Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പേടകോപദേസപാളി • Peṭakopadesapāḷi

    നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ഖുദ്ദകനികായേ

    Khuddakanikāye

    പേടകോപദേസപാളി

    Peṭakopadesapāḷi

    ൧. അരിയസച്ചപ്പകാസനപഠമഭൂമി

    1. Ariyasaccappakāsanapaṭhamabhūmi

    നമോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം പരമത്ഥദസ്സീനം

    Namo sammāsambuddhānaṃ paramatthadassīnaṃ

    സീലാദിഗുണപാരമിപ്പത്താനം.

    Sīlādiguṇapāramippattānaṃ.

    . ദുവേ ഹേതൂ ദുവേ പച്ചയാ സാവകസ്സ സമ്മാദിട്ഠിയാ ഉപ്പാദായ – പരതോ ച ഘോസോ സച്ചാനുസന്ധി, അജ്ഝത്തഞ്ച യോനിസോ മനസികാരോ. തത്ഥ കതമോ പരതോ ഘോസോ? യാ പരതോ ദേസനാ ഓവാദോ അനുസാസനീ സച്ചകഥാ സച്ചാനുലോമോ. ചത്താരി സച്ചാനി – ദുക്ഖം സമുദയോ നിരോധോ മഗ്ഗോ. ഇമേസം ചതുന്നം സച്ചാനം യാ ദേസനാ സന്ദസ്സനാ വിവരണാ വിഭജനാ ഉത്താനീകിരിയാ 1 പകാസനാ – അയം വുച്ചതി സച്ചാനുലോമോ ഘോസോതി.

    1. Duve hetū duve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya – parato ca ghoso saccānusandhi, ajjhattañca yoniso manasikāro. Tattha katamo parato ghoso? Yā parato desanā ovādo anusāsanī saccakathā saccānulomo. Cattāri saccāni – dukkhaṃ samudayo nirodho maggo. Imesaṃ catunnaṃ saccānaṃ yā desanā sandassanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkiriyā 2 pakāsanā – ayaṃ vuccati saccānulomo ghosoti.

    . തത്ഥ കതമോ അജ്ഝത്തം യോനിസോ മനസികാരോ?

    2. Tattha katamo ajjhattaṃ yoniso manasikāro?

    അജ്ഝത്തം യോനിസോ മനസികാരോ നാമ യോ യഥാദേസിതേ ധമ്മേ ബഹിദ്ധാ ആരമ്മണം അനഭിനീഹരിത്വാ യോനിസോ മനസികാരോ – അയം വുച്ചതി യോനിസോ മനസികാരോ.

    Ajjhattaṃ yoniso manasikāro nāma yo yathādesite dhamme bahiddhā ārammaṇaṃ anabhinīharitvā yoniso manasikāro – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.

    തംആകാരോ യോനിസോ ദ്വാരോ വിധി ഉപായോ. യഥാ പുരിസോ സുക്ഖേ കട്ഠേ വിഗതസ്നേഹേ സുക്ഖായ ഉത്തരാരണിയാ ഥലേ അഭിമന്ഥമാനം ഭബ്ബോ ജോതിസ്സ അധിഗമായ . തം കിസ്സ ഹേതു. യോനിസോ അഗ്ഗിസ്സ അധിഗമായ. ഏവമേവസ്സ യമിദം ദുക്ഖസമുദയനിരോധമഗ്ഗാനം അവിപരീതധമ്മദേസനം മനസികരോതി – അയം വുച്ചതി യോനിസോ മനസികാരോ.

    Taṃākāro yoniso dvāro vidhi upāyo. Yathā puriso sukkhe kaṭṭhe vigatasnehe sukkhāya uttarāraṇiyā thale abhimanthamānaṃ bhabbo jotissa adhigamāya . Taṃ kissa hetu. Yoniso aggissa adhigamāya. Evamevassa yamidaṃ dukkhasamudayanirodhamaggānaṃ aviparītadhammadesanaṃ manasikaroti – ayaṃ vuccati yoniso manasikāro.

    യഥാ തിസ്സോ ഉപമാ പുബ്ബേ അസ്സുതാ ച അസ്സുതപുബ്ബാ ച പടിഭന്തി. യോ ഹി കോചി കാമേസു അവീതരാഗോതി…പേ॰… ദുവേ ഉപമാ അയോനിസോ കാതബ്ബാ പച്ഛിമേസു വുത്തം. തത്ഥ യോ ച പരതോ ഘോസോ യോ ച അജ്ഝത്തം യോനിസോ മനസികാരോ – ഇമേ ദ്വേ പച്ചയാ. പരതോ ഘോസേന യാ ഉപ്പജ്ജതി പഞ്ഞാ – അയം വുച്ചതി സുതമയീ പഞ്ഞാ. യാ അജ്ഝത്തം യോനിസോ മനസികാരേന ഉപ്പജ്ജതി പഞ്ഞാ – അയം വുച്ചതി ചിന്താമയീ പഞ്ഞാതി. ഇമാ ദ്വേ പഞ്ഞാ വേദിതബ്ബാ. പുരിമകാ ച ദ്വേ പച്ചയാ. ഇമേ ദ്വേ ഹേതൂ ദ്വേ പച്ചയാ സാവകസ്സ സമ്മാദിട്ഠിയാ ഉപ്പാദായ.

    Yathā tisso upamā pubbe assutā ca assutapubbā ca paṭibhanti. Yo hi koci kāmesu avītarāgoti…pe… duve upamā ayoniso kātabbā pacchimesu vuttaṃ. Tattha yo ca parato ghoso yo ca ajjhattaṃ yoniso manasikāro – ime dve paccayā. Parato ghosena yā uppajjati paññā – ayaṃ vuccati sutamayī paññā. Yā ajjhattaṃ yoniso manasikārena uppajjati paññā – ayaṃ vuccati cintāmayī paññāti. Imā dve paññā veditabbā. Purimakā ca dve paccayā. Ime dve hetū dve paccayā sāvakassa sammādiṭṭhiyā uppādāya.

    . തത്ഥ പരതോ ഘോസസ്സ സച്ചാനുസന്ധിസ്സ ദേസിതസ്സ അത്ഥം അവിജാനന്തോ അത്ഥപ്പടിസംവേദീ ഭവിസ്സതീതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. ന ച അത്ഥപ്പടിസംവേദീ യോനിസോ മനസികരിസ്സതീതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. പരതോ ഘോസസ്സ സച്ചാനുസന്ധിസ്സ ദേസിതസ്സ അത്ഥം വിജാനന്തോ അത്ഥപ്പടിസംവേദീ ഭവിസ്സതീതി ഠാനമേതം വിജ്ജതി. അത്ഥപ്പടിസംവേദീ ച യോനിസോ മനസികരിസ്സതീതി ഠാനമേതം വിജ്ജതി. ഏസ ഹേതു ഏതം ആരമ്മണം ഏസോ ഉപായോ സാവകസ്സ നിയ്യാനസ്സ, നത്ഥഞ്ഞോ. സോയം ന ച സുത്തസ്സ അത്ഥവിജാനനായ സഹ യുത്തോ നാപി ഘോസാനുയോഗേന പരതോ ഘോസസ്സ അത്ഥം അവിജാനന്തേന സക്കാ ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം അലമരിയഞാണദസ്സനം അധിഗന്തും, തസ്മാ നിബ്ബായിതുകാമേന സുതമയേന അത്ഥാ പരിയേസിതബ്ബാ. തത്ഥ പരിയേസനായ അയം അനുപുബ്ബീ ഭവതി സോളസ ഹാരാ, പഞ്ച നയാ, അട്ഠാരസ മൂലപദാനി.

    3. Tattha parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ avijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Na ca atthappaṭisaṃvedī yoniso manasikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Parato ghosassa saccānusandhissa desitassa atthaṃ vijānanto atthappaṭisaṃvedī bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Atthappaṭisaṃvedī ca yoniso manasikarissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Esa hetu etaṃ ārammaṇaṃ eso upāyo sāvakassa niyyānassa, natthañño. Soyaṃ na ca suttassa atthavijānanāya saha yutto nāpi ghosānuyogena parato ghosassa atthaṃ avijānantena sakkā uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanaṃ adhigantuṃ, tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā. Tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā, pañca nayā, aṭṭhārasa mūlapadāni.

    തത്ഥായം ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tatthāyaṃ uddānagāthā

    സോളസഹാരാ നേത്തീ, പഞ്ചനയാ സാസനസ്സ പരിയേട്ഠി;

    Soḷasahārā nettī, pañcanayā sāsanassa pariyeṭṭhi;

    അട്ഠാരസമൂലപദാ, കച്ചായനഗോത്തനിദ്ദിട്ഠാ.

    Aṭṭhārasamūlapadā, kaccāyanagottaniddiṭṭhā.

    . തത്ഥ കതമേ സോളസഹാരാ?

    4. Tattha katame soḷasahārā?

    ദേസനാ വിചയോ യുത്തി പദട്ഠാനം ലക്ഖണം ചതുബ്യൂഹോ ആവട്ടോ വിഭത്തി പരിവത്തനോ വേവചനോ പഞ്ഞത്തി ഓതരണോ സോധനോ അധിട്ഠാനോ പരിക്ഖാരോ സമാരോപനോ – ഇമേ സോളസ ഹാരാ.

    Desanā vicayo yutti padaṭṭhānaṃ lakkhaṇaṃ catubyūho āvaṭṭo vibhatti parivattano vevacano paññatti otaraṇo sodhano adhiṭṭhāno parikkhāro samāropano – ime soḷasa hārā.

    തത്ഥ ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tattha uddānagāthā

    ദേസനാ വിചയോ യുത്തി, പദട്ഠാനോ ച ലക്ഖണോ 3;

    Desanā vicayo yutti, padaṭṭhāno ca lakkhaṇo 4;

    ചതുബ്യൂഹോ ച ആവട്ടോ, വിഭത്തി പരിവത്തനോ.

    Catubyūho ca āvaṭṭo, vibhatti parivattano.

    വേവചനോ ച പഞ്ഞത്തി, ഓതരണോ ച സോധനോ;

    Vevacano ca paññatti, otaraṇo ca sodhano;

    അധിട്ഠാനോ പരിക്ഖാരോ, സമാരോപനോ സോളസോ – 5;

    Adhiṭṭhāno parikkhāro, samāropano soḷaso – 6;

    . തത്ഥ കതമേ പഞ്ച നയാ?

    5. Tattha katame pañca nayā?

    നന്ദിയാവട്ടോ തിപുക്ഖലോ സീഹവിക്കീളിതോ ദിസാലോചനോ അങ്കുസോതി.

    Nandiyāvaṭṭo tipukkhalo sīhavikkīḷito disālocano aṅkusoti.

    തത്ഥ ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tattha uddānagāthā

    പഠമോ നന്ദിയാവട്ടോ, ദുതിയോ ച തിപുക്ഖലോ;

    Paṭhamo nandiyāvaṭṭo, dutiyo ca tipukkhalo;

    സീഹവിക്കീളിതോ നാമ, തതിയോ ഹോതി സോ നയോ.

    Sīhavikkīḷito nāma, tatiyo hoti so nayo.

    ദിസാലോചനമാഹംസു, ചതുത്ഥോ നയലഞ്ജകോ;

    Disālocanamāhaṃsu, catuttho nayalañjako;

    പഞ്ചമോ അങ്കുസോ നാമ 7, സബ്ബേ പഞ്ച നയാ ഗതാ.

    Pañcamo aṅkuso nāma 8, sabbe pañca nayā gatā.

    . തത്ഥ കതമാനി അട്ഠാരസ മൂലപദാനി?

    6. Tattha katamāni aṭṭhārasa mūlapadāni?

    അവിജ്ജാ തണ്ഹാ ലോഭോ ദോസോ മോഹോ സുഭസഞ്ഞാ സുഖസഞ്ഞാ നിച്ചസഞ്ഞാ അത്തസഞ്ഞാ സമഥോ വിപസ്സനാ അലോഭോ അദോസോ അമോഹോ അസുഭസഞ്ഞാ ദുക്ഖസഞ്ഞാ അനിച്ചസഞ്ഞാ അനത്തസഞ്ഞാ, ഇമാനി അട്ഠാരസ മൂലപദാനി. തത്ഥ നവ പദാനി അകുസലാനി യത്ഥ സബ്ബം അകുസലം സമോസരതി. നവ പദാനി കുസലാനി യത്ഥ സബ്ബം കുസലം സമോസരതി.

    Avijjā taṇhā lobho doso moho subhasaññā sukhasaññā niccasaññā attasaññā samatho vipassanā alobho adoso amoho asubhasaññā dukkhasaññā aniccasaññā anattasaññā, imāni aṭṭhārasa mūlapadāni. Tattha nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati. Nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati.

    കതമാനി നവ പദാനി അകുസലാനി യത്ഥ സബ്ബം അകുസലം സമോസരതി?

    Katamāni nava padāni akusalāni yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati?

    അവിജ്ജാ യാവ അത്തസഞ്ഞാ, ഇമാനി നവ പദാനി അകുസലാനി, യത്ഥ സബ്ബം അകുസലം സമോസരതി.

    Avijjā yāva attasaññā, imāni nava padāni akusalāni, yattha sabbaṃ akusalaṃ samosarati.

    കതമാനി നവ പദാനി കുസലാനി യത്ഥ സബ്ബം കുസലം സമോസരതി?

    Katamāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati?

    സമഥോ യാവ അനത്തസഞ്ഞാ, ഇമാനി നവ പദാനി കുസലാനി യത്ഥ സബ്ബം കുസലം സമോസരതി. ഇമാനി അട്ഠാരസ മൂലപദാനി.

    Samatho yāva anattasaññā, imāni nava padāni kusalāni yattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati. Imāni aṭṭhārasa mūlapadāni.

    തത്ഥ ഇമാ ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tattha imā uddānagāthā

    തണ്ഹാ ച അവിജ്ജാ ലോഭോ, ദോസോ തഥേവ മോഹോ ച;

    Taṇhā ca avijjā lobho, doso tatheva moho ca;

    ചത്താരോ ച വിപല്ലാസാ, കിലേസഭൂമി നവ പദാനി.

    Cattāro ca vipallāsā, kilesabhūmi nava padāni.

    യേ ച സതിപട്ഠാനാ സമഥോ, വിപസ്സനാ കുസലമൂലം;

    Ye ca satipaṭṭhānā samatho, vipassanā kusalamūlaṃ;

    ഏതം സബ്ബം കുസലം, ഇന്ദ്രിയഭൂമി നവപദാനി.

    Etaṃ sabbaṃ kusalaṃ, indriyabhūmi navapadāni.

    സബ്ബം കുസലം നവഹി പദേഹി യുജ്ജതി, നവഹി ചേവ അകുസലം;

    Sabbaṃ kusalaṃ navahi padehi yujjati, navahi ceva akusalaṃ;

    ഏകകേ നവ മൂലപദാനി, ഉഭയതോ അട്ഠാരസ മൂലപദാനി.

    Ekake nava mūlapadāni, ubhayato aṭṭhārasa mūlapadāni.

    ഇമേസം അട്ഠാരസന്നം മൂലപദാനം യാനി നവ പദാനി അകുസലാനി, അയം ദുക്ഖസമുദയോ; യാനി നവ പദാനി കുസലാനി, അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ. ഇതി സമുദയസ്സ ദുക്ഖം ഫലം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ നിരോധം ഫലം. ഇമാനി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി ഭഗവതാ ബാരാണസിയം ദേസിതാനി.

    Imesaṃ aṭṭhārasannaṃ mūlapadānaṃ yāni nava padāni akusalāni, ayaṃ dukkhasamudayo; yāni nava padāni kusalāni, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Iti samudayassa dukkhaṃ phalaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya nirodhaṃ phalaṃ. Imāni cattāri ariyasaccāni bhagavatā bārāṇasiyaṃ desitāni.

    . തത്ഥ ദുക്ഖസ്സ അരിയസച്ചസ്സ അപരിമാണാനി അക്ഖരാനി പദാനി ബ്യഞ്ജനാനി ആകാരാനി നിരുത്തിയോ നിദ്ദേസാ ദേസിതാ ഏതസ്സേവത്ഥസ്സ സങ്കാസനായ പകാസനായ വിവരണായ വിഭജനായ ഉത്താനീകമ്മതായ പഞ്ഞാപനായാതി യാ ഏവം സബ്ബേസം സച്ചാനം. ഇതി ഏകമേകം സച്ചം അപരിമാണേഹി അക്ഖരപദബ്യഞ്ജനആകാരനിരുത്തിനിദ്ദേസേഹി പരിയേസിതബ്ബം, തഞ്ച ബ്യഞ്ജനം അത്ഥപുഥുത്തേന പന അത്ഥേവ ബ്യഞ്ജനപുഥുത്തേന.

    7. Tattha dukkhassa ariyasaccassa aparimāṇāni akkharāni padāni byañjanāni ākārāni niruttiyo niddesā desitā etassevatthassa saṅkāsanāya pakāsanāya vivaraṇāya vibhajanāya uttānīkammatāya paññāpanāyāti yā evaṃ sabbesaṃ saccānaṃ. Iti ekamekaṃ saccaṃ aparimāṇehi akkharapadabyañjanaākāraniruttiniddesehi pariyesitabbaṃ, tañca byañjanaṃ atthaputhuttena pana attheva byañjanaputhuttena.

    യോ ഹി കോചി സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ഏവം വദേയ്യ ‘‘അഹം ഇദം ദുക്ഖം പച്ചക്ഖായ അഞ്ഞം ദുക്ഖം പഞ്ഞപേസ്സാമീ’’തി തസ്സ തം വാചാവത്ഥുകമേവസ്സ പുച്ഛിതോ ച ന സമ്പായിസ്സതി. ഏവം സച്ചാനി. യഞ്ച രത്തിം ഭഗവാ അഭിസമ്ബുദ്ധോ, യഞ്ച രത്തിം അനുപാദായ പരിനിബ്ബുതോ, ഏത്ഥന്തരേ യം കിഞ്ചി ഭഗവതാ ഭാസിതം സുത്തം ഗേയ്യം വേയ്യാകരണം ഗാഥാ ഉദാനം ഇതിവുത്തകം ജാതകം അബ്ഭുതധമ്മം വേദല്ലം, സബ്ബം തം ധമ്മചക്കം പവത്തിതം. ന കിഞ്ചി ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ധമ്മദേസനായ ധമ്മചക്കതോ ബഹിദ്ധാ, തസ്സ സബ്ബം സുത്തം അരിയധമ്മേസു പരിയേസിതബ്ബം. തത്ഥ പരിഗ്ഗണ്ഹനായ ആലോകസഭാനി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി ഥാവരാനി ഇമാനി.

    Yo hi koci samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃ vadeyya ‘‘ahaṃ idaṃ dukkhaṃ paccakkhāya aññaṃ dukkhaṃ paññapessāmī’’ti tassa taṃ vācāvatthukamevassa pucchito ca na sampāyissati. Evaṃ saccāni. Yañca rattiṃ bhagavā abhisambuddho, yañca rattiṃ anupādāya parinibbuto, etthantare yaṃ kiñci bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, sabbaṃ taṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ. Na kiñci buddhānaṃ bhagavantānaṃ dhammadesanāya dhammacakkato bahiddhā, tassa sabbaṃ suttaṃ ariyadhammesu pariyesitabbaṃ. Tattha pariggaṇhanāya ālokasabhāni cattāri ariyasaccāni thāvarāni imāni.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖം? ജാതി ജരാ ബ്യാധി മരണം സംഖിത്തേന പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ ദുക്ഖാ. തത്ഥായം ലക്ഖണനിദ്ദേസോ, പാതുഭാവലക്ഖണാ ജാതി, പരിപാകലക്ഖണാ ജരാ, ദുക്ഖദുക്ഖതാലക്ഖണോ ബ്യാധി, ചുതിലക്ഖണം മരണം, പിയവിപ്പയോഗവിപരിണാമപരിതാപനലക്ഖണോ സോകോ, ലാലപ്പനലക്ഖണോ പരിദേവോ, കായസമ്പീളനലക്ഖണം ദുക്ഖം, ചിത്തസമ്പീളനലക്ഖണം ദോമനസ്സം, കിലേസപരിദഹനലക്ഖണോ ഉപായാസോ, അമനാപസമോധാനലക്ഖണോ അപ്പിയസമ്പയോഗോ, മനാപവിനാഭാവലക്ഖണോ പിയവിപ്പയോഗോ, അധിപ്പായവിവത്തനലക്ഖണോ അലാഭോ, അപരിഞ്ഞാലക്ഖണാ പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ, പരിപാകചുതിലക്ഖണം ജരാമരണം, പാതുഭാവചുതിലക്ഖണം ചുതോപപത്തി, പടിസന്ധിനിബ്ബത്തനലക്ഖണോ സമുദയോ, സമുദയപരിജഹനലക്ഖണോ നിരോധോ, അനുസയസമുച്ഛേദലക്ഖണോ മഗ്ഗോ. ബ്യാധിലക്ഖണം ദുക്ഖം, സഞ്ജാനനലക്ഖണോ സമുദയോ, നിയ്യാനികലക്ഖണോ മഗ്ഗോ, സന്തിലക്ഖണോ നിരോധോ. അപ്പടിസന്ധിഭാവനിരോധലക്ഖണാ അനുപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു, ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച, ദുക്ഖഞ്ച നിരോധോ ച, ദുക്ഖഞ്ച മഗ്ഗോ ച, സമുദയോ ച ദുക്ഖഞ്ച, സമുദയോ ച നിരോധോ ച, സമുദയോ ച മഗ്ഗോ ച, നിരോധോ ച സമുദയോ ച, നിരോധോ ച ദുക്ഖഞ്ച, നിരോധോ ച മഗ്ഗോ ച, മഗ്ഗോ ച നിരോധോ ച, മഗ്ഗോ ച സമുദയോ ച, മഗ്ഗോ ച ദുക്ഖഞ്ച.

    Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti jarā byādhi maraṇaṃ saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā. Tatthāyaṃ lakkhaṇaniddeso, pātubhāvalakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, dukkhadukkhatālakkhaṇo byādhi, cutilakkhaṇaṃ maraṇaṃ, piyavippayogavipariṇāmaparitāpanalakkhaṇo soko, lālappanalakkhaṇo paridevo, kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, kilesaparidahanalakkhaṇo upāyāso, amanāpasamodhānalakkhaṇo appiyasampayogo, manāpavinābhāvalakkhaṇo piyavippayogo, adhippāyavivattanalakkhaṇo alābho, apariññālakkhaṇā pañcupādānakkhandhā, paripākacutilakkhaṇaṃ jarāmaraṇaṃ, pātubhāvacutilakkhaṇaṃ cutopapatti, paṭisandhinibbattanalakkhaṇo samudayo, samudayaparijahanalakkhaṇo nirodho, anusayasamucchedalakkhaṇo maggo. Byādhilakkhaṇaṃ dukkhaṃ, sañjānanalakkhaṇo samudayo, niyyānikalakkhaṇo maggo, santilakkhaṇo nirodho. Appaṭisandhibhāvanirodhalakkhaṇā anupādisesā nibbānadhātu, dukkhañca samudayo ca, dukkhañca nirodho ca, dukkhañca maggo ca, samudayo ca dukkhañca, samudayo ca nirodho ca, samudayo ca maggo ca, nirodho ca samudayo ca, nirodho ca dukkhañca, nirodho ca maggo ca, maggo ca nirodho ca, maggo ca samudayo ca, maggo ca dukkhañca.

    . തത്ഥിമാനി സുത്താനി.

    8. Tatthimāni suttāni.

    ‘‘യമേകരത്തിം 9 പഠമം, ഗബ്ഭേ വസതി മാണവോ;

    ‘‘Yamekarattiṃ 10 paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;

    അബ്ഭുട്ഠിതോവ സോ യാതി, സ ഗച്ഛം ന നിവത്തതീ’’തി.

    Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattatī’’ti.

    അട്ഠിമാ, ആനന്ദ, ദാനുപപത്തിയോ ഏകുത്തരികേ സുത്തം – അയം ജാതി.

    Aṭṭhimā, ānanda, dānupapattiyo ekuttarike suttaṃ – ayaṃ jāti.

    തത്ഥ കതമാ ജരാ?

    Tattha katamā jarā?

    അചരിത്വാ 11 ബ്രഹ്മചരിയം, അലദ്ധാ യോബ്ബനേ ധനം;

    Acaritvā 12 brahmacariyaṃ, aladdhā yobbane dhanaṃ;

    ജിണ്ണകോഞ്ചാവ ഝായന്തി, ഖീണമച്ഛേവ പല്ലലേ.

    Jiṇṇakoñcāva jhāyanti, khīṇamaccheva pallale.

    പഞ്ച പുബ്ബനിമിത്താനി ദേവേസു – അയം ജരാ.

    Pañca pubbanimittāni devesu – ayaṃ jarā.

    തത്ഥ കതമോ ബ്യാധി?

    Tattha katamo byādhi?

    സാമം തേന കുതോ രാജ, തുവമ്പി ജരായന്തി വേദേസി;

    Sāmaṃ tena kuto rāja, tuvampi jarāyanti vedesi;

    ഖത്തിയ കമ്മസ്സ ഫലോ, ലോകോ ന ഹി കമ്മം പനയതി.

    Khattiya kammassa phalo, loko na hi kammaṃ panayati.

    തയോ ഗിലാനാ – അയം ബ്യാധി.

    Tayo gilānā – ayaṃ byādhi.

    തത്ഥ കതമം മരണം?

    Tattha katamaṃ maraṇaṃ?

    യഥാപി 13 കുമ്ഭകാരസ്സ, കതം മത്തികഭാജനം;

    Yathāpi 14 kumbhakārassa, kataṃ mattikabhājanaṃ;

    ഖുദ്ദകഞ്ച മഹന്തഞ്ച, യം പക്കം യഞ്ച ആമകം;

    Khuddakañca mahantañca, yaṃ pakkaṃ yañca āmakaṃ;

    സബ്ബം ഭേദനപരിയന്തം, ഏവം മച്ചാന ജീവിതം.

    Sabbaṃ bhedanapariyantaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.

    മമായിതേ പസ്സഥ ഫന്ദമാനേ 15, മച്ഛേവ അപ്പോദകേ ഖീണസോതേ;

    Mamāyite passatha phandamāne 16, maccheva appodake khīṇasote;

    ഏതമ്പി ദിസ്വാ അമമോ ചരേയ്യ, ഭവേസു ആസത്തിമകുബ്ബമാനോ.

    Etampi disvā amamo careyya, bhavesu āsattimakubbamāno.

    ഉദകപ്പനസുത്തം – ഇദം മരണം.

    Udakappanasuttaṃ – idaṃ maraṇaṃ.

    തത്ഥ കതമോ സോകോ?

    Tattha katamo soko?

    ഇധ സോചതി പേച്ച സോചതി, പാപകാരീ ഉഭയത്ഥ സോചതി;

    Idha socati pecca socati, pāpakārī ubhayattha socati;

    സോ സോചതി സോ വിഹഞ്ഞതി, ദിസ്വാ കമ്മകിലിട്ഠമത്തനോ 17.

    So socati so vihaññati, disvā kammakiliṭṭhamattano 18.

    തീണി ദുച്ചരിതാനി – അയം സോകോ.

    Tīṇi duccaritāni – ayaṃ soko.

    തത്ഥ കതമോ പരിദേവോ?

    Tattha katamo paridevo?

    കാമേസു 19 ഗിദ്ധാ പസുതാ പമൂള്ഹാ, അവദാനിയാ തേ വിസമേ നിവിട്ഠാ;

    Kāmesu 20 giddhā pasutā pamūḷhā, avadāniyā te visame niviṭṭhā;

    ദുക്ഖൂപനീതാ പരിദേവയന്തി, കിംസു ഭവിസ്സാമ ഇതോ ചുതാസേ.

    Dukkhūpanītā paridevayanti, kiṃsu bhavissāma ito cutāse.

    തിസ്സോ വിപത്തിയോ – അയം പരിദേവോ.

    Tisso vipattiyo – ayaṃ paridevo.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖം?

    Tattha katamaṃ dukkhaṃ?

    സതം ആസി അയോസങ്കൂ 21, സബ്ബേ പച്ചത്തവേദനാ;

    Sataṃ āsi ayosaṅkū 22, sabbe paccattavedanā;

    ജലിതാ ജാതവേദാവ, അച്ചിസങ്ഘസമാകുലാ.

    Jalitā jātavedāva, accisaṅghasamākulā.

    മഹാ വത സോ പരിളാഹോ 23 സംയുത്തകേ സുത്തം സച്ചസംയുത്തേസു – ഇദം ദുക്ഖം.

    Mahā vata so pariḷāho 24 saṃyuttake suttaṃ saccasaṃyuttesu – idaṃ dukkhaṃ.

    തത്ഥ കതമം ദോമനസ്സം?

    Tattha katamaṃ domanassaṃ?

    സങ്കപ്പേഹി പരേതോ 25 സോ, കപണോ വിയ ഝായതി;

    Saṅkappehi pareto 26 so, kapaṇo viya jhāyati;

    സുത്വാ പരേസം നിഗ്ഘോസം, മങ്കു ഹോതി തഥാവിധോ.

    Sutvā paresaṃ nigghosaṃ, maṅku hoti tathāvidho.

    ദ്വേമേ തപനീയാ ധമ്മാ – ഇദം ദോമനസ്സം.

    Dveme tapanīyā dhammā – idaṃ domanassaṃ.

    തത്ഥ കതമോ ഉപായാസോ?

    Tattha katamo upāyāso?

    കമ്മാരാനം യഥാ ഉക്കാ, അന്തോ ഡയ്ഹതി നോ ബഹി;

    Kammārānaṃ yathā ukkā, anto ḍayhati no bahi;

    ഏവം ഡയ്ഹതി മേ ഹദയം, സുത്വാ നിബ്ബത്തമമ്ബുജം.

    Evaṃ ḍayhati me hadayaṃ, sutvā nibbattamambujaṃ.

    തയോ അഗ്ഗീ – അയം ഉപായാസോ.

    Tayo aggī – ayaṃ upāyāso.

    തത്ഥ കതമോ അപ്പിയസമ്പയോഗോ?

    Tattha katamo appiyasampayogo?

    അയസാവ 27 മലം സമുട്ഠിതം, തതുട്ഠായ തമേവ ഖാദതി;

    Ayasāva 28 malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;

    ഏവം അതിധോനചാരിനം, സാനി കമ്മാനി നയന്തി ദുഗ്ഗതിം.

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.

    ദ്വേമേ തഥാഗതം അബ്ഭാചിക്ഖന്തി, ഏകുത്തരികേ സുത്തം ദുകേസു – അയം അപ്പിയസമ്പയോഗോ.

    Dveme tathāgataṃ abbhācikkhanti, ekuttarike suttaṃ dukesu – ayaṃ appiyasampayogo.

    തത്ഥ കതമോ പിയവിപ്പയോഗോ?

    Tattha katamo piyavippayogo?

    സുപിനേന യഥാപി സങ്ഗതം, പടിബുദ്ധോ പുരിസോ ന പസ്സതി;

    Supinena yathāpi saṅgataṃ, paṭibuddho puriso na passati;

    ഏവമ്പി പിയായിതം 29 ജനം, പേതം കാലങ്കതം 30 ന പസ്സതി.

    Evampi piyāyitaṃ 31 janaṃ, petaṃ kālaṅkataṃ 32 na passati.

    തേ ദേവാ ചവനധമ്മം വിദിത്വാ തീഹി വാചാഹി അനുസാസന്തി. അയം പിയവിപ്പയോഗോ.

    Te devā cavanadhammaṃ viditvā tīhi vācāhi anusāsanti. Ayaṃ piyavippayogo.

    യമ്പിച്ഛം ന ലഭതി, തിസ്സോ മാരധീതരോ;

    Yampicchaṃ na labhati, tisso māradhītaro;

    തസ്സ ചേ കാമയാനസ്സ 33, ഛന്ദജാതസ്സ ജന്തുനോ;

    Tassa ce kāmayānassa 34, chandajātassa jantuno;

    തേ കാമാ പരിഹായന്തി, സല്ലവിദ്ധോവ രുപ്പതി.

    Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.

    സംഖിത്തേന പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ ദുക്ഖാ.

    Saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.

    ചക്ഖു സോതഞ്ച ഘാനഞ്ച, ജിവ്ഹാ കായോ തതോ മനം;

    Cakkhu sotañca ghānañca, jivhā kāyo tato manaṃ;

    ഏതേ ലോകാമിസാ ഘോരാ, യത്ഥ സത്താ പുഥുജ്ജനാ.

    Ete lokāmisā ghorā, yattha sattā puthujjanā.

    പഞ്ചിമേ ഭിക്ഖവേ ഖന്ധാ – ഇദം ദുക്ഖം.

    Pañcime bhikkhave khandhā – idaṃ dukkhaṃ.

    തത്ഥ കതമാ ജരാ ച മരണഞ്ച?

    Tattha katamā jarā ca maraṇañca?

    അപ്പം വത ജീവിതം ഇദം, ഓരം വസ്സസതാപി മീയതേ 35;

    Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ, oraṃ vassasatāpi mīyate 36;

    അഥ വാപി അകിച്ഛം ജീവിതം, അഥ ഖോ സോ ജരസാപി മീയതേ.

    Atha vāpi akicchaṃ jīvitaṃ, atha kho so jarasāpi mīyate.

    സംയുത്തകേ പസേനദിസംയുത്തകേ സുത്തം അയ്യികാ മേ കാലങ്കതാ – അയം ജരാ ച മരണഞ്ച.

    Saṃyuttake pasenadisaṃyuttake suttaṃ ayyikā me kālaṅkatā – ayaṃ jarā ca maraṇañca.

    തത്ഥ കതമാ ചുതി ച ഉപപത്തി ച?

    Tattha katamā cuti ca upapatti ca?

    ‘‘സബ്ബേ സത്താ മരിസ്സന്തി, മരണന്തം ഹി ജീവിതം;

    ‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ;

    യഥാകമ്മം ഗമിസ്സന്തി, അത്തകമ്മഫലൂപഗാ’’തി 37. –

    Yathākammaṃ gamissanti, attakammaphalūpagā’’ti 38. –

    അയം ചുതി ച ഉപപത്തി ച.

    Ayaṃ cuti ca upapatti ca.

    ഇമേഹി സുത്തേഹി ഏകസദിസേഹി ച അഞ്ഞേഹി നവവിധം സുത്തം തം അനുപവിട്ഠേഹി ലക്ഖണതോ ദുക്ഖം ഞത്വാ സാധാരണഞ്ച അസാധാരണഞ്ച ദുക്ഖം അരിയസച്ചം നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഗാഥാഹി ഗാഥാ അനുമിനിതബ്ബാ, ബ്യാകരണേഹി വാ ബ്യാകരണം – ഇദം ദുക്ഖം.

    Imehi suttehi ekasadisehi ca aññehi navavidhaṃ suttaṃ taṃ anupaviṭṭhehi lakkhaṇato dukkhaṃ ñatvā sādhāraṇañca asādhāraṇañca dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi vā byākaraṇaṃ – idaṃ dukkhaṃ.

    . തത്ഥ കതമോ ദുക്ഖസമുദയോ?

    9. Tattha katamo dukkhasamudayo?

    കാമേസു സത്താ കാമസങ്ഗസത്താ 39, സംയോജനേ വജ്ജമപസ്സമാനാ;

    Kāmesu sattā kāmasaṅgasattā 40, saṃyojane vajjamapassamānā;

    ന ഹി ജാതു സംയോജനസങ്ഗസത്താ, ഓഘം തരേയ്യും വിപുലം മഹന്തം.

    Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ.

    ചത്താരോ ആസവാ സുത്തം – അയം ദുക്ഖസമുദയോ.

    Cattāro āsavā suttaṃ – ayaṃ dukkhasamudayo.

    തത്ഥ കതമോ ദുക്ഖനിരോധോ?

    Tattha katamo dukkhanirodho?

    യമ്ഹി ന മായാ വസതീ ന മാനോ,

    Yamhi na māyā vasatī na māno,

    യോ വീതലോഭോ അമമോ നിരാസോ,

    Yo vītalobho amamo nirāso,

    പനുണ്ണകോധോ 41 അഭിനിബ്ബുതത്തോ;

    Panuṇṇakodho 42 abhinibbutatto;

    സോ ബ്രാഹ്മണോ സോ സമണോ സ ഭിക്ഖു.

    So brāhmaṇo so samaṇo sa bhikkhu.

    ദ്വേമാ വിമുത്തിയോ, രാഗവിരാഗാ ച ചേതോവിമുത്തി; അവിജ്ജാവിരാഗാ ച പഞ്ഞാവിമുത്തി – അയം നിരോധോ.

    Dvemā vimuttiyo, rāgavirāgā ca cetovimutti; avijjāvirāgā ca paññāvimutti – ayaṃ nirodho.

    തത്ഥ കതമോ മഗ്ഗോ?

    Tattha katamo maggo?

    ഏസേവ മഗ്ഗോ നത്ഥഞ്ഞോ, ദസ്സനസ്സ വിസുദ്ധിയാ;

    Eseva maggo natthañño, dassanassa visuddhiyā;

    അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, മാരസ്സേതം പമോഹനം.

    Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, mārassetaṃ pamohanaṃ.

    സത്തിമേ, ഭിക്ഖവേ, ബോജ്ഝങ്ഗാ – അയം മഗ്ഗോ.

    Sattime, bhikkhave, bojjhaṅgā – ayaṃ maggo.

    തത്ഥ കതമാനി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി?

    Tattha katamāni cattāri ariyasaccāni?

    ‘‘യേ ധമ്മാ 43 ഹേതുപ്പഭവാ, തേസം ഹേതും തഥാഗതോ ആഹ;

    ‘‘Ye dhammā 44 hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āha;

    തേസഞ്ച യോ നിരോധോ, ഏവംവാദീ മഹാസമണോ’’തി.

    Tesañca yo nirodho, evaṃvādī mahāsamaṇo’’ti.

    ഹേതുപ്പഭവാ ധമ്മാ ദുക്ഖം, ഹേതുസമുദയോ, യം ഭഗവതോ വചനം. അയം ധമ്മോ യോ നിരോധോ, യേ ഹി കേചി സംയോജനിയേസു ധമ്മേസു അസ്സദാനുപസ്സിനോ വിഹരന്തി. കിലേസാ തണ്ഹാ പവഡ്ഢതി, തണ്ഹാപച്ചയാ ഉപാദാനം…പേ॰… ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി. തത്ഥ യം സംയോജനം – അയം സമുദയോ. യേ സംയോജനിയാ ധമ്മാ യേ ച സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി – ഇദം ദുക്ഖം. യാ സംയോജനിയേസു ധമ്മേസു ആദീനവാനുപസ്സനാ – അയം മഗ്ഗോ. പരിമുച്ചതി ജാതിയാ ജരായ ബ്യാധീഹി മരണേഹി സോകേഹി പരിദേവേഹി യാവ ഉപായാസേഹി – ഇദം നിബ്ബാനം. ഇമാനി ചത്താരി സച്ചാനി.

    Hetuppabhavā dhammā dukkhaṃ, hetusamudayo, yaṃ bhagavato vacanaṃ. Ayaṃ dhammo yo nirodho, ye hi keci saṃyojaniyesu dhammesu assadānupassino viharanti. Kilesā taṇhā pavaḍḍhati, taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ – ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā ye ca sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – idaṃ dukkhaṃ. Yā saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassanā – ayaṃ maggo. Parimuccati jātiyā jarāya byādhīhi maraṇehi sokehi paridevehi yāva upāyāsehi – idaṃ nibbānaṃ. Imāni cattāri saccāni.

    തത്ഥ കതമാ അനുപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു?

    Tattha katamā anupādisesā nibbānadhātu?

    അത്ഥങ്ഗതസ്സ ന പമാണമത്ഥി, തം ഹി വാ നത്ഥി യേന നം പഞ്ഞപേയ്യ;

    Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, taṃ hi vā natthi yena naṃ paññapeyya;

    സബ്ബസങ്ഗാനം സമൂഹതത്താ വിദൂ, സിതാ വാദസതസ്സു 45 സബ്ബേ.

    Sabbasaṅgānaṃ samūhatattā vidū, sitā vādasatassu 46 sabbe.

    സംയുത്തകേ ഗോധികസംയുത്തം.

    Saṃyuttake godhikasaṃyuttaṃ.

    ഇമാനി അസാധാരണാനി സുത്താനി. യഹിം യഹിം സച്ചാനി നിദ്ദിട്ഠാനി, തഹിം തഹിം സച്ചലക്ഖണതോ ഓതാരേത്വാ 47 അപരിമാണേഹി ബ്യഞ്ജനേഹി സോ അത്ഥോ പരിയേസിതബ്ബോ. തത്ഥ അത്ഥാനുപരിവത്തി ബ്യഞ്ജനേന പുന ബ്യഞ്ജനാനുപരിവത്തി അത്ഥേന തസ്സ ഏകമേകസ്സ അപരിമാണാനി ബ്യഞ്ജനാനി ഇമേഹി സുത്തേഹി യഥാനിക്ഖിത്തേഹി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി നിദ്ദിസിതബ്ബാനി. പഞ്ചനികായേ അനുപവിട്ഠാഹി ഗാഥാഹി ഗാഥാ അനുമിനിതബ്ബാ, ബ്യാകരണേന ബ്യാകരണം. ഇമാനി അസാധാരണാനി സുത്താനി.

    Imāni asādhāraṇāni suttāni. Yahiṃ yahiṃ saccāni niddiṭṭhāni, tahiṃ tahiṃ saccalakkhaṇato otāretvā 48 aparimāṇehi byañjanehi so attho pariyesitabbo. Tattha atthānuparivatti byañjanena puna byañjanānuparivatti atthena tassa ekamekassa aparimāṇāni byañjanāni imehi suttehi yathānikkhittehi cattāri ariyasaccāni niddisitabbāni. Pañcanikāye anupaviṭṭhāhi gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇena byākaraṇaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.

    തേസം ഇമാ ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tesaṃ imā uddānagāthā

    യമേകരത്തിം പഠമം, അട്ഠ ദാനൂപപത്തിയോ;

    Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, aṭṭha dānūpapattiyo;

    പഞ്ച പുബ്ബനിമിത്താനി, ഖീണമച്ഛംവ പല്ലലം.

    Pañca pubbanimittāni, khīṇamacchaṃva pallalaṃ.

    സാമം തേന കുതോ രാജ, തയോ ദേവാ ഗിലാനകാ;

    Sāmaṃ tena kuto rāja, tayo devā gilānakā;

    യഥാപി കുമ്ഭകാരസ്സ, യഥാ നദിദകപ്പനം.

    Yathāpi kumbhakārassa, yathā nadidakappanaṃ.

    ഇധ സോചതി പേച്ച സോചതി, തീണി ദുച്ചരിതാനി ച;

    Idha socati pecca socati, tīṇi duccaritāni ca;

    കാമേസു ഗിദ്ധാ പസുതാ, യാവ തിസ്സോ വിപത്തിയോ.

    Kāmesu giddhā pasutā, yāva tisso vipattiyo.

    സതം ആസി 49 അയോസങ്കൂ, പരിളാഹോ മഹത്തരോ;

    Sataṃ āsi 50 ayosaṅkū, pariḷāho mahattaro;

    സങ്കപ്പേഹി പരേതോ സോ, തത്ഥ തപനിയേഹി ച.

    Saṅkappehi pareto so, tattha tapaniyehi ca.

    കമ്മാരാനം യഥാ ഉക്കാ, തയോ അഗ്ഗീ പകാസിതാ;

    Kammārānaṃ yathā ukkā, tayo aggī pakāsitā;

    അയതോ മലമുപ്പന്നം, അബ്ഭക്ഖാനം തഥാഗതേ.

    Ayato malamuppannaṃ, abbhakkhānaṃ tathāgate.

    തിവിധം ദേവാനുസാസന്തി, സുപിനേന സങ്ഗമോ യഥാ;

    Tividhaṃ devānusāsanti, supinena saṅgamo yathā;

    തിസ്സോ ചേവ മാരധീതാ, സല്ലവിദ്ധോവ രുപ്പതി.

    Tisso ceva māradhītā, sallaviddhova ruppati.

    ചക്ഖു സോതഞ്ച ഘാനഞ്ച, പഞ്ചക്ഖന്ധാ പകാസിതാ;

    Cakkhu sotañca ghānañca, pañcakkhandhā pakāsitā;

    അപ്പം വത ജീവിതം ഇദം, അയ്യികാ മേ മഹല്ലികാ.

    Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ, ayyikā me mahallikā.

    സബ്ബേ സത്താ മരിസ്സന്തി, ഉപപത്തി ചുതിചയം;

    Sabbe sattā marissanti, upapatti cuticayaṃ;

    കാമേസു സത്താ പസുതാ, ആസവേഹി ചതൂഹി ച.

    Kāmesu sattā pasutā, āsavehi catūhi ca.

    യമ്ഹി ന മായാ വസതി, ദ്വേമാ ചേതോവിമുത്തിയോ;

    Yamhi na māyā vasati, dvemā cetovimuttiyo;

    ഏസേവ മഗ്ഗോ നത്ഥഞ്ഞോ, ബോജ്ഝങ്ഗാ ച സുദേസിതാ.

    Eseva maggo natthañño, bojjhaṅgā ca sudesitā.

    അത്ഥങ്ഗതസ്സ ന പമാണമത്ഥി, ഗോധികോ പരിനിബ്ബുതോ;

    Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi, godhiko parinibbuto;

    യേ ധമ്മാ ഹേതുപ്പഭവാ, സംയോജനാനുപസ്സിനോ.

    Ye dhammā hetuppabhavā, saṃyojanānupassino.

    ഇമാ ദസ തേസം ഉദ്ദാനഗാഥാ.

    Imā dasa tesaṃ uddānagāthā.

    ൧൦. തത്ഥിമാനി സാധാരണാനി സുത്താനി യേസു സുത്തേസു സാധാരണാനി സച്ചാനി ദേസിതാനി അനുലോമമ്പി പടിലോമമ്പി വോമിസ്സകമ്പി. തത്ഥ അയം ആദി.

    10. Tatthimāni sādhāraṇāni suttāni yesu suttesu sādhāraṇāni saccāni desitāni anulomampi paṭilomampi vomissakampi. Tattha ayaṃ ādi.

    അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ, [അജിതാതി ഭഗവാ]

    Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā]

    വിവിച്ഛാ പമാദാ നപ്പകാസതി;

    Vivicchā pamādā nappakāsati;

    ജപ്പാഭിലേപനം 51 ബ്രൂമി, ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയം.

    Jappābhilepanaṃ 52 brūmi, dukkhamassa mahabbhayaṃ.

    തത്ഥ യാ അവിജ്ജാ ച വിവിച്ഛാ ച, അയം സമുദയോ. യം മഹബ്ഭയം, ഇദം ദുക്ഖം. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി – ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച. ‘‘സംയോജനം സംയോജനിയാ ച ധമ്മാ’’തി സംയുത്തകേ ചിത്തസംയുത്തകേസു ബ്യാകരണം. തത്ഥ യം സംയോജനം, അയം സമുദയോ. യേ സംയോജനിയാ ധമ്മാ, ഇദം ദുക്ഖം. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി – ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച.

    Tattha yā avijjā ca vivicchā ca, ayaṃ samudayo. Yaṃ mahabbhayaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca. ‘‘Saṃyojanaṃ saṃyojaniyā ca dhammā’’ti saṃyuttake cittasaṃyuttakesu byākaraṇaṃ. Tattha yaṃ saṃyojanaṃ, ayaṃ samudayo. Ye saṃyojaniyā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Imāni dve saccāni – dukkhañca samudayo ca.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖഞ്ച നിരോധോ ച?

    Tattha katamaṃ dukkhañca nirodho ca?

    ഉച്ഛിന്നഭവതണ്ഹസ്സ, നേത്തിച്ഛിന്നസ്സ 53 ഭിക്ഖുനോ;

    Ucchinnabhavataṇhassa, netticchinnassa 54 bhikkhuno;

    വിക്ഖീണോ ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.

    Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo.

    യം ചിത്തം, ഇദം ദുക്ഖം. യോ ഭവതണ്ഹായ ഉപച്ഛേദോ, അയം ദുക്ഖനിരോധോ. വിക്ഖീണോ ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോതി നിദ്ദേസോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി – ദുക്ഖഞ്ച നിരോധോ ച. ദ്വേമാ, ഭിക്ഖവേ, വിമുത്തിയോ; രാഗവിരാഗാ ച ചേതോവിമുത്തി, അവിജ്ജാവിരാഗാ ച പഞ്ഞാവിമുത്തി. യം ചിത്തം, ഇദം ദുക്ഖം. യാ വിമുത്തി, അയം നിരോധോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി – ദുക്ഖഞ്ച നിരോധോ ച.

    Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yo bhavataṇhāya upacchedo, ayaṃ dukkhanirodho. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavoti niddeso. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca. Dvemā, bhikkhave, vimuttiyo; rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti. Yaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni – dukkhañca nirodho ca.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖഞ്ച മഗ്ഗോ ച?

    Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca?

    കുമ്ഭൂപമം 55 കായമിമം വിദിത്വാ, നഗരൂപമം ചിത്തമിദം ഠപേത്വാ;

    Kumbhūpamaṃ 56 kāyamimaṃ viditvā, nagarūpamaṃ cittamidaṃ ṭhapetvā;

    യോധേഥ മാരം പഞ്ഞാവുധേന, ജിതഞ്ച രക്ഖേ അനിവേസനോ സിയാ.

    Yodhetha māraṃ paññāvudhena, jitañca rakkhe anivesano siyā.

    തത്ഥ യഞ്ച കുമ്ഭൂപമോ കായോ യഞ്ച നഗരൂപമം ചിത്തം, ഇദം ദുക്ഖം. യം പഞ്ഞാവുധേന മാരം യോധേഥാതി അയം മഗ്ഗോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി. യം, ഭിക്ഖവേ, ന തുമ്ഹാകം, തം പജഹിതബ്ബം. യാ സംയോജനാ, അയം മഗ്ഗോ. യേ തേ ധമ്മാ അനത്തനിയാ പഹാതബ്ബാ, രൂപം യാവ വിഞ്ഞാണം, ഇദം ദുക്ഖഞ്ച മഗ്ഗോ ച.

    Tattha yañca kumbhūpamo kāyo yañca nagarūpamaṃ cittaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ paññāvudhena māraṃ yodhethāti ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahitabbaṃ. Yā saṃyojanā, ayaṃ maggo. Ye te dhammā anattaniyā pahātabbā, rūpaṃ yāva viññāṇaṃ, idaṃ dukkhañca maggo ca.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച നിരോധോ ച?

    Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca nirodho ca?

    യേ കേചി സോകാ പരിദേവിതാ വാ, ദുക്ഖാ ച 57 ലോകസ്മിമനേകരൂപാ;

    Ye keci sokā paridevitā vā, dukkhā ca 58 lokasmimanekarūpā;

    പിയം പടിച്ചപ്പഭവന്തി ഏതേ, പിയേ അസന്തേ ന ഭവന്തി ഏതേ.

    Piyaṃ paṭiccappabhavanti ete, piye asante na bhavanti ete.

    യേ സോകപരിദേവാ, യം ച അനേകരൂപം ദുക്ഖം, യം പേമതോ ഭവതി, ഇദം ദുക്ഖം. യം പേമം, അയം സമുദയോ. യോ തത്ഥ ഛന്ദരാഗവിനയോ പിയസ്സ അകിരിയാ, അയം നിരോധോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി. തിമ്ബരുകോ പരിബ്ബാജകോ പച്ചേതി ‘‘സയംകതം പരംകത’’ന്തി. യഥേസാ വീമംസാ, ഇദം ദുക്ഖം. യാ ഏതേ ദ്വേ അന്തേ അനുപഗമ്മ മജ്ഝിമാ പടിപദാ അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ യാവ ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണം, ഇദമ്പി ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച. വിഞ്ഞാണം നാമരൂപം സളായതനം ഫസ്സോ വേദനാ ഭവോ ജാതി ജരാമരണം, ഇദം ദുക്ഖം. അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാ തണ്ഹാ ഉപാദാനം, അയം സമുദയോ. ഇതി ഇദം സയംകതം വീമംസേയ്യാതി 59 യഞ്ച പടിച്ചസമുപ്പാദേ ദുക്ഖം, ഇദം ഏസോ സമുദയോ നിദ്ദിട്ഠോ. അവിജ്ജാനിരോധാ സങ്ഖാരനിരോധോ ച യാവ ച ജരാമരണനിരോധോതി അയം നിരോധോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച നിരോധോ ച.

    Ye sokaparidevā, yaṃ ca anekarūpaṃ dukkhaṃ, yaṃ pemato bhavati, idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ pemaṃ, ayaṃ samudayo. Yo tattha chandarāgavinayo piyassa akiriyā, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Timbaruko paribbājako pacceti ‘‘sayaṃkataṃ paraṃkata’’nti. Yathesā vīmaṃsā, idaṃ dukkhaṃ. Yā ete dve ante anupagamma majjhimā paṭipadā avijjāpaccayā saṅkhārā yāva jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, idampi dukkhañca samudayo ca. Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti jarāmaraṇaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ, ayaṃ samudayo. Iti idaṃ sayaṃkataṃ vīmaṃseyyāti 60 yañca paṭiccasamuppāde dukkhaṃ, idaṃ eso samudayo niddiṭṭho. Avijjānirodhā saṅkhāranirodho ca yāva ca jarāmaraṇanirodhoti ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni dukkhañca samudayo ca nirodho ca.

    ൧൧. തത്ഥ കതമം ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച മഗ്ഗോ ച?

    11. Tattha katamaṃ dukkhañca samudayo ca maggo ca?

    ‘‘യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി 61 യതോനിദാനം, കാമേസു സോ ജന്തു കഥം നമേയ്യ;

    ‘‘Yo dukkhamaddakkhi 62 yatonidānaṃ, kāmesu so jantu kathaṃ nameyya;

    കാമാ ഹി ലോകേ സങ്ഗാതി ഞത്വാ, തേസം സതീമാ വിനയായ സിക്ഖേ’’തി.

    Kāmā hi loke saṅgāti ñatvā, tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe’’ti.

    യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി, ഇദം ദുക്ഖം. യതോ ഭവതി, അയം സമുദയോ. സന്ദിട്ഠം യതോ ഭവതി യാവ തസ്സ വിനയായ സിക്ഖാ, അയം മഗ്ഗോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി.

    Yo dukkhamaddakkhi, idaṃ dukkhaṃ. Yato bhavati, ayaṃ samudayo. Sandiṭṭhaṃ yato bhavati yāva tassa vinayāya sikkhā, ayaṃ maggo. Imāni tīṇi saccāni.

    ഏകാദസങ്ഗുത്തരേസു ഗോപാലകോപമസുത്തം.

    Ekādasaṅguttaresu gopālakopamasuttaṃ.

    തത്ഥ യാവ രൂപസഞ്ഞുത്താ യഞ്ച സളായതനം യഥാ വണം പടിച്ഛാദേതി യഞ്ച തിത്ഥം യഥാ ച ലഭതി ധമ്മൂപസഞ്ഹിതം ഉളാരം പീതിപാമോജ്ജം ചതുബ്ബിധം ച അത്തഭാവതോ ച വത്ഥു, ഇദം ദുക്ഖം. യാവ ആസാടികം ഹാരേതാ 63 ഹോതി, അയം സമുദയോ. രൂപസഞ്ഞുത്താ ആസാടകഹരണം 64 വണപടിച്ഛാദനം വീഥിഞ്ഞുതാ ഗോചരകുസലഞ്ച, അയം മഗ്ഗോ. അവസേസാ ധമ്മാ അത്ഥി ഹേതൂ അത്ഥി പച്ചയാ അത്ഥി നിസ്സയാ സാവസേസദോഹിതാ അനേകപൂജാ ച കല്യാണമിത്തതപ്പച്ചയാ ധമ്മാ വീഥിഞ്ഞുതാ ച ഹേതു, ഇമാനി തീണി സച്ചാനി.

    Tattha yāva rūpasaññuttā yañca saḷāyatanaṃ yathā vaṇaṃ paṭicchādeti yañca titthaṃ yathā ca labhati dhammūpasañhitaṃ uḷāraṃ pītipāmojjaṃ catubbidhaṃ ca attabhāvato ca vatthu, idaṃ dukkhaṃ. Yāva āsāṭikaṃ hāretā 65 hoti, ayaṃ samudayo. Rūpasaññuttā āsāṭakaharaṇaṃ 66 vaṇapaṭicchādanaṃ vīthiññutā gocarakusalañca, ayaṃ maggo. Avasesā dhammā atthi hetū atthi paccayā atthi nissayā sāvasesadohitā anekapūjā ca kalyāṇamittatappaccayā dhammā vīthiññutā ca hetu, imāni tīṇi saccāni.

    തത്ഥ കതമം ദുക്ഖഞ്ച മഗ്ഗോ ച നിരോധോ ച?

    Tattha katamaṃ dukkhañca maggo ca nirodho ca?

    സതി കായഗതാ ഉപട്ഠിതാ, ഛസു ഫസ്സായതനേസു സംവുതോ 67;

    Sati kāyagatā upaṭṭhitā, chasu phassāyatanesu saṃvuto 68;

    സതതം ഭിക്ഖു സമാഹിതോ, ജഞ്ഞാ 69 നിബ്ബാനമത്തനോ.

    Satataṃ bhikkhu samāhito, jaññā 70 nibbānamattano.

    തത്ഥ യാ ച കായഗതാ സതി യഞ്ച സളായതനം യത്ഥ സബ്ബഞ്ചേതം ദുക്ഖം. യാ ച കായഗതാ സതി യോ ച സീലസംവരോ യോ ച സമാധി യത്ഥ യാ സതി, അയം പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ. സബ്ബമ്പി സീലക്ഖന്ധോ സമാധിക്ഖന്ധോ, അയം മഗ്ഗോ. ഏവംവിഹാരിനാ ഞാതബ്ബം നിബ്ബാനം. അയം നിരോധോ, ഇമാനി തീണി സച്ചാനി. സീലേ പതിട്ഠായ ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച. തത്ഥ യം ചിത്തസഹജാതാ ധമ്മാ, ഇദം ദുക്ഖം. യോ ച സമഥോ യാ ച വിപസ്സനാ, അയം മഗ്ഗോ. രാഗവിരാഗാ ച ചേതോവിമുത്തി, അവിജ്ജാവിരാഗാ ച പഞ്ഞാവിമുത്തി, അയം നിരോധോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി.

    Tattha yā ca kāyagatā sati yañca saḷāyatanaṃ yattha sabbañcetaṃ dukkhaṃ. Yā ca kāyagatā sati yo ca sīlasaṃvaro yo ca samādhi yattha yā sati, ayaṃ paññākkhandho. Sabbampi sīlakkhandho samādhikkhandho, ayaṃ maggo. Evaṃvihārinā ñātabbaṃ nibbānaṃ. Ayaṃ nirodho, imāni tīṇi saccāni. Sīle patiṭṭhāya dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca. Tattha yaṃ cittasahajātā dhammā, idaṃ dukkhaṃ. Yo ca samatho yā ca vipassanā, ayaṃ maggo. Rāgavirāgā ca cetovimutti, avijjāvirāgā ca paññāvimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni.

    തത്ഥ കതമോ സമുദയോ ച നിരോധോ ച?

    Tattha katamo samudayo ca nirodho ca?

    ആസാ ച പീഹാ അഭിനന്ദനാ ച, അനേകധാതൂസു സരാ പതിട്ഠിതാ;

    Āsā ca pīhā abhinandanā ca, anekadhātūsu sarā patiṭṭhitā;

    അഞ്ഞാണമൂലപ്പഭവാ പജപ്പിതാ, സബ്ബാ മയാ ബ്യന്തികതാ സമൂലികാ.

    Aññāṇamūlappabhavā pajappitā, sabbā mayā byantikatā samūlikā.

    അഞ്ഞാണമൂലപ്പഭവാതി പുരിമകേഹി സമുദയോ. സബ്ബാ മയാ ബ്യന്തികതാ സമൂലികാതി നിരോധോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി. ചതുന്നം ധമ്മാനം അനനുബോധാ അപ്പടിവേധാ വിത്ഥാരേന കാതബ്ബം. അരിയസ്സ സീലസ്സ സമാധിനോ പഞ്ഞായ വിമുത്തിയാ. തത്ഥ യോ ഇമേസം ചതുന്നം ധമ്മാനം അനനുബോധാ അപ്പടിവേധാ, അയം സമുദയോ. പടിവേധോ ഭവനേത്തിയാ, അയം നിരോധോ. അയം സമുദയോ ച നിരോധോ ച.

    Aññāṇamūlappabhavāti purimakehi samudayo. Sabbā mayā byantikatā samūlikāti nirodho. Imāni dve saccāni. Catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā vitthārena kātabbaṃ. Ariyassa sīlassa samādhino paññāya vimuttiyā. Tattha yo imesaṃ catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā, ayaṃ samudayo. Paṭivedho bhavanettiyā, ayaṃ nirodho. Ayaṃ samudayo ca nirodho ca.

    തത്ഥ കതമോ സമുദയോ ച മഗ്ഗോ ച?

    Tattha katamo samudayo ca maggo ca?

    യാനി 71 സോതാനി ലോകസ്മിം, [അജിതാതി ഭഗവാ]

    Yāni 72 sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā]

    സതി തേസം നിവാരണം;

    Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

    സോതാനം സംവരം ബ്രൂമി, പഞ്ഞായേതേ പിധീയരേ.

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare.

    യാനി സോതാനീതി അയം സമുദയോ. യാ ച പഞ്ഞാ യാ ച സതി നിവാരണം പിധാനഞ്ച, അയം മഗ്ഗോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി. സഞ്ചേതനിയം സുത്തം ദള്ഹനേമിയാനാകാരോ ഛഹി മാസേഹി നിദ്ദിട്ഠോ. തത്ഥ യം കായം കായകമ്മം സവങ്കം സദോസം സകസാവം യാ സവങ്കതാ സദോസതാ സകസാവതാ, അയം സമുദയോ. ഏവം വചീകമ്മം മനോകമ്മം അവങ്കം അദോസം അകസാവം, യാ അവങ്കതാ അദോസതാ അകസാവതാ, അയം മഗ്ഗോ. ഏവം വചീകമ്മം മനോകമ്മം. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി സമുദയോ ച മഗ്ഗോ ച.

    Yāni sotānīti ayaṃ samudayo. Yā ca paññā yā ca sati nivāraṇaṃ pidhānañca, ayaṃ maggo. Imāni dve saccāni. Sañcetaniyaṃ suttaṃ daḷhanemiyānākāro chahi māsehi niddiṭṭho. Tattha yaṃ kāyaṃ kāyakammaṃ savaṅkaṃ sadosaṃ sakasāvaṃ yā savaṅkatā sadosatā sakasāvatā, ayaṃ samudayo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ avaṅkaṃ adosaṃ akasāvaṃ, yā avaṅkatā adosatā akasāvatā, ayaṃ maggo. Evaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ. Imāni dve saccāni samudayo ca maggo ca.

    തത്ഥ കതമോ സമുദയോ ച നിരോധോ ച മഗ്ഗോ ച?

    Tattha katamo samudayo ca nirodho ca maggo ca?

    ‘‘നിസ്സിതസ്സ ചലിതം, അനിസ്സിതസ്സ ചലിതം നത്ഥി, ചലിതേ അസതി പസ്സദ്ധി, പസ്സദ്ധിയാ സതി നതി ന ഹോതി, നതിയാ അസതി 73 ആഗതിഗതി ന ഹോതി, ആഗതിഗതിയാ അസതി ചുതൂപപാതോ ന ഹോതി, ചുതൂപപാതേ അസതി നേവിധ ന ഹുരം ന ഉഭയമന്തരേന. ഏസേവന്തോ ദുക്ഖസ്സാ’’തി.

    ‘‘Nissitassa calitaṃ, anissitassa calitaṃ natthi, calite asati passaddhi, passaddhiyā sati nati na hoti, natiyā asati 74 āgatigati na hoti, āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti, cutūpapāte asati nevidha na huraṃ na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassā’’ti.

    തത്ഥ ദ്വേ നിസ്സയാ, അയം സമുദയോ. യോ ച അനിസ്സയോ, യാ ച അനതി, അയം മഗ്ഗോ. യാ ആഗതിഗതി ന ഹോതി ചുതൂപപാതോ ച യോ ഏസേവന്തോ ദുക്ഖസ്സാതി, അയം നിരോധോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി. അനുപട്ഠിതകായഗതാ സതി…പേ॰… യം വിമുത്തിഞാണദസ്സനം, അയം സമുദയോ. ഏകാരസഉപനിസ്സയാ വിമുത്തിയോ യാവ ഉപനിസ്സയഉപസമ്പദാ ഉപട്ഠിതകായഗതാസതിസ്സ വിഹരതി. സീലസംവരോ സോസാനിയോ ഹോതി, യഞ്ച വിമുത്തിഞാണദസ്സനം, അയം മഗ്ഗോ. യാ ച വിമുത്തി, അയം നിരോധോ. ഇമാനി തീണി സച്ചാനി. സമുദയോ ച നിരോധോ ച മഗ്ഗോ ച.

    Tattha dve nissayā, ayaṃ samudayo. Yo ca anissayo, yā ca anati, ayaṃ maggo. Yā āgatigati na hoti cutūpapāto ca yo esevanto dukkhassāti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Anupaṭṭhitakāyagatā sati…pe… yaṃ vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ samudayo. Ekārasaupanissayā vimuttiyo yāva upanissayaupasampadā upaṭṭhitakāyagatāsatissa viharati. Sīlasaṃvaro sosāniyo hoti, yañca vimuttiñāṇadassanaṃ, ayaṃ maggo. Yā ca vimutti, ayaṃ nirodho. Imāni tīṇi saccāni. Samudayo ca nirodho ca maggo ca.

    ൧൨. തത്ഥ കതമോ നിരോധോ ച മഗ്ഗോ ച?

    12. Tattha katamo nirodho ca maggo ca?

    സയം കതേന സച്ചേന, തേന അത്തനാ അഭിനിബ്ബാനഗതോ വിതിണ്ണകങ്ഖോ;

    Sayaṃ katena saccena, tena attanā abhinibbānagato vitiṇṇakaṅkho;

    വിഭവഞ്ച ഞത്വാ ലോകസ്മിം, താവ ഖീണപുനബ്ഭവോ സ ഭിക്ഖു.

    Vibhavañca ñatvā lokasmiṃ, tāva khīṇapunabbhavo sa bhikkhu.

    യം സച്ചേന, അയം മഗ്ഗോ. യം ഖീണപുനബ്ഭവോ, അയം നിരോധോ. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി. പഞ്ച വിമുത്തായതനാനി സത്ഥാ വാ ധമ്മം ദേസേസി അഞ്ഞതരോ വാ വിഞ്ഞൂ സബ്രഹ്മചാരീതി വിത്ഥാരേന കാതബ്ബാ. തസ്സ അത്ഥപ്പടിസംവേദിസ്സ പാമോജ്ജം ജായതി, പമുദിതസ്സ പീതി ജായതി, യാവ നിബ്ബിന്ദന്തോ വിരജ്ജതി, അയം മഗ്ഗോ. യാ വിമുത്തി, അയം നിരോധോ. ഏവം പഞ്ച വിമുത്തായതനാനി വിത്ഥാരേന. ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി നിരോധോ ച മഗ്ഗോ ച.

    Yaṃ saccena, ayaṃ maggo. Yaṃ khīṇapunabbhavo, ayaṃ nirodho. Imāni dve saccāni. Pañca vimuttāyatanāni satthā vā dhammaṃ desesi aññataro vā viññū sabrahmacārīti vitthārena kātabbā. Tassa atthappaṭisaṃvedissa pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, yāva nibbindanto virajjati, ayaṃ maggo. Yā vimutti, ayaṃ nirodho. Evaṃ pañca vimuttāyatanāni vitthārena. Imāni dve saccāni nirodho ca maggo ca.

    ഇമാനി സാധാരണാനി സുത്താനി. ഇമേഹി സാധാരണേഹി സുത്തേഹി യഥാനിക്ഖിത്തേഹി പടിവേധതോ ച ലക്ഖണതോ ച ഓതാരേത്വാ അഞ്ഞാനി സുത്താനി നിദ്ദിസിതബ്ബാനി അപരിഹായന്തേന. ഗാഥാഹി ഗാഥാ അനുമിനിതബ്ബാ, ബ്യാകരണേഹി ബ്യാകരണം. ഇമേ ച സാധാരണാ ദസ പരിവഡ്ഢകാ ഏകോ ച ചതുക്കോ നിദ്ദേസോ സാധാരണോ. അയഞ്ച പകിണ്ണകനിദ്ദേസോ. ഏകം പഞ്ച ഛ ച സവേകദേസോ സബ്ബം. ഇമേ ദ്വേ പരിവജ്ജനാ പുരിമകാ ച ദസ. ഇമേ ദ്വാദസ പരിവഡ്ഢകാ സച്ചാനി. ഏത്താവതാ സബ്ബം സുത്തം നത്ഥി, തം ബ്യാകരണം വാ ഗാഥാ വിയ. ഇമേഹി ദ്വാദസഹി പരിവഡ്ഢകേഹി ന ഓതരിതും അപ്പമത്തേന പരിയേസിത്വാ നിദ്ദിസിതബ്ബാ.

    Imāni sādhāraṇāni suttāni. Imehi sādhāraṇehi suttehi yathānikkhittehi paṭivedhato ca lakkhaṇato ca otāretvā aññāni suttāni niddisitabbāni aparihāyantena. Gāthāhi gāthā anuminitabbā, byākaraṇehi byākaraṇaṃ. Ime ca sādhāraṇā dasa parivaḍḍhakā eko ca catukko niddeso sādhāraṇo. Ayañca pakiṇṇakaniddeso. Ekaṃ pañca cha ca savekadeso sabbaṃ. Ime dve parivajjanā purimakā ca dasa. Ime dvādasa parivaḍḍhakā saccāni. Ettāvatā sabbaṃ suttaṃ natthi, taṃ byākaraṇaṃ vā gāthā viya. Imehi dvādasahi parivaḍḍhakehi na otarituṃ appamattena pariyesitvā niddisitabbā.

    തത്ഥായം സങ്ഖേപോ. സബ്ബം ദുക്ഖം സത്തഹി പദേഹി സമോസരണം ഗച്ഛതി. കതരേഹി സത്തഹി? അപ്പിയസമ്പയോഗോ ച പിയവിപ്പയോഗോ ച, ഇമേഹി ദ്വീഹി പദേഹി സബ്ബം ദുക്ഖം നിദ്ദിസിതബ്ബം. തസ്സ ദ്വേ നിസ്സയാ – കായോ ച ചിത്തഞ്ച . തേന വുച്ചതി ‘‘കായികം ദുക്ഖം ചേതസികഞ്ചേ’’തി, നത്ഥി തം ദുക്ഖം ന കായികം വാ ന ചേതസികം, സബ്ബം ദുക്ഖം ദ്വീഹി ദുക്ഖേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം കായികേന ച ചേതസികേന ച. തീഹി ദുക്ഖതാഹി സങ്ഗഹിതം ദുക്ഖദുക്ഖതായ സങ്ഖാരദുക്ഖതായ വിപരിണാമദുക്ഖതായ. ഇതി തം സബ്ബം ദുക്ഖം തീഹി ദുക്ഖതാഹി സങ്ഗഹിതം. ഇതി ഇദഞ്ച ദുക്ഖം തിവിധം. ദുവിധം ദുക്ഖം കായികഞ്ച ചേതസികഞ്ച. ദുവിധം അപ്പിയസമ്പയോഗോ ച പിയവിപ്പയോഗോ ച. ഇദം സത്തവിധം ദുക്ഖം.

    Tatthāyaṃ saṅkhepo. Sabbaṃ dukkhaṃ sattahi padehi samosaraṇaṃ gacchati. Katarehi sattahi? Appiyasampayogo ca piyavippayogo ca, imehi dvīhi padehi sabbaṃ dukkhaṃ niddisitabbaṃ. Tassa dve nissayā – kāyo ca cittañca . Tena vuccati ‘‘kāyikaṃ dukkhaṃ cetasikañce’’ti, natthi taṃ dukkhaṃ na kāyikaṃ vā na cetasikaṃ, sabbaṃ dukkhaṃ dvīhi dukkhehi niddisitabbaṃ kāyikena ca cetasikena ca. Tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ dukkhadukkhatāya saṅkhāradukkhatāya vipariṇāmadukkhatāya. Iti taṃ sabbaṃ dukkhaṃ tīhi dukkhatāhi saṅgahitaṃ. Iti idañca dukkhaṃ tividhaṃ. Duvidhaṃ dukkhaṃ kāyikañca cetasikañca. Duvidhaṃ appiyasampayogo ca piyavippayogo ca. Idaṃ sattavidhaṃ dukkhaṃ.

    തത്ഥ തിവിധോ സമുദയോ അചതുത്ഥോ അപഞ്ചമോ. കതമോ തിവിധോ? തണ്ഹാ ച ദിട്ഠി ച കമ്മം. തത്ഥ തണ്ഹാ ച ഭവസമുദയോ കമ്മം. തഥാ 75 നിബ്ബത്തസ്സ ഹീനപണീതതാ 76, അയം സമുദയോ. ഇതി യാപി ഭവഗതീസു ഹീനതാ ച പണീതതാ ച, യാപി തീഹി ദുക്ഖതാഹി സങ്ഗഹിതാ, യോപി ദ്വീഹി മൂലേഹി സമുദാനീതോ അവിജ്ജായ നിവുതസ്സ ഭവതണ്ഹാസംയുത്തസ്സ സവിഞ്ഞാണകോ കായോ, സോപി തീഹി ദുക്ഖതാഹി സങ്ഗഹിതോ.

    Tattha tividho samudayo acatuttho apañcamo. Katamo tividho? Taṇhā ca diṭṭhi ca kammaṃ. Tattha taṇhā ca bhavasamudayo kammaṃ. Tathā 77 nibbattassa hīnapaṇītatā 78, ayaṃ samudayo. Iti yāpi bhavagatīsu hīnatā ca paṇītatā ca, yāpi tīhi dukkhatāhi saṅgahitā, yopi dvīhi mūlehi samudānīto avijjāya nivutassa bhavataṇhāsaṃyuttassa saviññāṇako kāyo, sopi tīhi dukkhatāhi saṅgahito.

    തഥാ വിപല്ലാസതോ ദിട്ഠിഭവഗന്തബ്ബാ. സാ സത്തവിധാ നിദ്ദിസിതബ്ബാ. ഏകോ വിപല്ലാസോ തീണി നിദ്ദിസീയതി, ചത്താരി വിപല്ലാസവത്ഥൂനി. തത്ഥ കതമോ ഏകോ വിപല്ലാസോ? യോ വിപരീതഗ്ഗാഹോ പടിക്ഖേപേന, ഓതരണം യഥാ ‘‘അനിച്ചേ നിച്ച’’മിതി വിപരീതം ഗണ്ഹാതി. ഏവം ചത്താരോ വിപല്ലാസാ. അയമേകോ വിപല്ലാസീയതി സഞ്ഞാ ചിത്തം ദിട്ഠി. കതമാനി ചത്താരി വിപല്ലാസവത്ഥൂനി ? കായോ വേദനാ ചിത്തം ധമ്മാ. ഏവം വിപല്ലാസഗതസ്സ അകുസലഞ്ച പവഡ്ഢേതി. തത്ഥ സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ ദോസം അകുസലമൂലം പവഡ്ഢേതി. ചിത്തവിപല്ലാസോ ലോഭം അകുസലമൂലം പവഡ്ഢേതി. ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ മോഹം അകുസലമൂലം പവഡ്ഢേതി. തത്ഥ ദോസസ്സ അകുസലമൂലസ്സ തീണി മിച്ഛത്താനി ഫലം – മിച്ഛാവാചാ മിച്ഛാകമ്മന്തോ മിച്ഛാആജീവോ; ലോഭസ്സ അകുസലമൂലസ്സ തീണി മിച്ഛത്താനി ഫലം – മിച്ഛാസങ്കപ്പോ മിച്ഛാവായാമോ മിച്ഛാസമാധി; മോഹസ്സ അകുസലമൂലസ്സ ദ്വേ മിച്ഛത്താനി ഫലം – മിച്ഛാദിട്ഠി ച മിച്ഛാസതി ച. ഏവം അകുസലം സഹേതു സപ്പച്ചയം വിപല്ലാസാ ച പച്ചയോ, അകുസലമൂലാനി സഹേതൂ ഏതേയേവ പടിപക്ഖേന അനൂനാ അനധികാ ദ്വീഹി പച്ചയേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബാ. നിരോധേ ച മഗ്ഗേ ച വിപല്ലാസമുപാദായ പരതോ 79 പടിപക്ഖേന ചതസ്സോ.

    Tathā vipallāsato diṭṭhibhavagantabbā. Sā sattavidhā niddisitabbā. Eko vipallāso tīṇi niddisīyati, cattāri vipallāsavatthūni. Tattha katamo eko vipallāso? Yo viparītaggāho paṭikkhepena, otaraṇaṃ yathā ‘‘anicce nicca’’miti viparītaṃ gaṇhāti. Evaṃ cattāro vipallāsā. Ayameko vipallāsīyati saññā cittaṃ diṭṭhi. Katamāni cattāri vipallāsavatthūni ? Kāyo vedanā cittaṃ dhammā. Evaṃ vipallāsagatassa akusalañca pavaḍḍheti. Tattha saññāvipallāso dosaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Cittavipallāso lobhaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Diṭṭhivipallāso mohaṃ akusalamūlaṃ pavaḍḍheti. Tattha dosassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāvācā micchākammanto micchāājīvo; lobhassa akusalamūlassa tīṇi micchattāni phalaṃ – micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsamādhi; mohassa akusalamūlassa dve micchattāni phalaṃ – micchādiṭṭhi ca micchāsati ca. Evaṃ akusalaṃ sahetu sappaccayaṃ vipallāsā ca paccayo, akusalamūlāni sahetū eteyeva paṭipakkhena anūnā anadhikā dvīhi paccayehi niddisitabbā. Nirodhe ca magge ca vipallāsamupādāya parato 80 paṭipakkhena catasso.

    തത്ഥിമാ ഉദ്ദാനഗാഥാ

    Tatthimā uddānagāthā

    അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ, ചിത്തം സംയോജനമ്പി;

    Avijjāya nivuto loko, cittaṃ saṃyojanampi;

    സാ പച്ഛിന്നഭവതണ്ഹാ, ദ്വേമാ ചേവ വിമുത്തിയോ.

    Sā pacchinnabhavataṇhā, dvemā ceva vimuttiyo.

    കുമ്ഭൂപമം കായമിമം, യം ന തുമ്ഹാകം തം പജഹ 81;

    Kumbhūpamaṃ kāyamimaṃ, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajaha 82;

    യേ കേചി സോകപരിദേവാ, തിമ്ബരുകോ ച സയംകതം.

    Ye keci sokaparidevā, timbaruko ca sayaṃkataṃ.

    ദുക്ഖം ദിട്ഠി ച ഉപ്പന്നം, യഞ്ച ഗോപാലകോപമം;

    Dukkhaṃ diṭṭhi ca uppannaṃ, yañca gopālakopamaṃ;

    സതി കായഗതാ മാഹു, സമഥോ ച വിപസ്സനാ.

    Sati kāyagatā māhu, samatho ca vipassanā.

    ആസാ പിഹാ ച അഭിനന്ദനാ ച, ചതുന്നമനനുബോധനാ;

    Āsā pihā ca abhinandanā ca, catunnamananubodhanā;

    യാനി സോതാനി ലോകസ്മിം, ദള്ഹം നേമിയാനാകാരോ.

    Yāni sotāni lokasmiṃ, daḷhaṃ nemiyānākāro.

    യം നിസ്സിതസ്സ ചലിതം, അനുപട്ഠിതകായഗതാസതി;

    Yaṃ nissitassa calitaṃ, anupaṭṭhitakāyagatāsati;

    സയം കതേന സച്ചേന, വിമുത്തായതനേഹി ച.

    Sayaṃ katena saccena, vimuttāyatanehi ca.

    പേടകോപദേസേ മഹാകച്ചായനേന ഭാസിതേ പഠമഭൂമി അരിയസച്ചപ്പകാസനാ നാതം ജീവതാ ഭഗവതാ മാദിസേന സമുദ്ദനേന തഥാഗതേനാതി.

    Peṭakopadese mahākaccāyanena bhāsite paṭhamabhūmi ariyasaccappakāsanā nātaṃ jīvatā bhagavatā mādisena samuddanena tathāgatenāti.







    Footnotes:
    1. ഉത്താനികിരിയാ (ക॰)
    2. uttānikiriyā (ka.)
    3. പദട്ഠാനഞ്ച ലക്ഖണം (പീ॰)
    4. padaṭṭhānañca lakkhaṇaṃ (pī.)
    5. സോളസ ഹാരാ (പീ॰ ക॰)
    6. soḷasa hārā (pī. ka.)
    7. പഞ്ചമം അങ്കുസം ആഹു (പീ॰ ക॰)
    8. pañcamaṃ aṅkusaṃ āhu (pī. ka.)
    9. ജാതക ൧ വീസതിനിപാതേ അയോഘരജാതകേ
    10. jātaka 1 vīsatinipāte ayogharajātake
    11. ധ॰ പ॰ ൧൫൫
    12. dha. pa. 155
    13. ദീഘനികായേ അധോലിഖിതഗാഥാ
    14. dīghanikāye adholikhitagāthā
    15. ഹഞ്ഞമാനേ (പീ) പസ്സ സു॰ നി॰ ൭൮൩
    16. haññamāne (pī) passa su. ni. 783
    17. കമ്മകിലിട്ഠം അത്ഥനോ (പീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൧൫
    18. kammakiliṭṭhaṃ atthano (pī.) passa dha. pa. 15
    19. സു॰ നി॰ ൭൮൦
    20. su. ni. 780
    21. അയോസങ്കു (പീ॰ ക॰) പസ്സ ഥേരഗാ॰ ൧൧൯൭
    22. ayosaṅku (pī. ka.) passa theragā. 1197
    23. പരിദാഘോ (പീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൧൧൧൩
    24. paridāgho (pī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1113
    25. പരതോ (ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൮൨൪
    26. parato (ka.) passa su. ni. 824
    27. ധ॰ പ॰ ൨൪൦
    28. dha. pa. 240
    29. മമായിതം (പീ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൮൧൩
    30. കാലകതം (പീ॰)
    31. mamāyitaṃ (pī. ka.) passa su. ni. 813
    32. kālakataṃ (pī.)
    33. കാമയമാനസ്സ (ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൭൭൩
    34. kāmayamānassa (ka.) passa su. ni. 773
    35. മീയതി (സു॰ നി॰ ൮൧൦)
    36. mīyati (su. ni. 810)
    37. പുഞ്ഞപാപഫലൂപഗാതി (സം॰ നി॰ ൧.൧൩൩)
    38. puññapāpaphalūpagāti (saṃ. ni. 1.133)
    39. കാമപസങ്ഗസത്താ (പീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൬൩
    40. kāmapasaṅgasattā (pī.) passa udā. 63
    41. പനുന്നകോധോ (പീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൨൬
    42. panunnakodho (pī.) passa udā. 26
    43. മഹാവ॰ ൬൦
    44. mahāva. 60
    45. വാദസതസ്സ (പീ॰ ക॰)
    46. vādasatassa (pī. ka.)
    47. ഓഹാരേത്വാ (പീ॰ ക॰)
    48. ohāretvā (pī. ka.)
    49. സതമായു (സീ॰), സതധാതു (പീ॰)
    50. satamāyu (sī.), satadhātu (pī.)
    51. ജപ്പാനുലേപനം (ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൧൦൩൯
    52. jappānulepanaṃ (ka.) passa su. ni. 1039
    53. സന്തചിത്തസ്സ (സു॰ നി॰ ൭൫൧)
    54. santacittassa (su. ni. 751)
    55. ധ॰ പ॰ ൪൦
    56. dha. pa. 40
    57. ദുക്ഖഞ്ച (പീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൭൦
    58. dukkhañca (pī. ka.) passa udā. 70
    59. വീമംസീയതി (പീ॰ ക॰)
    60. vīmaṃsīyati (pī. ka.)
    61. സം॰ നി॰ ൧.൧൫൭
    62. saṃ. ni. 1.157
    63. സാടേതാ (സീ॰ പീ॰) പസ്സ അങ്ഗുത്തരനികായേ
    64. ആസാടികസാടനാ (പീ॰)
    65. sāṭetā (sī. pī.) passa aṅguttaranikāye
    66. āsāṭikasāṭanā (pī.)
    67. സംവരോ (പീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൨൫
    68. saṃvaro (pī. ka.) passa udā. 25
    69. ജാനേയ്യ (പീ॰ ക॰)
    70. jāneyya (pī. ka.)
    71. സു॰ നി॰ ൧൦൪൧
    72. su. ni. 1041
    73. അസതിയാ (പീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൭൪
    74. asatiyā (pī.) passa udā. 74
    75. തത്ഥ (പീ॰)
    76. ഹീനപണീതതായ (പീ॰)
    77. tattha (pī.)
    78. hīnapaṇītatāya (pī.)
    79. പരിതോ (പീ॰)
    80. parito (pī.)
    81. ജഹാ (പീ॰ ക॰)
    82. jahā (pī. ka.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact