| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
අරූපාවචරකුසලකථාවණ්‌ණනා
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
265. රූපනිමිත්‌තන්‌ති රූපහෙතු රූපාධිකරණං. රූපාරූපනිමිත්‌තෙසූති රූපධම්‌මෙසු ච පථවීකසිණාදිනිමිත්‌තෙසු ච. තදාරම්‌මණජ්‌ඣානෙසූති එත්‌ථ තං-සද්‌දෙන රූපනිමිත්‌තං පච්‌චාමසති රූපම්‌පි වා රූපධම්‌මාරම්‌මණානම්‌පි රූපාවචරජ්‌ඣානානං සම්‌භවතො. රූපාදීසූති රූපාරූපනිමිත්‌තතදාරම්‌මණජ්‌ඣානෙසු රූපපටිබද්‌ධධම්‌මෙසු ච. අනාවජ්‌ජිතුකාමතාදිනාති ආදි-සද්‌දෙන අසමාපජ්‌ජිතුකාමතාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
265. Rūpanimittanti rūpahetu rūpādhikaraṇaṃ. Rūpārūpanimittesūti rūpadhammesu ca pathavīkasiṇādinimittesu ca. Tadārammaṇajjhānesūti ettha taṃ-saddena rūpanimittaṃ paccāmasati rūpampi vā rūpadhammārammaṇānampi rūpāvacarajjhānānaṃ sambhavato. Rūpādīsūti rūpārūpanimittatadārammaṇajjhānesu rūpapaṭibaddhadhammesu ca. Anāvajjitukāmatādināti ādi-saddena asamāpajjitukāmatādiṃ saṅgaṇhāti.
චුතිතො උද්‌ධං උප්‌පත්‌තිරහානං…පෙ.… අනුප්‌පත්‌තිධම්‌මතාපාදනෙන සමතික්‌කමොති එතෙන සමතික්‌කමිතබ්‌බත්‌තෙන රූපාවචරකුසලානං රූපාවචරවිපාකකිරියෙහි විසෙසාභාවං දස්‌සෙති අනධිගතභාවතො. යෙසඤ්‌හි රූපසඤ්‌ඤාදීනං අරූපභාවනාය සමතික්‌කමාදිකො ලබ්‌භති, තෙ දස්‌සෙතුං ‘‘අරූපභාවනාය අභාවෙ චුතිතො උද්‌ධං උප්‌පත්‌තිරහාන’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති. යාති එකන්‌තරූපනිස්‌සිතා අවසිට්‌ඨපරිත්‌තවිපාකසඤ්‌ඤාදයො.
Cutito uddhaṃ uppattirahānaṃ…pe… anuppattidhammatāpādanena samatikkamoti etena samatikkamitabbattena rūpāvacarakusalānaṃ rūpāvacaravipākakiriyehi visesābhāvaṃ dasseti anadhigatabhāvato. Yesañhi rūpasaññādīnaṃ arūpabhāvanāya samatikkamādiko labbhati, te dassetuṃ ‘‘arūpabhāvanāya abhāve cutito uddhaṃ uppattirahāna’’nti vuttanti. Yāti ekantarūpanissitā avasiṭṭhaparittavipākasaññādayo.
ආනෙඤ්‌ජසන්‌තසමාපත්‌තිසුඛානුභවනභවවිසෙසූපපජ්‌ජනාදයො ආරුප්‌පසමාපත්‌තීනං අත්‌ථාති ආහ ‘‘රූපසඤ්‌ඤා…පෙ.… න අත්‌ථො’’ති.
Āneñjasantasamāpattisukhānubhavanabhavavisesūpapajjanādayo āruppasamāpattīnaṃ atthāti āha ‘‘rūpasaññā…pe… na attho’’ti.
ඉධ උග්‌ඝාටිතකසිණවසෙන පරිත්‌තානන්‌තතා හොති නිප්‌පරියායදෙසනත්‌තාති අධිප්‌පායො. යදි එවං පරිත්‌තකසිණුග්‌ඝාටිතෙ කථමාකාසානඤ්‌චායතනවචනන්‌ති? තත්‌ථාපි අනන්‌තඵරණසබ්‌භාවතො. තෙනෙවාහ ‘‘අනන්‌තඵරණතාසබ්‌භාවෙ’’ති. යදි සබ්‌බත්‌ථ අනන්‌තඵරණතා අත්‌ථි, අථ කස්‌මා ‘‘අනන්‌තො ආකාසො’’ති න වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘සමයවවත්‌ථාපනා’’තිආදි. තත්‌ථ පටිපත්‌තීති ඣානභාවනාකාරමාහ.
Idha ugghāṭitakasiṇavasena parittānantatā hoti nippariyāyadesanattāti adhippāyo. Yadi evaṃ parittakasiṇugghāṭite kathamākāsānañcāyatanavacananti? Tatthāpi anantapharaṇasabbhāvato. Tenevāha ‘‘anantapharaṇatāsabbhāve’’ti. Yadi sabbattha anantapharaṇatā atthi, atha kasmā ‘‘ananto ākāso’’ti na vuttanti āha ‘‘samayavavatthāpanā’’tiādi. Tattha paṭipattīti jhānabhāvanākāramāha.
266. උග්‌ඝාටභාවො උග්‌ඝාටිමං. යථා පාකිමං.
266. Ugghāṭabhāvo ugghāṭimaṃ. Yathā pākimaṃ.
268. ආකාසෙ පවත්‌තිතවිඤ්‌ඤාණාතික්‌කමතො තතියාති පදුද්‌ධාරං කත්‌වා යුත්‌තිතො ආගමතො ච තදත්‌ථං විභාවෙතුං ‘‘තදතික්‌කමතො හී’’තිආදිමාහ. ආරුප්‌පසමාපත්‌තීනං ආරම්‌මණාතික්‌කමෙන පත්‌තබ්‌බත්‌තා විසෙසතො ආරම්‌මණෙ දොසදස්‌සනං තදෙව අතික්‌කමිතබ්‌බන්‌ති අයං යුත්‌ති, ආරම්‌මණෙ පන අතික්‌කන්‌තෙ තදාරම්‌මණං ඣානම්‌පි අතික්‌කන්‌තමෙව හොති. භාවනාය ආරම්‌මණස්‌ස විගමනං අපනයනං විභාවනා. පාළියන්‌ති විභඞ්‌ගෙ. නනු ච පාළියං ‘‘තඤ්‌ඤෙව විඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති අවිසෙසෙන වුත්‌තං ‘‘න ආකාසානඤ්‌චායතනවිඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති. ‘‘න තඤ්‌ඤෙවවිඤ්‌ඤාණන්‌ති විසෙසවචනෙන අයමත්‌ථො සිද්‌ධො’’ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතන’’න්‌තිආදිමාහ.
268. Ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyāti paduddhāraṃ katvā yuttito āgamato ca tadatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tadatikkamato hī’’tiādimāha. Āruppasamāpattīnaṃ ārammaṇātikkamena pattabbattā visesato ārammaṇe dosadassanaṃ tadeva atikkamitabbanti ayaṃ yutti, ārammaṇe pana atikkante tadārammaṇaṃ jhānampi atikkantameva hoti. Bhāvanāya ārammaṇassa vigamanaṃ apanayanaṃ vibhāvanā. Pāḷiyanti vibhaṅge. Nanu ca pāḷiyaṃ ‘‘taññeva viññāṇa’’nti avisesena vuttaṃ ‘‘na ākāsānañcāyatanaviññāṇa’’nti. ‘‘Na taññevaviññāṇanti visesavacanena ayamattho siddho’’ti dassento ‘‘viññāṇañcāyatana’’ntiādimāha.
අරූපාවචරකුසලකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / අරූපාවචරකුසලං • Arūpāvacarakusalaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
ආකාසානඤ්‌චායතනං • Ākāsānañcāyatanaṃ
විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං • Viññāṇañcāyatanaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / අරූපාවචරකුසලකථාවණ්‌ණනා • Arūpāvacarakusalakathāvaṇṇanā
