| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
असाधारणपाराजिकं
Asādhāraṇapārājikaṃ
५. उब्भजाणुमण्डलिकासिक्खापदवण्णना
5. Ubbhajāṇumaṇḍalikāsikkhāpadavaṇṇanā
असाधारणेसु पन चतुन्नं ताव पाराजिकानं पठमे अवस्सुताति कायसंसग्गरागेन तिन्ता, किलिन्नाति अत्थो। दुतियपदेपि एसेव नयो। पुरिसपुग्गलस्साति कायसंसग्गं समापज्जितुं विञ्ञुस्स मनुस्सजातिकस्स पुरिससङ्खातस्स पुग्गलस्स। अधक्खकन्ति अत्तनो अक्खकानं अधो। उब्भजाणुमण्डलन्ति जाणुमण्डलानं उपरि, एत्थ च उब्भकप्परम्पि उब्भजाणुमण्डलेनेव सङ्गहितं। आमसनन्ति आमज्जनं फुट्ठोकासं अनतिक्कमित्वा तत्थेव सङ्घट्टनं। परामसनन्ति इतो चितो च सञ्चरणं। गहणन्ति गहितमत्तं। छुपनन्ति असङ्घट्टेत्वा फुट्ठमत्तं। पटिपीळनन्ति अङ्गे गहेत्वा निप्पीळनं। सादियेय्याति या भिक्खुनी अत्तनो यथापरिच्छिन्ने काये पुरिसस्स एतं आमसनादिं सादियति, सयं वा पन तेन कायेन पुरिसस्स यंकिञ्चि कायप्पदेसं सादयमाना छुपति, अयं उब्भजाणुमण्डलिका नाम पाराजिकाति अयमेत्थ सङ्खेपो।
Asādhāraṇesu pana catunnaṃ tāva pārājikānaṃ paṭhame avassutāti kāyasaṃsaggarāgena tintā, kilinnāti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Purisapuggalassāti kāyasaṃsaggaṃ samāpajjituṃ viññussa manussajātikassa purisasaṅkhātassa puggalassa. Adhakkhakanti attano akkhakānaṃ adho. Ubbhajāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalānaṃ upari, ettha ca ubbhakapparampi ubbhajāṇumaṇḍaleneva saṅgahitaṃ. Āmasananti āmajjanaṃ phuṭṭhokāsaṃ anatikkamitvā tattheva saṅghaṭṭanaṃ. Parāmasananti ito cito ca sañcaraṇaṃ. Gahaṇanti gahitamattaṃ. Chupananti asaṅghaṭṭetvā phuṭṭhamattaṃ. Paṭipīḷananti aṅge gahetvā nippīḷanaṃ. Sādiyeyyāti yā bhikkhunī attano yathāparicchinne kāye purisassa etaṃ āmasanādiṃ sādiyati, sayaṃ vā pana tena kāyena purisassa yaṃkiñci kāyappadesaṃ sādayamānā chupati, ayaṃ ubbhajāṇumaṇḍalikā nāma pārājikāti ayamettha saṅkhepo.
‘‘निदानं पुग्गलं वत्थु’’न्तिआदिके (कङ्खा॰ अट्ठ॰ पठमपाराजिकवण्णना) तेन वित्थारविनिच्छये यस्मा सब्बानेव असाधारणपञ्ञत्तियो होन्ति, तस्मा इतो पट्ठाय सन्तिं अनुपञ्ञत्तिं वत्वा साधारणपञ्ञत्तीति वा असाधारणपञ्ञत्तीति वा न वक्खाम, आणत्तियं यत्थ आणत्ति नत्थि, तत्थ किञ्चि अवत्वा यत्थ अत्थि, तत्थेव वक्खाम, विपत्तिविचारणा वुत्तायेव।
‘‘Nidānaṃ puggalaṃ vatthu’’ntiādike (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) tena vitthāravinicchaye yasmā sabbāneva asādhāraṇapaññattiyo honti, tasmā ito paṭṭhāya santiṃ anupaññattiṃ vatvā sādhāraṇapaññattīti vā asādhāraṇapaññattīti vā na vakkhāma, āṇattiyaṃ yattha āṇatti natthi, tattha kiñci avatvā yattha atthi, tattheva vakkhāma, vipattivicāraṇā vuttāyeva.
अवसेसं पन सब्बत्थ वत्तब्बं, तयिदं वुच्चति, इदं ताव सिक्खापदं सावत्थियं सुन्दरीनन्दं आरब्भ कायसंसग्गं समापज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, एकतोअवस्सुते यथापरिच्छिन्नेन कायेन पुरिसस्स कायं, उभतोअवस्सुतेपि कायेन कायप्पटिबद्धं, यथापरिच्छिन्नकायप्पटिबद्धेन वा अवसेसकायेन वा तस्स कायं आमसन्तिया थुल्लच्चयं, यक्खपेतपण्डकतिरच्छानगतमनुस्सविग्गहानं उभतोअवस्सुते यथापरिच्छिन्नेन कायेन कायं आमसन्तियापि थुल्लच्चयं, सचे पन पुरिसस्स कायसंसग्गरागो नत्थि, पाराजिकक्खेत्तेपि थुल्लच्चयमेव। अवसेसे पन कायप्पटिबद्धेन कायप्पटिबद्धादिभेदे, मेथुनरागगेहसितपेमेसु च सब्बत्थ दुक्कटं। असञ्चिच्च, अस्सतिया, अजानन्तिया, असादियन्तिया , उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। अङ्गानि समुट्ठानादीनि च भिक्खुपातिमोक्खे कायसंसग्गे वुत्तनयेनेव वेदितब्बानीति।
Avasesaṃ pana sabbattha vattabbaṃ, tayidaṃ vuccati, idaṃ tāva sikkhāpadaṃ sāvatthiyaṃ sundarīnandaṃ ārabbha kāyasaṃsaggaṃ samāpajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, ekatoavassute yathāparicchinnena kāyena purisassa kāyaṃ, ubhatoavassutepi kāyena kāyappaṭibaddhaṃ, yathāparicchinnakāyappaṭibaddhena vā avasesakāyena vā tassa kāyaṃ āmasantiyā thullaccayaṃ, yakkhapetapaṇḍakatiracchānagatamanussaviggahānaṃ ubhatoavassute yathāparicchinnena kāyena kāyaṃ āmasantiyāpi thullaccayaṃ, sace pana purisassa kāyasaṃsaggarāgo natthi, pārājikakkhettepi thullaccayameva. Avasese pana kāyappaṭibaddhena kāyappaṭibaddhādibhede, methunarāgagehasitapemesu ca sabbattha dukkaṭaṃ. Asañcicca, assatiyā, ajānantiyā, asādiyantiyā , ummattikādīnañca anāpatti. Aṅgāni samuṭṭhānādīni ca bhikkhupātimokkhe kāyasaṃsagge vuttanayeneva veditabbānīti.
उब्भजाणुमण्डलिकासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ubbhajāṇumaṇḍalikāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
६. वज्जप्पटिच्छादिकासिक्खापदवण्णना
6. Vajjappaṭicchādikāsikkhāpadavaṇṇanā
दुतिये गणस्साति अञ्ञासं भिक्खुनीनं। ठिताति सलिङ्गे ठिता। चुताति कालङ्कता। नासिताति लिङ्गनासनाय सयं वा नट्ठा, अञ्ञेहि वा नासिता। अवस्सटाति तित्थायतनं सङ्कन्ता। पुब्बेवाहं अय्ये अञ्ञासिन्ति इदं तस्सा वचनकालदस्सनं, सलिङ्गे ठिताय पन पाराजिकभावं ञत्वा ‘‘न दानि नं कस्सचि आरोचेस्सामी’’ति धुरे निक्खित्तमत्तेयेव अयं वज्जप्पटिच्छादिका नाम पाराजिका होतीति।
Dutiye gaṇassāti aññāsaṃ bhikkhunīnaṃ. Ṭhitāti saliṅge ṭhitā. Cutāti kālaṅkatā. Nāsitāti liṅganāsanāya sayaṃ vā naṭṭhā, aññehi vā nāsitā. Avassaṭāti titthāyatanaṃ saṅkantā. Pubbevāhaṃ ayye aññāsinti idaṃ tassā vacanakāladassanaṃ, saliṅge ṭhitāya pana pārājikabhāvaṃ ñatvā ‘‘na dāni naṃ kassaci ārocessāmī’’ti dhure nikkhittamatteyeva ayaṃ vajjappaṭicchādikā nāma pārājikā hotīti.
सावत्थियं थुल्लनन्दं आरब्भ नेवअत्तनापटिचोदना नगणस्स आरोचनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसमेत्थ सप्पाणकवग्गम्हि दुट्ठुल्लापत्तिप्पटिच्छादनसिक्खापदे वुत्तनयेनेव वेदितब्बं। तत्र हि पाचित्तियं, इध पाराजिकन्ति अयमेव विसेसो, सेसं तादिसमेवाति।
Sāvatthiyaṃ thullanandaṃ ārabbha nevaattanāpaṭicodanā nagaṇassa ārocanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesamettha sappāṇakavaggamhi duṭṭhullāpattippaṭicchādanasikkhāpade vuttanayeneva veditabbaṃ. Tatra hi pācittiyaṃ, idha pārājikanti ayameva viseso, sesaṃ tādisamevāti.
वज्जप्पटिच्छादिकासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Vajjappaṭicchādikāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
७. उक्खित्तानुवत्तिकासिक्खापदवण्णना
7. Ukkhittānuvattikāsikkhāpadavaṇṇanā
ततिये उक्खित्तन्ति आपत्तिया अदस्सनादीसु उक्खित्तं। धम्मेनाति भूतेन वत्थुना। विनयेनाति चोदेत्वा सारेत्वा। सत्थुसासनेनाति इधापि चोदेत्वा सारेत्वा करणमेव सत्थुसासनं नाम। अनादरन्ति येन सङ्घेन उक्खेपनियकम्मं कतं, तस्मिं वा, तत्थ परियापन्नगणे वा एकपुग्गले वा तस्मिं वा कम्मे आदरविरहितं, सम्मावत्तनाय अवत्तमानन्ति अत्थो। अप्पटिकारन्ति पटिकाररहितं, अनोसारितन्ति अत्थो। अकतसहायन्ति एककम्मादिके संवासे सह अयनभावेन समानसंवासका भिक्खू सहाया नाम, यस्स पन सो संवासो तेहि सद्धिं नत्थि न तेन ते सहाया कता होन्ति , इति सो अकतसहायो नाम, तं अकतसहायं, समानसंवासकभावं अनुपगतन्ति अत्थो। तमनुवत्तेय्याति तं उक्खित्तकं उक्खित्तकभावेयेव ठितं भिक्खुं या भिक्खुनी यंदिट्ठिको सो होति, ताय दिट्ठिया गहणभावेन अनुवत्तेय्य। सा भिक्खुनी भिक्खुनीहि सङ्घभेदसिक्खापदादीसु वुत्तनयेन विसुं सङ्घमज्झे च वुच्चमाना तं वत्थुं अप्पटिनिस्सज्जन्ती समनुभासनकम्मपरियोसाने उक्खित्तानुवत्तिका नाम पाराजिका होतीति।
Tatiye ukkhittanti āpattiyā adassanādīsu ukkhittaṃ. Dhammenāti bhūtena vatthunā. Vinayenāti codetvā sāretvā. Satthusāsanenāti idhāpi codetvā sāretvā karaṇameva satthusāsanaṃ nāma. Anādaranti yena saṅghena ukkhepaniyakammaṃ kataṃ, tasmiṃ vā, tattha pariyāpannagaṇe vā ekapuggale vā tasmiṃ vā kamme ādaravirahitaṃ, sammāvattanāya avattamānanti attho. Appaṭikāranti paṭikārarahitaṃ, anosāritanti attho. Akatasahāyanti ekakammādike saṃvāse saha ayanabhāvena samānasaṃvāsakā bhikkhū sahāyā nāma, yassa pana so saṃvāso tehi saddhiṃ natthi na tena te sahāyā katā honti , iti so akatasahāyo nāma, taṃ akatasahāyaṃ, samānasaṃvāsakabhāvaṃ anupagatanti attho. Tamanuvatteyyāti taṃ ukkhittakaṃ ukkhittakabhāveyeva ṭhitaṃ bhikkhuṃ yā bhikkhunī yaṃdiṭṭhiko so hoti, tāya diṭṭhiyā gahaṇabhāvena anuvatteyya. Sā bhikkhunī bhikkhunīhi saṅghabhedasikkhāpadādīsu vuttanayena visuṃ saṅghamajjhe ca vuccamānā taṃ vatthuṃ appaṭinissajjantī samanubhāsanakammapariyosāne ukkhittānuvattikā nāma pārājikā hotīti.
सावत्थियं थुल्लनन्दं आरब्भ उक्खित्तानुवत्तनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ञत्तिया दुक्कटं, द्वीहि कम्मवाचाहि द्वे थुल्लच्चया, ‘‘यस्सा नक्खमति, सा भासेय्या’’ति एवं य्य-कारप्पत्ताय ततियकम्मवाचाय पाराजिकं, अधम्मकम्मे तिकदुक्कटं, सेसं सङ्घभेदसिक्खापदादीसु वुत्तनयेनेव वेदितब्बं।
Sāvatthiyaṃ thullanandaṃ ārabbha ukkhittānuvattanavatthusmiṃ paññattaṃ, ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi dve thullaccayā, ‘‘yassā nakkhamati, sā bhāseyyā’’ti evaṃ yya-kārappattāya tatiyakammavācāya pārājikaṃ, adhammakamme tikadukkaṭaṃ, sesaṃ saṅghabhedasikkhāpadādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
उक्खित्तानुवत्तिकासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ukkhittānuvattikāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
८. अट्ठवत्थुकासिक्खापदवण्णना
8. Aṭṭhavatthukāsikkhāpadavaṇṇanā
चतुत्थे अवस्सुताति लोकस्सादमित्तसन्थववसेन कायसंसग्गरागेन तिन्ता। अयमेव हि अत्थो सीहळमातिकाट्ठकथायं वुत्तो, समन्तपासादिकायं (पाचि॰ अट्ठ॰ ६७५) पनस्स विचारणा कता, दुतियपदेपि एसेव नयो। पुरिसपुग्गलस्स हत्थग्गहणं वातिआदीसु पन यं पुरिसपुग्गलेन हत्थे गहणं कतं, तं ‘‘पुरिसपुग्गलस्स हत्थग्गहण’’न्ति वुत्तं, एसेव नयो सङ्घाटिकण्णग्गहणेपि। हत्थग्गहणन्ति एत्थ च यस्स कस्सचि अपाराजिकक्खेत्तभूतस्स अङ्गस्स गहणं हत्थग्गहणं, यस्स कस्सचि निवत्थस्स वा पारुतस्स वा गहणं सङ्घाटिकण्णग्गहणं। सन्तिट्ठेय्य वातिआदीसु कायसंसग्गसङ्खातस्स असद्धम्मस्स पटिसेवनत्थाय पुरिसस्स हत्थपासे सन्तिट्ठेय्य वा, तत्थ ठिता सल्लपेय्य वा, पुरिसेन वा ‘‘इत्थन्नामं ठानं आगच्छा’’ति वुत्ता तं सङ्केतं गच्छेय्य, तस्स वा पुरिसस्स अब्भागमनं सादियेय्य, येन केनचि वा पटिच्छन्नं ओकासं पविसेय्य, पुरिसस्स हत्थपासे ठत्वा कायं उपसंहरेय्याति एवमत्थो दट्ठब्बो। अयम्पि पाराजिकाति यथा पुरिमायो, एवं अयम्पि भिक्खुनी एतस्स कायसंसग्गसङ्खातस्स असद्धम्मस्स पटिसेवनत्थाय एतानि अट्ठ वत्थूनि पटिपाटिया वा उप्पटिपाटिया वा पूरेत्वा अट्ठवत्थुका नाम पाराजिका होतीति।
Catutthe avassutāti lokassādamittasanthavavasena kāyasaṃsaggarāgena tintā. Ayameva hi attho sīhaḷamātikāṭṭhakathāyaṃ vutto, samantapāsādikāyaṃ (pāci. aṭṭha. 675) panassa vicāraṇā katā, dutiyapadepi eseva nayo. Purisapuggalassa hatthaggahaṇaṃ vātiādīsu pana yaṃ purisapuggalena hatthe gahaṇaṃ kataṃ, taṃ ‘‘purisapuggalassa hatthaggahaṇa’’nti vuttaṃ, eseva nayo saṅghāṭikaṇṇaggahaṇepi. Hatthaggahaṇanti ettha ca yassa kassaci apārājikakkhettabhūtassa aṅgassa gahaṇaṃ hatthaggahaṇaṃ, yassa kassaci nivatthassa vā pārutassa vā gahaṇaṃ saṅghāṭikaṇṇaggahaṇaṃ. Santiṭṭheyya vātiādīsu kāyasaṃsaggasaṅkhātassa asaddhammassa paṭisevanatthāya purisassa hatthapāse santiṭṭheyya vā, tattha ṭhitā sallapeyya vā, purisena vā ‘‘itthannāmaṃ ṭhānaṃ āgacchā’’ti vuttā taṃ saṅketaṃ gaccheyya, tassa vā purisassa abbhāgamanaṃ sādiyeyya, yena kenaci vā paṭicchannaṃ okāsaṃ paviseyya, purisassa hatthapāse ṭhatvā kāyaṃ upasaṃhareyyāti evamattho daṭṭhabbo. Ayampi pārājikāti yathā purimāyo, evaṃ ayampi bhikkhunī etassa kāyasaṃsaggasaṅkhātassa asaddhammassa paṭisevanatthāya etāni aṭṭha vatthūni paṭipāṭiyā vā uppaṭipāṭiyā vā pūretvā aṭṭhavatthukā nāma pārājikā hotīti.
सावत्थियं छब्बग्गिया भिक्खुनियो आरब्भ अट्ठमं वत्थुं परिपूरणवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सङ्केतगमने पदे पदे दुक्कटं, पुरिसस्स हत्थपासं ओक्कन्तमत्ते थुल्लच्चयं, पुरिसस्स अब्भागमनसादयमानेपि दुक्कटं। हत्थपासोक्कमने थुल्लच्चयं, सेसेसु एकेकस्मिं थुल्लच्चयमेव, अट्ठमे परिपुण्णे पाराजिकं। एकेकस्मिं पन वत्थुस्मिं सतक्खत्तुम्पि वीतिक्कन्ते ता आपत्तियो देसेत्वा मुच्चति, अपिचेत्थ गणनूपिका आपत्ति वेदितब्बा, ‘‘इदानि नापज्जिस्सामी’’ति हि धुरनिक्खेपं कत्वा देसिता गणनूपिका, देसितगणनं उपेति, पाराजिकस्स अङ्गं न होति। तस्मा या एकं आपन्ना धुरनिक्खेपं कत्वा देसेत्वा पुन किलेसवसेन आपज्जति, पुनपि देसेति, एवं अट्ठमं परिपूरेन्तीपि पाराजिका न होति। या पन आपज्जित्वा ‘‘पुनपि अञ्ञं वत्थुं आपज्जिस्सामी’’ति सउस्साहाव देसेति, तस्सा सा आपत्ति अगणनूपिका, देसितापि अदेसिता होति, पाराजिकस्स अङ्गं होति। असञ्चिच्च, अस्सतिया, अजानन्तिया असादियन्तिया, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। कायसंसग्गरागो, सउस्साहता, अट्ठमस्स वत्थुस्स पूरणन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समनुभासनसमुट्ठानं, किरियाकिरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, अकुसलचित्तं, द्विवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha aṭṭhamaṃ vatthuṃ paripūraṇavatthusmiṃ paññattaṃ, saṅketagamane pade pade dukkaṭaṃ, purisassa hatthapāsaṃ okkantamatte thullaccayaṃ, purisassa abbhāgamanasādayamānepi dukkaṭaṃ. Hatthapāsokkamane thullaccayaṃ, sesesu ekekasmiṃ thullaccayameva, aṭṭhame paripuṇṇe pārājikaṃ. Ekekasmiṃ pana vatthusmiṃ satakkhattumpi vītikkante tā āpattiyo desetvā muccati, apicettha gaṇanūpikā āpatti veditabbā, ‘‘idāni nāpajjissāmī’’ti hi dhuranikkhepaṃ katvā desitā gaṇanūpikā, desitagaṇanaṃ upeti, pārājikassa aṅgaṃ na hoti. Tasmā yā ekaṃ āpannā dhuranikkhepaṃ katvā desetvā puna kilesavasena āpajjati, punapi deseti, evaṃ aṭṭhamaṃ paripūrentīpi pārājikā na hoti. Yā pana āpajjitvā ‘‘punapi aññaṃ vatthuṃ āpajjissāmī’’ti saussāhāva deseti, tassā sā āpatti agaṇanūpikā, desitāpi adesitā hoti, pārājikassa aṅgaṃ hoti. Asañcicca, assatiyā, ajānantiyā asādiyantiyā, ummattikādīnañca anāpatti. Kāyasaṃsaggarāgo, saussāhatā, aṭṭhamassa vatthussa pūraṇanti imānettha tīṇi aṅgāni. Samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ, kiriyākiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dvivedananti.
अट्ठवत्थुकासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aṭṭhavatthukāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
उद्दिट्ठा खो अय्यायो अट्ठ पाराजिका धम्माति भिक्खू आरब्भ पञ्ञत्ता साधारणा चत्तारो, इमे चत्तारोति एवं पातिमोक्खुद्देसमग्गेन अट्ठ पाराजिका धम्मा उद्दिट्ठाति एवमेत्थ अत्थो वेदितब्बो, सेसं भिक्खुपातिमोक्खवण्णनायं वुत्तनयमेवाति।
Uddiṭṭhā kho ayyāyo aṭṭha pārājikā dhammāti bhikkhū ārabbha paññattā sādhāraṇā cattāro, ime cattāroti evaṃ pātimokkhuddesamaggena aṭṭha pārājikā dhammā uddiṭṭhāti evamettha attho veditabbo, sesaṃ bhikkhupātimokkhavaṇṇanāyaṃ vuttanayamevāti.
कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
भिक्खुनिपातिमोक्खे
Bhikkhunipātimokkhe
पाराजिकवण्णना निट्ठिता।
Pārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.
