| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪੇਟਕੋਪਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Peṭakopadesapāḷi |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਪੇਟਕੋਪਦੇਸਪਾਲ਼ਿ
Peṭakopadesapāḷi
੧. ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਪਠਮਭੂਮਿ
1. Ariyasaccappakāsanapaṭhamabhūmi
ਨਮੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਰਮਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀਨਂ
Namo sammāsambuddhānaṃ paramatthadassīnaṃ
ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ।
Sīlādiguṇapāramippattānaṃ.
੧. ਦੁવੇ ਹੇਤੂ ਦੁવੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਾવਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ – ਪਰਤੋ ਚ ਘੋਸੋ ਸਚ੍ਚਾਨੁਸਨ੍ਧਿ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਰਤੋ ਘੋਸੋ? ਯਾ ਪਰਤੋ ਦੇਸਨਾ ਓવਾਦੋ ਅਨੁਸਾਸਨੀ ਸਚ੍ਚਕਥਾ ਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮੋ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ – ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮੁਦਯੋ ਨਿਰੋਧੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਾ વਿવਰਣਾ વਿਭਜਨਾ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਿਰਿਯਾ 1 ਪਕਾਸਨਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮੋ ਘੋਸੋਤਿ।
1. Duve hetū duve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya – parato ca ghoso saccānusandhi, ajjhattañca yoniso manasikāro. Tattha katamo parato ghoso? Yā parato desanā ovādo anusāsanī saccakathā saccānulomo. Cattāri saccāni – dukkhaṃ samudayo nirodho maggo. Imesaṃ catunnaṃ saccānaṃ yā desanā sandassanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkiriyā 2 pakāsanā – ayaṃ vuccati saccānulomo ghosoti.
੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ?
2. Tattha katamo ajjhattaṃ yoniso manasikāro?
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨਾਮ ਯੋ ਯਥਾਦੇਸਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਨਭਿਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ।
Ajjhattaṃ yoniso manasikāro nāma yo yathādesite dhamme bahiddhā ārammaṇaṃ anabhinīharitvā yoniso manasikāro – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.
ਤਂਆਕਾਰੋ ਯੋਨਿਸੋ ਦ੍વਾਰੋ વਿਧਿ ਉਪਾਯੋ। ਯਥਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਕ੍ਖੇ ਕਟ੍ਠੇ વਿਗਤਸ੍ਨੇਹੇ ਸੁਕ੍ਖਾਯ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਯਾ ਥਲੇ ਅਭਿਮਨ੍ਥਮਾਨਂ ਭਬ੍ਬੋ ਜੋਤਿਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ । ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ। ਯੋਨਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ। ਏવਮੇવਸ੍ਸ ਯਮਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਨਿਰੋਧਮਗ੍ਗਾਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ।
Taṃākāro yoniso dvāro vidhi upāyo. Yathā puriso sukkhe kaṭṭhe vigatasnehe sukkhāya uttarāraṇiyā thale abhimanthamānaṃ bhabbo jotissa adhigamāya . Taṃ kissa hetu. Yoniso aggissa adhigamāya. Evamevassa yamidaṃ dukkhasamudayanirodhamaggānaṃ aviparītadhammadesanaṃ manasikaroti – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.
ਯਥਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਉਪਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਾ ਚ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ ਚ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਕੋਚਿ ਕਾਮੇਸੁ ਅવੀਤਰਾਗੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦੁવੇ ਉਪਮਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਕਾਤਬ੍ਬਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇਸੁ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪਰਤੋ ਘੋਸੋ ਯੋ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ – ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਪਰਤੋ ਘੋਸੇਨ ਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਞ੍ਞਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਞ੍ਞਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾਤਿ। ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਪਞ੍ਞਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪੁਰਿਮਕਾ ਚ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਹੇਤੂ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਾવਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ।
Yathā tisso upamā pubbe assutā ca assutapubbā ca paṭibhanti. Yo hi koci kāmesu avītarāgoti…pe… duve upamā ayoniso kātabbā pacchimesu vuttaṃ. Tattha yo ca parato ghoso yo ca ajjhattaṃ yoniso manasikāro – ime dve paccayā. Parato ghosena yā uppajjati paññā – ayaṃ vuccati sutamayī paññā. Yā ajjhattaṃ yoniso manasikārena uppajjati paññā – ayaṃ vuccati cintāmayī paññāti. Imā dve paññā veditabbā. Purimakā ca dve paccayā. Ime dve hetū dve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya.
੩. ਤਤ੍ਥ ਪਰਤੋ ਘੋਸਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਾਨੁਸਨ੍ਧਿਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅવਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨ ਚ ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਪਰਤੋ ਘੋਸਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਾਨੁਸਨ੍ਧਿਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ વਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਚ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਏਸ ਹੇਤੁ ਏਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਏਸੋ ਉਪਾਯੋ ਸਾવਕਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ, ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ। ਸੋਯਂ ਨ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਿਜਾਨਨਾਯ ਸਹ ਯੁਤ੍ਤੋ ਨਾਪਿ ਘੋਸਾਨੁਯੋਗੇਨ ਪਰਤੋ ਘੋਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅવਿਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਂ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਤੁਕਾਮੇਨ ਸੁਤਮਯੇਨ ਅਤ੍ਥਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਭવਤਿ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ, ਪਞ੍ਚ ਨਯਾ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ।
3. Tattha parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ avijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Na ca atthappaṭisaṃvedī yoniso manasikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ vijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Atthappaṭisaṃvedī ca yoniso manasikarissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Esa hetu etaṃ ārammaṇaṃ eso upāyo sāvakassa niyyānassa, natthañño. Soyaṃ na ca suttassa atthavijānanāya saha yutto nāpi ghosānuyogena parato ghosassa atthaṃ avijānantena sakkā uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanaṃ adhigantuṃ, tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā. Tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā, pañca nayā, aṭṭhārasa mūlapadāni.
ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tatthāyaṃ uddānagāthā
ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ ਨੇਤ੍ਤੀ, ਪਞ੍ਚਨਯਾ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿ।
Soḷasahārā nettī, pañcanayā sāsanassa pariyeṭṭhi;
ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦਾ, ਕਚ੍ਚਾਯਨਗੋਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ॥
Aṭṭhārasamūlapadā, kaccāyanagottaniddiṭṭhā.
੪. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ?
4. Tattha katame soḷasahārā?
ਦੇਸਨਾ વਿਚਯੋ ਯੁਤ੍ਤਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਆવਟ੍ਟੋ વਿਭਤ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਨੋ વੇવਚਨੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਓਤਰਣੋ ਸੋਧਨੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਸਮਾਰੋਪਨੋ – ਇਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ।
Desanā vicayo yutti padaṭṭhānaṃ lakkhaṇaṃ catubyūho āvaṭṭo vibhatti parivattano vevacano paññatti otaraṇo sodhano adhiṭṭhāno parikkhāro samāropano – ime soḷasa hārā.
ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tattha uddānagāthā
ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਚ ਆવਟ੍ਟੋ, વਿਭਤ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਨੋ॥
Catubyūho ca āvaṭṭo, vibhatti parivattano.
વੇવਚਨੋ ਚ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਓਤਰਣੋ ਚ ਸੋਧਨੋ।
Vevacano ca paññatti, otaraṇo ca sodhano;
੫. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨਯਾ?
5. Tattha katame pañca nayā?
ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ ਸੀਹવਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ ਦਿਸਾਲੋਚਨੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋਤਿ।
Nandiyāvaṭṭo tipukkhalo sīhavikkīḷito disālocano aṅkusoti.
ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tattha uddānagāthā
ਪਠਮੋ ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋ, ਦੁਤਿਯੋ ਚ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ।
Paṭhamo nandiyāvaṭṭo, dutiyo ca tipukkhalo;
ਸੀਹવਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ ਨਾਮ, ਤਤਿਯੋ ਹੋਤਿ ਸੋ ਨਯੋ॥
Sīhavikkīḷito nāma, tatiyo hoti so nayo.
ਦਿਸਾਲੋਚਨਮਾਹਂਸੁ, ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ।
Disālocanamāhaṃsu, catuttho nayalañjako;
੬. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ?
6. Tattha katamāni aṭṭhārasa mūlapadāni?
ਅવਿਜ੍ਜਾ ਤਣ੍ਹਾ ਲੋਭੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾ ਸੁਖਸਞ੍ਞਾ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ ਸਮਥੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਲੋਭੋ ਅਦੋਸੋ ਅਮੋਹੋ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾ ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਇਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ। ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ।
Avijjā taṇhā lobho doso moho subhasaññā sukhasaññā niccasaññā attasaññā samatho vipassanā alobho adoso amoho asubhasaññā dukkhasaññā aniccasaññā anattasaññā, imāni aṭṭhārasa mūlapadāni. Tattha nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati. Nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati.
ਕਤਮਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ?
Katamāni nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati?
ਅવਿਜ੍ਜਾ ਯਾવ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਇਮਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ, ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ।
Avijjā yāva attasaññā, imāni nava padāni akusalāni, yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati.
ਕਤਮਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ?
Katamāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati?
ਸਮਥੋ ਯਾવ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਇਮਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਸਮੋਸਰਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ।
Samatho yāva anattasaññā, imāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati. Imāni aṭṭhārasa mūlapadāni.
ਤਤ੍ਥ ਇਮਾ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tattha imā uddānagāthā
ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਲੋਭੋ, ਦੋਸੋ ਤਥੇવ ਮੋਹੋ ਚ।
Taṇhā ca avijjā lobho, doso tatheva moho ca;
ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ, ਕਿਲੇਸਭੂਮਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ॥
Cattāro ca vipallāsā, kilesabhūmi nava padāni.
ਯੇ ਚ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਸਮਥੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕੁਸਲਮੂਲਂ।
Ye ca satipaṭṭhānā samatho, vipassanā kusalamūlaṃ;
ਏਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮਿ ਨવਪਦਾਨਿ॥
Etaṃ sabbaṃ kusalaṃ, indriyabhūmi navapadāni.
ਸਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਨવਹਿ ਚੇવ ਅਕੁਸਲਂ।
Sabbaṃ kusalaṃ navahi padehi yujjati, navahi ceva akusalaṃ;
ਏਕਕੇ ਨવ ਮੂਲਪਦਾਨਿ, ਉਭਯਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ॥
Ekake nava mūlapadāni, ubhayato aṭṭhārasa mūlapadāni.
ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਮੂਲਪਦਾਨਂ ਯਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ; ਯਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ। ਇਤਿ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫਲਂ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਨਿਰੋਧਂ ਫਲਂ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਭਗવਤਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਦੇਸਿਤਾਨਿ।
Imesaṃ aṭṭhārasannaṃ mūlapadānaṃ yāni nava padāni akusalāni, ayaṃ dukkhasamudayo; yāni nava padāni kusalāni, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Iti samudayassa dukkhaṃ phalaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya nirodhaṃ phalaṃ. Imāni cattāri ariyasaccāni bhagavatā bārāṇasiyaṃ desitāni.
੭. ਤਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਿ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਆਕਾਰਾਨਿ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਦੇਸਿਤਾ ਏਤਸ੍ਸੇવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਯ ਪਕਾਸਨਾਯ વਿવਰਣਾਯ વਿਭਜਨਾਯ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯਾਤਿ ਯਾ ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ। ਇਤਿ ਏਕਮੇਕਂ ਸਚ੍ਚਂ ਅਪਰਿਮਾਣੇਹਿ ਅਕ੍ਖਰਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਆਕਾਰਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਞ੍ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਤ੍ਥਪੁਥੁਤ੍ਤੇਨ ਪਨ ਅਤ੍ਥੇવ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪੁਥੁਤ੍ਤੇਨ।
7. Tattha dukkhassa ariyasaccassa aparimāṇāni akkharāni padāni byañjanāni ākārāni niruttiyo niddesā desitā etassevatthassa saṅkāsanāya pakāsanāya vivaraṇāya vibhajanāya uttānīkammatāya paññāpanāyāti yā evaṃ sabbesaṃ saccānaṃ. Iti ekamekaṃ saccaṃ aparimāṇehi akkharapadabyañjanaākāraniruttiniddesehi pariyesitabbaṃ, tañca byañjanaṃ atthaputhuttena pana attheva byañjanaputhuttena.
ਯੋ ਹਿ ਕੋਚਿ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ ‘‘ਅਹਂ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਅਞ੍ਞਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ વਾਚਾવਤ੍ਥੁਕਮੇવਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਚ ਨ ਸਮ੍ਪਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਭਗવਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਗਾਥਾ ਉਦਾਨਂ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਂ ਜਾਤਕਂ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਂ વੇਦਲ੍ਲਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ। ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ, ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਾਯ ਆਲੋਕਸਭਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਥਾવਰਾਨਿ ਇਮਾਨਿ।
Yo hi koci samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃ vadeyya ‘‘ahaṃ idaṃ dukkhaṃ paccakkhāya aññaṃ dukkhaṃ paññapessāmī’’ti tassa taṃ vācāvatthukamevassa pucchito ca na sampāyissati. Evaṃ saccāni. Yañca rattiṃ bhagavā abhisambuddho, yañca rattiṃ anupādāya parinibbuto, etthantare yaṃ kiñci bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, sabbaṃ taṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ. Na kiñci buddhānaṃ bhagavantānaṃ dhammadesanāya dhammacakkato bahiddhā, tassa sabbaṃ suttaṃ ariyadhammesu pariyesitabbaṃ. Tattha pariggaṇhanāya ālokasabhāni cattāri ariyasaccāni thāvarāni imāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ? ਜਾਤਿ ਜਰਾ ਬ੍ਯਾਧਿ ਮਰਣਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਾ। ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਲਕ੍ਖਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਪਾਤੁਭਾવਲਕ੍ਖਣਾ ਜਾਤਿ, ਪਰਿਪਾਕਲਕ੍ਖਣਾ ਜਰਾ, ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਲਕ੍ਖਣੋ ਬ੍ਯਾਧਿ, ਚੁਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਮਰਣਂ, ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗવਿਪਰਿਣਾਮਪਰਿਤਾਪਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸੋਕੋ, ਲਾਲਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣੋ ਪਰਿਦੇવੋ, ਕਾਯਸਮ੍ਪੀਲ਼ਨਲਕ੍ਖਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪੀਲ਼ਨਲਕ੍ਖਣਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਕਿਲੇਸਪਰਿਦਹਨਲਕ੍ਖਣੋ ਉਪਾਯਾਸੋ, ਅਮਨਾਪਸਮੋਧਾਨਲਕ੍ਖਣੋ ਅਪ੍ਪਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗੋ, ਮਨਾਪવਿਨਾਭਾવਲਕ੍ਖਣੋ ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗੋ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯવਿવਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣੋ ਅਲਾਭੋ, ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਲਕ੍ਖਣਾ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ਪਰਿਪਾਕਚੁਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਜਰਾਮਰਣਂ, ਪਾਤੁਭਾવਚੁਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਚੁਤੋਪਪਤ੍ਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮੁਦਯੋ, ਸਮੁਦਯਪਰਿਜਹਨਲਕ੍ਖਣੋ ਨਿਰੋਧੋ, ਅਨੁਸਯਸਮੁਚ੍ਛੇਦਲਕ੍ਖਣੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਬ੍ਯਾਧਿਲਕ੍ਖਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਞ੍ਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮੁਦਯੋ, ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਲਕ੍ਖਣੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਸਨ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣੋ ਨਿਰੋਧੋ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਭਾવਨਿਰੋਧਲਕ੍ਖਣਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ, ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ, ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ, ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ, ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ, ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ, ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ, ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ, ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ, ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti jarā byādhi maraṇaṃ saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā. Tatthāyaṃ lakkhaṇaniddeso, pātubhāvalakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, dukkhadukkhatālakkhaṇo byādhi, cutilakkhaṇaṃ maraṇaṃ, piyavippayogavipariṇāmaparitāpanalakkhaṇo soko, lālappanalakkhaṇo paridevo, kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, kilesaparidahanalakkhaṇo upāyāso, amanāpasamodhānalakkhaṇo appiyasampayogo, manāpavinābhāvalakkhaṇo piyavippayogo, adhippāyavivattanalakkhaṇo alābho, apariññālakkhaṇā pañcupādānakkhandhā, paripākacutilakkhaṇaṃ jarāmaraṇaṃ, pātubhāvacutilakkhaṇaṃ cutopapatti, paṭisandhinibbattanalakkhaṇo samudayo, samudayaparijahanalakkhaṇo nirodho, anusayasamucchedalakkhaṇo maggo. Byādhilakkhaṇaṃ dukkhaṃ, sañjānanalakkhaṇo samudayo, niyyānikalakkhaṇo maggo, santilakkhaṇo nirodho. Appaṭisandhibhāvanirodhalakkhaṇā anupādisesā nibbānadhātu, dukkhañca samudayo ca, dukkhañca nirodho ca, dukkhañca maggo ca, samudayo ca dukkhañca, samudayo ca nirodho ca, samudayo ca maggo ca, nirodho ca samudayo ca, nirodho ca dukkhañca, nirodho ca maggo ca, maggo ca nirodho ca, maggo ca samudayo ca, maggo ca dukkhañca.
੮. ਤਤ੍ਥਿਮਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।
8. Tatthimāni suttāni.
ਅਬ੍ਭੁਟ੍ਠਿਤੋવ ਸੋ ਯਾਤਿ, ਸ ਗਚ੍ਛਂ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattatī’’ti.
ਅਟ੍ਠਿਮਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦਾਨੁਪਪਤ੍ਤਿਯੋ ਏਕੁਤ੍ਤਰਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤਂ – ਅਯਂ ਜਾਤਿ।
Aṭṭhimā, ānanda, dānupapattiyo ekuttarike suttaṃ – ayaṃ jāti.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਜਰਾ?
Tattha katamā jarā?
ਜਿਣ੍ਣਕੋਞ੍ਚਾવ ਝਾਯਨ੍ਤਿ, ਖੀਣਮਚ੍ਛੇવ ਪਲ੍ਲਲੇ॥
Jiṇṇakoñcāva jhāyanti, khīṇamaccheva pallale.
ਪਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਦੇવੇਸੁ – ਅਯਂ ਜਰਾ।
Pañca pubbanimittāni devesu – ayaṃ jarā.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਬ੍ਯਾਧਿ?
Tattha katamo byādhi?
ਸਾਮਂ ਤੇਨ ਕੁਤੋ ਰਾਜ, ਤੁવਮ੍ਪਿ ਜਰਾਯਨ੍ਤਿ વੇਦੇਸਿ।
Sāmaṃ tena kuto rāja, tuvampi jarāyanti vedesi;
ਖਤ੍ਤਿਯ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲੋ, ਲੋਕੋ ਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਪਨਯਤਿ॥
Khattiya kammassa phalo, loko na hi kammaṃ panayati.
ਤਯੋ ਗਿਲਾਨਾ – ਅਯਂ ਬ੍ਯਾਧਿ।
Tayo gilānā – ayaṃ byādhi.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਰਣਂ?
Tattha katamaṃ maraṇaṃ?
ਖੁਦ੍ਦਕਞ੍ਚ ਮਹਨ੍ਤਞ੍ਚ, ਯਂ ਪਕ੍ਕਂ ਯਞ੍ਚ ਆਮਕਂ।
Khuddakañca mahantañca, yaṃ pakkaṃ yañca āmakaṃ;
ਸਬ੍ਬਂ ਭੇਦਨਪਰਿਯਨ੍ਤਂ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚਾਨ ਜੀવਿਤਂ॥
Sabbaṃ bhedanapariyantaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
ਮਮਾਯਿਤੇ ਪਸ੍ਸਥ ਫਨ੍ਦਮਾਨੇ 15, ਮਚ੍ਛੇવ ਅਪ੍ਪੋਦਕੇ ਖੀਣਸੋਤੇ।
Mamāyite passatha phandamāne 16, maccheva appodake khīṇasote;
ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ਅਮਮੋ ਚਰੇਯ੍ਯ, ਭવੇਸੁ ਆਸਤ੍ਤਿਮਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ॥
Etampi disvā amamo careyya, bhavesu āsattimakubbamāno.
ਉਦਕਪ੍ਪਨਸੁਤ੍ਤਂ – ਇਦਂ ਮਰਣਂ।
Udakappanasuttaṃ – idaṃ maraṇaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸੋਕੋ?
Tattha katamo soko?
ਇਧ ਸੋਚਤਿ ਪੇਚ੍ਚ ਸੋਚਤਿ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਉਭਯਤ੍ਥ ਸੋਚਤਿ।
Idha socati pecca socati, pāpakārī ubhayattha socati;
ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਸੋ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ਦਿਸ੍વਾ ਕਮ੍ਮਕਿਲਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਨੋ 17॥
So socati so vihaññati, disvā kammakiliṭṭhamattano 18.
ਤੀਣਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ – ਅਯਂ ਸੋਕੋ।
Tīṇi duccaritāni – ayaṃ soko.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਰਿਦੇવੋ?
Tattha katamo paridevo?
ਕਾਮੇਸੁ 19 ਗਿਦ੍ਧਾ ਪਸੁਤਾ ਪਮੂਲ਼੍ਹਾ, ਅવਦਾਨਿਯਾ ਤੇ વਿਸਮੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ।
Kāmesu 20 giddhā pasutā pamūḷhā, avadāniyā te visame niviṭṭhā;
ਦੁਕ੍ਖੂਪਨੀਤਾ ਪਰਿਦੇવਯਨ੍ਤਿ, ਕਿਂਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ ਇਤੋ ਚੁਤਾਸੇ॥
Dukkhūpanītā paridevayanti, kiṃsu bhavissāma ito cutāse.
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਪਤ੍ਤਿਯੋ – ਅਯਂ ਪਰਿਦੇવੋ।
Tisso vipattiyo – ayaṃ paridevo.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ?
Tattha katamaṃ dukkhaṃ?
ਜਲਿਤਾ ਜਾਤવੇਦਾવ, ਅਚ੍ਚਿਸਙ੍ਘਸਮਾਕੁਲਾ॥
Jalitā jātavedāva, accisaṅghasamākulā.
ਮਹਾ વਤ ਸੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹੋ 23 ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਚਸਂਯੁਤ੍ਤੇਸੁ – ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ।
Mahā vata so pariḷāho 24 saṃyuttake suttaṃ saccasaṃyuttesu – idaṃ dukkhaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ?
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
ਸੁਤ੍વਾ ਪਰੇਸਂ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਮਙ੍ਕੁ ਹੋਤਿ ਤਥਾવਿਧੋ॥
Sutvā paresaṃ nigghosaṃ, maṅku hoti tathāvidho.
ਦ੍વੇਮੇ ਤਪਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ – ਇਦਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ।
Dveme tapanīyā dhammā – idaṃ domanassaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਾਯਾਸੋ?
Tattha katamo upāyāso?
ਕਮ੍ਮਾਰਾਨਂ ਯਥਾ ਉਕ੍ਕਾ, ਅਨ੍ਤੋ ਡਯ੍ਹਤਿ ਨੋ ਬਹਿ।
Kammārānaṃ yathā ukkā, anto ḍayhati no bahi;
ਏવਂ ਡਯ੍ਹਤਿ ਮੇ ਹਦਯਂ, ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਮ੍ਬੁਜਂ॥
Evaṃ ḍayhati me hadayaṃ, sutvā nibbattamambujaṃ.
ਤਯੋ ਅਗ੍ਗੀ – ਅਯਂ ਉਪਾਯਾਸੋ।
Tayo aggī – ayaṃ upāyāso.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਪ੍ਪਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗੋ?
Tattha katamo appiyasampayogo?
ਅਯਸਾવ 27 ਮਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ, ਤਤੁਟ੍ਠਾਯ ਤਮੇવ ਖਾਦਤਿ।
Ayasāva 28 malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
ਏવਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ, ਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.
ਦ੍વੇਮੇ ਤਥਾਗਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਏਕੁਤ੍ਤਰਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦੁਕੇਸੁ – ਅਯਂ ਅਪ੍ਪਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗੋ।
Dveme tathāgataṃ abbhācikkhanti, ekuttarike suttaṃ dukesu – ayaṃ appiyasampayogo.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗੋ?
Tattha katamo piyavippayogo?
ਸੁਪਿਨੇਨ ਯਥਾਪਿ ਸਙ੍ਗਤਂ, ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
Supinena yathāpi saṅgataṃ, paṭibuddho puriso na passati;
ਤੇ ਦੇવਾ ਚવਨਧਮ੍ਮਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤੀਹਿ વਾਚਾਹਿ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗੋ।
Te devā cavanadhammaṃ viditvā tīhi vācāhi anusāsanti. Ayaṃ piyavippayogo.
ਯਮ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਮਾਰਧੀਤਰੋ।
Yampicchaṃ na labhati, tisso māradhītaro;
ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤਿ॥
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.
ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਾ।
Saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
ਚਕ੍ਖੁ ਸੋਤਞ੍ਚ ਘਾਨਞ੍ਚ, ਜਿવ੍ਹਾ ਕਾਯੋ ਤਤੋ ਮਨਂ।
Cakkhu sotañca ghānañca, jivhā kāyo tato manaṃ;
ਏਤੇ ਲੋਕਾਮਿਸਾ ਘੋਰਾ, ਯਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ॥
Ete lokāmisā ghorā, yattha sattā puthujjanā.
ਪਞ੍ਚਿਮੇ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਖਨ੍ਧਾ – ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ।
Pañcime bhikkhave khandhā – idaṃ dukkhaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਜਰਾ ਚ ਮਰਣਞ੍ਚ?
Tattha katamā jarā ca maraṇañca?
ਅਥ વਾਪਿ ਅਕਿਚ੍ਛਂ ਜੀવਿਤਂ, ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਜਰਸਾਪਿ ਮੀਯਤੇ॥
Atha vāpi akicchaṃ jīvitaṃ, atha kho so jarasāpi mīyate.
ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਪਸੇਨਦਿਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਯ੍ਯਿਕਾ ਮੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ – ਅਯਂ ਜਰਾ ਚ ਮਰਣਞ੍ਚ।
Saṃyuttake pasenadisaṃyuttake suttaṃ ayyikā me kālaṅkatā – ayaṃ jarā ca maraṇañca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਚੁਤਿ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ?
Tattha katamā cuti ca upapatti ca?
‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਮਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਰਣਨ੍ਤਂ ਹਿ ਜੀવਿਤਂ।
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ;
ਅਯਂ ਚੁਤਿ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ।
Ayaṃ cuti ca upapatti ca.
ਇਮੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਏਕਸਦਿਸੇਹਿ ਚ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨવવਿਧਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਂ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠੇਹਿ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਞਤ੍વਾ ਸਾਧਾਰਣਞ੍ਚ ਅਸਾਧਾਰਣਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਗਾਥਾਹਿ ਗਾਥਾ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਬ੍ਯਾਕਰਣੇਹਿ વਾ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ – ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ।
Imehi suttehi ekasadisehi ca aññehi navavidhaṃ suttaṃ taṃ anupaviṭṭhehi lakkhaṇato dukkhaṃ ñatvā sādhāraṇañca asādhāraṇañca dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi vā byākaraṇaṃ – idaṃ dukkhaṃ.
੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ?
9. Tattha katamo dukkhasamudayo?
ਕਾਮੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਮਸਙ੍ਗਸਤ੍ਤਾ 39, ਸਂਯੋਜਨੇ વਜ੍ਜਮਪਸ੍ਸਮਾਨਾ।
Kāmesu sattā kāmasaṅgasattā 40, saṃyojane vajjamapassamānā;
ਨ ਹਿ ਜਾਤੁ ਸਂਯੋਜਨਸਙ੍ਗਸਤ੍ਤਾ, ਓਘਂ ਤਰੇਯ੍ਯੁਂ વਿਪੁਲਂ ਮਹਨ੍ਤਂ॥
Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ.
ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ ਸੁਤ੍ਤਂ – ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ।
Cattāro āsavā suttaṃ – ayaṃ dukkhasamudayo.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ?
Tattha katamo dukkhanirodho?
ਯਮ੍ਹਿ ਨ ਮਾਯਾ વਸਤੀ ਨ ਮਾਨੋ,
Yamhi na māyā vasatī na māno,
ਯੋ વੀਤਲੋਭੋ ਅਮਮੋ ਨਿਰਾਸੋ,
Yo vītalobho amamo nirāso,
ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸੋ ਸਮਣੋ ਸ ਭਿਕ੍ਖੁ॥
So brāhmaṇo so samaṇo sa bhikkhu.
ਦ੍વੇਮਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ; ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਰਾਗਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿ – ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ।
Dvemā vimuttiyo, rāgavirāgā ca cetovimutti; avijjāvirāgā ca paññāvimutti – ayaṃ nirodho.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਗ੍ਗੋ?
Tattha katamo maggo?
ਏਸੇવ ਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ, ਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ।
Eseva maggo natthañño, dassanassa visuddhiyā;
ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਮਾਰਸ੍ਸੇਤਂ ਪਮੋਹਨਂ॥
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, mārassetaṃ pamohanaṃ.
ਸਤ੍ਤਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ – ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ।
Sattime, bhikkhave, bojjhaṅgā – ayaṃ maggo.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ?
Tattha katamāni cattāri ariyasaccāni?
‘‘ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ 43 ਹੇਤੁਪ੍ਪਭવਾ, ਤੇਸਂ ਹੇਤੁਂ ਤਥਾਗਤੋ ਆਹ।
‘‘Ye dhammā 44 hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āha;
ਤੇਸਞ੍ਚ ਯੋ ਨਿਰੋਧੋ, ਏવਂવਾਦੀ ਮਹਾਸਮਣੋ’’ਤਿ॥
Tesañca yo nirodho, evaṃvādī mahāsamaṇo’’ti.
ਹੇਤੁਪ੍ਪਭવਾ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਹੇਤੁਸਮੁਦਯੋ, ਯਂ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ। ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਯੋ ਨਿਰੋਧੋ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਂਯੋਜਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਦਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਕਿਲੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਪવਡ੍ਢਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਾਦਾਨਂ…ਪੇ॰… ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਸਂਯੋਜਨਂ – ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯੇ ਸਂਯੋਜਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਯੇ ਚ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ – ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾ ਸਂਯੋਜਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ – ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਬ੍ਯਾਧੀਹਿ ਮਰਣੇਹਿ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਯਾવ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ – ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ।
Hetuppabhavā dhammā dukkhaṃ, hetusamudayo, yaṃ bhagavato vacanaṃ. Ayaṃ dhammo yo nirodho, ye hi keci saṃyojaniyesu dhammesu assadānupassino viharanti. Kilesā taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ – ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā ye ca sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – idaṃ dukkhaṃ. Yā saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassanā – ayaṃ maggo. Parimuccati jātiyā jarāya byādhīhi maraṇehi sokehi paridevehi yāva upāyāsehi – idaṃ nibbānaṃ. Imāni cattāri saccāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ?
Tattha katamā anupādisesā nibbānadhātu?
ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਸ੍ਸ ਨ ਪਮਾਣਮਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਹਿ વਾ ਨਤ੍ਥਿ ਯੇਨ ਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯ।
Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, taṃ hi vā natthi yena naṃ paññapeyya;
ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਨਂ ਸਮੂਹਤਤ੍ਤਾ વਿਦੂ, ਸਿਤਾ વਾਦਸਤਸ੍ਸੁ 45 ਸਬ੍ਬੇ॥
Sabbasaṅgānaṃ samūhatattā vidū, sitā vādasatassu 46 sabbe.
ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਗੋਧਿਕਸਂਯੁਤ੍ਤਂ।
Saṃyuttake godhikasaṃyuttaṃ.
ਇਮਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਯਹਿਂ ਯਹਿਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ ਸਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਤੋ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ 47 ਅਪਰਿਮਾਣੇਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਸੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਪੁਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੇਨ ਤਸ੍ਸ ਏਕਮੇਕਸ੍ਸ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਇਮੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਞ੍ਚਨਿਕਾਯੇ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਗਾਥਾ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਬ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ। ਇਮਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।
Imāni asādhāraṇāni suttāni. Yahiṃ yahiṃ saccāni niddiṭṭhāni, tahiṃ tahiṃ saccalakkhaṇato otāretvā 48 aparimāṇehi byañjanehi so attho pariyesitabbo. Tattha atthānuparivatti byañjanena puna byañjanānuparivatti atthena tassa ekamekassa aparimāṇāni byañjanāni imehi suttehi yathānikkhittehi cattāri ariyasaccāni niddisitabbāni. Pañcanikāye anupaviṭṭhāhi gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇena byākaraṇaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
ਤੇਸਂ ਇਮਾ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tesaṃ imā uddānagāthā
ਯਮੇਕਰਤ੍ਤਿਂ ਪਠਮਂ, ਅਟ੍ਠ ਦਾਨੂਪਪਤ੍ਤਿਯੋ।
Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, aṭṭha dānūpapattiyo;
ਪਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ, ਖੀਣਮਚ੍ਛਂવ ਪਲ੍ਲਲਂ॥
Pañca pubbanimittāni, khīṇamacchaṃva pallalaṃ.
ਸਾਮਂ ਤੇਨ ਕੁਤੋ ਰਾਜ, ਤਯੋ ਦੇવਾ ਗਿਲਾਨਕਾ।
Sāmaṃ tena kuto rāja, tayo devā gilānakā;
ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ, ਯਥਾ ਨਦਿਦਕਪ੍ਪਨਂ॥
Yathāpi kumbhakārassa, yathā nadidakappanaṃ.
ਇਧ ਸੋਚਤਿ ਪੇਚ੍ਚ ਸੋਚਤਿ, ਤੀਣਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਚ।
Idha socati pecca socati, tīṇi duccaritāni ca;
ਕਾਮੇਸੁ ਗਿਦ੍ਧਾ ਪਸੁਤਾ, ਯਾવ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਪਤ੍ਤਿਯੋ॥
Kāmesu giddhā pasutā, yāva tisso vipattiyo.
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਹਿ ਪਰੇਤੋ ਸੋ, ਤਤ੍ਥ ਤਪਨਿਯੇਹਿ ਚ॥
Saṅkappehi pareto so, tattha tapaniyehi ca.
ਕਮ੍ਮਾਰਾਨਂ ਯਥਾ ਉਕ੍ਕਾ, ਤਯੋ ਅਗ੍ਗੀ ਪਕਾਸਿਤਾ।
Kammārānaṃ yathā ukkā, tayo aggī pakāsitā;
ਅਯਤੋ ਮਲਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ ਤਥਾਗਤੇ॥
Ayato malamuppannaṃ, abbhakkhānaṃ tathāgate.
ਤਿવਿਧਂ ਦੇવਾਨੁਸਾਸਨ੍ਤਿ, ਸੁਪਿਨੇਨ ਸਙ੍ਗਮੋ ਯਥਾ।
Tividhaṃ devānusāsanti, supinena saṅgamo yathā;
ਤਿਸ੍ਸੋ ਚੇવ ਮਾਰਧੀਤਾ, ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤਿ॥
Tisso ceva māradhītā, sallaviddhova ruppati.
ਚਕ੍ਖੁ ਸੋਤਞ੍ਚ ਘਾਨਞ੍ਚ, ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਕਾਸਿਤਾ।
Cakkhu sotañca ghānañca, pañcakkhandhā pakāsitā;
ਅਪ੍ਪਂ વਤ ਜੀવਿਤਂ ਇਦਂ, ਅਯ੍ਯਿਕਾ ਮੇ ਮਹਲ੍ਲਿਕਾ॥
Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ, ayyikā me mahallikā.
ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਮਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚੁਤਿਚਯਂ।
Sabbe sattā marissanti, upapatti cuticayaṃ;
ਕਾਮੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾ ਪਸੁਤਾ, ਆਸવੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਚ॥
Kāmesu sattā pasutā, āsavehi catūhi ca.
ਯਮ੍ਹਿ ਨ ਮਾਯਾ વਸਤਿ, ਦ੍વੇਮਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ।
Yamhi na māyā vasati, dvemā cetovimuttiyo;
ਏਸੇવ ਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਚ ਸੁਦੇਸਿਤਾ॥
Eseva maggo natthañño, bojjhaṅgā ca sudesitā.
ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਸ੍ਸ ਨ ਪਮਾਣਮਤ੍ਥਿ, ਗੋਧਿਕੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।
Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, godhiko parinibbuto;
ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹੇਤੁਪ੍ਪਭવਾ, ਸਂਯੋਜਨਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ॥
Ye dhammā hetuppabhavā, saṃyojanānupassino.
ਇਮਾ ਦਸ ਤੇਸਂ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ।
Imā dasa tesaṃ uddānagāthā.
੧੦. ਤਤ੍ਥਿਮਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਿਤਾਨਿ ਅਨੁਲੋਮਮ੍ਪਿ ਪਟਿਲੋਮਮ੍ਪਿ વੋਮਿਸ੍ਸਕਮ੍ਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਯਂ ਆਦਿ।
10. Tatthimāni sādhāraṇāni suttāni yesu suttesu sādhāraṇāni saccāni desitāni anulomampi paṭilomampi vomissakampi. Tattha ayaṃ ādi.
ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿવੁਤੋ ਲੋਕੋ, [ਅਜਿਤਾਤਿ ਭਗવਾ]
Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā]
વਿવਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ।
Vivicchā pamādā nappakāsati;
ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਚ વਿવਿਚ੍ਛਾ ਚ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯਂ ਮਹਬ੍ਭਯਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ – ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ। ‘‘ਸਂਯੋਜਨਂ ਸਂਯੋਜਨਿਯਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਚਿਤ੍ਤਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇਸੁ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਸਂਯੋਜਨਂ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯੇ ਸਂਯੋਜਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ – ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ।
Tattha yā avijjā ca vivicchā ca, ayaṃ samudayo. Yaṃ mahabbhayaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca. ‘‘Saṃyojanaṃ saṃyojaniyā ca dhammā’’ti saṃyuttake cittasaṃyuttakesu byākaraṇaṃ. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ, ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ?
Tattha katamaṃ dukkhañca nirodho ca?
ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭવਤਣ੍ਹਸ੍ਸ, ਨੇਤ੍ਤਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸ 53 ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ।
Ucchinnabhavataṇhassa, netticchinnassa 54 bhikkhuno;
વਿਕ੍ਖੀਣੋ ਜਾਤਿਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ॥
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo.
ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯੋ ਭવਤਣ੍ਹਾਯ ਉਪਚ੍ਛੇਦੋ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ। વਿਕ੍ਖੀਣੋ ਜਾਤਿਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ – ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ। ਦ੍વੇਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ; ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਰਾਗਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿ। ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ – ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ।
Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yo bhavataṇhāya upacchedo, ayaṃ dukkhanirodho. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavoti niddeso. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca. Dvemā, bhikkhave, vimuttiyo; rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti. Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ?
Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca?
ਕੁਮ੍ਭੂਪਮਂ 55 ਕਾਯਮਿਮਂ વਿਦਿਤ੍વਾ, ਨਗਰੂਪਮਂ ਚਿਤ੍ਤਮਿਦਂ ਠਪੇਤ੍વਾ।
Kumbhūpamaṃ 56 kāyamimaṃ viditvā, nagarūpamaṃ cittamidaṃ ṭhapetvā;
ਯੋਧੇਥ ਮਾਰਂ ਪਞ੍ਞਾવੁਧੇਨ, ਜਿਤਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖੇ ਅਨਿવੇਸਨੋ ਸਿਯਾ॥
Yodhetha māraṃ paññāvudhena, jitañca rakkhe anivesano siyā.
ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਕੁਮ੍ਭੂਪਮੋ ਕਾਯੋ ਯਞ੍ਚ ਨਗਰੂਪਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਪਞ੍ਞਾવੁਧੇਨ ਮਾਰਂ ਯੋਧੇਥਾਤਿ ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ, ਤਂ ਪਜਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਾ ਸਂਯੋਜਨਾ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਯੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਨਿਯਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ, ਰੂਪਂ ਯਾવ વਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ।
Tattha yañca kumbhūpamo kāyo yañca nagarūpamaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ paññāvudhena māraṃ yodhethāti ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahitabbaṃ. Yā saṃyojanā, ayaṃ maggo. Ye te dhammā anattaniyā pahātabbā, rūpaṃ yāva viññāṇaṃ, idaṃ dukkhañca maggo ca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ?
Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca nirodho ca?
ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ ਪਰਿਦੇવਿਤਾ વਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਚ 57 ਲੋਕਸ੍ਮਿਮਨੇਕਰੂਪਾ।
Ye keci sokā paridevitā vā, dukkhā ca 58 lokasmimanekarūpā;
ਪਿਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚਪ੍ਪਭવਨ੍ਤਿ ਏਤੇ, ਪਿਯੇ ਅਸਨ੍ਤੇ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਏਤੇ॥
Piyaṃ paṭiccappabhavanti ete, piye asante na bhavanti ete.
ਯੇ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾ, ਯਂ ਚ ਅਨੇਕਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਯਂ ਪੇਮਤੋ ਭવਤਿ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਪੇਮਂ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨਯੋ ਪਿਯਸ੍ਸ ਅਕਿਰਿਯਾ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਤਿਮ੍ਬਰੁਕੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਪਚ੍ਚੇਤਿ ‘‘ਸਯਂਕਤਂ ਪਰਂਕਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥੇਸਾ વੀਮਂਸਾ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾ ਏਤੇ ਦ੍વੇ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਯਾવ ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਂ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ। વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਸਲ਼ਾਯਤਨਂ ਫਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ ਭવੋ ਜਾਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਅવਿਜ੍ਜਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪਾਦਾਨਂ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਇਤਿ ਇਦਂ ਸਯਂਕਤਂ વੀਮਂਸੇਯ੍ਯਾਤਿ 59 ਯਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਇਦਂ ਏਸੋ ਸਮੁਦਯੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋ ਚ ਯਾવ ਚ ਜਰਾਮਰਣਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ।
Ye sokaparidevā, yaṃ ca anekarūpaṃ dukkhaṃ, yaṃ pemato bhavati, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ pemaṃ, ayaṃ samudayo. Yo tattha chandarāgavinayo piyassa akiriyā, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Timbaruko paribbājako pacceti ‘‘sayaṃkataṃ paraṃkata’’nti. Yathesā vīmaṃsā, idaṃ dukkhaṃ. Yā ete dve ante anupagamma majjhimā paṭipadā avijjāpaccayā saṅkhārā yāva jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, idampi dukkhañca samudayo ca. Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti jarāmaraṇaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ, ayaṃ samudayo. Iti idaṃ sayaṃkataṃ vīmaṃseyyāti 60 yañca paṭiccasamuppāde dukkhaṃ, idaṃ eso samudayo niddiṭṭho. Avijjānirodhā saṅkhāranirodho ca yāva ca jarāmaraṇanirodhoti ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni dukkhañca samudayo ca nirodho ca.
੧੧. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ?
11. Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca maggo ca?
‘‘ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ 61 ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ, ਕਾਮੇਸੁ ਸੋ ਜਨ੍ਤੁ ਕਥਂ ਨਮੇਯ੍ਯ।
‘‘Yo dukkhamaddakkhi 62 yatonidānaṃ, kāmesu so jantu kathaṃ nameyya;
ਕਾਮਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਸਙ੍ਗਾਤਿ ਞਤ੍વਾ, ਤੇਸਂ ਸਤੀਮਾ વਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ॥
Kāmā hi loke saṅgāti ñatvā, tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe’’ti.
ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਤੋ ਭવਤਿ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਯਤੋ ਭવਤਿ ਯਾવ ਤਸ੍ਸ વਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ।
Yo dukkhamaddakkhi, idaṃ dukkhaṃ. Yato bhavati, ayaṃ samudayo. Sandiṭṭhaṃ yato bhavati yāva tassa vinayāya sikkhā, ayaṃ maggo. Imāni tīṇi saccāni.
ਏਕਾਦਸਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰੇਸੁ ਗੋਪਾਲਕੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ।
Ekādasaṅguttaresu gopālakopamasuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਯਾવ ਰੂਪਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਾ ਯਞ੍ਚ ਸਲ਼ਾਯਤਨਂ ਯਥਾ વਣਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ ਯਞ੍ਚ ਤਿਤ੍ਥਂ ਯਥਾ ਚ ਲਭਤਿ ਧਮ੍ਮੂਪਸਞ੍ਹਿਤਂ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਚ ਅਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਚ વਤ੍ਥੁ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾવ ਆਸਾਟਿਕਂ ਹਾਰੇਤਾ 63 ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਰੂਪਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਾ ਆਸਾਟਕਹਰਣਂ 64 વਣਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਂ વੀਥਿਞ੍ਞੁਤਾ ਗੋਚਰਕੁਸਲਞ੍ਚ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਅવਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ ਅਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਸ੍ਸਯਾ ਸਾવਸੇਸਦੋਹਿਤਾ ਅਨੇਕਪੂਜਾ ਚ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਧਮ੍ਮਾ વੀਥਿਞ੍ਞੁਤਾ ਚ ਹੇਤੁ, ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ।
Tattha yāva rūpasaññuttā yañca saḷāyatanaṃ yathā vaṇaṃ paṭicchādeti yañca titthaṃ yathā ca labhati dhammūpasañhitaṃ uḷāraṃ pītipāmojjaṃ catubbidhaṃ ca attabhāvato ca vatthu, idaṃ dukkhaṃ. Yāva āsāṭikaṃ hāretā 65 hoti, ayaṃ samudayo. Rūpasaññuttā āsāṭakaharaṇaṃ 66 vaṇapaṭicchādanaṃ vīthiññutā gocarakusalañca, ayaṃ maggo. Avasesā dhammā atthi hetū atthi paccayā atthi nissayā sāvasesadohitā anekapūjā ca kalyāṇamittatappaccayā dhammā vīthiññutā ca hetu, imāni tīṇi saccāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ?
Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca nirodho ca?
ਸਤਿ ਕਾਯਗਤਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ, ਛਸੁ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨੇਸੁ ਸਂવੁਤੋ 67।
Sati kāyagatā upaṭṭhitā, chasu phassāyatanesu saṃvuto 68;
ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਚ ਕਾਯਗਤਾ ਸਤਿ ਯਞ੍ਚ ਸਲ਼ਾਯਤਨਂ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾ ਚ ਕਾਯਗਤਾ ਸਤਿ ਯੋ ਚ ਸੀਲਸਂવਰੋ ਯੋ ਚ ਸਮਾਧਿ ਯਤ੍ਥ ਯਾ ਸਤਿ, ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਏવਂવਿਹਾਰਿਨਾ ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ, ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਸਮਥੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸਹਜਾਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯੋ ਚ ਸਮਥੋ ਯਾ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਰਾਗਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ।
Tattha yā ca kāyagatā sati yañca saḷāyatanaṃ yattha sabbañcetaṃ dukkhaṃ. Yā ca kāyagatā sati yo ca sīlasaṃvaro yo ca samādhi yattha yā sati, ayaṃ paññākkhandho. Sabbampi sīlakkhandho samādhikkhandho, ayaṃ maggo. Evaṃvihārinā ñātabbaṃ nibbānaṃ. Ayaṃ nirodho, imāni tīṇi saccāni. Sīle patiṭṭhāya dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca. Tattha yaṃ cittasahajātā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Yo ca samatho yā ca vipassanā, ayaṃ maggo. Rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ?
Tattha katamo samudayo ca nirodho ca?
ਆਸਾ ਚ ਪੀਹਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਚ, ਅਨੇਕਧਾਤੂਸੁ ਸਰਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Āsā ca pīhā abhinandanā ca, anekadhātūsu sarā patiṭṭhitā;
ਅਞ੍ਞਾਣਮੂਲਪ੍ਪਭવਾ ਪਜਪ੍ਪਿਤਾ, ਸਬ੍ਬਾ ਮਯਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਕਤਾ ਸਮੂਲਿਕਾ॥
Aññāṇamūlappabhavā pajappitā, sabbā mayā byantikatā samūlikā.
ਅਞ੍ਞਾਣਮੂਲਪ੍ਪਭવਾਤਿ ਪੁਰਿਮਕੇਹਿ ਸਮੁਦਯੋ। ਸਬ੍ਬਾ ਮਯਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਕਤਾ ਸਮੂਲਿਕਾਤਿ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਨੋ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਪਟਿવੇਧੋ ਭવਨੇਤ੍ਤਿਯਾ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ।
Aññāṇamūlappabhavāti purimakehi samudayo. Sabbā mayā byantikatā samūlikāti nirodho. Imāni dve saccāni. Catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā vitthārena kātabbaṃ. Ariyassa sīlassa samādhino paññāya vimuttiyā. Tattha yo imesaṃ catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā, ayaṃ samudayo. Paṭivedho bhavanettiyā, ayaṃ nirodho. Ayaṃ samudayo ca nirodho ca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ?
Tattha katamo samudayo ca maggo ca?
ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿવਾਰਣਂ।
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
ਸੋਤਾਨਂ ਸਂવਰਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ॥
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare.
ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨੀਤਿ ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾ ਯਾ ਚ ਸਤਿ ਨਿવਾਰਣਂ ਪਿਧਾਨਞ੍ਚ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਲ਼੍ਹਨੇਮਿਯਾਨਾਕਾਰੋ ਛਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਾਯਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਸવਙ੍ਕਂ ਸਦੋਸਂ ਸਕਸਾવਂ ਯਾ ਸવਙ੍ਕਤਾ ਸਦੋਸਤਾ ਸਕਸਾવਤਾ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਏવਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਅવਙ੍ਕਂ ਅਦੋਸਂ ਅਕਸਾવਂ, ਯਾ ਅવਙ੍ਕਤਾ ਅਦੋਸਤਾ ਅਕਸਾવਤਾ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਏવਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ।
Yāni sotānīti ayaṃ samudayo. Yā ca paññā yā ca sati nivāraṇaṃ pidhānañca, ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Sañcetaniyaṃ suttaṃ daḷhanemiyānākāro chahi māsehi niddiṭṭho. Tattha yaṃ kāyaṃ kāyakammaṃ savaṅkaṃ sadosaṃ sakasāvaṃ yā savaṅkatā sadosatā sakasāvatā, ayaṃ samudayo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ avaṅkaṃ adosaṃ akasāvaṃ, yā avaṅkatā adosatā akasāvatā, ayaṃ maggo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ. Imāni dve saccāni samudayo ca maggo ca.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ?
Tattha katamo samudayo ca nirodho ca maggo ca?
‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਚਲਿਤੇ ਅਸਤਿ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਸਤਿ ਨਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਤਿਯਾ ਅਸਤਿ 73 ਆਗਤਿਗਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਆਗਤਿਗਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਚੁਤੂਪਪਾਤੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਚੁਤੂਪਪਾਤੇ ਅਸਤਿ ਨੇવਿਧ ਨ ਹੁਰਂ ਨ ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨ। ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
‘‘Nissitassa calitaṃ, anissitassa calitaṃ natthi, calite asati passaddhi, passaddhiyā sati nati na hoti, natiyā asati 74 āgatigati na hoti, āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti, cutūpapāte asati nevidha na huraṃ na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਨਿਸ੍ਸਯਾ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਯੋ ਚ ਅਨਿਸ੍ਸਯੋ, ਯਾ ਚ ਅਨਤਿ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਯਾ ਆਗਤਿਗਤਿ ਨ ਹੋਤਿ ਚੁਤੂਪਪਾਤੋ ਚ ਯੋ ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਤਕਾਯਗਤਾ ਸਤਿ…ਪੇ॰… ਯਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਏਕਾਰਸਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ ਯਾવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤਕਾਯਗਤਾਸਤਿਸ੍ਸ વਿਹਰਤਿ। ਸੀਲਸਂવਰੋ ਸੋਸਾਨਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਯਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਯਾ ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ।
Tattha dve nissayā, ayaṃ samudayo. Yo ca anissayo, yā ca anati, ayaṃ maggo. Yā āgatigati na hoti cutūpapāto ca yo esevanto dukkhassāti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Anupaṭṭhitakāyagatā sati…pe… yaṃ vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ samudayo. Ekārasaupanissayā vimuttiyo yāva upanissayaupasampadā upaṭṭhitakāyagatāsatissa viharati. Sīlasaṃvaro sosāniyo hoti, yañca vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ maggo. Yā ca vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Samudayo ca nirodho ca maggo ca.
੧੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ?
12. Tattha katamo nirodho ca maggo ca?
ਸਯਂ ਕਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ, ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤੋ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖੋ।
Sayaṃ katena saccena, tena attanā abhinibbānagato vitiṇṇakaṅkho;
વਿਭવਞ੍ਚ ਞਤ੍વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਤਾવ ਖੀਣਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਸ ਭਿਕ੍ਖੁ॥
Vibhavañca ñatvā lokasmiṃ, tāva khīṇapunabbhavo sa bhikkhu.
ਯਂ ਸਚ੍ਚੇਨ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਯਂ ਖੀਣਪੁਨਬ੍ਭવੋ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਪਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਾਨਿ ਸਤ੍ਥਾ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ ਅਞ੍ਞਤਰੋ વਾ વਿਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯਤਿ, ਪਮੁਦਿਤਸ੍ਸ ਪੀਤਿ ਜਾਯਤਿ, ਯਾવ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ વਿਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ। ਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ। ਏવਂ ਪਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਚ।
Yaṃ saccena, ayaṃ maggo. Yaṃ khīṇapunabbhavo, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni. Pañca vimuttāyatanāni satthā vā dhammaṃ desesi aññataro vā viññū sabrahmacārīti vitthārena kātabbā. Tassa atthappaṭisaṃvedissa pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, yāva nibbindanto virajjati, ayaṃ maggo. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Evaṃ pañca vimuttāyatanāni vitthārena. Imāni dve saccāni nirodho ca maggo ca.
ਇਮਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਇਮੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਹਿ ਪਟਿવੇਧਤੋ ਚ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਚ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਅਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੇਨ। ਗਾਥਾਹਿ ਗਾਥਾ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਬ੍ਯਾਕਰਣੇਹਿ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ। ਇਮੇ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾ ਦਸ ਪਰਿવਡ੍ਢਕਾ ਏਕੋ ਚ ਚਤੁਕ੍ਕੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਸਾਧਾਰਣੋ। ਅਯਞ੍ਚ ਪਕਿਣ੍ਣਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਕਂ ਪਞ੍ਚ ਛ ਚ ਸવੇਕਦੇਸੋ ਸਬ੍ਬਂ। ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਪੁਰਿਮਕਾ ਚ ਦਸ। ਇਮੇ ਦ੍વਾਦਸ ਪਰਿવਡ੍ਢਕਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ વਾ ਗਾਥਾ વਿਯ। ਇਮੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪਰਿવਡ੍ਢਕੇਹਿ ਨ ਓਤਰਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ।
Imāni sādhāraṇāni suttāni. Imehi sādhāraṇehi suttehi yathānikkhittehi paṭivedhato ca lakkhaṇato ca otāretvā aññāni suttāni niddisitabbāni aparihāyantena. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi byākaraṇaṃ. Ime ca sādhāraṇā dasa parivaḍḍhakā eko ca catukko niddeso sādhāraṇo. Ayañca pakiṇṇakaniddeso. Ekaṃ pañca cha ca savekadeso sabbaṃ. Ime dve parivajjanā purimakā ca dasa. Ime dvādasa parivaḍḍhakā saccāni. Ettāvatā sabbaṃ suttaṃ natthi, taṃ byākaraṇaṃ vā gāthā viya. Imehi dvādasahi parivaḍḍhakehi na otarituṃ appamattena pariyesitvā niddisitabbā.
ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਰੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ? ਅਪ੍ਪਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗੋ ਚ ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗੋ ਚ, ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਨਿਸ੍ਸਯਾ – ਕਾਯੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ । ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਕਾਯਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਚੇਤਸਿਕਞ੍ਚੇ’’ਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਕਾਯਿਕਂ વਾ ਨ ਚੇਤਸਿਕਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦ੍વੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਕਾਯਿਕੇਨ ਚ ਚੇਤਸਿਕੇਨ ਚ। ਤੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ વਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਤਾਯ। ਇਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ਇਤਿ ਇਦਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਿવਿਧਂ। ਦੁવਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਾਯਿਕਞ੍ਚ ਚੇਤਸਿਕਞ੍ਚ। ਦੁવਿਧਂ ਅਪ੍ਪਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗੋ ਚ ਪਿਯવਿਪ੍ਪਯੋਗੋ ਚ। ਇਦਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ।
Tatthāyaṃ saṅkhepo. Sabbaṃ dukkhaṃ sattahi padehi samosaraṇaṃ gacchati. Katarehi sattahi? Appiyasampayogo ca piyavippayogo ca, imehi dvīhi padehi sabbaṃ dukkhaṃ niddisitabbaṃ. Tassa dve nissayā – kāyo ca cittañca . Tena vuccati ‘‘kāyikaṃ dukkhaṃ cetasikañce’’ti, natthi taṃ dukkhaṃ na kāyikaṃ vā na cetasikaṃ, sabbaṃ dukkhaṃ dvīhi dukkhehi niddisitabbaṃ kāyikena ca cetasikena ca. Tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ dukkhadukkhatāya saṅkhāradukkhatāya vipariṇāmadukkhatāya. Iti taṃ sabbaṃ dukkhaṃ tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ. Iti idañca dukkhaṃ tividhaṃ. Duvidhaṃ dukkhaṃ kāyikañca cetasikañca. Duvidhaṃ appiyasampayogo ca piyavippayogo ca. Idaṃ sattavidhaṃ dukkhaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਤਿવਿਧੋ ਸਮੁਦਯੋ ਅਚਤੁਤ੍ਥੋ ਅਪਞ੍ਚਮੋ। ਕਤਮੋ ਤਿવਿਧੋ? ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਕਮ੍ਮਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਭવਸਮੁਦਯੋ ਕਮ੍ਮਂ। ਤਥਾ 75 ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੀਨਪਣੀਤਤਾ 76, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋ। ਇਤਿ ਯਾਪਿ ਭવਗਤੀਸੁ ਹੀਨਤਾ ਚ ਪਣੀਤਤਾ ਚ, ਯਾਪਿ ਤੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ, ਯੋਪਿ ਦ੍વੀਹਿ ਮੂਲੇਹਿ ਸਮੁਦਾਨੀਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿવੁਤਸ੍ਸ ਭવਤਣ੍ਹਾਸਂਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕੋ ਕਾਯੋ, ਸੋਪਿ ਤੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ।
Tattha tividho samudayo acatuttho apañcamo. Katamo tividho? Taṇhā ca diṭṭhi ca kammaṃ. Tattha taṇhā ca bhavasamudayo kammaṃ. Tathā 77 nibbattassa hīnapaṇītatā 78, ayaṃ samudayo. Iti yāpi bhavagatīsu hīnatā ca paṇītatā ca, yāpi tīhi dukkhatāhi saṅgahitā, yopi dvīhi mūlehi samudānīto avijjāya nivutassa bhavataṇhāsaṃyuttassa saviññāṇako kāyo, sopi tīhi dukkhatāhi saṅgahito.
ਤਥਾ વਿਪਲ੍ਲਾਸਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਭવਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਸਾ ਸਤ੍ਤવਿਧਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਕੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਤੀਣਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸੀਯਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਤ੍ਥੂਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਏਕੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸੋ? ਯੋ વਿਪਰੀਤਗ੍ਗਾਹੋ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ, ਓਤਰਣਂ ਯਥਾ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚ’’ਮਿਤਿ વਿਪਰੀਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ। ਅਯਮੇਕੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸੀਯਤਿ ਸਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਤ੍ਥੂਨਿ ? ਕਾਯੋ વੇਦਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਾ। ਏવਂ વਿਪਲ੍ਲਾਸਗਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਪવਡ੍ਢੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਦੋਸਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਪવਡ੍ਢੇਤਿ। ਚਿਤ੍ਤવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਲੋਭਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਪવਡ੍ਢੇਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਮੋਹਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਪવਡ੍ਢੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੋਸਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਸ੍ਸ ਤੀਣਿ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਿ ਫਲਂ – ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਮਿਚ੍ਛਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਆਜੀવੋ; ਲੋਭਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਸ੍ਸ ਤੀਣਿ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਿ ਫਲਂ – ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮੋ ਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧਿ; ਮੋਹਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਿ ਫਲਂ – ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਸਤਿ ਚ। ਏવਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਹੇਤੁ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਚ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਸਹੇਤੂ ਏਤੇਯੇવ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਅਨੂਨਾ ਅਨਧਿਕਾ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਿਰੋਧੇ ਚ ਮਗ੍ਗੇ ਚ વਿਪਲ੍ਲਾਸਮੁਪਾਦਾਯ ਪਰਤੋ 79 ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਚਤਸ੍ਸੋ।
Tathā vipallāsato diṭṭhibhavagantabbā. Sā sattavidhā niddisitabbā. Eko vipallāso tīṇi niddisīyati, cattāri vipallāsavatthūni. Tattha katamo eko vipallāso? Yo viparītaggāho paṭikkhepena, otaraṇaṃ yathā ‘‘anicce nicca’’miti viparītaṃ gaṇhāti. Evaṃ cattāro vipallāsā. Ayameko vipallāsīyati saññā cittaṃ diṭṭhi. Katamāni cattāri vipallāsavatthūni ? Kāyo vedanā cittaṃ dhammā. Evaṃ vipallāsagatassa akusalañca pavaḍḍheti. Tattha saññāvipallāso dosaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Cittavipallāso lobhaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Diṭṭhivipallāso mohaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Tattha dosassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāvācā micchākammanto micchāājīvo; lobhassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsamādhi; mohassa akusalamūlassa dve micchattāni phalaṃ – micchādiṭṭhi ca micchāsati ca. Evaṃ akusalaṃ sahetu sappaccayaṃ vipallāsā ca paccayo, akusalamūlāni sahetū eteyeva paṭipakkhena anūnā anadhikā dvīhi paccayehi niddisitabbā. Nirodhe ca magge ca vipallāsamupādāya parato 80 paṭipakkhena catasso.
ਤਤ੍ਥਿਮਾ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tatthimā uddānagāthā
ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿવੁਤੋ ਲੋਕੋ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਂਯੋਜਨਮ੍ਪਿ।
Avijjāya nivuto loko, cittaṃ saṃyojanampi;
ਸਾ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭવਤਣ੍ਹਾ, ਦ੍વੇਮਾ ਚੇવ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ॥
Sā pacchinnabhavataṇhā, dvemā ceva vimuttiyo.
ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾ, ਤਿਮ੍ਬਰੁਕੋ ਚ ਸਯਂਕਤਂ॥
Ye keci sokaparidevā, timbaruko ca sayaṃkataṃ.
ਦੁਕ੍ਖਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਯਞ੍ਚ ਗੋਪਾਲਕੋਪਮਂ।
Dukkhaṃ diṭṭhi ca uppannaṃ, yañca gopālakopamaṃ;
ਸਤਿ ਕਾਯਗਤਾ ਮਾਹੁ, ਸਮਥੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ॥
Sati kāyagatā māhu, samatho ca vipassanā.
ਆਸਾ ਪਿਹਾ ਚ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਚ, ਚਤੁਨ੍ਨਮਨਨੁਬੋਧਨਾ।
Āsā pihā ca abhinandanā ca, catunnamananubodhanā;
ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਨੇਮਿਯਾਨਾਕਾਰੋ॥
Yāni sotāni lokasmiṃ, daḷhaṃ nemiyānākāro.
ਯਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ, ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਤਕਾਯਗਤਾਸਤਿ।
Yaṃ nissitassa calitaṃ, anupaṭṭhitakāyagatāsati;
ਸਯਂ ਕਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ, વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨੇਹਿ ਚ॥
Sayaṃ katena saccena, vimuttāyatanehi ca.
ਪੇਟਕੋਪਦੇਸੇ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੇਨ ਭਾਸਿਤੇ ਪਠਮਭੂਮਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਨਾਤਂ ਜੀવਤਾ ਭਗવਤਾ ਮਾਦਿਸੇਨ ਸਮੁਦ੍ਦਨੇਨ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ।
Peṭakopadese mahākaccāyanena bhāsite paṭhamabhūmi ariyasaccappakāsanā nātaṃ jīvatā bhagavatā mādisena samuddanena tathāgatenāti.
Footnotes:
