్గో. రాగవిరాగా చ చేతోవిముత్తి, అవిజ్జావిరాగా చ పఞ్ఞావిముత్తి, అయం నిరోధో. ఇమాని తీణి సచ్చాని.
Tattha yā ca kāyagatā sati yañca saḷāyatanaṃ yattha sabbañcetaṃ dukkhaṃ. Yā ca kāyagatā sati yo ca sīlasaṃvaro yo ca samādhi yattha yā sati, ayaṃ paññākkhandho. Sabbampi sīlakkhandho samādhikkhandho, ayaṃ maggo. Evaṃvihārinā ñātabbaṃ nibbānaṃ. Ayaṃ nirodho, imāni tīṇi saccāni. Sīle patiṭṭhāya dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca. Tattha yaṃ cittasahajātā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Yo ca samatho yā ca vipassanā, ayaṃ maggo. Rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni.
తత్థ కతమో సముదయో చ నిరోధో చ?
Tattha katamo samudayo ca nirodho ca?
ఆసా చ పీహా అభినన్దనా చ, అనేకధాతూసు సరా పతిట్ఠితా;
Āsā ca pīhā abhinandanā ca, anekadhātūsu sarā patiṭṭhitā;
అఞ్ఞాణమూలప్పభవా పజప్పితా, సబ్బా మయా బ్యన్తికతా సమూలికా.
Aññāṇamūlappabhavā pajappitā, sabbā mayā byantikatā samūlikā.
అఞ్ఞాణమూలప్పభవాతి పురిమకేహి సముదయో. సబ్బా మయా బ్యన్తికతా సమూలికాతి నిరోధో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని. చతున్నం ధమ్మానం అననుబోధా అప్పటివేధా విత్థారేన కాతబ్బం. అరియస్స సీలస్స సమాధినో పఞ్ఞాయ విముత్తియా. తత్థ యో ఇమేసం చతున్నం ధమ్మానం అననుబోధా అప్పటివేధా, అయం సముదయో. పటివేధో భవనేత్తియా, అయం నిరోధో. అయం సముదయో చ నిరోధో చ.
Aññāṇamūlappabhavāti purimakehi samudayo. Sabbā mayā byantikatā samūlikāti nirodho. Imāni dve saccāni. Catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā vitthārena kātabbaṃ. Ariyassa sīlassa samādhino paññāya vimuttiyā. Tattha yo imesaṃ catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā, ayaṃ samudayo. Paṭivedho bhavanettiyā, ayaṃ nirodho. Ayaṃ samudayo ca nirodho ca.
తత్థ కతమో సముదయో చ మగ్గో చ?
Tattha katamo samudayo ca maggo ca?
సతి తేసం నివారణం;
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
సోతానం సంవరం బ్రూమి, పఞ్ఞాయేతే పిధీయరే.
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare.
యాని సోతానీతి అయం సముదయో. యా చ పఞ్ఞా యా చ సతి నివారణం పిధానఞ్చ, అయం మగ్గో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని. సఞ్చేతనియం సుత్తం దళ్హనేమియానాకారో ఛహి మాసేహి నిద్దిట్ఠో. తత్థ యం కాయం కాయకమ్మం సవఙ్కం సదోసం సకసావం యా సవఙ్కతా సదోసతా సకసావతా, అయం సముదయో. ఏవం వచీకమ్మం మనోకమ్మం అవఙ్కం అదోసం అకసావం, యా అవఙ్కతా అదోసతా అకసావతా, అయం మగ్గో. ఏవం వచీకమ్మం మనోకమ్మం. ఇమాని ద్వే సచ్చాని సముదయో చ మగ్గో చ.
Yāni sotānīti ayaṃ samudayo. Yā ca paññā yā ca sati nivāraṇaṃ pidhānañca, ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Sañcetaniyaṃ suttaṃ daḷhanemiyānākāro chahi māsehi niddiṭṭho. Tattha yaṃ kāyaṃ kāyakammaṃ savaṅkaṃ sadosaṃ sakasāvaṃ yā savaṅkatā sadosatā sakasāvatā, ayaṃ samudayo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ avaṅkaṃ adosaṃ akasāvaṃ, yā avaṅkatā adosatā akasāvatā, ayaṃ maggo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ. Imāni dve saccāni samudayo ca maggo ca.
తత్థ కతమో సముదయో చ నిరోధో చ మగ్గో చ?
Tattha katamo samudayo ca nirodho ca maggo ca?
‘‘నిస్సితస్స చలితం, అనిస్సితస్స చలితం నత్థి, చలితే అసతి పస్సద్ధి, పస్సద్ధియా సతి నతి న హోతి, నతియా అసతి 73 ఆగతిగతి న హోతి, ఆగతిగతియా అసతి చుతూపపాతో న హోతి, చుతూపపాతే అసతి నేవిధ న హురం న ఉభయమన్తరేన. ఏసేవన్తో దుక్ఖస్సా’’తి.
‘‘Nissitassa calitaṃ, anissitassa calitaṃ natthi, calite asati passaddhi, passaddhiyā sati nati na hoti, natiyā asati 74 āgatigati na hoti, āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti, cutūpapāte asati nevidha na huraṃ na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassā’’ti.
తత్థ ద్వే నిస్సయా, అయం సముదయో. యో చ అనిస్సయో, యా చ అనతి, అయం మగ్గో. యా ఆగతిగతి న హోతి చుతూపపాతో చ యో ఏసేవన్తో దుక్ఖస్సాతి, అయం నిరోధో. ఇమాని తీణి సచ్చాని. అనుపట్ఠితకాయగతా సతి…పే॰… యం విముత్తిఞాణదస్సనం, అయం సముదయో. ఏకారసఉపనిస్సయా విముత్తియో యావ ఉపనిస్సయఉపసమ్పదా ఉపట్ఠితకాయగతాసతిస్స విహరతి. సీలసంవరో సోసానియో హోతి, యఞ్చ విముత్తిఞాణదస్సనం, అయం మగ్గో. యా చ విముత్తి, అయం నిరోధో. ఇమాని తీణి సచ్చాని. సముదయో చ నిరోధో చ మగ్గో చ.
Tattha dve nissayā, ayaṃ samudayo. Yo ca anissayo, yā ca anati, ayaṃ maggo. Yā āgatigati na hoti cutūpapāto ca yo esevanto dukkhassāti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Anupaṭṭhitakāyagatā sati…pe… yaṃ vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ samudayo. Ekārasaupanissayā vimuttiyo yāva upanissayaupasampadā upaṭṭhitakāyagatāsatissa viharati. Sīlasaṃvaro sosāniyo hoti, yañca vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ maggo. Yā ca vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Samudayo ca nirodho ca maggo ca.
౧౨. తత్థ కతమో నిరోధో చ మగ్గో చ?
12. Tattha katamo nirodho ca maggo ca?
సయం కతేన సచ్చేన, తేన అత్తనా అభినిబ్బానగతో వితిణ్ణకఙ్ఖో;
Sayaṃ katena saccena, tena attanā abhinibbānagato vitiṇṇakaṅkho;
విభవఞ్చ ఞత్వా లోకస్మిం, తావ ఖీణపునబ్భవో స భిక్ఖు.
Vibhavañca ñatvā lokasmiṃ, tāva khīṇapunabbhavo sa bhikkhu.
యం సచ్చేన, అయం మగ్గో. యం ఖీణపునబ్భవో, అయం నిరోధో. ఇమాని ద్వే సచ్చాని. పఞ్చ విముత్తాయతనాని సత్థా వా ధమ్మం దేసేసి అఞ్ఞతరో వా విఞ్ఞూ సబ్రహ్మచారీతి విత్థారేన కాతబ్బా. తస్స అత్థప్పటిసంవేదిస్స పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, యావ నిబ్బిన్దన్తో విరజ్జతి, అయం మగ్గో. యా విముత్తి, అయం నిరోధో. ఏవం పఞ్చ విముత్తాయతనాని విత్థారేన. ఇమాని ద్వే సచ్చాని నిరోధో చ మగ్గో చ.
Yaṃ saccena, ayaṃ maggo. Yaṃ khīṇapunabbhavo, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni. Pañca vimuttāyatanāni satthā vā dhammaṃ desesi aññataro vā viññū sabrahmacārīti vitthārena kātabbā. Tassa atthappaṭisaṃvedissa pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, yāva nibbindanto virajjati, ayaṃ maggo. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Evaṃ pañca vimuttāyatanāni vitthārena. Imāni dve saccāni nirodho ca maggo ca.
ఇమాని సాధారణాని సుత్తాని. ఇమేహి సాధారణేహి సుత్తేహి యథానిక్ఖిత్తేహి పటివేధతో చ లక్ఖణతో చ ఓతారేత్వా అఞ్ఞాని సుత్తాని నిద్దిసితబ్బాని అపరిహాయన్తేన. గాథాహి గాథా అనుమినితబ్బా, బ్యాకరణేహి బ్యాకరణం. ఇమే చ సాధారణా దస పరివడ్ఢకా ఏకో చ చతుక్కో నిద్దేసో సాధారణో. అయఞ్చ పకిణ్ణకనిద్దేసో. ఏకం పఞ్చ ఛ చ సవేకదేసో సబ్బం. ఇమే ద్వే పరివజ్జనా పురిమకా చ దస. ఇమే ద్వాదస పరివడ్ఢకా సచ్చాని. ఏత్తావతా సబ్బం సుత్తం నత్థి, తం బ్యాకరణం వా గాథా వియ. ఇమేహి ద్వాదసహి పరివడ్ఢకేహి న ఓతరితుం అప్పమత్తేన పరియేసిత్వా నిద్దిసితబ్బా.
Imāni sādhāraṇāni suttāni. Imehi sādhāraṇehi suttehi yathānikkhittehi paṭivedhato ca lakkhaṇato ca otāretvā aññāni suttāni niddisitabbāni aparihāyantena. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi byākaraṇaṃ. Ime ca sādhāraṇā dasa parivaḍḍhakā eko ca catukko niddeso sādhāraṇo. Ayañca pakiṇṇakaniddeso. Ekaṃ pañca cha ca savekadeso sabbaṃ. Ime dve parivajjanā purimakā ca dasa. Ime dvādasa parivaḍḍhakā saccāni. Ettāvatā sabbaṃ suttaṃ natthi, taṃ byākaraṇaṃ vā gāthā viya. Imehi dvādasahi parivaḍḍhakehi na otarituṃ appamattena pariyesitvā niddisitabbā.
తత్థాయం సఙ్ఖేపో. సబ్బం దుక్ఖం సత్తహి పదేహి సమోసరణం గచ్ఛతి. కతరేహి సత్తహి? అప్పియసమ్పయోగో చ పియవిప్పయోగో చ, ఇమేహి ద్వీహి పదేహి సబ్బం దుక్ఖం నిద్దిసితబ్బం. తస్స ద్వే నిస్సయా – కాయో చ చిత్తఞ్చ . తేన వుచ్చతి ‘‘కాయికం దుక్ఖం చేతసికఞ్చే’’తి, నత్థి తం దుక్ఖం న కాయికం వా న చేతసికం, సబ్బం దుక్ఖం ద్వీహి దుక్ఖేహి నిద్దిసితబ్బం కాయికేన చ చేతసికేన చ. తీహి దుక్ఖతాహి సఙ్గహితం దుక్ఖదుక్ఖతాయ సఙ్ఖారదుక్ఖతాయ విపరిణామదుక్ఖతాయ. ఇతి తం సబ్బం దుక్ఖం తీహి దుక్ఖతాహి సఙ్గహితం. ఇతి ఇదఞ్చ దుక్ఖం తివిధం. దువిధం దుక్ఖం కాయికఞ్చ చేతసికఞ్చ. దువిధం అప్పియసమ్పయోగో చ పియవిప్పయోగో చ. ఇదం సత్తవిధం దుక్ఖం.
Tatthāyaṃ saṅkhepo. Sabbaṃ dukkhaṃ sattahi padehi samosaraṇaṃ gacchati. Katarehi sattahi? Appiyasampayogo ca piyavippayogo ca, imehi dvīhi padehi sabbaṃ dukkhaṃ niddisitabbaṃ. Tassa dve nissayā – kāyo ca cittañca . Tena vuccati ‘‘kāyikaṃ dukkhaṃ cetasikañce’’ti, natthi taṃ dukkhaṃ na kāyikaṃ vā na cetasikaṃ, sabbaṃ dukkhaṃ dvīhi dukkhehi niddisitabbaṃ kāyikena ca cetasikena ca. Tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ dukkhadukkhatāya saṅkhāradukkhatāya vipariṇāmadukkhatāya. Iti taṃ sabbaṃ dukkhaṃ tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ. Iti idañca dukkhaṃ tividhaṃ. Duvidhaṃ dukkhaṃ kāyikañca cetasikañca. Duvidhaṃ appiyasampayogo ca piyavippayogo ca. Idaṃ sattavidhaṃ dukkhaṃ.
తత్థ తివిధో సముదయో అచతుత్థో అపఞ్చమో. కతమో తివిధో? తణ్హా చ దిట్ఠి చ కమ్మం. తత్థ తణ్హా చ భవసముదయో కమ్మం. తథా 75 నిబ్బత్తస్స హీనపణీతతా 76, అయం సముదయో. ఇతి యాపి భవగతీసు హీనతా చ పణీతతా చ, యాపి తీహి దుక్ఖతాహి సఙ్గహితా, యోపి ద్వీహి మూలేహి సముదానీతో అవిజ్జాయ నివుతస్స భవతణ్హాసంయుత్తస్స సవిఞ్ఞాణకో కాయో, సోపి తీహి దుక్ఖతాహి సఙ్గహితో.
Tattha tividho samudayo acatuttho apañcamo. Katamo tividho? Taṇhā ca diṭṭhi ca kammaṃ. Tattha taṇhā ca bhavasamudayo kammaṃ. Tathā 77 nibbattassa hīnapaṇītatā 78, ayaṃ samudayo. Iti yāpi bhavagatīsu hīnatā ca paṇītatā ca, yāpi tīhi dukkhatāhi saṅgahitā, yopi dvīhi mūlehi samudānīto avijjāya nivutassa bhavataṇhāsaṃyuttassa saviññāṇako kāyo, sopi tīhi dukkhatāhi saṅgahito.
తథా విపల్లాసతో దిట్ఠిభవగన్తబ్బా. సా సత్తవిధా నిద్దిసితబ్బా. ఏకో విపల్లాసో తీణి నిద్దిసీయతి, చత్తారి విపల్లాసవత్థూని. తత్థ కతమో ఏకో విపల్లాసో? యో విపరీతగ్గాహో పటిక్ఖేపేన, ఓతరణం యథా ‘‘అనిచ్చే నిచ్చ’’మితి విపరీతం గణ్హాతి. ఏవం చత్తారో విపల్లాసా. అయమేకో విపల్లాసీయతి సఞ్ఞా చిత్తం దిట్ఠి. కతమాని చత్తారి విపల్లాసవత్థూని ? కాయో వేదనా చిత్తం ధమ్మా. ఏవం విపల్లాసగతస్స అకుసలఞ్చ పవడ్ఢేతి. తత్థ సఞ్ఞావిపల్లాసో దోసం అకుసలమూలం పవడ్ఢేతి. చిత్తవిపల్లాసో లోభం అకుసలమూలం పవడ్ఢేతి. దిట్ఠివిపల్లాసో మోహం అకుసలమూలం పవడ్ఢేతి. తత్థ దోసస్స అకుసలమూలస్స తీణి మిచ్ఛత్తాని ఫలం – మిచ్ఛావాచా మిచ్ఛాకమ్మన్తో మిచ్ఛాఆజీవో; లోభస్స అకుసలమూలస్స తీణి మిచ్ఛత్తాని ఫలం – మిచ్ఛాసఙ్కప్పో మిచ్ఛావాయామో మిచ్ఛాసమాధి; మోహస్స అకుసలమూలస్స ద్వే మిచ్ఛత్తాని ఫలం – మిచ్ఛాదిట్ఠి చ మిచ్ఛాసతి చ. ఏవం అకుసలం సహేతు సప్పచ్చయం విపల్లాసా చ పచ్చయో, అకుసలమూలాని సహేతూ ఏతేయేవ పటిపక్ఖేన అనూనా అనధికా ద్వీహి పచ్చయేహి నిద్దిసితబ్బా. నిరోధే చ మగ్గే చ విపల్లాసముపాదాయ పరతో 79 పటిపక్ఖేన చతస్సో.
Tathā vipallāsato diṭṭhibhavagantabbā. Sā sattavidhā niddisitabbā. Eko vipallāso tīṇi niddisīyati, cattāri vipallāsavatthūni. Tattha katamo eko vipallāso? Yo viparītaggāho paṭikkhepena, otaraṇaṃ yathā ‘‘anicce nicca’’miti viparītaṃ gaṇhāti. Evaṃ cattāro vipallāsā. Ayameko vipallāsīyati saññā cittaṃ diṭṭhi. Katamāni cattāri vipallāsavatthūni ? Kāyo vedanā cittaṃ dhammā. Evaṃ vipallāsagatassa akusalañca pavaḍḍheti. Tattha saññāvipallāso dosaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Cittavipallāso lobhaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Diṭṭhivipallāso mohaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Tattha dosassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāvācā micchākammanto micchāājīvo; lobhassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsamādhi; mohassa akusalamūlassa dve micchattāni phalaṃ – micchādiṭṭhi ca micchāsati ca. Evaṃ akusalaṃ sahetu sappaccayaṃ vipallāsā ca paccayo, akusalamūlāni sahetū eteyeva paṭipakkhena anūnā anadhikā dvīhi paccayehi niddisitabbā. Nirodhe ca magge ca vipallāsamupādāya parato 80 paṭipakkhena catasso.
తత్థిమా ఉద్దానగాథా
Tatthimā uddānagāthā
అవిజ్జాయ నివుతో లోకో, చిత్తం సంయోజనమ్పి;
Avijjāya nivuto loko, cittaṃ saṃyojanampi;
సా పచ్ఛిన్నభవతణ్హా, ద్వేమా చేవ విముత్తియో.
Sā pacchinnabhavataṇhā, dvemā ceva vimuttiyo.
యే కేచి సోకపరిదేవా, తిమ్బరుకో చ సయంకతం.
Ye keci sokaparidevā, timbaruko ca sayaṃkataṃ.
దుక్ఖం దిట్ఠి చ ఉప్పన్నం, యఞ్చ గోపాలకోపమం;
Dukkhaṃ diṭṭhi ca uppannaṃ, yañca gopālakopamaṃ;
సతి కాయగతా మాహు, సమథో చ విపస్సనా.
Sati kāyagatā māhu, samatho ca vipassanā.
ఆసా పిహా చ అభినన్దనా చ, చతున్నమననుబోధనా;
Āsā pihā ca abhinandanā ca, catunnamananubodhanā;
యాని సోతాని లోకస్మిం, దళ్హం నేమియానాకారో.
Yāni sotāni lokasmiṃ, daḷhaṃ nemiyānākāro.
యం నిస్సితస్స చలితం, అనుపట్ఠితకాయగతాసతి;
Yaṃ nissitassa calitaṃ, anupaṭṭhitakāyagatāsati;
సయం కతేన సచ్చేన, విముత్తాయతనేహి చ.
Sayaṃ katena saccena, vimuttāyatanehi ca.
పేటకోపదేసే మహాకచ్చాయనేన భాసితే పఠమభూమి అరియసచ్చప్పకాసనా నాతం జీవతా భగవతా మాదిసేన సముద్దనేన తథాగతేనాతి.
Peṭakopadese mahākaccāyanena bhāsite paṭhamabhūmi ariyasaccappakāsanā nātaṃ jīvatā bhagavatā mādisena samuddanena tathāgatenāti.
Footnotes: