| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
೨೬೫. ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಾತಿ ಏವಂ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಂ ದಣ್ಡಾದಾನಸಮ್ಭವದಸ್ಸನಾದಿನಾ ಸಬ್ಬೇನ ರೂಪರೂಪನಿಮಿತ್ತೇಸು ತದಾರಮ್ಮಣಜ್ಝಾನೇಸು ದೋಸದಸ್ಸನಾಕಾರೇನ, ರೂಪಾದೀಸು ನಿಕನ್ತಿಪ್ಪಹಾನಅನಾವಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾದಿನಾ ವಾ। ವಿರಾಗಾತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನಾ। ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಚನಾದೀಹಿ ಆನೇಞ್ಜತಾ ‘‘ಸನ್ತಾ ಇಮೇ ಚುನ್ದ ಅರಿಯಸ್ಸ ವಿನಯೇ ವಿಮೋಕ್ಖಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸನ್ತವಿಮೋಕ್ಖತಾ ಚ ವುತ್ತಾ। ದೋಸದಸ್ಸನಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವನಾವಸೇನ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಸುಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಮಹತಾಪಿ ಸದ್ದೇನ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ। ತಥಾ ಪನ ನ ಸುಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಸಬ್ಬರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಿಯಾ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪನ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸದ್ದಂ ನ ಸಹತೀತಿ ತಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಕಣ್ಟಕೋತಿ ವುತ್ತಂ।
265. Sabbākārenāti evaṃ rūpanimittaṃ daṇḍādānasambhavadassanādinā sabbena rūparūpanimittesu tadārammaṇajjhānesu dosadassanākārena, rūpādīsu nikantippahānaanāvajjitukāmatādinā vā. Virāgāti jigucchanā. Āneñjābhisaṅkhāravacanādīhi āneñjatā ‘‘santā ime cunda ariyassa vinaye vimokkhā’’tiādinā santavimokkhatā ca vuttā. Dosadassanapaṭipakkhabhāvanāvasena paṭighasaññānaṃ suppahīnattā mahatāpi saddena arūpasamāpattito na vuṭṭhāti. Tathā pana na suppahīnattā sabbarūpasamāpattito vuṭṭhānaṃ siyā, paṭhamajjhānaṃ pana appakampi saddaṃ na sahatīti taṃ samāpannassa saddo kaṇṭakoti vuttaṃ.
ಆರುಪ್ಪಭಾವನಾಯ ಅಭಾವೇ ಚುತಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿರಹಾನಂ ರೂಪಸಞ್ಞಾಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಪ್ಪವತ್ತಿ, ತಾವ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದನೇನ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ಚ ವುತ್ತೋ। ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾಸು ಪನ ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾ ಅನೋಕಾಸತಾಯ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಆರುಪ್ಪಭಾವನಾಯ ನಿವಾರಿತತ್ತಾ। ಅನಿವಾರಿತತ್ತಾ ಚ ಕಾಚಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾಸಂ ಅಮನಸಿಕಾರೋ ಅನಾವಜ್ಜನಂ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ, ಜವನಪಟಿಪಾದಕೇನ ವಾ ಭವಙ್ಗಮನಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಅಕರಣಂ ಅಪ್ಪವೇಸನಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಚ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಹೇತೂನಂ ರೂಪಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಥಿರಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ರೂಪಸಮತಿಕ್ಕಮಾಭಾವೇನೇವ ಹಿ ರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀಸು ‘‘ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಅವಚನನ್ತಿ। ಕೋ ಆನಿಸಂಸೋ, ನ ಹಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾದವತ್ಥುರಹಿತೇ ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತಿತಸಞ್ಞಾಯ ಆನಿಸಂಸೋ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ರೂಪಸಞ್ಞಾಸಮತಿಕ್ಕಮನಾದಿಕಂ ವಚನಂ ಆನಿಸಂಸಸ್ಸ ಪಕಾಸನಂ, ನ ಅತ್ಥೋ।
Āruppabhāvanāya abhāve cutito uddhaṃ uppattirahānaṃ rūpasaññāpaṭighasaññānaṃ yāva attano vipākappavatti, tāva anuppattidhammatāpādanena samatikkamo atthaṅgamo ca vutto. Nānattasaññāsu pana yā tasmiṃ bhave na uppajjanti, tā anokāsatāya na uppajjanti, na āruppabhāvanāya nivāritattā. Anivāritattā ca kāci uppajjanti. Tasmā tāsaṃ amanasikāro anāvajjanaṃ apaccavekkhaṇaṃ, javanapaṭipādakena vā bhavaṅgamanassa antare akaraṇaṃ appavesanaṃ vuttaṃ, tena ca nānattasaññāmanasikārahetūnaṃ rūpānaṃ samatikkamā samādhissa thirabhāvaṃ dasseti. Rūpasamatikkamābhāveneva hi rūpasamāpattīsu ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti ekassa avacananti. Ko ānisaṃso, na hi sabbassādavatthurahite ākāse pavattitasaññāya ānisaṃso dissatīti vuttaṃ hoti. Rūpasaññāsamatikkamanādikaṃ vacanaṃ ānisaṃsassa pakāsanaṃ, na attho.
ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಸುತ್ತೇಸು। ತತ್ಥ ಹಿ ಪರಿತ್ತಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟನೇಪಿ ರೂಪವಿವೇಕಮತ್ತಗ್ಗಹಣೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣತೋ ಅನನ್ತಫರಣತಾ ಚ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಪನ ಅನನ್ತಫರಣತಾಸಬ್ಭಾವೇಪಿ ಉಗ್ಘಾಟಿತಕಸಿಣವಸೇನ ಪರಿತ್ತಾನನ್ತತಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋ’’ತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮಯವವತ್ಥಾಪನಝಾನವಿಸೇಸನೇನೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ, ನ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾತಿ ತದವಚನಂ।
Aññatthāti suttesu. Tattha hi parittakasiṇugghāṭanepi rūpavivekamattaggahaṇena paricchedassa aggahaṇato anantapharaṇatā ca vuttā, idha pana anantapharaṇatāsabbhāvepi ugghāṭitakasiṇavasena parittānantatā hotīti dassanatthaṃ ‘‘ananto ākāso’’ti na vuttanti adhippāyo. Samayavavatthāpanajhānavisesanenevettha attho, na paṭipattiyāti tadavacanaṃ.
೨೬೬. ಪಠಮಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅತ್ತನೋ ಫರಣಾಕಾರೇನೇವ ಅನನ್ತನ್ತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಅನನ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಗ್ಘಾಟಭಾವೋ ಉಗ್ಘಾಟಿಮಂ।
266. Paṭhamāruppaviññāṇaṃ attano pharaṇākāreneva anantanti manasikātabbattā ‘‘ananta’’nti vuttaṃ. Ugghāṭabhāvo ugghāṭimaṃ.
೨೬೭. ಅಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಕಾರಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ವಿಭಾವನಂ ಆಹ।
267. Akiñcananti viññāṇassa kiñci pakāraṃ aggahetvā sabbena sabbaṃ vibhāvanaṃ āha.
೨೬೮. ಯಾಯಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸಞ್ಞಾಯ। ತಂ ತಾವ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ। ಆವಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿಆದಿನಾ ತನ್ನಿನ್ನಾವಜ್ಜನಾದಿಪವತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ತದತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಾಯ ಆವಜ್ಜನಭಾವನಾಪವತ್ತಿಯಾ। ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ಸಞ್ಞಾಭಾವೋ ಚ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮೂಹಗಹಣವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಂ। ಫಸ್ಸಾದಿಏಕೇಕಧಮ್ಮಗಹಣವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಅನುಪದಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾ।
268. Yāyāti saṅkhārāvasesasaññāya. Taṃ tāva paṭipattiṃ. Āvajjissāmītiādinā tanninnāvajjanādipavattiyā abhāvaṃ dasseti, na tadatikkamanatthāya āvajjanabhāvanāpavattiyā. Nāsaññāti saññābhāvo ca etissā atthīti attho. Samūhagahaṇavasena pavattaṃ kalāpasammasanaṃ. Phassādiekekadhammagahaṇavasena pavattā anupadadhammavipassanā.
ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತಿತವಿಞ್ಞಾಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ ತತಿಯಾ। ತದತಿಕ್ಕಮತೋ ಹಿ ತಸ್ಸೇವ ವಿಭಾವನಂ ಹೋತಿ। ದುತಿಯಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣವಿಭಾವನೇ ಹಿ ತದೇವ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಸಿಯಾ, ನ ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ, ನ ಚಾರಮ್ಮಣೇ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ವಿಭಾವನಾತಿಕ್ಕಮೋ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪಾಳಿಯಞ್ಚ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಞ್ಞೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅಭಾವೇತೀ’’ತಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಉಪಸೀವಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೩೯) ತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಞ್ಞೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಅಭಾವೇತೀ’’ತಿ, ‘‘ತಞ್ಞೇವ ಅಭಾವೇತೀ’’ತಿ ವಾ। ‘‘ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೦೮) ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಞ್ಚ। ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯತೋ ವಾ ವುಟ್ಠಿತೋ, ತೇನೇವ ಪಟ್ಠಾನನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ತಂಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಆಪನ್ನೇ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸ್ಸ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ವಿಞ್ಞಾಣವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸೇವ ಅಭಾವನಾತಿಕ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ। ತನ್ನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ತೇನ ನಿಸ್ಸಿತಂ। ತಂ ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ತೇನ ವಿನಾಭೂತೇ ವಿವಿತ್ತೇ ಬಹಿ ಓಕಾಸೇ ಠಾನಂ ವಿಯ ಆಕಾಸಲಗ್ಗವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿವೇಕೇ ತದಪಗಮೇ ತತಿಯಾರುಪ್ಪಸ್ಸ ಠಾನಂ।
Ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyā. Tadatikkamato hi tasseva vibhāvanaṃ hoti. Dutiyāruppaviññāṇavibhāvane hi tadeva atikkantaṃ siyā, na tassa ārammaṇaṃ, na cārammaṇe dosaṃ disvā anārammaṇassa vibhāvanātikkamo yujjati. Pāḷiyañca ‘‘viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ abhāvetī’’ti (cūḷani. upasīvamāṇavapucchāniddesa 39) ttaṃ, na vuttaṃ ‘‘taññeva viññāṇañcāyatanaṃ abhāvetī’’ti, ‘‘taññeva abhāvetī’’ti vā. ‘‘Anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajjā’’ti (vibha. 508) ettha pana dvayaṃ vuttaṃ ārammaṇañca viññāṇaṃ viññāṇañcāyatanañca. Tasmiṃ dvaye yena kenaci yato vā vuṭṭhito, teneva paṭṭhānaniddiṭṭhena taṃsaddassa sambandhe āpanne viññāṇañcāyatanassa nivattanatthaṃ viññāṇavacanaṃ, tasmā paṭhamāruppaviññāṇasseva abhāvanātikkamo vutto. Tannissitanti tena nissitaṃ. Taṃ maṇḍapalaggaṃ anissāya tena vinābhūte vivitte bahi okāse ṭhānaṃ viya ākāsalaggaviññāṇassa viveke tadapagame tatiyāruppassa ṭhānaṃ.
ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ • Arūpāvacarakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ • Ākāsānañcāyatanaṃ
ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ • Viññāṇañcāyatanaṃ
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ • Ākiñcaññāyatanaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
