| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
४. अरुणवतीसुत्तवण्णना
4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā
१८५. चतुत्थे अभिभूसम्भवन्ति अभिभू च सम्भवो च। तेसु अभिभूथेरो सारिपुत्तत्थेरो विय पञ्ञाय अग्गो, सम्भवत्थेरो महामोग्गल्लानो विय समाधिना अग्गो। उज्झायन्तीति अवज्झायन्ति, लामकतो वा चिन्तेन्ति। खिय्यन्तीति, किन्नामेतं किन्नामेतन्ति? अञ्ञमञ्ञं कथेन्ति। विपाचेन्तीति वित्थारयन्ता पुनप्पुनं कथेन्ति। हेट्ठिमेन उपड्ढकायेनाति नाभितो पट्ठाय हेट्ठिमकायेन। पाळियं एत्तकमेव आगतं। थेरो पन ‘‘पकतिवण्णं विजहित्वा नागवण्णं गहेत्वा दस्सेति, सुपण्णवण्णं गहेत्वा वा दस्सेती’’तिआदिना (पटि॰ म॰ ३.१३) नयेन आगतं अनेकप्पकारं इद्धिविकुब्बनं दस्सेसि। इमा गाथायो अभासीति थेरो किर चिन्तेसि – ‘‘कथं देसिता नु खो धम्मदेसना सब्बेसं पिया अस्स मनापा’’ति। ततो आवज्जेन्तो – ‘‘सब्बेपि पासण्डा सब्बे देवमनुस्सा अत्तनो अत्तनो समये पुरिसकारं वण्णयन्ति, वीरियस्स अवण्णवादी नाम नत्थि, वीरियपटिसंयुत्तं कत्वा देसेस्सामि, एवं अयं धम्मदेसना सब्बेसं पिया भविस्सति मनापा’’ति ञत्वा तीसु पिटकेसु विचिनित्वा इमा गाथा अभासि।
185. Catutthe abhibhūsambhavanti abhibhū ca sambhavo ca. Tesu abhibhūthero sāriputtatthero viya paññāya aggo, sambhavatthero mahāmoggallāno viya samādhinā aggo. Ujjhāyantīti avajjhāyanti, lāmakato vā cintenti. Khiyyantīti, kinnāmetaṃ kinnāmetanti? Aññamaññaṃ kathenti. Vipācentīti vitthārayantā punappunaṃ kathenti. Heṭṭhimena upaḍḍhakāyenāti nābhito paṭṭhāya heṭṭhimakāyena. Pāḷiyaṃ ettakameva āgataṃ. Thero pana ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā nāgavaṇṇaṃ gahetvā dasseti, supaṇṇavaṇṇaṃ gahetvā vā dassetī’’tiādinā (paṭi. ma. 3.13) nayena āgataṃ anekappakāraṃ iddhivikubbanaṃ dassesi. Imā gāthāyo abhāsīti thero kira cintesi – ‘‘kathaṃ desitā nu kho dhammadesanā sabbesaṃ piyā assa manāpā’’ti. Tato āvajjento – ‘‘sabbepi pāsaṇḍā sabbe devamanussā attano attano samaye purisakāraṃ vaṇṇayanti, vīriyassa avaṇṇavādī nāma natthi, vīriyapaṭisaṃyuttaṃ katvā desessāmi, evaṃ ayaṃ dhammadesanā sabbesaṃ piyā bhavissati manāpā’’ti ñatvā tīsu piṭakesu vicinitvā imā gāthā abhāsi.
तत्थ आरम्भथाति आरम्भवीरियं करोथ। निक्कमथाति निक्कमवीरियं करोथ। युञ्जथाति पयोगं करोथ परक्कमथ। मच्चुनो सेनन्ति मच्चुनो सेना नाम किलेससेना, तं धुनाथ। जातिसंसारन्ति जातिञ्च संसारञ्च, जातिसङ्खातं वा संसारं। दुक्खस्सन्तं करिस्सतीति वट्टदुक्खस्स परिच्छेदं करिस्सति। किं पन कत्वा थेरो सहस्सिलोकधातुं विञ्ञापेसीति? नीलकसिणं ताव समापज्जित्वा सब्बत्थ आलोकट्ठाने अन्धकारं फरि, ओदातकसिणं समापज्जित्वा अन्धकारट्ठाने ओभासं। ततो ‘‘किमिदं अन्धकार’’न्ति? सत्तानं आभोगे उप्पन्ने आलोकं दस्सेसि। आलोकट्ठाने आलोककिच्चं नत्थि, ‘‘किं आलोको अय’’न्ति? विचिनन्तानं अत्तानं दस्सेसि। अथ तेसं थेरोति वदन्तानं इमा गाथायो अभासि, सब्बे ओसटाय परिसाय मज्झे निसीदित्वा धम्मं देसेन्तस्स विय सद्दं सुणिंसु। अत्थोपि नेसं पाकटो अहोसि। चतुत्थं।
Tattha ārambhathāti ārambhavīriyaṃ karotha. Nikkamathāti nikkamavīriyaṃ karotha. Yuñjathāti payogaṃ karotha parakkamatha. Maccuno senanti maccuno senā nāma kilesasenā, taṃ dhunātha. Jātisaṃsāranti jātiñca saṃsārañca, jātisaṅkhātaṃ vā saṃsāraṃ. Dukkhassantaṃ karissatīti vaṭṭadukkhassa paricchedaṃ karissati. Kiṃ pana katvā thero sahassilokadhātuṃ viññāpesīti? Nīlakasiṇaṃ tāva samāpajjitvā sabbattha ālokaṭṭhāne andhakāraṃ phari, odātakasiṇaṃ samāpajjitvā andhakāraṭṭhāne obhāsaṃ. Tato ‘‘kimidaṃ andhakāra’’nti? Sattānaṃ ābhoge uppanne ālokaṃ dassesi. Ālokaṭṭhāne ālokakiccaṃ natthi, ‘‘kiṃ āloko aya’’nti? Vicinantānaṃ attānaṃ dassesi. Atha tesaṃ theroti vadantānaṃ imā gāthāyo abhāsi, sabbe osaṭāya parisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentassa viya saddaṃ suṇiṃsu. Atthopi nesaṃ pākaṭo ahosi. Catutthaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. अरुणवतीसुत्तं • 4. Aruṇavatīsuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ४. अरुणवतीसुत्तवण्णना • 4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā
