| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
อรูปาวจรกุสลกถาวณฺณนา
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
๒๖๕. รูปนิมิตฺตนฺติ รูปเหตุ รูปาธิกรณํฯ รูปารูปนิมิเตฺตสูติ รูปธเมฺมสุ จ ปถวีกสิณาทินิมิเตฺตสุ จฯ ตทารมฺมณชฺฌาเนสูติ เอตฺถ ตํ-สเทฺทน รูปนิมิตฺตํ ปจฺจามสติ รูปมฺปิ วา รูปธมฺมารมฺมณานมฺปิ รูปาวจรชฺฌานานํ สมฺภวโตฯ รูปาทีสูติ รูปารูปนิมิตฺตตทารมฺมณชฺฌาเนสุ รูปปฎิพทฺธธเมฺมสุ จฯ อนาวชฺชิตุกามตาทินาติ อาทิ-สเทฺทน อสมาปชฺชิตุกามตาทิํ สงฺคณฺหาติฯ
265. Rūpanimittanti rūpahetu rūpādhikaraṇaṃ. Rūpārūpanimittesūti rūpadhammesu ca pathavīkasiṇādinimittesu ca. Tadārammaṇajjhānesūti ettha taṃ-saddena rūpanimittaṃ paccāmasati rūpampi vā rūpadhammārammaṇānampi rūpāvacarajjhānānaṃ sambhavato. Rūpādīsūti rūpārūpanimittatadārammaṇajjhānesu rūpapaṭibaddhadhammesu ca. Anāvajjitukāmatādināti ādi-saddena asamāpajjitukāmatādiṃ saṅgaṇhāti.
จุติโต อุทฺธํ อุปฺปตฺติรหานํ…เป.… อนุปฺปตฺติธมฺมตาปาทเนน สมติกฺกโมติ เอเตน สมติกฺกมิตพฺพเตฺตน รูปาวจรกุสลานํ รูปาวจรวิปากกิริเยหิ วิเสสาภาวํ ทเสฺสติ อนธิคตภาวโตฯ เยสญฺหิ รูปสญฺญาทีนํ อรูปภาวนาย สมติกฺกมาทิโก ลพฺภติ, เต ทเสฺสตุํ ‘‘อรูปภาวนาย อภาเว จุติโต อุทฺธํ อุปฺปตฺติรหาน’’นฺติ วุตฺตนฺติฯ ยาติ เอกนฺตรูปนิสฺสิตา อวสิฎฺฐปริตฺตวิปากสญฺญาทโยฯ
Cutito uddhaṃ uppattirahānaṃ…pe… anuppattidhammatāpādanena samatikkamoti etena samatikkamitabbattena rūpāvacarakusalānaṃ rūpāvacaravipākakiriyehi visesābhāvaṃ dasseti anadhigatabhāvato. Yesañhi rūpasaññādīnaṃ arūpabhāvanāya samatikkamādiko labbhati, te dassetuṃ ‘‘arūpabhāvanāya abhāve cutito uddhaṃ uppattirahāna’’nti vuttanti. Yāti ekantarūpanissitā avasiṭṭhaparittavipākasaññādayo.
อาเนญฺชสนฺตสมาปตฺติสุขานุภวนภววิเสสูปปชฺชนาทโย อารุปฺปสมาปตฺตีนํ อตฺถาติ อาห ‘‘รูปสญฺญา…เป.… น อโตฺถ’’ติฯ
Āneñjasantasamāpattisukhānubhavanabhavavisesūpapajjanādayo āruppasamāpattīnaṃ atthāti āha ‘‘rūpasaññā…pe… na attho’’ti.
อิธ อุคฺฆาฎิตกสิณวเสน ปริตฺตานนฺตตา โหติ นิปฺปริยายเทสนตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ ยทิ เอวํ ปริตฺตกสิณุคฺฆาฎิเต กถมากาสานญฺจายตนวจนนฺติ? ตตฺถาปิ อนนฺตผรณสพฺภาวโตฯ เตเนวาห ‘‘อนนฺตผรณตาสพฺภาเว’’ติฯ ยทิ สพฺพตฺถ อนนฺตผรณตา อตฺถิ, อถ กสฺมา ‘‘อนโนฺต อากาโส’’ติ น วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สมยววตฺถาปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปฎิปตฺตีติ ฌานภาวนาการมาหฯ
Idha ugghāṭitakasiṇavasena parittānantatā hoti nippariyāyadesanattāti adhippāyo. Yadi evaṃ parittakasiṇugghāṭite kathamākāsānañcāyatanavacananti? Tatthāpi anantapharaṇasabbhāvato. Tenevāha ‘‘anantapharaṇatāsabbhāve’’ti. Yadi sabbattha anantapharaṇatā atthi, atha kasmā ‘‘ananto ākāso’’ti na vuttanti āha ‘‘samayavavatthāpanā’’tiādi. Tattha paṭipattīti jhānabhāvanākāramāha.
๒๖๖. อุคฺฆาฎภาโว อุคฺฆาฎิมํฯ ยถา ปากิมํฯ
266. Ugghāṭabhāvo ugghāṭimaṃ. Yathā pākimaṃ.
๒๖๘. อากาเส ปวตฺติตวิญฺญาณาติกฺกมโต ตติยาติ ปทุทฺธารํ กตฺวา ยุตฺติโต อาคมโต จ ตทตฺถํ วิภาเวตุํ ‘‘ตทติกฺกมโต หี’’ติอาทิมาหฯ อารุปฺปสมาปตฺตีนํ อารมฺมณาติกฺกเมน ปตฺตพฺพตฺตา วิเสสโต อารมฺมเณ โทสทสฺสนํ ตเทว อติกฺกมิตพฺพนฺติ อยํ ยุตฺติ, อารมฺมเณ ปน อติกฺกเนฺต ตทารมฺมณํ ฌานมฺปิ อติกฺกนฺตเมว โหติฯ ภาวนาย อารมฺมณสฺส วิคมนํ อปนยนํ วิภาวนาฯ ปาฬิยนฺติ วิภเงฺคฯ นนุ จ ปาฬิยํ ‘‘ตเญฺญว วิญฺญาณ’’นฺติ อวิเสเสน วุตฺตํ ‘‘น อากาสานญฺจายตนวิญฺญาณ’’นฺติฯ ‘‘น ตเญฺญววิญฺญาณนฺติ วิเสสวจเนน อยมโตฺถ สิโทฺธ’’ติ ทเสฺสโนฺต ‘‘วิญฺญาณญฺจายตน’’นฺติอาทิมาหฯ
268. Ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyāti paduddhāraṃ katvā yuttito āgamato ca tadatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tadatikkamato hī’’tiādimāha. Āruppasamāpattīnaṃ ārammaṇātikkamena pattabbattā visesato ārammaṇe dosadassanaṃ tadeva atikkamitabbanti ayaṃ yutti, ārammaṇe pana atikkante tadārammaṇaṃ jhānampi atikkantameva hoti. Bhāvanāya ārammaṇassa vigamanaṃ apanayanaṃ vibhāvanā. Pāḷiyanti vibhaṅge. Nanu ca pāḷiyaṃ ‘‘taññeva viññāṇa’’nti avisesena vuttaṃ ‘‘na ākāsānañcāyatanaviññāṇa’’nti. ‘‘Na taññevaviññāṇanti visesavacanena ayamattho siddho’’ti dassento ‘‘viññāṇañcāyatana’’ntiādimāha.
อรูปาวจรกุสลกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / อรูปาวจรกุสลํ • Arūpāvacarakusalaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
อากาสานญฺจายตนํ • Ākāsānañcāyatanaṃ
วิญฺญาณญฺจายตนํ • Viññāṇañcāyatanaṃ
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / อรูปาวจรกุสลกถาวณฺณนา • Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
