| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. อรุณวตีสุตฺตวณฺณนา
4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā
๑๘๕. อภิภู สมฺภโวติ เตสํ ทฺวินฺนํ มหาเถรานํ นามานิฯ เตสํ วิภาคํ ทเสฺสตุํ ‘‘เตสู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอเต เทฺว ตสฺส ภควโต อคฺคสาวกาติ ทเสฺสติฯ อวชฺฌายนฺตีติ เหฎฺฐา กตฺวา จิเนฺตนฺติฯ ขิยฺยนฺติ ตํ ลามกโต จิเนฺตตพฺพตํ ปาเปนฺติ ปาปกตํ กโรนฺติฯ วิตฺถารยนฺตาติ ตเมว ลามกโต จิเนฺตตพฺพตํ เวปุลฺลํ ปาเปนฺตาฯ สเพฺพ ปาสณฺฑา อตฺตโน อตฺตโน สมเย สิทฺธเนฺต สเพฺพ เทวมนุสฺสา อตฺตโน อตฺตโน สมเย ปฎิลาเภ ปฎิลทฺธอเตฺถ ปุริสการํ วณฺณยนฺตีติ โยชนาฯ
185.Abhibhū sambhavoti tesaṃ dvinnaṃ mahātherānaṃ nāmāni. Tesaṃ vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tesū’’tiādi vuttaṃ. Ete dve tassa bhagavato aggasāvakāti dasseti. Avajjhāyantīti heṭṭhā katvā cintenti. Khiyyanti taṃ lāmakato cintetabbataṃ pāpenti pāpakataṃ karonti. Vitthārayantāti tameva lāmakato cintetabbataṃ vepullaṃ pāpentā. Sabbe pāsaṇḍā attano attano samaye siddhante sabbe devamanussā attano attano samaye paṭilābhe paṭiladdhaatthe purisakāraṃ vaṇṇayantīti yojanā.
อารมฺภวีริยนฺติ มจฺจุเสนาสงฺขาตกิเลสธุนเน อารมฺภวีริยํ, ยา ‘‘อารมฺภธาตู’’ติ วุจฺจติ ฯ นิกฺกมวีริยนฺติ โกสชฺชปฎิปกฺขภูตํ วีริยํ, ยา ‘‘นิกฺกมธาตู’’ติ วุจฺจติฯ ปโยคํ กโรถาติ ปรํ ปรํ ฐานํ อกฺกมนโต ตโตปิ พลวตรํ ภาวนาภิโยคํ ปวเตฺตถาติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘ปรกฺกมถา’’ติฯ กิเลสเสนา นาม ราคาทิกิเลสสมูโห, โส มรณปจฺจยภาวโต ‘‘มจฺจุโน เสนา’’ติ วุจฺจติฯ ตญฺหิ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘มหาเสเนน มจฺจุนา’’ติ (ม. นิ. ๓.๒๗๒, ๒๗๕, ๒๗๖)ฯ ขนฺธานํ ปฐมาภินิพฺพตฺติ ชาติ, ตทญฺญํ ปน เตสํ ปฎิปาฎิ ปวตฺตํ สํสาโรติ อธิปฺปาเยนาห ‘‘ชาติญฺจ สํสารญฺจา’’ติฯ ยสฺมา ‘‘เอกมฺปิ ชาติํ เทฺวปิ ชาติโย’’ติอาทีสุ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว อาทานนิเกฺขปปริจฺฉินฺนขนฺธปฺปวตฺติ ‘‘ชาตี’’ติ วุจฺจติ, สา เอว ยาว ปรินิพฺพานา อปราปรํ ปวตฺตมาโน สํสาโร ‘‘อิโต จิโต สํสรณ’’นฺติ กตฺวา, ตสฺมา อาห ‘‘ชาติสงฺขาตํ วา สํสาร’’นฺติฯ ปริเจฺฉทนฺติ ปริโยสานํฯ โอภาสํ ผรีติ สมฺพโนฺธฯ อาโลกฎฺฐาเนติ อตฺตนา กตอาโลกฎฺฐาเนฯ อาโลกกิจฺจํ นตฺถีติ อนฺธการฎฺฐาเน อาโลกทสฺสนํ วิย อาโลกฎฺฐาเน อาโลกทสฺสนกิจฺจํ นตฺถิฯ ตสฺมา เตสํ สตฺตานํ ‘‘กิํ อาโลโก อยํ, กสฺส นุ โข อยํ อาโลโก’’ติ? วิจินนฺตานํ จิเนฺตนฺตานํฯ สเพฺพติ สหสฺสิโลกธาตุยํ สเพฺพ เทวมนุสฺสาฯ โอสฎาย ปริสายาติ ธมฺมสฺสวนตฺถํ สโพฺพสฎาย ปริจิตปริจฺฉินฺนาย ปริสายฯ สทฺทํ สุณิํสูติ น เกวลํ สทฺทเมว สุณิํสุ, อถ โข อโตฺถปีติ ยถาธิเปฺปโต เตสํ ปกติสวนุปจาเร วิย ปากโฎ อโหสิ, ติสหสฺสิโลกธาตุํ วิญฺญาเปสีติฯ
Ārambhavīriyanti maccusenāsaṅkhātakilesadhunane ārambhavīriyaṃ, yā ‘‘ārambhadhātū’’ti vuccati . Nikkamavīriyanti kosajjapaṭipakkhabhūtaṃ vīriyaṃ, yā ‘‘nikkamadhātū’’ti vuccati. Payogaṃ karothāti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ bhāvanābhiyogaṃ pavattethāti attho. Tenāha ‘‘parakkamathā’’ti. Kilesasenā nāma rāgādikilesasamūho, so maraṇapaccayabhāvato ‘‘maccuno senā’’ti vuccati. Tañhi sandhāya vuttaṃ ‘‘mahāsenena maccunā’’ti (ma. ni. 3.272, 275, 276). Khandhānaṃ paṭhamābhinibbatti jāti, tadaññaṃ pana tesaṃ paṭipāṭi pavattaṃ saṃsāroti adhippāyenāha ‘‘jātiñca saṃsārañcā’’ti. Yasmā ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādīsu tasmiṃ tasmiṃ bhave ādānanikkhepaparicchinnakhandhappavatti ‘‘jātī’’ti vuccati, sā eva yāva parinibbānā aparāparaṃ pavattamāno saṃsāro ‘‘ito cito saṃsaraṇa’’nti katvā, tasmā āha ‘‘jātisaṅkhātaṃ vā saṃsāra’’nti. Paricchedanti pariyosānaṃ. Obhāsaṃ pharīti sambandho. Ālokaṭṭhāneti attanā kataālokaṭṭhāne. Ālokakiccaṃ natthīti andhakāraṭṭhāne ālokadassanaṃ viya ālokaṭṭhāne ālokadassanakiccaṃ natthi. Tasmā tesaṃ sattānaṃ ‘‘kiṃ āloko ayaṃ, kassa nu kho ayaṃ āloko’’ti? Vicinantānaṃ cintentānaṃ. Sabbeti sahassilokadhātuyaṃ sabbe devamanussā. Osaṭāya parisāyāti dhammassavanatthaṃ sabbosaṭāya paricitaparicchinnāya parisāya. Saddaṃ suṇiṃsūti na kevalaṃ saddameva suṇiṃsu, atha kho atthopīti yathādhippeto tesaṃ pakatisavanupacāre viya pākaṭo ahosi, tisahassilokadhātuṃ viññāpesīti.
อรุณวตีสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Aruṇavatīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. อรุณวตีสุตฺตํ • 4. Aruṇavatīsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. อรุณวตีสุตฺตวณฺณนา • 4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā
