| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៨. អរិយវំសសុត្តវណ្ណនា
8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
២៨. អដ្ឋមេ វំស-សទ្ទោ ‘‘បិដ្ឋិវំសំ អតិក្កមិត្វា និសីទតី’’តិអាទីសុ ទ្វិន្នំ គោបានសីនំ សន្ធានដ្ឋានេ ឋបេតព្ពទណ្ឌកេ អាគតោ។
28. Aṭṭhame vaṃsa-saddo ‘‘piṭṭhivaṃsaṃ atikkamitvā nisīdatī’’tiādīsu dvinnaṃ gopānasīnaṃ sandhānaṭṭhāne ṭhapetabbadaṇḍake āgato.
‘‘វំសោ វិសាលោ ច យថា វិសត្តោ,
‘‘Vaṃso visālo ca yathā visatto,
បុត្តេសុ ទារេសុ ច យា អបេក្ខា;
Puttesu dāresu ca yā apekkhā;
វំសក្កឡីរោវ អសជ្ជមានោ,
Vaṃsakkaḷīrova asajjamāno,
ឯកោ ចរេ ខគ្គវិសាណកប្បោ’’តិ។ –
Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. –
អាទីសុ កដ្ឋកេ។ ‘‘ភេរិសទ្ទោ មុទិង្គសទ្ទោ វំសតាលសទ្ទោ’’តិអាទីសុ តូរិយវិសេសេ, វេណូតិបិ វុច្ចតិ ។ ‘‘ភិន្នេន បិដ្ឋិវំសេន មតោ ហត្ថី’’តិអាទីសុ ហត្ថិអាទីនំ បិដ្ឋិវេមជ្ឈេ បទេសេ។ ‘‘កុលវំសំ ឋបេស្សាមី’’តិអាទីសុ កុលន្វយេ។ ‘‘វំសានុរក្ខកោ បវេណីបាលកោ’’តិអាទីសុ គុណានុបុព្ពិយំ គុណានំ បពន្ធប្បវត្តិយំ។ ឥធ បន ចតុបច្ចយសន្តោសភាវនារាមតាសង្ខាតគុណានំ បពន្ធេ ទដ្ឋព្ពោ។ តស្ស បន វំសស្ស កុលន្វយំ គុណន្វយញ្ច និទស្សនវសេន ទស្សេតុំ ‘‘យថា ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ខត្តិយវំសោតិ ខត្តិយកុលវំសោ។ ឯស នយោ សេសបទេសុបិ។ សមណវំសោ បន សមណតន្តិ សមណបវេណី។ មូលគន្ធាទីនន្តិ អាទិ-សទ្ទេន យថា សារគន្ធាទីនំ សង្គហោ, ឯវមេត្ថ គោរសាទីនម្បិ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ, ទុតិយេន បន អាទិ-សទេន កាសិកវត្ថសប្បិមណ្ឌាទីនំ។
Ādīsu kaṭṭhake. ‘‘Bherisaddo mudiṅgasaddo vaṃsatālasaddo’’tiādīsu tūriyavisese, veṇūtipi vuccati . ‘‘Bhinnena piṭṭhivaṃsena mato hatthī’’tiādīsu hatthiādīnaṃ piṭṭhivemajjhe padese. ‘‘Kulavaṃsaṃ ṭhapessāmī’’tiādīsu kulanvaye. ‘‘Vaṃsānurakkhako paveṇīpālako’’tiādīsu guṇānupubbiyaṃ guṇānaṃ pabandhappavattiyaṃ. Idha pana catupaccayasantosabhāvanārāmatāsaṅkhātaguṇānaṃ pabandhe daṭṭhabbo. Tassa pana vaṃsassa kulanvayaṃ guṇanvayañca nidassanavasena dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha khattiyavaṃsoti khattiyakulavaṃso. Esa nayo sesapadesupi. Samaṇavaṃso pana samaṇatanti samaṇapaveṇī. Mūlagandhādīnanti ādi-saddena yathā sāragandhādīnaṃ saṅgaho, evamettha gorasādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo, dutiyena pana ādi-sadena kāsikavatthasappimaṇḍādīnaṃ.
អរិយ-សទ្ទោ អមិលក្ខេសុបិ មនុស្សេសុ បវត្តតិ, យេសំ និវសនដ្ឋានំ អរិយំ អាយតនន្តិ វុច្ចតិ។ យថាហ ‘‘យាវតា, អានន្ទ, អរិយំ អាយតន’’ន្តិ (ទី. និ. ២.១៥២; ឧទា. ៧៦)។ លោកិយសាធុជនេសុបិ ‘‘យេ ហិ វោ អរិយា បរិសុទ្ធកាយសមាចារា, តេសំ អហំ អញ្ញតរោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៣៥)។ ឥធ បន យេ ‘‘អារកា កិលេសេហី’’តិអាទិនា លទ្ធនិព្ពចនា បដិវិទ្ធអរិយសច្ចា, តេ ឯវ អធិប្បេតាតិ ទស្សេតុំ ‘‘កេ បន តេ អរិយា’’តិ បុច្ឆំ កត្វា ‘‘អរិយា វុច្ចន្តី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ យេ មហាបណិធានកប្បតោ បដ្ឋាយ យាវាយំ កប្បោ, ឯត្ថន្តរេ ឧប្បន្នា សម្មាសម្ពុទ្ធា។ តេ តាវ សរូបតោ ទស្សេត្វា តទញ្ញេបិ សម្មាសម្ពុទ្ធេ បច្ចេកពុទ្ធេ ពុទ្ធសាវកេ ច សង្គហេត្វា អនវសេសតោ អរិយេ ទស្សេតុំ ‘‘អបិចា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ យាវ សាសនំ អន្តរធាយតិ, តាវ សត្ថា ធរតិ ឯវ នាមាតិ ឥមមេវ ភគវន្តំ។ យេ ចេតរហិ ពុទ្ធសាវកា, តេ ច សន្ធាយ បច្ចុប្បន្នគ្គហណំ។ តស្មិំ តស្មិំ កាលេ តេ តេ បច្ចុប្បន្នាតិ ចេ, អតីតានាគតគ្គហណំ ន កត្តព្ពំ សិយា។
Ariya-saddo amilakkhesupi manussesu pavattati, yesaṃ nivasanaṭṭhānaṃ ariyaṃ āyatananti vuccati. Yathāha ‘‘yāvatā, ānanda, ariyaṃ āyatana’’nti (dī. ni. 2.152; udā. 76). Lokiyasādhujanesupi ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyasamācārā, tesaṃ ahaṃ aññataro’’tiādīsu (ma. ni. 1.35). Idha pana ye ‘‘ārakā kilesehī’’tiādinā laddhanibbacanā paṭividdhaariyasaccā, te eva adhippetāti dassetuṃ ‘‘ke pana te ariyā’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ariyā vuccantī’’tiādi vuttaṃ. Tattha ye mahāpaṇidhānakappato paṭṭhāya yāvāyaṃ kappo, etthantare uppannā sammāsambuddhā. Te tāva sarūpato dassetvā tadaññepi sammāsambuddhe paccekabuddhe buddhasāvake ca saṅgahetvā anavasesato ariye dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yāva sāsanaṃ antaradhāyati, tāva satthā dharati eva nāmāti imameva bhagavantaṃ. Ye cetarahi buddhasāvakā, te ca sandhāya paccuppannaggahaṇaṃ. Tasmiṃ tasmiṃ kāle te te paccuppannāti ce, atītānāgataggahaṇaṃ na kattabbaṃ siyā.
ឥទានិ យថា ភគវា ‘‘ធម្មំ វោ, ភិក្ខវេ, ទេសេស្សាមិ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេស្សាមិ, យទិទំ ឆ ឆក្កានី’’តិ ឆឆក្កទេសនាយ (ម. និ. ៣.៤២០) អដ្ឋហិ បទេហិ វណ្ណំ អភាសិ។ ឯវំ មហាអរិយវំសទេសនាយ អរិយានំ វំសំ ‘‘ចត្តារោមេ, ភិក្ខវេ, អរិយវំសា អគ្គញ្ញា រត្តញ្ញា វំសញ្ញា បោរាណា, អសំកិណ្ណា អសំកិណ្ណបុព្ពា ន សំកីយន្តិ ន សំកីយិស្សន្តិ, អប្បដិកុដ្ឋា សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហី’’តិ យេហិ នវហិ បទេហិ វណ្ណំ អភាសិ, តានិ តាវ អានេត្វា ថោមនាវសេនេវ វណ្ណេន្តោ ‘‘តេ ខោ បនេតេ’’តិអាទិមាហ។ អគ្គាតិ ជានិតព្ពា សព្ពវំសេហិ សេដ្ឋភាវតោ សេដ្ឋភាវសាធនតោ ច។
Idāni yathā bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi, yadidaṃ cha chakkānī’’ti chachakkadesanāya (ma. ni. 3.420) aṭṭhahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi. Evaṃ mahāariyavaṃsadesanāya ariyānaṃ vaṃsaṃ ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā aggaññā rattaññā vaṃsaññā porāṇā, asaṃkiṇṇā asaṃkiṇṇapubbā na saṃkīyanti na saṃkīyissanti, appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī’’ti yehi navahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, tāni tāva ānetvā thomanāvaseneva vaṇṇento ‘‘te kho panete’’tiādimāha. Aggāti jānitabbā sabbavaṃsehi seṭṭhabhāvato seṭṭhabhāvasādhanato ca.
រត្តញ្ញា ចិររត្តាតិ ជានិតព្ពា រត្តញ្ញូហិ ពុទ្ធាទីហិ តេហិ ច តថា អនុដ្ឋិតត្តា។ វំសាតិ ជានិតព្ពាតិ ពុទ្ធាទីនំ អរិយានំ វំសាតិ ជានិតព្ពា។ បោរាណាតិ បុរាតនា។ ន អធុនប្បត្តិកាតិ ន អធុនាតនា។ អវិកិណ្ណាតិ ន ខិត្តា ន ឆឌ្ឌិតា។ តេនាហ ‘‘អនបនីតា’’តិ។ ន អបនីតបុព្ពាតិ ន ឆឌ្ឌិតបុព្ពា, តិស្សន្នម្បិ សិក្ខានំ បរិបូរណូបាយភាវតោ ន បរិច្ចត្តបុព្ពា។ តតោ ឯវ ឥទានិបិ ន អបនីយន្តិ, អនាគតេបិ ន អបនីយិស្សន្តិយេវ។ ធម្មសភាវស្ស វិជាននេន វិញ្ញូ។ សមិតបាបា សមណា ចេវ ពាហិតបាបា ព្រាហ្មណា ច។ តេហិ អប្បដិកុដ្ឋា អប្បដិក្ខិត្តា។ យេ ហិ ន បដិក្កោសិតព្ពា, តេ អនិន្ទិតព្ពា។ អគរហិតព្ពា អបរិច្ចជិតព្ពតាយ អប្បដិក្ខិបិតព្ពា ហោន្តីតិ។
Rattaññā cirarattāti jānitabbā rattaññūhi buddhādīhi tehi ca tathā anuṭṭhitattā. Vaṃsāti jānitabbāti buddhādīnaṃ ariyānaṃ vaṃsāti jānitabbā. Porāṇāti purātanā. Na adhunappattikāti na adhunātanā. Avikiṇṇāti na khittā na chaḍḍitā. Tenāha ‘‘anapanītā’’ti. Na apanītapubbāti na chaḍḍitapubbā, tissannampi sikkhānaṃ paripūraṇūpāyabhāvato na pariccattapubbā. Tato eva idānipi na apanīyanti, anāgatepi na apanīyissantiyeva. Dhammasabhāvassa vijānanena viññū. Samitapāpā samaṇā ceva bāhitapāpā brāhmaṇā ca. Tehi appaṭikuṭṭhā appaṭikkhittā. Ye hi na paṭikkositabbā, te aninditabbā. Agarahitabbā apariccajitabbatāya appaṭikkhipitabbā hontīti.
សន្តុដ្ឋោតិ ឯត្ថ យថាធិប្បេតសន្តោសមេវ ទស្សេន្តេន បច្ចយសន្តោសវសេន សន្តុដ្ឋោតិ វុត្តំ, ឈានវិបស្សនាទិវសេនបិ ឥធ ភិក្ខុនោ សន្តុដ្ឋតា ហោតីតិ។ ឥតរីតរេនាតិ ឥតរេន ឥតរេន។ ឥតរសទ្ទោ អនិយមវចនោ ទ្វិក្ខត្តុំ វុច្ចមានោ យំ-កិញ្ចិសទ្ទេហិ សមានត្ថោ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘យេន កេនចី’’តិ។ ស្វាយំ អនិយមវាចិតាយ ឯវ យថា ថូលាទីនំ អញ្ញតរវចនោ, ឯវំ យថាលទ្ធាទីនម្បិ អញ្ញតរវចនោតិ។ តត្ថ ទុតិយបក្ខស្សេវ ឥធ ឥច្ឆិតភាវំ ទស្សេន្តោ ‘‘អថ ខោ’’តិអាទិមាហ។ ននុ ច យថាលទ្ធាទយោបិ ថូលាទយោ ឯវ? សច្ចមេតំ, តថាបិ អត្ថិ វិសេសោ។ យោ ហិ យថាលទ្ធេសុ ថូលាទីសុ សន្តោសោ, សោ យថាលាភសន្តោសោវ, ន ឥតរោ។ ន ហិ សោ បច្ចយមត្តសន្និស្សយោ ឥច្ឆិតោ, អថ ខោ អត្តនោ កាយពលសារុប្បភាវសន្និស្សយោបិ។ ថូលទុកាទយោ តយោបិ ចីវរេ លព្ភន្តិ, មជ្ឈិមោ ចតុបច្ចយសាធារណោ, បច្ឆិមោ បន ចីវរេ សេនាសនេ ច លព្ភតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឥមេ តយោ សន្តោសេតិ ឥទំ សព្ពសង្គាហិកនយេន វុត្តំ។ យេ ហិ បរតោ គិលានបច្ចយំ បិណ្ឌបាតេ ឯវ បក្ខិបិត្វា ចីវរេ វីសតិ, បិណ្ឌបាតេ បន្នរស, សេនាសនេ បន្នរសាតិ សមបញ្ញាស សន្តោសា វុច្ចន្តិ, តេ សព្ពេបិ យថារហំ ឥមេសុ ឯវ តីសុ សន្តោសេសុ សង្គហំ សមោសរណំ គច្ឆន្តីតិ។
Santuṭṭhoti ettha yathādhippetasantosameva dassentena paccayasantosavasena santuṭṭhoti vuttaṃ, jhānavipassanādivasenapi idha bhikkhuno santuṭṭhatā hotīti. Itarītarenāti itarena itarena. Itarasaddo aniyamavacano dvikkhattuṃ vuccamāno yaṃ-kiñcisaddehi samānattho hotīti vuttaṃ ‘‘yena kenacī’’ti. Svāyaṃ aniyamavācitāya eva yathā thūlādīnaṃ aññataravacano, evaṃ yathāladdhādīnampi aññataravacanoti. Tattha dutiyapakkhasseva idha icchitabhāvaṃ dassento ‘‘atha kho’’tiādimāha. Nanu ca yathāladdhādayopi thūlādayo eva? Saccametaṃ, tathāpi atthi viseso. Yo hi yathāladdhesu thūlādīsu santoso, so yathālābhasantosova, na itaro. Na hi so paccayamattasannissayo icchito, atha kho attano kāyabalasāruppabhāvasannissayopi. Thūladukādayo tayopi cīvare labbhanti, majjhimo catupaccayasādhāraṇo, pacchimo pana cīvare senāsane ca labbhatīti daṭṭhabbaṃ. Ime tayo santoseti idaṃ sabbasaṅgāhikanayena vuttaṃ. Ye hi parato gilānapaccayaṃ piṇḍapāte eva pakkhipitvā cīvare vīsati, piṇḍapāte pannarasa, senāsane pannarasāti samapaññāsa santosā vuccanti, te sabbepi yathārahaṃ imesu eva tīsu santosesu saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchantīti.
ចីវរំ ជានិតព្ពន្តិ ‘‘ឥទំ នាម ចីវរំ កប្បិយ’’ន្តិ ជាតិតោ ចីវរំ ជានិតព្ពំ។ ចីវរខេត្តន្តិ ចីវរស្ស ឧប្បត្តិក្ខេត្តំ។ បំសុកូលន្តិ បំសុកូលចីវរំ, បំសុកូលលក្ខណប្បត្តំ ចីវរំ ជានិតព្ពន្តិ អត្ថោ។ ចីវរសន្តោសោតិ ចីវរេ លព្ភមានោ សព្ពោ សន្តោសោ ជានិតព្ពោ។ ចីវរប្បដិសំយុត្តានិ ធុតង្គានិ ជានិតព្ពានិ, យានិ គោបេន្តោ ចីវរសន្តោសេន សម្មទេវ សន្តុដ្ឋោ ហោតីតិ។ ខោមកប្បាសិកកោសេយ្យកម្ពលសាណភង្គានិ ខោមាទីនិ។ តត្ថ ខោមំ នាម ខោមសុត្តេហិ វាយិតំ ខោមបដ្ដចីវរំ។ តថា សេសានិបិ។ សាណន្តិ សាណវាកសុត្តេហិ កតចីវរំ។ ភង្គន្តិ បន ខោមសុត្តាទីនិ សព្ពានិ, ឯកច្ចានិ វា មិស្សេត្វា កតចីវរំ។ ភង្គម្បិ វាកមយមេវាតិ កេចិ។ ឆាតិ គណនបរិច្ឆេទោ។ យទិ ឯវំ ឥតោ អញ្ញា វត្ថជាតិ នត្ថីតិ? នោ នត្ថិ។ សា បន ឯតេសំ អនុលោមាតិ ទស្សេតុំ ‘‘ទុកូលាទីនី’’តិអាទិ វុត្តំ។ អាទិ-សទ្ទេន បត្តុណ្ណំ, សោមារបដ្ដំ, ចីនបដ្ដំ, ឥទ្ធិជំ, ទេវទិន្នន្តិ តេសំ សង្គហោ។ តត្ថ ទុកូលំ សាណស្ស អនុលោមំ វាកមយត្តា។ បត្តុណ្ណទេសេ សញ្ជាតវត្ថំ បត្តុណ្ណំ។ ‘‘កោសេយ្យវិសេសោ’’តិ ហិ អភិធានកោសេ វុត្តំ។ សោមារទេសេ ចីនទេសេ ច ជាតវត្ថានិ សោមារចីនបដ្ដានិ។ បត្តុណ្ណាទីនិ តីណិ កោសេយ្យស្ស អនុលោមានិ បាណកេហិ កតសុត្តមយត្តា។ ឥទ្ធិជំ ឯហិភិក្ខូនំ បុញ្ញិទ្ធិយា និព្ពត្តចីវរំ, តំ ខោមាទីនំ អញ្ញតរំ ហោតីតិ តេសំ ឯវ អនុលោមំ។ ទេវតាហិ ទិន្នចីវរំ ទេវទិន្នំ, តំ កប្បរុក្ខេ និព្ពត្តំ ជាលិនិយា ទេវកញ្ញាយ អនុរុទ្ធត្ថេរស្ស ទិន្នវត្ថសទិសំ, តម្បិ ខោមាទីនំយេវ អនុលោមំ ហោតិ តេសុ អញ្ញតរភាវតោ។
Cīvaraṃ jānitabbanti ‘‘idaṃ nāma cīvaraṃ kappiya’’nti jātito cīvaraṃ jānitabbaṃ. Cīvarakhettanti cīvarassa uppattikkhettaṃ. Paṃsukūlanti paṃsukūlacīvaraṃ, paṃsukūlalakkhaṇappattaṃ cīvaraṃ jānitabbanti attho. Cīvarasantosoti cīvare labbhamāno sabbo santoso jānitabbo. Cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni, yāni gopento cīvarasantosena sammadeva santuṭṭho hotīti. Khomakappāsikakoseyyakambalasāṇabhaṅgāni khomādīni. Tattha khomaṃ nāma khomasuttehi vāyitaṃ khomapaṭṭacīvaraṃ. Tathā sesānipi. Sāṇanti sāṇavākasuttehi katacīvaraṃ. Bhaṅganti pana khomasuttādīni sabbāni, ekaccāni vā missetvā katacīvaraṃ. Bhaṅgampi vākamayamevāti keci. Chāti gaṇanaparicchedo. Yadi evaṃ ito aññā vatthajāti natthīti? No natthi. Sā pana etesaṃ anulomāti dassetuṃ ‘‘dukūlādīnī’’tiādi vuttaṃ. Ādi-saddena pattuṇṇaṃ, somārapaṭṭaṃ, cīnapaṭṭaṃ, iddhijaṃ, devadinnanti tesaṃ saṅgaho. Tattha dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ vākamayattā. Pattuṇṇadese sañjātavatthaṃ pattuṇṇaṃ. ‘‘Koseyyaviseso’’ti hi abhidhānakose vuttaṃ. Somāradese cīnadese ca jātavatthāni somāracīnapaṭṭāni. Pattuṇṇādīni tīṇi koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā. Iddhijaṃ ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā nibbattacīvaraṃ, taṃ khomādīnaṃ aññataraṃ hotīti tesaṃ eva anulomaṃ. Devatāhi dinnacīvaraṃ devadinnaṃ, taṃ kapparukkhe nibbattaṃ jāliniyā devakaññāya anuruddhattherassa dinnavatthasadisaṃ, tampi khomādīnaṃyeva anulomaṃ hoti tesu aññatarabhāvato.
ឥមានីតិ អន្តោគធាវធារណវចនំ, ឥមានិ ឯវាតិ អត្ថោ។ ពុទ្ធាទីនំ បរិភោគយោគ្គតាយ កប្បិយចីវរានិ។ ឥទានិ អវធារណេន និវត្តិតានិ ឯកទេសេន ទស្សេតុំ ‘‘កុសចីរ’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ កុសតិណេហិ អញ្ញេហិ វា តាទិសេហិ តិណេហិ កតចីវរំ កុសចីរំ។ អក្កវាកាទីហិ វាកេហិ កតចីវរំ វាកចីរំ។ ចតុក្កោណេហិ តិកោណេហិ វា ផលកេហិ កតចីវរំ ផលកចីរំ។ មនុស្សានំ កេសេហិ កតកម្ពលំ កេសកម្ពលំ។ ចាមរិវាលអស្សវាលាទីហិ កតំ វាលកម្ពលំ។ មកចិតន្តូហិ វាយិតោ បោត្ថកោ។ ចម្មន្តិ មិគចម្មាទិ យំ កិញ្ចិ ចម្មំ។ ឧលូកបក្ខេហិ គន្ថិត្វា កតចីវរំ ឧលូកបក្ខំ។ ភុជបត្តតចាទិមយំ រុក្ខទុស្សំ។ តិរីដកន្តិ អត្ថោ។ សុខុមតរាហិ លតាហិ លតាវាកេហិ វា វាយិតំ លតាទុស្សំ។ ឯរកវាកេហិ កតំ ឯរកទុស្សំ។ តថា កទលិទុស្សំ។ សុខុមេហិ វេឡុវិលីវេហិ កតំ វេឡុទុស្សំ។ អាទិ-សទ្ទេន វក្កលាទីនំ សង្គហោ។ អកប្បិយចីវរានិ តិត្ថិយទ្ធជភាវតោ។
Imānīti antogadhāvadhāraṇavacanaṃ, imāni evāti attho. Buddhādīnaṃ paribhogayoggatāya kappiyacīvarāni. Idāni avadhāraṇena nivattitāni ekadesena dassetuṃ ‘‘kusacīra’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kusatiṇehi aññehi vā tādisehi tiṇehi katacīvaraṃ kusacīraṃ. Akkavākādīhi vākehi katacīvaraṃ vākacīraṃ. Catukkoṇehi tikoṇehi vā phalakehi katacīvaraṃ phalakacīraṃ. Manussānaṃ kesehi katakambalaṃ kesakambalaṃ. Cāmarivālaassavālādīhi kataṃ vālakambalaṃ. Makacitantūhi vāyito potthako. Cammanti migacammādi yaṃ kiñci cammaṃ. Ulūkapakkhehi ganthitvā katacīvaraṃ ulūkapakkhaṃ. Bhujapattatacādimayaṃ rukkhadussaṃ. Tirīṭakanti attho. Sukhumatarāhi latāhi latāvākehi vā vāyitaṃ latādussaṃ. Erakavākehi kataṃ erakadussaṃ. Tathā kadalidussaṃ. Sukhumehi veḷuvilīvehi kataṃ veḷudussaṃ. Ādi-saddena vakkalādīnaṃ saṅgaho. Akappiyacīvarāni titthiyaddhajabhāvato.
អដ្ឋន្នំ មាតិកានំ វសេនាតិ ‘‘សីមាយ ទេតិ, កតិកាយ ទេតី’’តិអាទិនា (មហាវ. ៣៧៩) អាគតានំ អដ្ឋន្នំ ចីវរុប្បត្តិមាតិកានំ វសេន។ ចីវរានំ បដិលាភក្ខេត្តទស្សនត្ថញ្ហិ ភគវតា ‘‘អដ្ឋិមា, ភិក្ខវេ, មាតិកា’’តិអាទិនា មាតិកា ឋបិតា។ មាតិកាតិ ហិ មាតរោ ចីវរុប្បត្តិជនិកាតិ។
Aṭṭhannaṃ mātikānaṃ vasenāti ‘‘sīmāya deti, katikāya detī’’tiādinā (mahāva. 379) āgatānaṃ aṭṭhannaṃ cīvaruppattimātikānaṃ vasena. Cīvarānaṃ paṭilābhakkhettadassanatthañhi bhagavatā ‘‘aṭṭhimā, bhikkhave, mātikā’’tiādinā mātikā ṭhapitā. Mātikāti hi mātaro cīvaruppattijanikāti.
សោសានិកន្តិ សុសានេ បតិតំ។ បាបណិកន្តិ អាបណទ្វារេ បតិតំ។ រថិយន្តិ បុញ្ញត្ថិកេហិ វាតបានន្តរេន រថិកាយ ឆឌ្ឌិតចោឡកំ។ សង្ការកូដកន្តិ សង្ការដ្ឋានេ ឆឌ្ឌិតចោឡកំ។ សិនានន្តិ នហានចោឡកំ, យំ ភូតវេជ្ជេហិ សសីសំ នហាយិត្វា កាលកណ្ណិចោឡន្តិ ឆឌ្ឌេត្វា គច្ឆន្តិ។ តិត្ថន្តិ តិត្ថចោឡំ, សិនានតិត្ថេ ឆឌ្ឌិតបិលោតិកា។ អគ្គិទឌ្ឍន្តិ អគ្គិនា ទឌ្ឍប្បទេសំ។ តញ្ហិ មនុស្សា ឆឌ្ឌេន្តិ។ គោខាយិតាទីនិ បាកដានេវ។ តានិបិ ហិ មនុស្សា ឆឌ្ឌេន្តិ។ ធជំ ឧស្សាបេត្វាតិ នាវំ អារោហន្តេហិ វា យុទ្ធំ បវិសន្តេហិ វា ធជយដ្ឋិំ ឧស្សាបេត្វា, តត្ថ ពទ្ធំ វាតេន អានីតំ តេហិ ឆឌ្ឌិតន្តិ អធិប្បាយោ។
Sosānikanti susāne patitaṃ. Pāpaṇikanti āpaṇadvāre patitaṃ. Rathiyanti puññatthikehi vātapānantarena rathikāya chaḍḍitacoḷakaṃ. Saṅkārakūṭakanti saṅkāraṭṭhāne chaḍḍitacoḷakaṃ. Sinānanti nahānacoḷakaṃ, yaṃ bhūtavejjehi sasīsaṃ nahāyitvā kālakaṇṇicoḷanti chaḍḍetvā gacchanti. Titthanti titthacoḷaṃ, sinānatitthe chaḍḍitapilotikā. Aggidaḍḍhanti agginā daḍḍhappadesaṃ. Tañhi manussā chaḍḍenti. Gokhāyitādīni pākaṭāneva. Tānipi hi manussā chaḍḍenti. Dhajaṃ ussāpetvāti nāvaṃ ārohantehi vā yuddhaṃ pavisantehi vā dhajayaṭṭhiṃ ussāpetvā, tattha baddhaṃ vātena ānītaṃ tehi chaḍḍitanti adhippāyo.
សាទកភិក្ខុនាតិ គហបតិចីវរស្ស សាទិយនភិក្ខុនា។ ឯកមាសមត្តន្តិ ចីវរមាសសញ្ញិតំ ឯកមាសមត្តំ វិតក្កេតុំ វដ្ដតិ, ន តតោ បរន្តិ អធិប្បាយោ។ សព្ពស្សបិ ហិ តណ្ហានិគ្គហត្ថា សាសនេ បដិបត្តីតិ។ បំសុកូលិកោ អទ្ធមាសេនេវ ករោតិ អបរប្បដិពទ្ធត្តា បដិលាភស្ស, ឥតរស្ស បន បរប្បដិពទ្ធត្តា មាសមត្តំ អនុញ្ញាតំ។ ឥទំ មាសឌ្ឍមាសមត្តំ…បេ.… វិតក្កសន្តោសោ វិតក្កេន្តស្ស បរិមិតកាលិកត្តា។ មហាថេរំ តត្ថ អត្តនោ សហាយំ ឥច្ឆន្តោបិ គរុគារវេន ‘‘គាមទ្វារំ, ភន្តេ, គមិស្សាមិ’’ឥច្ចេវាហ។ ថេរោបិ តស្ស អជ្ឈាសយំ ញត្វា ‘‘អហម្បាវុសោ, គមិស្សាមី’’តិ អាហ។ ‘‘ឥមស្ស ភិក្ខុនោ វិតក្កស្ស អវសរោ មា ហោតូ’’តិ បញ្ហំ បុច្ឆមានោ គាមំ បាវិសិ។ ឧច្ចារបលិពុទ្ធោតិ ឧច្ចារេន បីឡិតោ។ តទា ភគវតោ ទុក្ករកិរិយានុស្សរណមុខេន តថាគតេ ឧប្បន្នស្ស បីតិសោមនស្សវេគស្ស ពលវភាវេន កិលេសានំ វិក្ខម្ភិតត្តា តស្មិំយេវ…បេ.… តីណិ ផលានិ បត្តោ។
Sādakabhikkhunāti gahapaticīvarassa sādiyanabhikkhunā. Ekamāsamattanti cīvaramāsasaññitaṃ ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati, na tato paranti adhippāyo. Sabbassapi hi taṇhāniggahatthā sāsane paṭipattīti. Paṃsukūliko addhamāseneva karoti aparappaṭibaddhattā paṭilābhassa, itarassa pana parappaṭibaddhattā māsamattaṃ anuññātaṃ. Idaṃ māsaḍḍhamāsamattaṃ…pe… vitakkasantoso vitakkentassa parimitakālikattā. Mahātheraṃ tattha attano sahāyaṃ icchantopi garugāravena ‘‘gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmi’’iccevāha. Theropi tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ‘‘ahampāvuso, gamissāmī’’ti āha. ‘‘Imassa bhikkhuno vitakkassa avasaro mā hotū’’ti pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi. Uccārapalibuddhoti uccārena pīḷito. Tadā bhagavato dukkarakiriyānussaraṇamukhena tathāgate uppannassa pītisomanassavegassa balavabhāvena kilesānaṃ vikkhambhitattā tasmiṃyeva…pe… tīṇi phalāni patto.
កត្ថ លភិស្សាមីតិ ចិន្តនាបិ លាភាសាបុព្ពិកាតិ តថា ‘‘អចិន្តេត្វា’’តិ វុត្តំ។ ‘‘សុន្ទរំ លភិស្សាមិ, មនាបំ លភិស្សាមី’’តិឯវមាទិចិន្តនាយ កា នាម កថា, កថំ បន គន្តព្ពន្តិ អាហ ‘‘កម្មដ្ឋានសីសេនេវ គមន’’ន្តិ។ តេន ចីវរំ បដិច្ច កិញ្ចិបិ ន ចិន្តេតព្ពមេវាតិ ទស្សេតិ។ អបេសលោ អប្បតិរូបាយបិ បរិយេសនាយ បច្ចយោ ភវេយ្យាតិ ‘‘បេសលំ ភិក្ខុំ គហេត្វា’’តិ វុត្តំ។ អាហរិយមានន្តិ សុសានាទីសុ បតិតំ វត្ថំ ‘‘ឥមេ ភិក្ខូ បំសុកូលបរិយេសនំ ចរន្តី’’តិ ញត្វា កេនចិ បុរិសេន តតោ អានីយមានំ។ ឯវំ លទ្ធំ គណ្ហន្តស្សបីតិ ឯវំ បដិលាភសន្តោសំ អកោបេត្វា លទ្ធំ គណ្ហន្តស្សបិ។ អត្តនោ បហោនកមត្តេនេវាតិ យថាលទ្ធានំ បំសុកូលានំ ឯកបដ្ដទុបដ្ដានំ អត្ថាយ អត្តនោ បហោនកប្បមាណេនេវ។ អវធារណេន ឧបរិ បច្ចាសំ និវត្តេតិ។ គាមេ ភិក្ខាយ អាហិណ្ឌន្តេន សបទានចារិនា វិយ ទ្វារប្បដិបាដិយា ចរណំ លោលុប្បវិវជ្ជនំ នាម លោលុប្បស្ស ទូរសមុស្សារិតត្តា។
Kattha labhissāmīti cintanāpi lābhāsāpubbikāti tathā ‘‘acintetvā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sundaraṃ labhissāmi, manāpaṃ labhissāmī’’tievamādicintanāya kā nāma kathā, kathaṃ pana gantabbanti āha ‘‘kammaṭṭhānasīseneva gamana’’nti. Tena cīvaraṃ paṭicca kiñcipi na cintetabbamevāti dasseti. Apesalo appatirūpāyapi pariyesanāya paccayo bhaveyyāti ‘‘pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā’’ti vuttaṃ. Āhariyamānanti susānādīsu patitaṃ vatthaṃ ‘‘ime bhikkhū paṃsukūlapariyesanaṃ carantī’’ti ñatvā kenaci purisena tato ānīyamānaṃ. Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassapīti evaṃ paṭilābhasantosaṃ akopetvā laddhaṃ gaṇhantassapi. Attanopahonakamattenevāti yathāladdhānaṃ paṃsukūlānaṃ ekapaṭṭadupaṭṭānaṃ atthāya attano pahonakappamāṇeneva. Avadhāraṇena upari paccāsaṃ nivatteti. Gāme bhikkhāya āhiṇḍantena sapadānacārinā viya dvārappaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanaṃ nāma loluppassa dūrasamussāritattā.
យាបេតុន្តិ អត្តភាវំ បវត្តេតុំ។ ធោវនុបគេនាតិ ធោវនយោគ្គេន។ បណ្ណានីតិ អម្ពជម្ពាទិបណ្ណានិ។ អកោបេត្វាតិ សន្តោសំ អកោបេត្វា។ បហោនកនីហារេនេវាតិ អន្តរវាសកាទីសុ យំ កាតុកាមោ, តស្ស បហោនកនិយាមេនេវ យថាលទ្ធំ ថូលសុខុមាទិំ គហេត្វា ករណំ។ តិមណ្ឌលប្បដិច្ឆាទនមត្តស្សេវាតិ និវាសនំ ចេ នាភិមណ្ឌលំ, ជាណុមណ្ឌលំ, ឥតរញ្ចេ គលវាដមណ្ឌលំ , ជាណុមណ្ឌលន្តិ តិមណ្ឌលប្បដិច្ឆាទនមត្តស្សេវ ករណំ។ តំ បន អត្ថតោ តិណ្ណំ ចីវរានំ ហេដ្ឋិមន្តេន វុត្តបរិមាណំយេវ ហោតិ។ អវិចារេត្វា ន វិចារេត្វា។
Yāpetunti attabhāvaṃ pavattetuṃ. Dhovanupagenāti dhovanayoggena. Paṇṇānīti ambajambādipaṇṇāni. Akopetvāti santosaṃ akopetvā. Pahonakanīhārenevāti antaravāsakādīsu yaṃ kātukāmo, tassa pahonakaniyāmeneva yathāladdhaṃ thūlasukhumādiṃ gahetvā karaṇaṃ. Timaṇḍalappaṭicchādanamattassevāti nivāsanaṃ ce nābhimaṇḍalaṃ, jāṇumaṇḍalaṃ, itarañce galavāṭamaṇḍalaṃ , jāṇumaṇḍalanti timaṇḍalappaṭicchādanamattasseva karaṇaṃ. Taṃ pana atthato tiṇṇaṃ cīvarānaṃ heṭṭhimantena vuttaparimāṇaṃyeva hoti. Avicāretvā na vicāretvā.
កុសិពន្ធនកាលេតិ មណ្ឌលានិ យោជេត្វា សិព្ពនកាលេ។ សត្ត វារេតិ សត្ត សិព្ពនវារេ។ កប្បពិន្ទុអបទេសេន កស្សចិ វិការស្ស អករណំ កប្បសន្តោសោ។
Kusibandhanakāleti maṇḍalāni yojetvā sibbanakāle. Satta vāreti satta sibbanavāre. Kappabinduapadesena kassaci vikārassa akaraṇaṃ kappasantoso.
សីតប្បដិឃាតនាទិ អត្ថាបត្តិតោ សិជ្ឈតីតិ មុខ្យមេវ ចីវរបរិភោគេ បយោជនំ ទស្សេតុំ ‘‘ហិរិកោបីនប្បដិច្ឆាទនមត្តវសេនា’’តិ វុត្តំ។ តេនាហ ភគវា ‘‘យាវទេវ ហិរិកោបីនប្បដិច្ឆាទនត្ថ’’ន្តិ (ម. និ. ១.២៣; អ. និ. ៦.៥៨; មហានិ. ២០៦)។ វដ្ដតិ, ន តាវតា សន្តោសោ កុប្បតិ សម្ភារានំ ទក្ខិណេយ្យានំ អលាភតោ។ សារណីយធម្មេ ឋត្វាតិ សីលវន្តេហិ ភិក្ខូហិ សាធារណភោគិភាវេ ឋត្វា។ ឥតីតិអាទិនា បឋមស្សេវ អរិយវំសស្ស បំសុកូលិកង្គតេចីវរិកង្គានំ តេសញ្ចស្ស បច្ចយតំ ទស្សេន្តោ ‘‘ឥតិ ឥមេ ធម្មា អញ្ញមញ្ញស្ស សមុដ្ឋាបកា ឧបត្ថម្ភកា ចា’’តិ ទីបេតិ។ ឯស នយោ ឥតោ បរេសុ។
Sītappaṭighātanādi atthāpattito sijjhatīti mukhyameva cīvaraparibhoge payojanaṃ dassetuṃ ‘‘hirikopīnappaṭicchādanamattavasenā’’ti vuttaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘yāvadeva hirikopīnappaṭicchādanattha’’nti (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58; mahāni. 206). Vaṭṭati, na tāvatā santoso kuppati sambhārānaṃ dakkhiṇeyyānaṃ alābhato. Sāraṇīyadhamme ṭhatvāti sīlavantehi bhikkhūhi sādhāraṇabhogibhāve ṭhatvā. Itītiādinā paṭhamasseva ariyavaṃsassa paṃsukūlikaṅgatecīvarikaṅgānaṃ tesañcassa paccayataṃ dassento ‘‘iti ime dhammā aññamaññassa samuṭṭhāpakā upatthambhakā cā’’ti dīpeti. Esa nayo ito paresu.
សន្តុដ្ឋោ ហោតិ វណ្ណវាទីតិ ឯត្ថ ចតុក្កោដិកំ សម្ភវតិ។ តត្ថ ចតុត្ថោយេវ បក្ខោ វណ្ណិតថោមិតោតិ តថា ទេសនា កតា។ ឯកោ សន្តុដ្ឋោ ហោតិ, សន្តោសស្ស វណ្ណំ ន កថេតិ សេយ្យថាបិ ថេរោ នាឡកោ។ ឯកោ ន សន្តុដ្ឋោ ហោតិ, សន្តោសស្ស វណ្ណំ កថេតិ សេយ្យថាបិ ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ។ ឯកោ នេវ សន្តុដ្ឋោ ហោតិ, ន សន្តោសស្ស វណ្ណំ កថេតិ សេយ្យថាបិ ថេរោ លាឡុទាយិ ។ ឯកោ សន្តុដ្ឋោ ចេវ ហោតិ, សន្តោសស្ស ច វណ្ណំ កថេតិ សេយ្យថាបិ ថេរោ មហាកស្សបោ។
Santuṭṭho hoti vaṇṇavādīti ettha catukkoṭikaṃ sambhavati. Tattha catutthoyeva pakkho vaṇṇitathomitoti tathā desanā katā. Eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti seyyathāpi thero nāḷako. Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi upanando sakyaputto. Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi thero lāḷudāyi . Eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi thero mahākassapo.
អនេសនន្តិ អយុត្តំ ឯសនំ។ តេនាហ ‘‘អប្បតិរូប’’ន្តិ, សាសនេ ឋិតានំ អប្បតិរូបំ អយោគ្គំ។ កោហញ្ញំ ករោន្តោតិ ចីវរុប្បាទននិមិត្តំ បរេសំ កុហនំ វិម្ហាបនំ ករោន្តោ។ ឧត្តសតីតិ តណ្ហាសន្តាសេន ឧបរូបរិ តសតិ។ បរិតស្សតីតិ បរិតោ តស្សតិ។ យថា សព្ពេ កាយវចិប្បយោគា តទត្ថា ឯវ ជាយន្តិ, ឯវំ សព្ពភាគេហិ តសតិ។ គធិតំ វុច្ចតិ គិទ្ធោ, សោ ចេត្ថ អភិជ្ឈាលក្ខណោ អធិប្បេតោ។ គធិតំ ឯតស្ស នត្ថីតិ អគធិតោតិ អាហ ‘‘វិគតលោភគិទ្ធោ’’តិ។ មុច្ឆន្តិ តណ្ហាវសេន មុយ្ហនំ។ តស្ស សមុស្សយស្ស អធិគតំ អនាបន្នោ អនុបគតោ។ អនោត្ថតោ អនជ្ឈោត្ថតោ។ អបរិយោនទ្ធោតិ តណ្ហច្ឆទនេន អច្ឆាទិតោ។ អាទីនវំ បស្សមានោតិ ទិដ្ឋធម្មិកំ សម្បរាយិកញ្ច ទោសំ បស្សន្តោ។ គធិតបរិភោគតោ និស្សរតិ ឯតេនាតិ និស្សរណំ , ឥទមដ្ឋិកតា។ តំ បជានាតីតិ និស្សរណបញ្ញោ។ តេនាហ ‘‘យាវទេវ…បេ.… ជានន្តោ’’តិ។
Anesananti ayuttaṃ esanaṃ. Tenāha ‘‘appatirūpa’’nti, sāsane ṭhitānaṃ appatirūpaṃ ayoggaṃ. Kohaññaṃ karontoti cīvaruppādananimittaṃ paresaṃ kuhanaṃ vimhāpanaṃ karonto. Uttasatīti taṇhāsantāsena uparūpari tasati. Paritassatīti parito tassati. Yathā sabbe kāyavacippayogā tadatthā eva jāyanti, evaṃ sabbabhāgehi tasati. Gadhitaṃ vuccati giddho, so cettha abhijjhālakkhaṇo adhippeto. Gadhitaṃ etassa natthīti agadhitoti āha ‘‘vigatalobhagiddho’’ti. Mucchanti taṇhāvasena muyhanaṃ. Tassa samussayassa adhigataṃ anāpanno anupagato. Anotthato anajjhotthato. Apariyonaddhoti taṇhacchadanena acchādito. Ādīnavaṃ passamānoti diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca dosaṃ passanto. Gadhitaparibhogato nissarati etenāti nissaraṇaṃ , idamaṭṭhikatā. Taṃ pajānātīti nissaraṇapañño. Tenāha ‘‘yāvadeva…pe… jānanto’’ti.
នេវត្តានុក្កំសេតីតិ អត្តានំ នេវ ឧក្កំសេតិ ន ឧក្ខិបតិ ន ឧក្កដ្ឋតោ ទហតិ។ អហន្តិអាទិ ឧក្កំសនាការទស្សនំ។ ន វម្ភេតិ ន ហីឡេតិ ន និហីនតោ ទហតិ។ តស្មិំ ចីវរសន្តោសេតិ តស្មិំ យថាវុត្តេ វីសតិវិធេ ចីវរសន្តោសេ។ កាមញ្ចេត្ថ វុត្តប្បការសន្តោសគ្គហណេនេវ ចីវរហេតុ អនេសនាបជ្ជនាទិបិ គហិតមេវ តស្មិំ សតិ តស្ស ភាវតោ, អសតិ ច អភាវតោ។ វណ្ណវាទិតាអត្តុក្កំសនបរវម្ភនានិ បន គហិតានិ ន ហោន្តីតិ ‘‘វណ្ណវាទាទីសុ វា’’តិ វិកប្បោ វុត្តោ។ ឯត្ថ ច ទក្ខោតិអាទិ យេសំ ធម្មានំ វសេនស្ស យថាវុត្តសន្តោសាទី ឥជ្ឈន្តិ, តំទស្សនំ។ តត្ថ ទក្ខោតិ ឥមិនា តេសំ សមុដ្ឋាបនបញ្ញំ ទស្សេតិ។ អនលសោតិ ឥមិនា បគ្គណ្ហនវីរិយំ, សម្បជានោតិ ឥមិនា បារិហារិយបញ្ញំ, បដិស្សតោតិ ឥមិនា តត្ថ អសម្មោសវុត្តិំ ទស្សេតិ។
Nevattānukkaṃsetīti attānaṃ neva ukkaṃseti na ukkhipati na ukkaṭṭhato dahati. Ahantiādi ukkaṃsanākāradassanaṃ. Na vambheti na hīḷeti na nihīnato dahati. Tasmiṃ cīvarasantoseti tasmiṃ yathāvutte vīsatividhe cīvarasantose. Kāmañcettha vuttappakārasantosaggahaṇeneva cīvarahetu anesanāpajjanādipi gahitameva tasmiṃ sati tassa bhāvato, asati ca abhāvato. Vaṇṇavāditāattukkaṃsanaparavambhanāni pana gahitāni na hontīti ‘‘vaṇṇavādādīsu vā’’ti vikappo vutto. Ettha ca dakkhotiādi yesaṃ dhammānaṃ vasenassa yathāvuttasantosādī ijjhanti, taṃdassanaṃ. Tattha dakkhoti iminā tesaṃ samuṭṭhāpanapaññaṃ dasseti. Analasoti iminā paggaṇhanavīriyaṃ, sampajānoti iminā pārihāriyapaññaṃ, paṭissatoti iminā tattha asammosavuttiṃ dasseti.
បិណ្ឌបាតោ ជានិតព្ពោតិ បភេទតោ បិណ្ឌបាតោ ជានិតព្ពោ។ បិណ្ឌបាតក្ខេត្តន្តិ បិណ្ឌបាតស្ស ឧប្បត្តិដ្ឋានំ។ បិណ្ឌបាតសន្តោសោ ជានិតព្ពោតិ បិណ្ឌបាតសន្តោសប្បភេទោ ជានិតព្ពោ។ ឥធ ភេសជ្ជម្បិ បិណ្ឌបាតគតិកមេវ។ អាហរិតព្ពតោ ហិ សប្បិអាទីនម្បិ គហណំ កតំ។
Piṇḍapāto jānitabboti pabhedato piṇḍapāto jānitabbo. Piṇḍapātakkhettanti piṇḍapātassa uppattiṭṭhānaṃ. Piṇḍapātasantoso jānitabboti piṇḍapātasantosappabhedo jānitabbo. Idha bhesajjampi piṇḍapātagatikameva. Āharitabbato hi sappiādīnampi gahaṇaṃ kataṃ.
បិណ្ឌបាតក្ខេត្តំ បិណ្ឌបាតស្ស ឧប្បត្តិដ្ឋានំ ខេត្តំ វិយ ខេត្តំ។ ឧប្បជ្ជតិ ឯត្ថ, ឯតេនាតិ ច ឧប្បត្តិដ្ឋានំ។ សង្ឃតោ វា ហិ ភិក្ខុនោ បិណ្ឌបាតោ ឧប្បជ្ជតិ ឧទ្ទិស្សវសេន វា។ តត្ថ សកលស្ស សង្ឃស្ស ទាតព្ពភត្តំ សង្ឃភត្តំ។ កតិបយេ ភិក្ខូ ឧទ្ទិសិត្វា ឧទ្ទេសេន ទាតព្ពភត្តំ ឧទ្ទេសភត្តំ។ និមន្តេត្វា ទាតព្ពភត្តំ និមន្តនំ។ សលាកាយ ទាតព្ពភត្តំ សលាកភត្តំ។ ឯកស្មិំ បក្ខេ ឯកទិវសំ ទាតព្ពភត្តំ បក្ខិកំ។ ឧបោសថេ ឧបោសថេ ទាតព្ពភត្តំ ឧបោសថិកំ។ បាដិបទទិវសេ ទាតព្ពភត្តំ បាដិបទិកំ។ អាគន្តុកានំ ទាតព្ពភត្តំ អាគន្តុកភត្តំ។ ធុរគេហេ ឯវ ឋបេត្វា ទាតព្ពភត្តំ ធុរភត្តំ។ កុដិំ ឧទ្ទិស្ស ទាតព្ពភត្តំ កុដិភត្តំ។ គាមវាសិអាទីហិ វារេន ទាតព្ពភត្តំ វារភត្តំ។ វិហារំ ឧទ្ទិស្ស ទាតព្ពភត្តំ វិហារភត្តំ។ សេសានិ បាកដានេវ។
Piṇḍapātakkhettaṃ piṇḍapātassa uppattiṭṭhānaṃ khettaṃ viya khettaṃ. Uppajjati ettha, etenāti ca uppattiṭṭhānaṃ. Saṅghato vā hi bhikkhuno piṇḍapāto uppajjati uddissavasena vā. Tattha sakalassa saṅghassa dātabbabhattaṃ saṅghabhattaṃ. Katipaye bhikkhū uddisitvā uddesena dātabbabhattaṃ uddesabhattaṃ. Nimantetvā dātabbabhattaṃ nimantanaṃ. Salākāya dātabbabhattaṃ salākabhattaṃ. Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbabhattaṃ pakkhikaṃ. Uposathe uposathe dātabbabhattaṃ uposathikaṃ. Pāṭipadadivase dātabbabhattaṃ pāṭipadikaṃ. Āgantukānaṃ dātabbabhattaṃ āgantukabhattaṃ. Dhuragehe eva ṭhapetvā dātabbabhattaṃ dhurabhattaṃ. Kuṭiṃ uddissa dātabbabhattaṃ kuṭibhattaṃ. Gāmavāsiādīhi vārena dātabbabhattaṃ vārabhattaṃ. Vihāraṃ uddissa dātabbabhattaṃ vihārabhattaṃ. Sesāni pākaṭāneva.
វិតក្កេតិ ‘‘កត្ថ នុ ខោ អហំ អជ្ជ បិណ្ឌាយ ចរិស្សាមី’’តិ។ ‘‘ស្វេ កត្ថ បិណ្ឌាយ ចរិស្សាមា’’តិ ថេរេន វុត្តេ ‘‘អសុកគាមេ, ភន្តេ’’តិ កាមមេតំ បដិវចនទានំ, យេន បន ចិត្តេន ចិន្តេត្វា តំ វុត្តំ, តំ សន្ធាយាហ ‘‘ឯត្តកំ ចិន្តេត្វា’’តិ។ តតោ បដ្ឋាយាតិ វិតក្កមាឡកេ ឋត្វា វិតក្កិតកាលតោ បដ្ឋាយ។ តតោ បរំ វិតក្កេន្តោ អរិយវំសា ចុតោ ហោតីតិ ឥទំ តិណ្ណម្បិ អរិយវំសិកានំ វសេន គហេតព្ពំ, ន ឯកចារិកស្សេវ។ សព្ពោបិ ហិ អរិយវំសិកោ ឯកវារមេវ វិតក្កេតុំ លភតិ, ន តតោ បរំ។ បរិពាហិរោតិ អរិយវំសិកភាវតោ ពហិភូតោ។ ស្វាយំ វិតក្កសន្តោសោ កម្មដ្ឋានមនសិការេន ន កុប្បតិ វិសុជ្ឈតិ ច។ ឥតោ បរេសុបិ ឯសេវ នយោ។ តេនេវាហ ‘‘កម្មដ្ឋានសីសេន គន្តព្ព’’ន្តិ។ គហេតព្ពមេវាតិ អដ្ឋានប្បយុត្តោ ឯវ-សទ្ទោ។ យាបនមត្តមេវ គហេតព្ពន្តិ យោជេតព្ពំ។
Vitakketi ‘‘kattha nu kho ahaṃ ajja piṇḍāya carissāmī’’ti. ‘‘Sve kattha piṇḍāya carissāmā’’ti therena vutte ‘‘asukagāme, bhante’’ti kāmametaṃ paṭivacanadānaṃ, yena pana cittena cintetvā taṃ vuttaṃ, taṃ sandhāyāha ‘‘ettakaṃ cintetvā’’ti. Tato paṭṭhāyāti vitakkamāḷake ṭhatvā vitakkitakālato paṭṭhāya. Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hotīti idaṃ tiṇṇampi ariyavaṃsikānaṃ vasena gahetabbaṃ, na ekacārikasseva. Sabbopi hi ariyavaṃsiko ekavārameva vitakketuṃ labhati, na tato paraṃ. Paribāhiroti ariyavaṃsikabhāvato bahibhūto. Svāyaṃ vitakkasantoso kammaṭṭhānamanasikārena na kuppati visujjhati ca. Ito paresupi eseva nayo. Tenevāha ‘‘kammaṭṭhānasīsena gantabba’’nti. Gahetabbamevāti aṭṭhānappayutto eva-saddo. Yāpanamattameva gahetabbanti yojetabbaṃ.
ឯត្ថាតិ ឯតស្មិំ បិណ្ឌបាតប្បដិគ្គហណេ។ អប្បន្តិ អត្តនោ យាបនប្បមាណតោបិ អប្បំ គហេតព្ពំ ទាយកស្ស ចិត្តារាធនត្ថំ។ បមាណេនេវាតិ អត្តនោ បមាណេនេវ អប្បំ គហេតព្ពំ។ បមាណេន គហេតព្ពន្តិ ឯត្ថ ការណំ ទស្សេតុំ ‘‘បដិគ្គហណស្មិញ្ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ មក្ខេតីតិ វិទ្ធំសេតិ អបនេតិ។ វិនិបាតេតិ វិនាសេតិ អដ្ឋានវិនិយោគេន។ សាសនន្តិ សត្ថុសាសនំ អនុសិដ្ឋិំ ន ករោតិ ន បដិបជ្ជតិ។ សបទានចារិនា វិយ ទ្វារបដិបាដិយា ចរណំ លោលុប្បវិវជ្ជនសន្តោសោតិ អាហ ‘‘ទ្វារបដិបាដិយា គន្តព្ព’’ន្តិ។
Etthāti etasmiṃ piṇḍapātappaṭiggahaṇe. Appanti attano yāpanappamāṇatopi appaṃ gahetabbaṃ dāyakassa cittārādhanatthaṃ. Pamāṇenevāti attano pamāṇeneva appaṃ gahetabbaṃ. Pamāṇena gahetabbanti ettha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiggahaṇasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Makkhetīti viddhaṃseti apaneti. Vinipāteti vināseti aṭṭhānaviniyogena. Sāsananti satthusāsanaṃ anusiṭṭhiṃ na karoti na paṭipajjati. Sapadānacārinā viya dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantosoti āha ‘‘dvārapaṭipāṭiyā gantabba’’nti.
ហរាបេត្វាតិ អធិកំ អបនេត្វា។ អាហារគេធតោ និស្សរតិ ឯតេនាតិ និស្សរណំ។ ជិឃច្ឆាយ បដិវិនោទនត្ថំ កតា, កាយស្ស ឋិតិអាទិបយោជនំ បន អត្ថាបត្តិតោ អាគតមេវាតិ អាហ ‘‘ជិឃច្ឆាយ…បេ.… សន្តោសោ នាមា’’តិ។ និទហិត្វា ន បរិភុញ្ជិតព្ពំ តទហុបីតិ អធិប្បាយោ។ ឥតរត្ថ បន សិក្ខាបទេនេវ វារិតំ។ សារណីយធម្មេ ឋិតេនាតិ សីលវន្តេហិ ភិក្ខូហិ សាធារណភោគិភាវេ ឋិតេន។
Harāpetvāti adhikaṃ apanetvā. Āhāragedhato nissarati etenāti nissaraṇaṃ. Jighacchāya paṭivinodanatthaṃ katā, kāyassa ṭhitiādipayojanaṃ pana atthāpattito āgatamevāti āha ‘‘jighacchāya…pe… santoso nāmā’’ti. Nidahitvā na paribhuñjitabbaṃ tadahupīti adhippāyo. Itarattha pana sikkhāpadeneva vāritaṃ. Sāraṇīyadhamme ṭhitenāti sīlavantehi bhikkhūhi sādhāraṇabhogibhāve ṭhitena.
សេនាសនេនាតិ សយនេន អាសនេន ច។ យត្ថ យត្ថ ហិ មញ្ចាទិកេ វិហារាទិកេ ច សេតិ, តំ សេនំ។ យត្ថ យត្ថ បីឋាទិកេ អាសតិ, តំ អាសនំ។ តទុភយំ ឯកតោ កត្វា ‘‘សេនាសន’’ន្តិ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘មញ្ចោ’’តិអាទិ។ តត្ថ មញ្ចោ មសារកាទិ។ តថា បីឋំ។ មញ្ចភិសិ, បីឋភិសីតិ ទុវិធោ ភិសិ។ វិហារោ បាការបរិច្ឆិន្នោ សកលោ អាវាសោ, ‘‘ទីឃមុខបាសាទោ’’តិ កេចិ។ អឌ្ឍយោគោ ទីឃបាសាទោ, ‘‘ឯកបស្សច្ឆាទនកសេនាសន’’ន្តិ កេចិ។ បាសាទោតិ ចតុរស្សបាសាទោ, ‘‘អាយតចតុរស្សបាសាទោ’’តិ កេចិ។ ហម្មិយន្តិ មុណ្ឌច្ឆទនបាសាទោ។ គុហាតិ កេវលា បព្ពតគុហា។ លេណំ ទ្វារពន្ធំ។ អដ្ដោ ពហលភិត្តិកគេហំ, យស្ស គោបានសិយោ អគ្គហេត្វា ឥដ្ឋកាហិ ឯវ ឆទនំ ហោតិ, ‘‘អដ្ដលាការេន ករីយតី’’តិបិ វទន្តិ។ មាឡោ ឯកកូដសង្គហិតោ អនេកកោណោ បដិស្សយវិសេសោ, ‘‘វដ្ដាការេន កតសេនាសន’’ន្តិ កេចិ។
Senāsanenāti sayanena āsanena ca. Yattha yattha hi mañcādike vihārādike ca seti, taṃ senaṃ. Yattha yattha pīṭhādike āsati, taṃ āsanaṃ. Tadubhayaṃ ekato katvā ‘‘senāsana’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘mañco’’tiādi. Tattha mañco masārakādi. Tathā pīṭhaṃ. Mañcabhisi, pīṭhabhisīti duvidho bhisi. Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso, ‘‘dīghamukhapāsādo’’ti keci. Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘ekapassacchādanakasenāsana’’nti keci. Pāsādoti caturassapāsādo, ‘‘āyatacaturassapāsādo’’ti keci. Hammiyanti muṇḍacchadanapāsādo. Guhāti kevalā pabbataguhā. Leṇaṃ dvārabandhaṃ. Aṭṭo bahalabhittikagehaṃ, yassa gopānasiyo aggahetvā iṭṭhakāhi eva chadanaṃ hoti, ‘‘aṭṭalākārena karīyatī’’tipi vadanti. Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇo paṭissayaviseso, ‘‘vaṭṭākārena katasenāsana’’nti keci.
បិណ្ឌបាតេ វុត្តនយេនេវាតិ ‘‘សាទកោ ភិក្ខុ ‘អហំ កត្ថ វសិស្សាមី’តិ វិតក្កេតី’’តិអាទិនា យថារហំ បិណ្ឌបាតេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។ ‘‘តតោ បរំ វិតក្កេន្តោ អរិយវំសា ចុតោ ហោតិ បរិពាហិរោ, សេនាសនំ កុហិំ លភិស្សាមីតិ អចិន្តេត្វា កម្មដ្ឋានសីសេនេវ គន្តព្ព’’ន្តិ ច ឯវមាទិ សព្ពំ បុរិមនយេនេវ។
Piṇḍapātevuttanayenevāti ‘‘sādako bhikkhu ‘ahaṃ kattha vasissāmī’ti vitakketī’’tiādinā yathārahaṃ piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā. ‘‘Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro, senāsanaṃ kuhiṃ labhissāmīti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gantabba’’nti ca evamādi sabbaṃ purimanayeneva.
កស្មា បនេត្ថ បច្ចយសន្តោសំ ទស្សេន្តេន ភគវតា គិលានបច្ចយសន្តោសោ ន គហិតោតិ? ន ខោ បនេតំ ឯវំ ទដ្ឋព្ពន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘គិលានបច្ចយោ បន បិណ្ឌបាតេ ឯវ បវិដ្ឋោ’’តិ អាហ, អាហរិតព្ពតាសាមញ្ញេនាតិ អធិប្បាយោ។ យទិ ឯវំ តត្ថាបិ បិណ្ឌបាតេ វិយ វិតក្កសន្តោសាទយោបិ បន្នរស សន្តោសា ឥច្ឆិតព្ពាតិ? នោតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិ។ ននុ ចេត្ថ ទ្វាទសេវ ធុតង្គានិ វិនិយោគំ គតានិ, ឯកំ បន នេសជ្ជិកង្គំ ន កត្ថចិ វិនិយុត្តន្តិ អាហ ‘‘នេសជ្ជិកង្គំ ភាវនារាមអរិយវំសំ ភជតី’’តិ។ អយញ្ច អត្ថោ អដ្ឋកថារុឡ្ហោ ឯវាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘វុត្តម្បិ ចេត’’ន្តិអាទិមាហ។
Kasmā panettha paccayasantosaṃ dassentena bhagavatā gilānapaccayasantoso na gahitoti? Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbanti dassento ‘‘gilānapaccayo pana piṇḍapāte eva paviṭṭho’’ti āha, āharitabbatāsāmaññenāti adhippāyo. Yadi evaṃ tatthāpi piṇḍapāte viya vitakkasantosādayopi pannarasa santosā icchitabbāti? Noti dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Nanu cettha dvādaseva dhutaṅgāni viniyogaṃ gatāni, ekaṃ pana nesajjikaṅgaṃ na katthaci viniyuttanti āha ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti. Ayañca attho aṭṭhakathāruḷho evāti dassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha.
បថវិំ បត្ថរមានោ វិយាតិអាទិ អរិយវំសទេសនាយ សុទុក្ករភាវទស្សនំ មហាវិសយត្តា តស្សា ទេសនាយ។ យស្មា នយសហស្សបដិមណ្ឌិតំ ហោតិ, អរិយមគ្គាធិគមាយ វិត្ថារតោ បវត្តិយមានា ទេសនា ចិត្តុប្បាទកណ្ឌេ អយញ្ច ភាវនារាមអរិយវំសកថា អរិយមគ្គាធិគមាយ វិត្ថារតោ បវត្តិយមានា ឯវ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘សហស្សនយបដិមណ្ឌិតំ…បេ.… ទេសនំ អារភី’’តិ។
Pathaviṃ pattharamāno viyātiādi ariyavaṃsadesanāya sudukkarabhāvadassanaṃ mahāvisayattā tassā desanāya. Yasmā nayasahassapaṭimaṇḍitaṃ hoti, ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā desanā cittuppādakaṇḍe ayañca bhāvanārāmaariyavaṃsakathā ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā eva hotīti vuttaṃ ‘‘sahassanayapaṭimaṇḍitaṃ…pe… desanaṃ ārabhī’’ti.
បដិបក្ខវិធមនតោ អភិមុខភាវេន រមណំ អារមណំ អារាមោតិ អាហ ‘‘អភិរតីតិ អត្ថោ’’តិ។ ព្យធិករណានម្បិ បទានំ វសេន ភវតិ ពាហិរត្ថសមាសោ យថា ‘‘ឧរសិលោមោ កណ្ឋេកាឡោ’’តិ អាហ ‘‘ភាវនាយ អារាមោ អស្សាតិ ភាវនារាមោ’’តិ។ អភិរមិតព្ពដ្ឋេន វា អារាមោ, ភាវនា អារាមោ អស្សាតិ ភាវនារាមោតិ ឯវម្បេត្ថ សមាសយោជនា វេទិតព្ពា។ ភាវេន្តោ រមតីតិ ឯតេន ភាវនារាមសទ្ទានំ កត្តុសាធនតំ កម្មធារយសមាសតញ្ច ទស្សេតិ។ ‘‘បជហន្តោ រមតី’’តិ វុត្តត្តា បហានារាមោតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។
Paṭipakkhavidhamanato abhimukhabhāvena ramaṇaṃ āramaṇaṃ ārāmoti āha ‘‘abhiratīti attho’’ti. Byadhikaraṇānampi padānaṃ vasena bhavati bāhiratthasamāso yathā ‘‘urasilomo kaṇṭhekāḷo’’ti āha ‘‘bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo’’ti. Abhiramitabbaṭṭhena vā ārāmo, bhāvanā ārāmo assāti bhāvanārāmoti evampettha samāsayojanā veditabbā. Bhāvento ramatīti etena bhāvanārāmasaddānaṃ kattusādhanataṃ kammadhārayasamāsatañca dasseti. ‘‘Pajahanto ramatī’’ti vuttattā pahānārāmoti etthāpi eseva nayo.
កាមំ ‘‘នេសជ្ជិកង្គំ ភាវនារាមអរិយវំសំ ភជតី’’តិ វុត្តំ ភាវនានុយោគស្ស អនុច្ឆវិកត្តា, នេសជ្ជិកង្គវសេន បន នេសជ្ជិកស្ស ភិក្ខុនោ ឯកច្ចាហិ អាបត្តីហិ អនាបត្តិភាវោតិ តម្បិ សង្គណ្ហន្តោ ‘‘តេរសន្នំ ធុតង្គាន’’ន្តិ វត្វា វិនយំ បត្វា គរុកេ ឋាតព្ពន្តិ ឥច្ឆិតត្តា សល្លេខស្ស អបរិច្ចជនវសេន បដិបត្តិ នាម វិនយេ ឋិតស្សេវាតិ អាហ ‘‘តេរសន្នំ…បេ.… កថិតំ ហោតី’’តិ។ កាមំ សុត្តាភិធម្មបិដកេសុបិ តត្ថ តត្ថ សីលកថា អាហដាយេវ, យេហិ បន គុណេហិ សីលស្ស វោទានំ ហោតិ, តេសុ កថិតេសុ យថា សីលកថាពាហុល្លំ វិនយបិដកំ កថិតំ ហោតិ, ឯវំ ភាវនាកថាពាហុល្លំ សុត្តបិដកំ អភិធម្មបិដកញ្ច ចតុត្ថេន អរិយវំសេន កថិតេន កថិតមេវ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘ភាវនារាមេន អវសេសំ បិដកទ្វយំ កថិត’’ន្តិ។ ‘‘សោ នេក្ខម្មំ ភាវេន្តោ រមតី’’តិ នេក្ខម្មបទំ អាទិំ កត្វា តត្ថ ទេសនាយ បវត្តត្តា សព្ពេសម្បិ វា សមថវិបស្សនាមគ្គធម្មានំ យថាសកំ បដិបក្ខតោ និក្ខមនេន នេក្ខម្មសញ្ញិតានំ តត្ថ អាគតត្តា សោ បាឋោ នេក្ខម្មបាឡីតិ វុច្ចតីតិ អាហ ‘‘នេក្ខមបាឡិយា កថេតព្ពោ’’តិ។ តេនាហ អដ្ឋកថាយំ ‘‘សព្ពេបិ កុសលា ធមា, នេក្ខម្មន្តិ បវុច្ចរេ’’តិ។ ទសុត្តរសុត្តន្តបរិយាយេនាតិ ទសុត្តរសុត្តន្តធម្មេន (ទី. និ. ៣.៣៥០ អាទយោ) ទសុត្តរសុត្តន្តេ អាគតនយេនាតិ វា អត្ថោ។ សេសបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។
Kāmaṃ ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti vuttaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikattā, nesajjikaṅgavasena pana nesajjikassa bhikkhuno ekaccāhi āpattīhi anāpattibhāvoti tampi saṅgaṇhanto ‘‘terasannaṃ dhutaṅgāna’’nti vatvā vinayaṃ patvā garuke ṭhātabbanti icchitattā sallekhassa apariccajanavasena paṭipatti nāma vinaye ṭhitassevāti āha ‘‘terasannaṃ…pe… kathitaṃ hotī’’ti. Kāmaṃ suttābhidhammapiṭakesupi tattha tattha sīlakathā āhaṭāyeva, yehi pana guṇehi sīlassa vodānaṃ hoti, tesu kathitesu yathā sīlakathābāhullaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, evaṃ bhāvanākathābāhullaṃ suttapiṭakaṃ abhidhammapiṭakañca catutthena ariyavaṃsena kathitena kathitameva hotīti vuttaṃ ‘‘bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ kathita’’nti. ‘‘So nekkhammaṃ bhāvento ramatī’’ti nekkhammapadaṃ ādiṃ katvā tattha desanāya pavattattā sabbesampi vā samathavipassanāmaggadhammānaṃ yathāsakaṃ paṭipakkhato nikkhamanena nekkhammasaññitānaṃ tattha āgatattā so pāṭho nekkhammapāḷīti vuccatīti āha ‘‘nekkhamapāḷiyā kathetabbo’’ti. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbepi kusalā dhamā, nekkhammanti pavuccare’’ti. Dasuttarasuttantapariyāyenāti dasuttarasuttantadhammena (dī. ni. 3.350 ādayo) dasuttarasuttante āgatanayenāti vā attho. Sesapadadvayepi eseva nayo.
សោតិ ជាគរិយំ អនុយុត្តោ ភិក្ខុ។ នេក្ខម្មន្តិ កាមេហិ និក្ខន្តភាវតោ នេក្ខម្មសញ្ញិតំ បឋមជ្ឈានូបចារំ, សោ ‘‘អភិជ្ឈំ លោកេ បហាយា’’តិអាទិនា (វិភ. ៥០៨) អាគតោ។ បឋមជ្ឈានស្ស បុព្ពភាគភាវនា ហិ ឥធាធិប្បេតា, តស្មា ‘‘អព្យាបាទ’’ន្តិអាទីសុបិ ឯវមេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សឧបាយានញ្ហិ អដ្ឋន្នំ សមាបត្តីនំ អដ្ឋារសន្នំ មហាវិបស្សនានំ ចតុន្នំ អរិយមគ្គានញ្ច វសេនេត្ថ ទេសនា បវត្តាតិ។ តត្ថ អព្យាបាទន្តិ មេត្តា។ អាលោកសញ្ញន្តិ វិភូតំ កត្វា មនសិករណេន ឧបដ្ឋិតអាលោកសញ្ជាននំ។ អវិក្ខេបន្តិ សមាធិំ។ ធម្មវវត្ថានន្តិ កុសលាទិធម្មានំ យាថាវនិច្ឆយំ, ‘‘សបច្ចយនាមវវត្ថាន’’ន្តិបិ វទន្តិ។ ឯវំ កាមច្ឆន្ទាទិនីវរណប្បហានេន ‘‘អភិជ្ឈំ លោកេ បហាយា’’តិអាទិនា វុត្តស្ស បឋមជ្ឈានស្ស បុព្ពភាគបដិបទាយ ភាវនារាមតំ បហានារាមតញ្ច ទស្សេត្វា ឥទានិ សហ ឧបាយេន អដ្ឋសមាបត្តីហិ អដ្ឋារសហិ ច មហាវិបស្សនាហិ តំ ទស្សេតុំ ‘‘ញាណ’’ន្តិអាទិមាហ។ នាមរូបបរិគ្គហណកង្ខាវិតរណានញ្ហិ វិពន្ធភូតស្ស មោហស្ស ទូរីករណេន ញាតបរិញ្ញាយ ឋិតស្ស អនិច្ចសញ្ញាទយោ សិជ្ឈន្តិ។ តថា ឈានសមាបត្តីសុ អនភិរតិនិមិត្តេន បាមោជ្ជេន តត្ថ អនភិរតិយា វិនោទិតាយ ឈានាទីនំ សមធិគមោតិ សមាបត្តិវិបស្សនំ អរតិវិនោទនអវិជ្ជាបទាលនឧបាយោ។ ឧប្បដិបាដិនិទ្ទេសោ បន នីវរណសភាវាយ អវិជ្ជាយ ហេដ្ឋានីវរណេសុ សង្គហទស្សនត្ថន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ កិញ្ចាបិ បឋមជ្ឈានូបចារេយេវ ទុក្ខំ, ចតុត្ថជ្ឈានូបចារេយេវ សុខំ បហីយតិ, អតិសយប្បហានំ បន សន្ធាយាហ ‘‘ចតុត្ថជ្ឈានំ សុខទុក្ខេ’’តិ។
Soti jāgariyaṃ anuyutto bhikkhu. Nekkhammanti kāmehi nikkhantabhāvato nekkhammasaññitaṃ paṭhamajjhānūpacāraṃ, so ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā (vibha. 508) āgato. Paṭhamajjhānassa pubbabhāgabhāvanā hi idhādhippetā, tasmā ‘‘abyāpāda’’ntiādīsupi evameva attho veditabbo. Saupāyānañhi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aṭṭhārasannaṃ mahāvipassanānaṃ catunnaṃ ariyamaggānañca vasenettha desanā pavattāti. Tattha abyāpādanti mettā. Ālokasaññanti vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena upaṭṭhitaālokasañjānanaṃ. Avikkhepanti samādhiṃ. Dhammavavatthānanti kusalādidhammānaṃ yāthāvanicchayaṃ, ‘‘sapaccayanāmavavatthāna’’ntipi vadanti. Evaṃ kāmacchandādinīvaraṇappahānena ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā vuttassa paṭhamajjhānassa pubbabhāgapaṭipadāya bhāvanārāmataṃ pahānārāmatañca dassetvā idāni saha upāyena aṭṭhasamāpattīhi aṭṭhārasahi ca mahāvipassanāhi taṃ dassetuṃ ‘‘ñāṇa’’ntiādimāha. Nāmarūpapariggahaṇakaṅkhāvitaraṇānañhi vibandhabhūtassa mohassa dūrīkaraṇena ñātapariññāya ṭhitassa aniccasaññādayo sijjhanti. Tathā jhānasamāpattīsu anabhiratinimittena pāmojjena tattha anabhiratiyā vinoditāya jhānādīnaṃ samadhigamoti samāpattivipassanaṃ arativinodanaavijjāpadālanaupāyo. Uppaṭipāṭiniddeso pana nīvaraṇasabhāvāya avijjāya heṭṭhānīvaraṇesu saṅgahadassanatthanti daṭṭhabbaṃ. Kiñcāpi paṭhamajjhānūpacāreyeva dukkhaṃ, catutthajjhānūpacāreyeva sukhaṃ pahīyati, atisayappahānaṃ pana sandhāyāha ‘‘catutthajjhānaṃ sukhadukkhe’’ti.
អនិច្ចស្ស , អនិច្ចន្តិ ច អនុបស្សនា អនិច្ចានុបស្សនា, តេភូមកធម្មានំ អនិច្ចតំ គហេត្វា បវត្តាយ អនុបស្សនាយេតំ នាមំ។ និច្ចសញ្ញន្តិ សង្ខតធម្មេសុ និច្ចា សស្សតាតិ បវត្តំ មិច្ឆាសញ្ញំ។ សញ្ញាសីសេន ទិដ្ឋិចិត្តានម្បិ គហណំ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯស នយោ ឥតោ បរេសុបិ។ និព្ពិទានុបស្សនន្តិ សង្ខារេសុ និព្ពិន្ទនាការេន បវត្តំ អនុបស្សនំ។ នន្ទិន្តិ សប្បីតិកតណ្ហំ។ វិរាគានុបស្សនន្តិ វិរជ្ជនាការេន បវត្តំ អនុបស្សនំ។ និរោធានុបស្សនន្តិ សង្ខារានំ និរោធស្ស អនុបស្សនំ។ ‘‘តេ សង្ខារា និរុជ្ឈន្តិយេវ, អាយតិំ សមុទយវសេន ន ឧប្បជ្ជន្តី’’តិ ឯវំ វា អនុបស្សនា និរោធានុបស្សនា។ តេនេវាហ ‘‘និរោធានុបស្សនាយ និរោធេតិ នោ សមុទេតី’’តិ។ មុច្ចិតុកាមតា ហិ អយំ ពលប្បត្តាតិ។ បដិនិស្សជ្ជនាការេន បវត្តា អនុបស្សនា បដិនិស្សគ្គានុបស្សនា។ បដិសង្ខា សន្តិដ្ឋនា ហិ អយំ។ អាទានន្តិ និច្ចាទិវសេន គហណំ។ សន្តតិសមូហកិច្ចារម្មណានំ វសេន ឯកត្តគ្គហណំ ឃនសញ្ញា។ អាយូហនំ អភិសង្ខរណំ។ អវត្ថាវិសេសាបត្តិ វិបរិណាមោ។ ធុវសញ្ញន្តិ ថិរភាវគ្គហណំ។
Aniccassa , aniccanti ca anupassanā aniccānupassanā, tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya anupassanāyetaṃ nāmaṃ. Niccasaññanti saṅkhatadhammesu niccā sassatāti pavattaṃ micchāsaññaṃ. Saññāsīsena diṭṭhicittānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Esa nayo ito paresupi. Nibbidānupassananti saṅkhāresu nibbindanākārena pavattaṃ anupassanaṃ. Nandinti sappītikataṇhaṃ. Virāgānupassananti virajjanākārena pavattaṃ anupassanaṃ. Nirodhānupassananti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanaṃ. ‘‘Te saṅkhārā nirujjhantiyeva, āyatiṃ samudayavasena na uppajjantī’’ti evaṃ vā anupassanā nirodhānupassanā. Tenevāha ‘‘nirodhānupassanāya nirodheti no samudetī’’ti. Muccitukāmatā hi ayaṃ balappattāti. Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā. Paṭisaṅkhā santiṭṭhanā hi ayaṃ. Ādānanti niccādivasena gahaṇaṃ. Santatisamūhakiccārammaṇānaṃ vasena ekattaggahaṇaṃ ghanasaññā. Āyūhanaṃ abhisaṅkharaṇaṃ. Avatthāvisesāpatti vipariṇāmo. Dhuvasaññanti thirabhāvaggahaṇaṃ.
និមិត្តន្តិ សមូហឃនវសេន, សកិច្ចបរិច្ឆេទតាយ ច សង្ខារានំ សវិគ្គហតំ។ បណិធិន្តិ រាគាទិបណិធិំ។ សា បនត្ថតោ តណ្ហាវសេន សង្ខារេសុ និន្នតា។ អភិនិវេសន្តិ អត្តានុទិដ្ឋិ។ អនិច្ចទុក្ខាទិវសេន សព្ពធម្មតីរណំ អធិបញ្ញាធម្មវិបស្សនា។ សារាទានាភិនិវេសន្តិ អសារេ សារន្តិ គហណវិបល្លាសំ។ ‘‘ឥស្សរកុត្តាទិវសេន លោកោ សមុប្បន្នោ’’តិ អភិនិវេសោ សម្មោហាភិនិវេសោ។ កេចិ បន ‘‘អហោសិំ នុ ខោ អហមតីតមទ្ធានន្តិអាទិនា (ម. និ. ១.១៨; សំ. និ. ២.២០) បវត្តសំសយាបត្តិ សម្មោហាភិនិវេសោ’’តិ វទន្តិ។ សង្ខារេសុ តាណលេណភាវគ្គហណំ អាលយាភិនិវេសោ។ ‘‘អាលយរតា អាលយសម្មុទិតា’’តិ (ទី. និ. ២.៦៤, ៦៧; ម. និ. ១.២៨១; ២.៣៣៧; សំ. និ. ១.១៧២; មហាវ. ៧, ៨) ច វចនតោ អាលយោ តណ្ហា, សាយេវ ចក្ខាទីសុ រូបាទីសុ ច អភិនិវេសវសេន បវត្តិយា អាលយាភិនិវេសោតិ កេចិ។ ឯវំ ឋិតា តេ សង្ខារា បដិនិស្សជ្ជីយន្តីតិ បវត្តំ ញាណំ បដិសង្ខានុបស្សនា។ វដ្ដតោ វិគតត្តា វិវដ្ដំ និព្ពានំ, តត្ថ អារម្មណសង្ខាតេន អនុបស្សនេន បវត្តិយា វិវដ្ដានុបស្សនា គោត្រភុ។ សំយោគាភិនិវេសន្តិ សំយុជ្ជនវសេន សង្ខារេសុ និវេសនំ។ ទិដ្ឋេកដ្ឋេតិ ទិដ្ឋិយា សហជាតេកដ្ឋេ បហានេកដ្ឋេ ច។ ឱឡារិកេតិ ឧបរិមគ្គវជ្ឈេ កិលេសេ អបេក្ខិត្វា វុត្តំ, អញ្ញថា ទស្សនប្បហាតព្ពាបិ ទុតិយមគ្គវជ្ឈេហិបិ ឱឡារិកាតិ។ អណុសហគតេតិ អណុភូតេ។ ឥទំ ហេដ្ឋិមមគ្គវជ្ឈេ អបេក្ខិត្វា វុត្តំ។ សព្ពកិលេសេតិ អវសិដ្ឋសព្ពកិលេសេ។ ន ហិ បឋមាទិមគ្គេហិបិ បហីនា កិលេសា បុន បហីយន្តីតិ។
Nimittanti samūhaghanavasena, sakiccaparicchedatāya ca saṅkhārānaṃ saviggahataṃ. Paṇidhinti rāgādipaṇidhiṃ. Sā panatthato taṇhāvasena saṅkhāresu ninnatā. Abhinivesanti attānudiṭṭhi. Aniccadukkhādivasena sabbadhammatīraṇaṃ adhipaññādhammavipassanā. Sārādānābhinivesanti asāre sāranti gahaṇavipallāsaṃ. ‘‘Issarakuttādivasena loko samuppanno’’ti abhiniveso sammohābhiniveso. Keci pana ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānantiādinā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) pavattasaṃsayāpatti sammohābhiniveso’’ti vadanti. Saṅkhāresu tāṇaleṇabhāvaggahaṇaṃ ālayābhiniveso. ‘‘Ālayaratā ālayasammuditā’’ti (dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7, 8) ca vacanato ālayo taṇhā, sāyeva cakkhādīsu rūpādīsu ca abhinivesavasena pavattiyā ālayābhinivesoti keci. Evaṃ ṭhitā te saṅkhārā paṭinissajjīyantīti pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā. Vaṭṭato vigatattā vivaṭṭaṃ nibbānaṃ, tattha ārammaṇasaṅkhātena anupassanena pavattiyā vivaṭṭānupassanā gotrabhu. Saṃyogābhinivesanti saṃyujjanavasena saṅkhāresu nivesanaṃ. Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhiyā sahajātekaṭṭhe pahānekaṭṭhe ca. Oḷāriketi uparimaggavajjhe kilese apekkhitvā vuttaṃ, aññathā dassanappahātabbāpi dutiyamaggavajjhehipi oḷārikāti. Aṇusahagateti aṇubhūte. Idaṃ heṭṭhimamaggavajjhe apekkhitvā vuttaṃ. Sabbakileseti avasiṭṭhasabbakilese. Na hi paṭhamādimaggehipi pahīnā kilesā puna pahīyantīti.
ឯវន្តិ បដិសម្ភិទាមគ្គេ (បដិ. ម. ១.៤១, ៩៥) នេក្ខម្មបាឡិយា យោជនំ និគមេត្វា ទីឃនិកាយេតិអាទិនា ទសុត្តរបរិយាយេន (ទី. និ. ៣.៣៥០ អាទយោ) យោជនំ ទស្សេតិ ។ ឯកំ ធម្មំ ភាវេន្តោ រមតិ, ឯកំ ធម្មំ បជហន្តោ រមតីតិ ច នយិទំ ទសុត្តរសុត្តេ (ទី. និ. ៣.៣៥០ អាទយោ) អាគតនិយាមេន វុត្តំ, តត្ថ បន ‘‘ឯកោ ធម្មោ ភាវេតព្ពោ, ឯកោ ធម្មោ បហាតព្ពោ’’តិ ទេសនា អាគតា។ ឯវំ សន្តេបិ យស្មា អត្ថតោ ភេទោ នត្ថិ, តស្មា បដិសម្ភិទាមគ្គេ (បដិ. ម. ១.៤១, ៩៥) នេក្ខម្មបាឡិយំ អាគតនីហារេនេវ ‘‘ឯកំ ធម្មំ ភាវេន្តោ រមតិ, ឯកំ ធម្មំ បជហន្តោ រមតី’’តិ វុត្តំ។ ឯស នយោ សេសវារេសុបិ។
Evanti paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.41, 95) nekkhammapāḷiyā yojanaṃ nigametvā dīghanikāyetiādinā dasuttarapariyāyena (dī. ni. 3.350 ādayo) yojanaṃ dasseti . Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatīti ca nayidaṃ dasuttarasutte (dī. ni. 3.350 ādayo) āgataniyāmena vuttaṃ, tattha pana ‘‘eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pahātabbo’’ti desanā āgatā. Evaṃ santepi yasmā atthato bhedo natthi, tasmā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.41, 95) nekkhammapāḷiyaṃ āgatanīhāreneva ‘‘ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatī’’ti vuttaṃ. Esa nayo sesavāresupi.
ឯវន្តិអាទិនា ទសុត្តរបរិយាយេន (ទី. និ. ៣.៣៥០ អាទយោ) យោជនំ និគមេត្វា ឥទានិ សតិបដ្ឋានសុត្តន្តបរិយាយេន (ម. និ. ១.១០៥ អាទយោ) យោជនំ ទស្សេតុំ ‘‘មជ្ឈិមនិកាយេ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ កាមញ្ចេត្ថ កាយានុបស្សនាវសេនេវ សំខិបិត្វា យោជនា កតា, ឯកវីសតិយា បន ឋានានំ វសេនបិ យោជនា កាតព្ពា។ ឥទានិ អភិធម្មនិទ្ទេសបរិយាយេន ទស្សេតុំ ‘‘អភិធម្មេ និទ្ទេសបរិយាយេនា’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ អនិច្ចតោតិអាទីសុ យំ វត្តព្ពំ, តំ វិសុទ្ធិមគ្គសំវណ្ណនាសុ (វិសុទ្ធិ. ២.៦៩៨; វិសុទ្ធិ. មហាដី. ២.៦៩៨) វុត្តនយេន វេទិតព្ពំ។
Evantiādinā dasuttarapariyāyena (dī. ni. 3.350 ādayo) yojanaṃ nigametvā idāni satipaṭṭhānasuttantapariyāyena (ma. ni. 1.105 ādayo) yojanaṃ dassetuṃ ‘‘majjhimanikāye’’tiādi āraddhaṃ. Kāmañcettha kāyānupassanāvaseneva saṃkhipitvā yojanā katā, ekavīsatiyā pana ṭhānānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Idāni abhidhammaniddesapariyāyena dassetuṃ ‘‘abhidhamme niddesapariyāyenā’’tiādi āraddhaṃ. Aniccatotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu (visuddhi. 2.698; visuddhi. mahāṭī. 2.698) vuttanayena veditabbaṃ.
ឧក្កណ្ឋិតន្តិ អធិកុសលេសុ ធម្មេសុ បន្តសេនាសនេសុ ច ឧក្កណ្ឋាទិញ្ច, អននុយោគោតិ អត្ថោ។ អរិយវំសបូរកោ ធីរោ សីលវា ភិក្ខុ អរិយវំសបរិបូរណស្ស ភេទំ អនិច្ឆន្តោ សមាហិតោ វិបស្សកោ ច បច្ចយឃាតេន អរតិយា រតិយា ច សហិតា អភិភវិតា ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘អរតិរតិសហោ, ភិក្ខវេ, ធីរោ’’តិ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Ukkaṇṭhitanti adhikusalesu dhammesu pantasenāsanesu ca ukkaṇṭhādiñca, ananuyogoti attho. Ariyavaṃsapūrako dhīro sīlavā bhikkhu ariyavaṃsaparipūraṇassa bhedaṃ anicchanto samāhito vipassako ca paccayaghātena aratiyā ratiyā ca sahitā abhibhavitā hotīti vuttaṃ ‘‘aratiratisaho, bhikkhave, dhīro’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
អរិយវំសសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៨. អរិយវំសសុត្តំ • 8. Ariyavaṃsasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៨. អរិយវំសសុត្តវណ្ណនា • 8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
