| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
၈. အရိယဝံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
၂၈. အဋ္ဌမသ္သ အဇ္ဈာသယိကော နိက္ခေပော။ ဣမံ ကိရ မဟာအရိယဝံသသုတ္တန္တံ ဘဂဝာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဓမ္မသဘာယံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓာသနေ နိသိန္နော အတ္တနောပိ ပရပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အဇ္ဈာသယဝသေန ပရိဝာရေတ္ဝာ နိသိန္နာနိ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟသ္သာနိ, ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ အာမန္တေတ္ဝာ စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အရိယဝံသာတိ အာရဘိ။ တတ္ထ အရိယဝံသာတိ အရိယာနံ ဝံသာ။ ယထာ ဟိ ခတ္တိယဝံသော ဗ္ရာဟ္မဏဝံသော ဝေသ္သဝံသော သုဒ္ဒဝံသော သမဏဝံသော ကုလဝံသော ရာဇဝံသော, ဧဝံ အယမ္ပိ အဋ္ဌမော အရိယဝံသော အရိယတန္တိ အရိယပဝေဏီ နာမ ဟောတိ။ သော ခော ပနာယံ အရိယဝံသော ဣမေသံ ဝံသာနံ မူလဂန္ဓာဒီနံ ကာဠာနုသာရိဂန္ဓာဒယော ဝိယ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။
28. Aṭṭhamassa ajjhāsayiko nikkhepo. Imaṃ kira mahāariyavaṃsasuttantaṃ bhagavā jetavanamahāvihāre dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisinno attanopi parapuggalānampi ajjhāsayavasena parivāretvā nisinnāni cattālīsa bhikkhusahassāni, ‘‘bhikkhave’’ti āmantetvā cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsāti ārabhi. Tattha ariyavaṃsāti ariyānaṃ vaṃsā. Yathā hi khattiyavaṃso brāhmaṇavaṃso vessavaṃso suddavaṃso samaṇavaṃso kulavaṃso rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti. So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusārigandhādayo viya aggamakkhāyati.
ကေ ပန တေ အရိယာ, ယေသံ ဧတေ ဝံသာတိ? အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ စ တထာဂတသာဝကာ စ, ဧတေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဟိ သတသဟသ္သကပ္ပာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင္ခ္ယေယ္ယာနံ မတ္ထကေ တဏ္ဟင္ကရော, မေဓင္ကရော , သရဏင္ကရော, ဒီပင္ကရောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓာ ဥပ္ပန္နာ, တေ အရိယာ, တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ တေသံ ဗုဒ္ဓာနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အသင္ခ္ယေယ္ယံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ကောဏ္ဍညော နာမ ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပန္နော။ပေ.။ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကကုသန္ဓော, ကောဏာဂမနော, ကသ္သပော, အမ္ဟာကံ ဘဂဝာ ဂောတမောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓာ ဥပ္ပန္နာ, တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ အပိစ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။
Ke pana te ariyā, yesaṃ ete vaṃsāti? Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro, medhaṅkaro , saraṇaṅkaro, dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Apica atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddha-paccekabuddha-buddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
တေ ခော ပနေတေ အဂ္ဂညာ အဂ္ဂာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ, ရတ္တညာ ဒီဃရတ္တံ ပဝတ္တာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ, ဝံသညာ ဝံသာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ပောရာဏာ န အဓုနုပ္ပတ္တိကာ။ အသံကိဏ္ဏာ အဝိကိဏ္ဏာ အနပနီတာ။ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ အတီတဗုဒ္ဓေဟိပိ န သံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ, ‘‘ကိ ဣမေဟီ’’တိ န အပနီတပုဗ္ဗာ။ န သံကီယန္တီတိ ဣဒာနိပိ န အပနီယန္တိ။ န သံကီယိသ္သန္တီတိ အနာဂတဗုဒ္ဓေဟိပိ န အပနီယိသ္သန္တိ။ ယေ လောကေ ဝိညူ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ, တေဟိ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ, သမဏေဟိ ဗ္ရာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ အနိန္ဒိတာ အဂရဟိတာ။
Te kho panete aggaññā aggāti jānitabbā, rattaññā dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā, vaṃsaññā vaṃsāti jānitabbā. Porāṇā na adhunuppattikā. Asaṃkiṇṇā avikiṇṇā anapanītā. Asaṃkiṇṇapubbā atītabuddhehipi na saṃkiṇṇapubbā, ‘‘ki imehī’’ti na apanītapubbā. Na saṃkīyantīti idānipi na apanīyanti. Na saṃkīyissantīti anāgatabuddhehipi na apanīyissanti. Ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi appaṭikuṭṭhā, samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi aninditā agarahitā.
သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ ပစ္စယသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဣတရီတရေနာတိ န ထူလသုခုမလူခပဏီတထိရဇိဏ္ဏာနံ ယေန ကေနစိ, အထ ခော ယထာလဒ္ဓာဒီနံ ဣတရီတရေန ယေန ကေနစိ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ အတ္ထော။ စီဝရသ္မိဉ္ဟိ တယော သန္တောသာ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ။ ပိဏ္ဍပာတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘သန္တုဋ္ဌသ္သ, ဘိက္ခဝေ, အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမေ တယော သန္တောသေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန, ယထာလဒ္ဓာဒီသု ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti. Itarītarenāti na thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci, atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho. Cīvarasmiñhi tayo santosā yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantosoti. Piṇḍapātādīsupi eseva nayo. Tesaṃ vitthārakathā ‘‘santuṭṭhassa, bhikkhave, anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjantī’’ti imasmiṃ sutte vuttanayeneva veditabbā. Iti ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.
ဧတ္ထ စ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပံသုကူလံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, စီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင္ဂာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ခောမာဒီနိ ဆ စီဝရာနိ ဒုကူလာဒီနိ ဆ အနုလောမစီဝရာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ဣမာနိ ဒ္ဝာဒသ ကပ္ပိယစီဝရာနိ။ ကုသစီရံ, ဝာကစီရံ, ဖလကစီရံ, ကေသကမ္ဗလံ, ဝာဠကမ္ဗလံ, ပောတ္ထကော, စမ္မံ, ဥလူကပက္ခံ, ရုက္ခဒုသ္သံ, လတာဒုသ္သံ, ဧရကဒုသ္သံ, ကဒလိဒုသ္သံ, ဝေဠုဒုသ္သန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပန အကပ္ပိယစီဝရာနိ။
Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakkhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni. Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarāni jānitabbāni. Imāni dvādasa kappiyacīvarāni. Kusacīraṃ, vākacīraṃ, phalakacīraṃ, kesakambalaṃ, vāḷakambalaṃ, potthako, cammaṃ, ulūkapakkhaṃ, rukkhadussaṃ, latādussaṃ, erakadussaṃ, kadalidussaṃ, veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni.
စီဝရက္ခေတ္တန္တိ ‘‘သင္ဃတော ဝာ ဂဏတော ဝာ ဉာတိတော ဝာ မိတ္တတော ဝာ အတ္တနော ဝာ ဓနေန, ပံသုကူလံ ဝာ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဆ ခေတ္တာနိ, အဋ္ဌန္နဉ္စ မာတိကာနံ ဝသေန အဋ္ဌ ခေတ္တာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။
Cīvarakkhettanti ‘‘saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā attano vā dhanena, paṃsukūlaṃ vā’’ti evaṃ uppajjanato cha khettāni, aṭṭhannañca mātikānaṃ vasena aṭṭha khettāni jānitabbāni.
ပံသုကူလန္တိ သောသာနိကံ, ပာပဏိကံ, ရထိယံ, သင္ကာရကူဋကံ, သောတ္ထိယံ, သိနာနံ, တိတ္ထံ, ဂတပစ္စာဂတံ, အဂ္ဂိဒဍ္ဎံ, ဂောခာယိတံ, ဥပစိကခာယိတံ, ဥန္ဒူရခာယိတံ , အန္တစ္ဆိန္နံ, ဒသစ္ဆိန္နံ, ဓဇာဟဋံ, ထူပံ, သမဏစီဝရံ, သာမုဒ္ဒိယံ, အာဘိသေကိယံ, ပန္ထိကံ, ဝာတာဟဋံ, ဣဒ္ဓိမယံ, ဒေဝဒတ္တိယန္တိ တေဝီသတိ ပံသုကူလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ သောတ္ထိယန္တိ ဂဗ္ဘမလဟရဏံ။ ဂတပစ္စာဂတန္တိ မတကသရီရံ ပာရုပိတ္ဝာ သုသာနံ နေတ္ဝာ အာနီတစီဝရံ။ ဓဇာဟဋန္တိ ဓဇံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ တတော အာနီတံ။ ထူပန္တိ ဝမ္မိကေ ပူဇိတစီဝရံ။ သာမုဒ္ဒိယန္တိ သမုဒ္ဒဝီစီဟိ ထလံ ပာပိတံ။ ပန္ထိကန္တိ ပန္ထံ ဂစ္ဆန္တေဟိ စောရဘယေန ပာသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ပာရုတစီဝရံ။ ဣဒ္ဓိမယန္တိ ဧဟိဘိက္ခုစီဝရံ။ သေသံ ပာကဋမေဝာတိ။
Paṃsukūlanti sosānikaṃ, pāpaṇikaṃ, rathiyaṃ, saṅkārakūṭakaṃ, sotthiyaṃ, sinānaṃ, titthaṃ, gatapaccāgataṃ, aggidaḍḍhaṃ, gokhāyitaṃ, upacikakhāyitaṃ, undūrakhāyitaṃ , antacchinnaṃ, dasacchinnaṃ, dhajāhaṭaṃ, thūpaṃ, samaṇacīvaraṃ, sāmuddiyaṃ, ābhisekiyaṃ, panthikaṃ, vātāhaṭaṃ, iddhimayaṃ, devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni. Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ. Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ. Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ. Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ. Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ. Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ. Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ. Sesaṃ pākaṭamevāti.
စီဝရသန္တောသောတိ ဝီသတိ စီဝရသန္တောသာ – စီဝရေ ဝိတက္ကသန္တောသော, ဂမနသန္တောသော, ပရိယေသနသန္တောသော, ပဋိလာဘသန္တောသော, မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော, လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော, ဥဒကသန္တောသော, ဓောဝနသန္တောသော, ကရဏသန္တောသော, ပရိမာဏသန္တောသော, သုတ္တသန္တောသော, သိဗ္ဗနသန္တောသော, ရဇနသန္တောသော, ကပ္ပသန္တောသော, ပရိဘောဂသန္တောသော, သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ဝိသ္သဇ္ဇနသန္တောသောတိ။
Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā – cīvare vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, paṭilābhasantoso, mattapaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karaṇasantoso, parimāṇasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti.
တတ္ထ သာဒကဘိက္ခုနာ တေမာသံ နိဗဒ္ဓဝာသံ ဝသိတ္ဝာ ဧကမာသမတ္တံ ဝိတက္ကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ပဝာရေတ္ဝာ စီဝရမာသေ စီဝရံ ကရောတိ, ပံသုကူလိကော အဍ္ဎမာသေနေဝ ကရောတိ။ ဣဒံ မာသဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။ ဝိတက္ကသန္တောသေန ပန သန္တုဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ ပာစီနခဏ္ဍရာဇိဝာသိကပံသုကူလိကတ္ထေရသဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
Tattha sādakabhikkhunā temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati. So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti, paṃsukūliko aḍḍhamāseneva karoti. Idaṃ māsaḍḍhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso nāma. Vitakkasantosena pana santuṭṭhena bhikkhunā pācīnakhaṇḍarājivāsikapaṃsukūlikattherasadisena bhavitabbaṃ.
ထေရော ကိရ ‘‘စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရေ စေတိယံ ဝန္ဒိသ္သာမီ’’တိ အာဂတော စေတိယံ ဝန္ဒိတ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘မယ္ဟံ စီဝရံ ဇိဏ္ဏံ, ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ လဘိသ္သာမီ’’တိ။ သော မဟာဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ သင္ဃတ္ထေရံ ဒိသ္ဝာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တတ္ထ ဝုတ္ထော ပုနဒိဝသေ စီဝရံ အာဒာယ အာဂန္တ္ဝာ ထေရံ ဝန္ဒိ။ ထေရော ‘‘ကိံ , အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ဂာမဒ္ဝာရံ, ဘန္တေ, ဂမိသ္သာမီတိ။ အဟမ္ပာဝုသော, ဂမိသ္သာမီတိ ။ သာဓု, ဘန္တေတိ ဂစ္ဆန္တော မဟာဗောဓိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကေ ဌတ္ဝာ ‘‘ပုညဝန္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ မနာပံ လဘိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓော မေ ဝိတက္ကော’’တိ တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ ပုနဒိဝသေ အမ္ဗင္ဂဏသမီပတော, ပုနဒိဝသေ မဟာစေတိယသ္သ ဥတ္တရဒ္ဝာရတော တတ္ထေဝ ပဋိနိဝတ္တိတ္ဝာ စတုတ္ထဒိဝသေ ထေရသ္သ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘ဣမသ္သ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကော န ပရိသုဒ္ဓော ဘဝိသ္သတီ’’တိ စီဝရံ ဂဟေတ္ဝာ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆမာနော ဂာမံ ပာဝိသိ။ တဉ္စ ရတ္တိံ ဧကော မနုသ္သော ဥစ္စာရပလိဗုဒ္ဓော သာဋကေယေဝ ဝစ္စံ ကတ္ဝာ တံ သင္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရော တံ နီလမက္ခိကာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ဒိသ္ဝာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ မဟာထေရော ‘‘ကိံ, အာဝုသော, သင္ကာရဋ္ဌာနသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟာသီ’’တိ။ နာဟံ, ဘန္တေ, သင္ကာရဋ္ဌာနသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟာမိ, မယ္ဟံ ပိတု ဒသဗလသ္သ ပဂ္ဂဏ္ဟာမိ, ပုဏ္ဏဒာသိယာ သရီရံ ပာရုပိတ္ဝာ ဆဍ္ဍိတံ ပံသုကူလံ တုမ္ဗမတ္တေ ပာဏကေ ဝိဓုနိတ္ဝာ သုသာနတော ဂဏ္ဟန္တေန ဒုက္ကရတရံ ကတံ , ဘန္တေတိ။ မဟာထေရော ‘‘ပရိသုဒ္ဓော ဝိတက္ကော ပံသုကူလိကသ္သာ’’တိ စိန္တေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရောပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတော ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ တီဏိ ဖလာနိ ပတ္တော တံ သာဋကံ ဂဟေတ္ဝာ စီဝရံ ကတ္ဝာ ပာရုပိတ္ဝာ ပာစီနခဏ္ဍရာဇိံ ဂန္တ္ဝာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။
Thero kira ‘‘cetiyapabbatavihāre cetiyaṃ vandissāmī’’ti āgato cetiyaṃ vanditvā cintesi – ‘‘mayhaṃ cīvaraṃ jiṇṇaṃ, bahūnaṃ vasanaṭṭhāne labhissāmī’’ti. So mahāvihāraṃ gantvā saṅghattheraṃ disvā vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā tattha vuttho punadivase cīvaraṃ ādāya āgantvā theraṃ vandi. Thero ‘‘kiṃ , āvuso’’ti āha. Gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmīti. Ahampāvuso, gamissāmīti . Sādhu, bhanteti gacchanto mahābodhidvārakoṭṭhake ṭhatvā ‘‘puññavantānaṃ vasanaṭṭhāne manāpaṃ labhissāmī’’ti cintetvā ‘‘aparisuddho me vitakko’’ti tatova paṭinivatti. Punadivase ambaṅgaṇasamīpato, punadivase mahācetiyassa uttaradvārato tattheva paṭinivattitvā catutthadivase therassa santikaṃ agamāsi. Thero ‘‘imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatī’’ti cīvaraṃ gahetvā tena saddhiṃyeva pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi. Tañca rattiṃ eko manusso uccārapalibuddho sāṭakeyeva vaccaṃ katvā taṃ saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi. Paṃsukūlikatthero taṃ nīlamakkhikāhi samparikiṇṇaṃ disvā añjaliṃ paggahesi. Mahāthero ‘‘kiṃ, āvuso, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāsī’’ti. Nāhaṃ, bhante, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāmi, mayhaṃ pitu dasabalassa paggaṇhāmi, puṇṇadāsiyā sarīraṃ pārupitvā chaḍḍitaṃ paṃsukūlaṃ tumbamatte pāṇake vidhunitvā susānato gaṇhantena dukkarataraṃ kataṃ , bhanteti. Mahāthero ‘‘parisuddho vitakko paṃsukūlikassā’’ti cintesi. Paṃsukūlikattheropi tasmiṃyeva ṭhāne ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā tīṇi phalāni patto taṃ sāṭakaṃ gahetvā cīvaraṃ katvā pārupitvā pācīnakhaṇḍarājiṃ gantvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
စီဝရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တသ္သ ပန ‘‘ကတ္ထ လဘိသ္သာမီ’’တိ အစိန္တေတ္ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂမနံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တသ္သ ပန ယေန ဝာ တေန ဝာ သဒ္ဓိံ အပရိယေသိတ္ဝာ လဇ္ဇိံ ပေသလံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတ္ဝာ ပရိယေသနံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ ပရိယေသန္တသ္သ အာဟရိယမာနံ စီဝရံ ဒူရတော ဒိသ္ဝာ ‘‘ဧတံ မနာပံ ဘဝိသ္သတိ, ဧတံ အမနာပ’’န္တိ ဧဝံ အဝိတက္ကေတ္ဝာ ထူလသုခုမာဒီသု ယထာလဒ္ဓေနေဝ သန္တုသ္သနံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ လဒ္ဓံ ဂဏ္ဟန္တသ္သာပိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုပဋ္ဋသ္သ ဘဝိသ္သတိ, ဧတ္တကံ ဧကပဋ္ဋသ္သာ’’တိ အတ္တနော ပဟောနကမတ္တေနေဝ သန္တုသ္သနံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရံ ပရိယေသန္တသ္သ ပန ‘‘အသုကသ္သ ဃရဒ္ဝာရေ မနာပံ လဘိသ္သာမီ’’တိ အစိန္တေတ္ဝာ ဒ္ဝာရပဋိပာဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
Cīvaratthāya gacchantassa pana ‘‘kattha labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gamanaṃ gamanasantoso nāma. Pariyesantassa pana yena vā tena vā saddhiṃ apariyesitvā lajjiṃ pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā pariyesanaṃ pariyesanasantoso nāma. Evaṃ pariyesantassa āhariyamānaṃ cīvaraṃ dūrato disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ bhavissati, etaṃ amanāpa’’nti evaṃ avitakketvā thūlasukhumādīsu yathāladdheneva santussanaṃ paṭilābhasantoso nāma. Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassāpi ‘‘ettakaṃ dupaṭṭassa bhavissati, ettakaṃ ekapaṭṭassā’’ti attano pahonakamatteneva santussanaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma. Cīvaraṃ pariyesantassa pana ‘‘asukassa gharadvāre manāpaṃ labhissāmī’’ti acintetvā dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
လူခပဏီတေသု ယေန ကေနစိ ယာပေတုံ သက္ကောန္တသ္သ ယထာလဒ္ဓေနေဝ ယာပနံ ယထာလာဘသန္တောသော နာမ။ အတ္တနော ထာမံ ဇာနိတ္ဝာ ယေန ယာပေတုံ သက္ကောတိ, တေန ယာပနံ ယထာဗလသန္တောသော နာမ။ မနာပံ အညသ္သ ဒတ္ဝာ အတ္တနာ ယေန ကေနစိ ယာပနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော နာမ။
Lūkhapaṇītesu yena kenaci yāpetuṃ sakkontassa yathāladdheneva yāpanaṃ yathālābhasantoso nāma. Attano thāmaṃ jānitvā yena yāpetuṃ sakkoti, tena yāpanaṃ yathābalasantoso nāma. Manāpaṃ aññassa datvā attanā yena kenaci yāpanaṃ yathāsāruppasantoso nāma.
‘‘ကတ္ထ ဥဒကံ မနာပံ, ကတ္ထ အမနာပ’’န္တိ အဝိစာရေတ္ဝာ ယေန ကေနစိ ဓောဝနူပဂေန ဥဒကေန ဓောဝနံ ဥဒကသန္တောသော နာမ။ ပဏ္ဍုမတ္တိကဂေရုကပူတိပဏ္ဏရသကိလိဋ္ဌာနိ ပန ဥဒကာနိ ဝဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓောဝန္တသ္သ ပန မုဂ္ဂရာဒီဟိ အပဟရိတ္ဝာ ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတ္ဝာ ဓောဝနံ ဓောဝနသန္တောသော နာမ။ တထာ အသုဇ္ဈန္တံ ပဏ္ဏာနိ ပက္ခိပိတ္ဝာ တာပိတဥဒကေနာပိ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဓောဝိတ္ဝာ ကရောန္တသ္သ ‘‘ဣဒံ ထူလံ, ဣဒံ သုခုမ’’န္တိ အကောပေတ္ဝာ ပဟောနကနီဟာရေနေဝ ကရဏံ ကရဏသန္တောသော နာမ။ တိမဏ္ဍလပတိစ္ဆာဒနမတ္တသ္သေဝ ကရဏံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရကရဏတ္ထာယ ပန မနာပံ သုတ္တံ ပရိယေသိသ္သာမီတိ အဝိစာရေတ္ဝာ ရထိကာဒီသု ဝာ ဒေဝဋ္ဌာနေ ဝာ အာဟရိတ္ဝာ ပာဒမူလေ ဝာ ဌပိတံ ယံကိဉ္စိဒေဝ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကရဏံ သုတ္တသန္တောသော နာမ။
‘‘Kattha udakaṃ manāpaṃ, kattha amanāpa’’nti avicāretvā yena kenaci dhovanūpagena udakena dhovanaṃ udakasantoso nāma. Paṇḍumattikagerukapūtipaṇṇarasakiliṭṭhāni pana udakāni vajjetuṃ vaṭṭati. Dhovantassa pana muggarādīhi apaharitvā hatthehi madditvā dhovanaṃ dhovanasantoso nāma. Tathā asujjhantaṃ paṇṇāni pakkhipitvā tāpitaudakenāpi dhovituṃ vaṭṭati. Evaṃ dhovitvā karontassa ‘‘idaṃ thūlaṃ, idaṃ sukhuma’’nti akopetvā pahonakanīhāreneva karaṇaṃ karaṇasantoso nāma. Timaṇḍalapaticchādanamattasseva karaṇaṃ parimāṇasantoso nāma. Cīvarakaraṇatthāya pana manāpaṃ suttaṃ pariyesissāmīti avicāretvā rathikādīsu vā devaṭṭhāne vā āharitvā pādamūle vā ṭhapitaṃ yaṃkiñcideva suttaṃ gahetvā karaṇaṃ suttasantoso nāma.
ကုသိဗန္ဓနကာလေ ပန အင္ဂုလမတ္တေ သတ္တ ဝာရေ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တသ္သ ဟိ ယော ဘိက္ခု သဟာယော န ဟောတိ, တသ္သ ဝတ္တဘေဒောပိ နတ္ထိ။ တိဝင္ဂုလမတ္တေ ပန သတ္တ ဝာရေ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တသ္သ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေနာပိ သဟာယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယော န ဟောတိ, တသ္သ ဝတ္တဘေဒော။ အယံ သိဗ္ဗနသန္တောသော နာမ။ ရဇန္တေန ပန ကာဠကစ္ဆကာဒီနိ ပရိယေသန္တေန န စရိတဗ္ဗံ, သောမဝက္ကလာဒီသု ယံ လဘတိ, တေန ရဇိတဗ္ဗံ။ အလဘန္တေန ပန မနုသ္သေဟိ အရညေ ဝာကံ ဂဟေတ္ဝာ ဆဍ္ဍိတရဇနံ ဝာ ဘိက္ခူဟိ ပစိတ္ဝာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ရဇိတဗ္ဗံ။ အယံ ရဇနသန္တောသော နာမ။ နီလကဒ္ဒမကာဠသာမေသု ယံကိဉ္စိ ဂဟေတ္ဝာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နသ္သ ပညာယမာနကပ္ပကရဏံ ကပ္ပသန္တောသော နာမ။
Kusibandhanakāle pana aṅgulamatte satta vāre na vijjhitabbaṃ. Evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi. Tivaṅgulamatte pana satta vāre vijjhitabbaṃ. Evaṃ karontassa maggappaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ. Yo na hoti, tassa vattabhedo. Ayaṃ sibbanasantoso nāma. Rajantena pana kāḷakacchakādīni pariyesantena na caritabbaṃ, somavakkalādīsu yaṃ labhati, tena rajitabbaṃ. Alabhantena pana manussehi araññe vākaṃ gahetvā chaḍḍitarajanaṃ vā bhikkhūhi pacitvā chaḍḍitakasaṭaṃ vā gahetvā rajitabbaṃ. Ayaṃ rajanasantoso nāma. Nīlakaddamakāḷasāmesu yaṃkiñci gahetvā hatthipiṭṭhe nisinnassa paññāyamānakappakaraṇaṃ kappasantoso nāma.
ဟိရိကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဝသေန ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ ဒုသ္သံ ပန လဘိတ္ဝာ သုတ္တံ ဝာ သူစိံ ဝာ ကာရကံ ဝာ အလဘန္တေန ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, လဘန္တေန န ဝဋ္ဋတိ။ ကတမ္ပိ သစေ အန္တေဝာသိကာဒီနံ ဒာတုကာမော ဟောတိ, တေ စ အသန္နိဟိတာ, ယာဝ အာဂမနာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂတမတ္တေသု ဒာတဗ္ဗံ။ ဒာတုံ အသက္ကောန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ စီဝရေ သတိ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟိ သန္နိဓိ ဟောတိ, အဓိဋ္ဌိတံ န ဟောတီတိ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ။ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တေန ပန န မုခံ ဩလောကေတ္ဝာ ဒာတဗ္ဗံ, သာရဏီယဓမ္မေ ဌတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝိသ္သဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
Hirikopīnappaṭicchādanamattavasena paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma. Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati. Katampi sace antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā, yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Āgatamattesu dātabbaṃ. Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ. Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati. Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti, adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha. Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma. Vissajjentena pana na mukhaṃ oloketvā dātabbaṃ, sāraṇīyadhamme ṭhatvā vissajjetabbanti ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
စီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင္ဂာနိ နာမ ပံသုကူလိကင္ဂဉ္စေဝ တေစီဝရိကင္ဂဉ္စ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၂၄-၂၅) ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ဒ္ဝေ ဓုတင္ဂာနိ ဂောပေတိ။ ဣမာနိ ဂောပေန္တော စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ။
Cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni nāma paṃsukūlikaṅgañceva tecīvarikaṅgañca. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.24-25) veditabbā. Iti cīvarasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni dve dhutaṅgāni gopeti. Imāni gopento cīvarasantosamahāariyavaṃsavasena santuṭṭho hotīti.
ဝဏ္ဏဝာဒီတိ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသသ္သ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ။ ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသသ္သ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, န သန္တောသသ္သ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော သန္တုဋ္ဌော စေဝ ဟောတိ, သန္တောသသ္သ စ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti. Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti. Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti. Eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti. Taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ.
အနေသနန္တိ ဒူတေယ္ယပဟိနဂမနာနုယောဂပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ အပ္ပတိရူပန္တိ အယုတ္တံ။ အလဒ္ဓာ စာတိ အလဘိတ္ဝာ။ ယထာ ဧကစ္စော ‘‘ကထံ နု ခော စီဝရံ လဘိသ္သာမီ’’တိ ပုညဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ကောဟညံ ကရောန္တော ဥတ္တသတိ ပရိတသ္သတိ, သန္တုဋ္ဌော ဘိက္ခု ဧဝံ အလဒ္ဓာ စီဝရံ န ပရိတသ္သတိ။ လဒ္ဓာ စာတိ ဓမ္မေန သမေန လဘိတ္ဝာ။ အဂဓိတောတိ ဝိဂတလောဘဂိဒ္ဓော။ အမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တတဏ္ဟာယ မုစ္ဆံ အနာပန္နော။ အနဇ္ဈောပန္နောတိ တဏ္ဟာယ အနောတ္ထတော အပရိယောနဒ္ဓော။ အာဒီနဝဒသ္သာဝီတိ အနေသနာပတ္တိယဉ္စ ဂေဓိတပရိဘောဂေ စ အာဒီနဝံ ပသ္သမာနော။ နိသ္သရဏပညောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ သီတသ္သ ပဋိဃာတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ နိသ္သရဏမေဝ ပဇာနန္တော။
Anesananti dūteyyapahinagamanānuyogapabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ. Appatirūpanti ayuttaṃ. Aladdhācāti alabhitvā. Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritassati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā cīvaraṃ na paritassati. Laddhā cāti dhammena samena labhitvā. Agadhitoti vigatalobhagiddho. Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno. Anajjhopannoti taṇhāya anotthato apariyonaddho. Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gedhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno. Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.
ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာတိ ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌိယာ။ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘အဟံ ပံသုကူလိကော, မယာ ဥပသမ္ပဒမာဠေယေဝ ပံသုကူလိကင္ဂံ ဂဟိတံ, ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ နော ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ န ပံသုကူလိကာ’’တိ ဝာ, ‘‘ပံသုကူလိကင္ဂမတ္တမ္ပိ ဧတေသံ နတ္ထီ’’တိ ဝာ ဧဝံ ပရံ န ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခောတိ ယော တသ္မိံ စီဝရသန္တောသေ ဝဏ္ဏဝာဒာဒီသု ဝာ ဒက္ခော ဆေကော ဗ္ယတ္တော။ အနလသောတိ သာတစ္စကိရိယာယ အာလသိယဝိရဟိတော။ သမ္ပဇာနော ပဋိသ္သတောတိ သမ္ပဇာနပညာယ စေဝ သတိယာ စ ယုတ္တော။ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ အရိယဝံသေ ပတိဋ္ဌိတော။
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā. Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko, mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti. No paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā, ‘‘paṃsukūlikaṅgamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose vaṇṇavādādīsu vā dakkho cheko byatto. Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito. Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto. Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.
ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပာတေနာတိ ယေန ကေနစိ ပိဏ္ဍပာတေန။ ဧတ္ထာပိ ပိဏ္ဍပာတော ဇာနိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍပာတက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပိဏ္ဍပာတသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍပာတပ္ပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပာတောတိ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသံ ခီရံ ဒဓိ သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ ယာဂု ခာဒနီယံ သာယနီယံ လေဟနီယန္တိ သောဠသ ပိဏ္ဍပာတာ။
Itarītarenapiṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena. Etthāpi piṇḍapāto jānitabbo, piṇḍapātakkhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ . Tattha piṇḍapātoti odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ yāgu khādanīyaṃ sāyanīyaṃ lehanīyanti soḷasa piṇḍapātā.
ပိဏ္ဍပာတက္ခေတ္တန္တိ သင္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပောသထိကံ ပာဋိပဒိကဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ ကုဋိဘတ္တံ ဝာရဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တန္တိ ပန္နရသ ပိဏ္ဍပာတက္ခေတ္တာနိ။
Piṇḍapātakkhettanti saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākabhattaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadikabhattaṃ āgantukabhattaṃ gamikabhattaṃ gilānabhattaṃ gilānupaṭṭhākabhattaṃ dhurabhattaṃ kuṭibhattaṃ vārabhattaṃ vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakkhettāni.
ပိဏ္ဍပာတသန္တောသောတိ ပိဏ္ဍပာတေ ဝိတက္ကသန္တောသော ဂမနသန္တောသော ပရိယေသနသန္တောသော ပဋိလာဘသန္တောသော ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော ဥပကာရသန္တောသော ပရိမာဏသန္တောသော ပရိဘောဂသန္တောသော သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော ဝိသ္သဇ္ဇနသန္တောသောတိ ပန္နရသ သန္တောသာ။
Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso paṭilābhasantoso paṭiggahaṇasantoso mattapaṭiggahaṇasantoso loluppavivajjanasantoso yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantoso upakārasantoso parimāṇasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti pannarasa santosā.
တတ္ထ သာဒကော ဘိက္ခု မုခံ ဓောဝိတ္ဝာ ဝိတက္ကေတိ။ ပိဏ္ဍပာတိကေန ပန ဂဏေန သဒ္ဓိံ စရတာ သာယံ ထေရူပဋ္ဌာနကာလေ ‘‘သ္ဝေ ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိသ္သာမာတိ? အသုကဂာမေ, ဘန္တေ’’တိ ဧတ္တကံ စိန္တေတ္ဝာ တတော ပဋ္ဌာယ န ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ ဧကစာရိကေန ဝိတက္ကမာဠကေ ဌတ္ဝာ ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝိတက္ကေန္တော အရိယဝံသာ စုတော ဟောတိ ပရိဗာဟိရော။ အယံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။
Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi. Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therūpaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmāti? Asukagāme, bhante’’ti ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ. Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ. Tato paṭṭhāya vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro. Ayaṃ vitakkasantoso nāma.
ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တေန ‘‘ကုဟိံ လဘိသ္သာမီ’’တိ အစိန္တေတ္ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တေန ယံ ဝာ တံ ဝာ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ လဇ္ဇိံ ပေသလမေဝ ဂဟေတ္ဝာ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဒူရတောဝ အာဟရိယမာနံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဧတံ မနာပံ , ဧတံ အမနာပ’’န္တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ‘‘ဣမံ မနာပံ ဂဏ္ဟိသ္သာမိ, ဣမံ အမနာပံ န ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အစိန္တေတ္ဝာ ယံကိဉ္စိ ယာပနမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ အယံ ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။
Piṇḍāya pavisantena ‘‘kuhiṃ labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīsena gantabbaṃ. Ayaṃ gamanasantoso nāma. Pariyesantena yaṃ vā taṃ vā aggahetvā lajjiṃ pesalameva gahetvā pariyesitabbaṃ. Ayaṃ pariyesanasantoso nāma. Dūratova āhariyamānaṃ disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ , etaṃ amanāpa’’nti cittaṃ na uppādetabbaṃ. Ayaṃ paṭilābhasantoso nāma. ‘‘Imaṃ manāpaṃ gaṇhissāmi, imaṃ amanāpaṃ na gaṇhissāmī’’ti acintetvā yaṃkiñci yāpanamattaṃ gahetabbameva. Ayaṃ paṭiggahaṇasantoso nāma.
ဧတ္ထ ပန ဒေယ္ယဓမ္မော ဗဟု, ဒာယကော အပ္ပံ ဒာတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယ္ယဓမ္မောပိ ဗဟု, ဒာယကောပိ ဗဟုံ ဒာတုကာမော, ပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယ္ယဓမ္မော န ဗဟု, ဒာယကောပိ အပ္ပံ ဒာတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယ္ယဓမ္မော န ဗဟု, ဒာယကော ပန ဗဟုံ ဒာတုကာမော, ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ ။ ပဋိဂ္ဂဟဏသ္မိဉ္ဟိ မတ္တံ အဇာနန္တော မနုသ္သာနံ ပသာဒံ မက္ခေတိ, သဒ္ဓာဒေယ္ယံ ဝိနိပာတေတိ, သာသနံ န ကရောတိ, ဝိဇာတမာတုယာပိ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ မတ္တံ ဇာနိတ္ဝာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ အဍ္ဎကုလာနိယေဝ အဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝာရပဋိပာဋိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ယထာလာဘသန္တောသာဒယော စီဝရေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။
Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ. Deyyadhammo na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ. Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahuṃ dātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ . Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti, vijātamātuyāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma. Aḍḍhakulāniyeva agantvā dvārapaṭipāṭiyā gantabbaṃ. Ayaṃ loluppavivajjanasantoso nāma. Yathālābhasantosādayo cīvare vuttanayā eva.
ပိဏ္ဍပာတံ ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ‘‘သမဏဓမ္မံ အနုပာလေသ္သာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပကာရံ ဉတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇနံ ဥပကာရသန္တောသော နာမ။ ပတ္တံ ပူရေတ္ဝာ အာနီတံ န ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပသမ္ပန္နေ သတိ တေန ဂာဟာပေတဗ္ဗံ, အသတိ ဟရာပေတ္ဝာ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ ‘‘ဇိဃစ္ဆာယ ပဋိဝိနောဒနံ ဣဒမေတ္ထ နိသ္သရဏ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ နိဒဟိတ္ဝာ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ မုခံ အနောလောကေတ္ဝာ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေန ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိသ္သဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
Piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā ‘‘samaṇadhammaṃ anupālessāmī’’ti evaṃ upakāraṃ ñatvā paribhuñjanaṃ upakārasantoso nāma. Pattaṃ pūretvā ānītaṃ na paṭiggahetabbaṃ. Anupasampanne sati tena gāhāpetabbaṃ, asati harāpetvā paṭiggahaṇamattaṃ gahetabbaṃ. Ayaṃ parimāṇasantoso nāma. ‘‘Jighacchāya paṭivinodanaṃ idamettha nissaraṇa’’nti evaṃ paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma. Nidahitvā na paribhuñjitabbanti ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma. Mukhaṃ anoloketvā sāraṇīyadhamme ṭhitena vissajjetabbaṃ. Ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
ပိဏ္ဍပာတပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင္ဂာနိ ပိဏ္ဍပာတိကင္ဂံ သပဒာနစာရိကင္ဂံ ဧကာသနိကင္ဂံ ပတ္တပိဏ္ဍိကင္ဂံ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၂၆-၃၀) ဝုတ္တာ။ ဣတိ ပိဏ္ဍပာတသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင္ဂာနိ ဂောပေတိ, ဣမာနိ ဂောပေန္တော ပိဏ္ဍပာတသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဝဏ္ဏဝာဒီတိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
Piṇḍapātappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅganti. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.26-30) vuttā. Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti, imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti. Vaṇṇavādītiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
သေနာသနေနာတိ ဣဓ သေနာသနံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, သေနာသနပ္ပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သေနာသနန္တိ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂော ပာသာဒော ဟမ္မိယံ ဂုဟာ လေဏံ အဋ္ဋော မာဠော ဝေဠုဂုမ္ဗော ရုက္ခမူလံ ယတ္ထ ဝာ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣမာနိ ပန္နရသ သေနာသနာနိ။
Senāsanenāti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakkhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ. Tattha senāsananti mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā leṇaṃ aṭṭo māḷo veḷugumbo rukkhamūlaṃ yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.
သေနာသနက္ခေတ္တန္တိ သင္ဃတော ဝာ ဂဏတော ဝာ ဉာတိတော ဝာ မိတ္တတော ဝာ အတ္တနော ဝာ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝာတိ ဆ ခေတ္တာနိ။
Senāsanakkhettanti saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā attano vā dhanena paṃsukūlaṃ vāti cha khettāni.
သေနာသနသန္တောသောတိ သေနာသနေ ဝိတက္ကသန္တောသာဒယော ပန္နရသ သန္တောသာ။ တေ ပိဏ္ဍပာတေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေနာသနပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင္ဂာနိ အာရညိကင္ဂံ ရုက္ခမူလိကင္ဂံ အဗ္ဘောကာသိကင္ဂံ သောသာနိကင္ဂံ ယထာသန္ထတိကင္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၃၁-၃၅) ဝုတ္တာ။ ဣတိ သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင္ဂာနိ ဂောပေတိ။ ဣမာနိ ဂောပေန္တော သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။
Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā. Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā. Senāsanappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅganti. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.31-35) vuttā. Iti senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti. Imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
ဂိလာနပစ္စယော ပန ပိဏ္ဍပာတေယေဝ ပဝိဋ္ဌော။ တတ္ထ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသေနေဝ သန္တုသ္သိတဗ္ဗံ။ နေသဇ္ဇိကင္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
Gilānapaccayo pana piṇḍapāteyeva paviṭṭho. Tattha yathālābhayathābalayathāsāruppasantoseneva santussitabbaṃ. Nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ပဉ္စ သေနာသနေ ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စ အာဟာရနိသ္သိတာ။
‘‘Pañca senāsane vuttā, pañca āhāranissitā;
ဧကော ဝီရိယသံယုတ္တော၊ ဒ္ဝေ စ စီဝရနိသ္သိတာ’’တိ။
Eko vīriyasaṃyutto, dve ca cīvaranissitā’’ti.
ဣတိ ဘဂဝာ ပထဝိံ ပတ္ထရမာနော ဝိယ သာဂရကုစ္ဆိံ ပူရယမာနော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရယမာနော ဝိယ စ ပဌမံ စီဝရသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတ္ဝာ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သူရိယံ ဥလ္လင္ဃေန္တော ဝိယ စ ဒုတိယံ ပိဏ္ဍပာတသန္တောသံ ကထေတ္ဝာ သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ တတိယံ သေနာသနသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတ္ဝာ ဣဒာနိ သဟသ္သနယပဋိမဏ္ဍိတံ စတုတ္ထံ ဘာဝနာရာမံ အရိယဝံသံ ကထေတုံ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီတိ ဒေသနံ အာရဘိ။
Iti bhagavā pathaviṃ pattharamāno viya sāgarakucchiṃ pūrayamāno viya ākāsaṃ vitthārayamāno viya ca paṭhamaṃ cīvarasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā candaṃ uṭṭhāpento viya sūriyaṃ ullaṅghento viya ca dutiyaṃ piṇḍapātasantosaṃ kathetvā sineruṃ ukkhipanto viya tatiyaṃ senāsanasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā idāni sahassanayapaṭimaṇḍitaṃ catutthaṃ bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti desanaṃ ārabhi.
တတ္ထ အာရမဏံ အာရာမော, အဘိရတီတိ အတ္ထော။ ဘာဝနာယ အာရာမော အသ္သာတိ ဘာဝနာရာမော။ ဘာဝနာယ ရတောတိ ဘာဝနာရတော။ ပဉ္စဝိဓေ ပဟာနေ အာရာမော အသ္သာတိ ပဟာနာရာမော။ အပိစ ဘာဝေန္တော ရမတီတိ ဘာဝနာရာမော။ ပဇဟန္တော ရမတီတိ ပဟာနာရာမောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယဉ္ဟိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတီတိ အတ္ထော။ တထာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒေ, ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ, သတ္တ အနုပသ္သနာ, အဋ္ဌာရသ မဟာဝိပသ္သနာ, သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ, အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတိ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပန ကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတိ။
Tattha āramaṇaṃ ārāmo, abhiratīti attho. Bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo. Bhāvanāya ratoti bhāvanārato. Pañcavidhe pahāne ārāmo assāti pahānārāmo. Apica bhāvento ramatīti bhāvanārāmo. Pajahanto ramatīti pahānārāmoti evamettha attho daṭṭhabbo. Ayañhi cattāro satipaṭṭhāne bhāvento ramati, ratiṃ vindatīti attho. Tathā cattāro sammappadhāne. Cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, satta anupassanā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme, aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo bhāvento ramati, ratiṃ vindati. Kāmacchandādayo pana kilese pajahanto ramati, ratiṃ vindati.
ဣမေသု ပန စတူသု အရိယဝံသေသု ပုရိမေဟိ တီဟိ တေရသန္နံ ဓုတင္ဂာနံ စတုပစ္စယသန္တောသသ္သ စ ဝသေန သကလံ ဝိနယပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ, ဘာဝနာရာမေန အဝသေသံ ပိဋကဒ္ဝယံ။ ဣမံ ပန ဘာဝနာရာမံ အရိယဝံသံ ကထေန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပာဠိယာ ကထေတဗ္ဗော, ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော, မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော, အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
Imesu pana catūsu ariyavaṃsesu purimehi tīhi terasannaṃ dhutaṅgānaṃ catupaccayasantosassa ca vasena sakalaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ. Imaṃ pana bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathentena bhikkhunā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo, dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo, majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo, abhidhamme niddesapariyāyena kathetabbo.
တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပာဠိယာတိ –
Tattha paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyāti –
‘‘နေက္ခမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ အဗ္ယာပာဒံ, ဗ္ယာပာဒံ။ အာလောကသညံ။ ထိနမိဒ္ဓံ။ အဝိက္ခေပံ, ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ။ ဝိစိကိစ္ဆံ။ ဉာဏံ။ အဝိဇ္ဇံ။ ပာမောဇ္ဇံ။ အရတိံ။ ပဌမဇ္ဈာနံ, ပဉ္စ နီဝရဏေ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ။ ဝိတက္ကဝိစာရေ။ တတိယဇ္ဈာနံ။ ပီတိံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ။ သုခဒုက္ခေ။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရူပသညံ ပဋိဃသညံ နာနတ္တသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ။ပေ.။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, အာကိဉ္စညာယတနသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။
‘‘Nekkhammaṃ bhāvento ramati, kāmacchandaṃ pajahanto ramati. Abyāpādaṃ, byāpādaṃ… ālokasaññaṃ… thinamiddhaṃ… avikkhepaṃ, uddhaccaṃ… dhammavavatthānaṃ… vicikicchaṃ… ñāṇaṃ… avijjaṃ… pāmojjaṃ… aratiṃ… paṭhamajjhānaṃ, pañca nīvaraṇe… dutiyajjhānaṃ… vitakkavicāre… tatiyajjhānaṃ… pītiṃ… catutthajjhānaṃ… sukhadukkhe… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahanto ramati. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahanto ramati.
‘‘အနိစ္စာနုပသ္သနံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, နိစ္စသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဒုက္ခာနုပသ္သနံ။ သုခသညံ။ အနတ္တာနုပသ္သနံ။ အတ္တသညံ။ နိဗ္ဗိဒာနုပသ္သနံ။ နန္ဒိံ။ ဝိရာဂာနုပသ္သနံ။ ရာဂံ။ နိရောဓာနုပသ္သနံ။ သမုဒယံ။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သနံ။ အာဒာနံ။ ခယာနုပသ္သနံ ။ ဃနသညံ။ ဝယာနုပသ္သနံ။ အာယူဟနံ။ ဝိပရိဏာမာနုပသ္သနံ။ ဓုဝသညံ။ အနိမိတ္တာနုပသ္သနံ ။ နိမိတ္တံ။ အပ္ပဏိဟိတာနုပသ္သနံ။ ပဏိဓိံ။ သုညတာနုပသ္သနံ။ အဘိနိဝေသံ။ အဓိပညာဓမ္မဝိပသ္သနံ။ သာရာဒာနာဘိနိဝေသံ။ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနံ။ သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ။ အာဒီနဝာနုပသ္သနံ။ အာလယာဘိနိဝေသံ။ ပဋိသင္ခာနုပသ္သနံ။ အပ္ပဋိသင္ခံ။ ဝိဝဋ္ဋာနုပသ္သနံ။ သံယောဂာဘိနိဝေသံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ။ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ။ သကဒာဂာမိမဂ္ဂံ။ ဩဠာရိကေ ကိလေသေ။ အနာဂာမိမဂ္ဂံ။ အနုသဟဂတေ ကိလေသေ။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတီ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၄၁,၉၅)။
‘‘Aniccānupassanaṃ bhāvento ramati, niccasaññaṃ pajahanto ramati. Dukkhānupassanaṃ… sukhasaññaṃ… anattānupassanaṃ… attasaññaṃ… nibbidānupassanaṃ… nandiṃ… virāgānupassanaṃ… rāgaṃ… nirodhānupassanaṃ… samudayaṃ… paṭinissaggānupassanaṃ… ādānaṃ… khayānupassanaṃ … ghanasaññaṃ… vayānupassanaṃ… āyūhanaṃ… vipariṇāmānupassanaṃ… dhuvasaññaṃ… animittānupassanaṃ … nimittaṃ… appaṇihitānupassanaṃ… paṇidhiṃ… suññatānupassanaṃ… abhinivesaṃ… adhipaññādhammavipassanaṃ… sārādānābhinivesaṃ… yathābhūtañāṇadassanaṃ… sammohābhinivesaṃ… ādīnavānupassanaṃ… ālayābhinivesaṃ… paṭisaṅkhānupassanaṃ… appaṭisaṅkhaṃ… vivaṭṭānupassanaṃ… saṃyogābhinivesaṃ… sotāpattimaggaṃ… diṭṭhekaṭṭhe kilese… sakadāgāmimaggaṃ… oḷārike kilese… anāgāmimaggaṃ… anusahagate kilese… arahattamaggaṃ bhāvento ramati, sabbakilese pajahanto ramatī’’ti (paṭi. ma. 1.41,95).
ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပာဠိယာ ကထေတဗ္ဗော။
Evaṃ paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo.
ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ –
Dīghanikāyedasuttarasuttantapariyāyenāti –
‘‘ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ပေ.။ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ကာယဂတာသတိံ သာတသဟဂတံ, ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ? အသ္မိမာနံ, ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မေ။ပေ.။ ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ဒသ ကသိဏာယတနာနိ, ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ? ဒသ မိစ္ဆတ္တေ, ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၁-၃၆၀)။
‘‘Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati…pe… dasa dhamme bhāvento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati. Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati? Kāyagatāsatiṃ sātasahagataṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati. Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati? Asmimānaṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati. Katame dve dhamme…pe… katame dasa dhamme bhāvento ramati? Dasa kasiṇāyatanāni, ime dasa dhamme bhāvento ramati. Katame dasa dhamme pajahanto ramati? Dasa micchatte, ime dasa dhamme pajahanto ramati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (dī. ni. 3.351-360).
ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
Evaṃ dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo.
မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ –
Majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyenāti –
‘‘ဧကာယနော အယံ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂော။ပေ.။ ယာဝဒေဝ ဉာဏမတ္တာယ ပဋိသ္သတိမတ္တာယ။ အနိသ္သိတော စ ဝိဟရတိ, န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပာဒိယတိ။ ဧဝမ္ပိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတိ ဘာဝနာရတော။ ပဟာနာရာမော ဟောတိ ပဟာနရတော။ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော ဝာ ဂစ္ဆာမီတိ ပဇာနာတိ။ပေ.။ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သေယ္ယထာပိ ပသ္သေယ္ယ သရီရံ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတံ။ပေ.။ ပူတီနိ စုဏ္ဏကဇာတာနိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ ဥပသံဟရတိ ‘အယမ္ပိ ခော ကာယော ဧဝံဓမ္မော ဧဝံဘာဝီ ဧဝံအနတီတော’တိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝာ ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ဧဝမ္ပိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၀၆ အာဒယော)။
‘‘Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo…pe… yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hoti bhāvanārato. Pahānārāmo hoti pahānarato. Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti…pe… puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ…pe… pūtīni cuṇṇakajātāni. So imameva kāyaṃ upasaṃharati ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti. Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (ma. ni. 1.106 ādayo).
ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
Evaṃ majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo.
အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗေပိ သင္ခတေ ‘‘အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော ။ပေ.။ သံကိလေသိကဓမ္မတော ပသ္သန္တော ရမတိ, ဧဝံ ခော ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (မဟာနိ. ၁၃; စူဠနိ. ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၃၉, နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၅၁)။ ဧဝံ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
Abhidhamme niddesapariyāyenāti sabbepi saṅkhate ‘‘aniccato dukkhato rogato gaṇḍato …pe… saṃkilesikadhammato passanto ramati, evaṃ kho bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (mahāni. 13; cūḷani. upasīvamāṇavapucchāniddeso 39, nandamāṇavapucchāniddeso 51). Evaṃ niddesapariyāyena kathetabbo.
နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘အဇ္ဇ မေ သဋ္ဌိ ဝာ သတ္တတိ ဝာ ဝသ္သာနိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တသ္သ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧဝံ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ နော ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခန္တိ ဝိပသ္သနာမတ္တကမ္ပိ နတ္ထိ, ကိံ ဣမေ ဝိသ္သဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ စရန္တီ’’တိ ဧဝံ ပရဝမ္ဘနံ န ကရောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ajja me saṭṭhi vā sattati vā vassāni aniccaṃ dukkhaṃ anattāti vipassanāya kammaṃ karontassa ko mayā sadiso atthī’’ti evaṃ attukkaṃsanaṃ na karoti. No paraṃ vambhetīti ‘‘aniccaṃ dukkhanti vipassanāmattakampi natthi, kiṃ ime vissaṭṭhakammaṭṭhānā carantī’’ti evaṃ paravambhanaṃ na karoti. Sesaṃ vuttanayameva.
ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အရိယဝံသာတိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ စတ္တာရော အရိယဝံသာ အရိယတန္တိယော အရိယပဝေဏိယော အရိယဉ္ဇသာ အရိယဝဋုမာနီတိ သုတ္တန္တံ ဝိနိဝဋ္ဋေတ္ဝာ ဣဒာနိ မဟာအရိယဝံသပရိပူရကသ္သ ဘိက္ခုနော ဝသနဒိသာ ဒသ္သေန္တော ဣမေဟိ စ ပန, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သ္ဝေဝ အရတိံ သဟတီတိ သောယေဝ အရတိံ အနဘိရတိံ ဥက္ကဏ္ဌိတံ သဟတိ အဘိဘဝတိ။ န တံ အရတိ သဟတီတိ တံ ပန ဘိက္ခုံ ယာ ဧသာ ပန္တေသု သေနာသနေသု အဓိကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အရတိ နာမ ဟောတိ, သာ သဟိတုံ အဓိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။ အရတိရတိသဟောတိ အရတိဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏရတိဉ္စ သဟတိ, အဓိဘဝိတုံ သက္ကောတိ။
Ime kho, bhikkhave, cattāro ariyavaṃsāti, bhikkhave, ime cattāro ariyavaṃsā ariyatantiyo ariyapaveṇiyo ariyañjasā ariyavaṭumānīti suttantaṃ vinivaṭṭetvā idāni mahāariyavaṃsaparipūrakassa bhikkhuno vasanadisā dassento imehi ca pana, bhikkhavetiādimāha. Tattha sveva aratiṃ sahatīti soyeva aratiṃ anabhiratiṃ ukkaṇṭhitaṃ sahati abhibhavati. Na taṃ arati sahatīti taṃ pana bhikkhuṃ yā esā pantesu senāsanesu adhikusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya arati nāma hoti, sā sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti. Aratiratisahoti aratiñca pañcakāmaguṇaratiñca sahati, adhibhavituṃ sakkoti.
ဣဒာနိ ဂာထာဟိ ကူဋံ ဂဏ္ဟန္တော နာရတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓီရန္တိ ဝီရိယဝန္တံ။ နာရတိ ဓီရံ သဟတီတိ ဣဒံ ပုရိမသ္သေဝ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ သာ ဓီရံ န သဟတိ နပ္ပဟောတိ ဓီရံ သဟိတုံ အဓိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ နာရတိ သဟတိ ဓီရံ။ ဓီရော ဟိ အရတိသ္သဟောတိ အရတိသဟတ္တာ ဟိ သော ဓီရော နာမ, တသ္မာ အရတိံ သဟတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗကမ္မဝိဟာယီနန္တိ သဗ္ဗံ တေဘူမကကမ္မံ စဇိတ္ဝာ ပရိစ္ဆိန္နံ ပရိဝဋုမံ ကတ္ဝာ ဌိတံ။ ပနုဏ္ဏံ ကော နိဝာရယေတိ ကိလေသေ ပနုဒိတ္ဝာ ဌိတံ ကော နာမ ရာဂော ဝာ ဒောသော ဝာ နိဝာရေယ္ယ။ နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒသ္သေဝ, ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတီတိ ဇမ္ဗောနဒသင္ခာတသ္သ ဇာတိရတ္တသုဝဏ္ဏသ္သ နိက္ခသဒိသံ ဂရဟိတဗ္ဗဒောသဝိမုတ္တံ ကော တံ ပုဂ္ဂလံ နိန္ဒိတုံ အရဟတိ။ ဗ္ရဟ္မုနာပိ ပသံသိတောတိ မဟာဗ္ရဟ္မုနာပိ ဧသ ပုဂ္ဂလော ပသံသိတောယေဝာတိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟသ္သာနိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။
Idāni gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto nāratītiādimāha. Tattha dhīranti vīriyavantaṃ. Nārati dhīraṃ sahatīti idaṃ purimasseva kāraṇavacanaṃ. Yasmā sā dhīraṃ na sahati nappahoti dhīraṃ sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti, tasmā nārati sahati dhīraṃ. Dhīro hi aratissahoti aratisahattā hi so dhīro nāma, tasmā aratiṃ sahatīti attho. Sabbakammavihāyīnanti sabbaṃ tebhūmakakammaṃ cajitvā paricchinnaṃ parivaṭumaṃ katvā ṭhitaṃ. Panuṇṇaṃ ko nivārayeti kilese panuditvā ṭhitaṃ ko nāma rāgo vā doso vā nivāreyya. Nekkhaṃjambonadasseva, ko taṃ ninditumarahatīti jambonadasaṅkhātassa jātirattasuvaṇṇassa nikkhasadisaṃ garahitabbadosavimuttaṃ ko taṃ puggalaṃ nindituṃ arahati. Brahmunāpi pasaṃsitoti mahābrahmunāpi esa puggalo pasaṃsitoyevāti. Desanāpariyosāne cattālīsa bhikkhusahassāni arahatte patiṭṭhahiṃsu.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၈. အရိယဝံသသုတ္တံ • 8. Ariyavaṃsasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၈. အရိယဝံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
