| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៣. តតិយបណ្ណាសកំ
3. Tatiyapaṇṇāsakaṃ
(១១) ១. អាសាទុប្បជហវគ្គវណ្ណនា
(11) 1. Āsāduppajahavaggavaṇṇanā
១១៩. តតិយបណ្ណាសកស្ស បឋមេ ទុក្ខេន បជហិតព្ពាតិ ទុប្បជហា។ ទុច្ចជាតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ទ្វិន្នំ អាសានំ ទុច្ចជភាវោ កថំ ជានិតព្ពោតិ បឋមំ តាវ លាភាសាយ ទុច្ចជភាវំ វិភាវេតិ ‘‘លាភាសាយា’’តិអាទិនា។ ឧភតោព្យូឡ្ហន្តិ យុទ្ធត្ថាយ ឧភតោ សន្និបតិតំ។ បក្ខន្ទន្តីតិ អនុប្បវិសន្តិ។ ជីវិតាសាយ ទុប្បជហត្តាតិអាទិនា ជីវិតាសាយ ទុច្ចជភាវំ វិភាវេតិ។
119. Tatiyapaṇṇāsakassa paṭhame dukkhena pajahitabbāti duppajahā. Duccajātiādīsupi eseva nayo. Dvinnaṃ āsānaṃ duccajabhāvo kathaṃ jānitabboti paṭhamaṃ tāva lābhāsāya duccajabhāvaṃ vibhāveti ‘‘lābhāsāyā’’tiādinā. Ubhatobyūḷhanti yuddhatthāya ubhato sannipatitaṃ. Pakkhandantīti anuppavisanti. Jīvitāsāya duppajahattātiādinā jīvitāsāya duccajabhāvaṃ vibhāveti.
១២០. ទុតិយេ ទុល្លភាតិ ន សុលភា។ ឥណំ ទេមីតិ សញ្ញំ ករោតីតិ ឯវំ សញ្ញំ ករោន្តោ វិយ ហោតីតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច ‘‘បុព្ពការីតិ បឋមំ ឧបការស្ស ការកោ។ កតញ្ញូ កតវេទីតិ តេន កតំ ញត្វា បច្ឆា ការកោ។ តេសុ បុព្ពការី ‘ឥណំ ទេមី’តិ សញ្ញំ ករោតិ, បច្ឆា ការកោ ‘ឥណំ ជីរាបេមី’តិ សញ្ញំ ករោតី’’តិ ឯត្តកមេវ ឥធ វុត្តំ។ បុគ្គលបណ្ណត្តិសំវណ្ណនាយំ (បុ. ប. អដ្ឋ. ៨៣) បន –
120. Dutiye dullabhāti na sulabhā. Iṇaṃ demīti saññaṃ karotīti evaṃ saññaṃ karonto viya hotīti attho. Ettha ca ‘‘pubbakārīti paṭhamaṃ upakārassa kārako. Kataññū katavedīti tena kataṃ ñatvā pacchā kārako. Tesu pubbakārī ‘iṇaṃ demī’ti saññaṃ karoti, pacchā kārako ‘iṇaṃ jīrāpemī’ti saññaṃ karotī’’ti ettakameva idha vuttaṃ. Puggalapaṇṇattisaṃvaṇṇanāyaṃ (pu. pa. aṭṭha. 83) pana –
‘‘បុព្ពការីតិ បឋមមេវ ការកោ។ កតវេទីតិ កតំ វេទេតិ, វិទិតំ បាកដំ ករោតិ។ តេ អគារិយានគារិយេហិ ទីបេតព្ពា។ អគារិកេសុ ហិ មាតាបិតរោ បុព្ពការិនោ នាម, បុត្តធីតរោ បន មាតាបិតរោ បដិជគ្គន្តា អភិវាទនាទីនិ តេសំ កុរុមានា កតវេទិនោ នាម។ អនគារិយេសុ អាចរិយុបជ្ឈាយា បុព្ពការិនោ នាម, អន្តេវាសិកសទ្ធិវិហារិកា អាចរិយុបជ្ឈាយេ បដិជគ្គន្តា អភិវាទនាទីនិ ច តេសំ កុរុមានា កតវេទិនោ នាម។ តេសំ អាវិភាវត្ថាយ ឧបជ្ឈាយបោសកសោណត្ថេរាទីនំ វត្ថូនិ កថេតព្ពានិ។
‘‘Pubbakārīti paṭhamameva kārako. Katavedīti kataṃ vedeti, viditaṃ pākaṭaṃ karoti. Te agāriyānagāriyehi dīpetabbā. Agārikesu hi mātāpitaro pubbakārino nāma, puttadhītaro pana mātāpitaro paṭijaggantā abhivādanādīni tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Anagāriyesu ācariyupajjhāyā pubbakārino nāma, antevāsikasaddhivihārikā ācariyupajjhāye paṭijaggantā abhivādanādīni ca tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Tesaṃ āvibhāvatthāya upajjhāyaposakasoṇattherādīnaṃ vatthūni kathetabbāni.
‘‘អបរោ នយោ – បរេន អកតេយេវ ឧបការេ អត្តនិ កតំ ឧបការំ អនបេក្ខិត្វា ការកោ បុព្ពការី, សេយ្យថាបិ មាតាបិតរោ ចេវ អាចរិយុបជ្ឈាយា ច។ សោ ទុល្លភោ សត្តានំ តណ្ហាភិភូតត្តា។ បរេន កតស្ស ឧបការស្ស អនុរូបប្បវត្តិំ អត្តនិ កតំ ឧបការំ ឧបការតោ ជានន្តោ វេទិយន្តោ កតញ្ញុកតវេទី សេយ្យថាបិ មាតាបិតុអាចរិយុបជ្ឈាយេសុ សម្មាបដិបន្នោ។ សោបិ ទុល្លភោ សត្តានំ អវិជ្ជាភិភូតត្តា។ អបិច អការណវច្ឆលោ បុព្ពការី, សការណវច្ឆលោ កតញ្ញុកតវេទី។ ‘ករិស្សតិ មេ’តិ ឯវមាទិការណនិរបេក្ខកិរិយោ បុព្ពការី, ‘ករិស្សតិ មេ’តិ ឯវមាទិការណសាបេក្ខកិរិយោ កតញ្ញុកតវេទី។ តមោជោតិបរាយណោ បុព្ពការី, ជោតិជោតិបរាយណោ កតញ្ញុកតវេទី។ ទេសេតា បុព្ពការី, បដិបជ្ជិតា កតញ្ញុកតវេទី។ សទេវកេ លោកេ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បុព្ពការី, អរិយសាវកោ កតញ្ញុកតវេទី’’តិ វុត្តំ។
‘‘Aparo nayo – parena akateyeva upakāre attani kataṃ upakāraṃ anapekkhitvā kārako pubbakārī, seyyathāpi mātāpitaro ceva ācariyupajjhāyā ca. So dullabho sattānaṃ taṇhābhibhūtattā. Parena katassa upakārassa anurūpappavattiṃ attani kataṃ upakāraṃ upakārato jānanto vediyanto kataññukatavedī seyyathāpi mātāpituācariyupajjhāyesu sammāpaṭipanno. Sopi dullabho sattānaṃ avijjābhibhūtattā. Apica akāraṇavacchalo pubbakārī, sakāraṇavacchalo kataññukatavedī. ‘Karissati me’ti evamādikāraṇanirapekkhakiriyo pubbakārī, ‘karissati me’ti evamādikāraṇasāpekkhakiriyo kataññukatavedī. Tamojotiparāyaṇo pubbakārī, jotijotiparāyaṇo kataññukatavedī. Desetā pubbakārī, paṭipajjitā kataññukatavedī. Sadevake loke arahaṃ sammāsambuddho pubbakārī, ariyasāvako kataññukatavedī’’ti vuttaṃ.
តត្ថ ការណេន វិនា បវត្តហិតចិត្តោ អការណវច្ឆលោ។ អនាគតម្ហិ បយោជនំ អបេក្ខមានោ ‘‘ករិស្សតិ មេ’’តិអាទិនា ចិត្តេន បឋមំ គហិតំ តាទិសំ កតំ ឧបាទាយ កតញ្ញូ ឯវ នាម ហោតិ, ន បុព្ពការីតិ អធិប្បាយេន ‘‘ករិស្សតិ មេតិ ឯវមាទិការណសាបេក្ខកិរិយោ កតញ្ញុកតវេទី’’តិ វុត្តំ។ តមោជោតិបរាយណោ បុញ្ញផលានិ អនុបជីវន្តោ ឯវ បុញ្ញានិ ករោតីតិ ‘‘បុព្ពការី’’តិ វុត្តោ។ បុញ្ញផលំ ឧបជីវន្តោ ហិ កតញ្ញុបក្ខេ តិដ្ឋតិ។
Tattha kāraṇena vinā pavattahitacitto akāraṇavacchalo. Anāgatamhi payojanaṃ apekkhamāno ‘‘karissati me’’tiādinā cittena paṭhamaṃ gahitaṃ tādisaṃ kataṃ upādāya kataññū eva nāma hoti, na pubbakārīti adhippāyena ‘‘karissati meti evamādikāraṇasāpekkhakiriyo kataññukatavedī’’ti vuttaṃ. Tamojotiparāyaṇo puññaphalāni anupajīvanto eva puññāni karotīti ‘‘pubbakārī’’ti vutto. Puññaphalaṃ upajīvanto hi kataññupakkhe tiṭṭhati.
១២១. តតិយេ តិត្តោតិ សុហិតោ បរិយោសិតោ និដ្ឋិតកិច្ចតាយ និរុស្សុក្កោ។ គុណបារិបូរិយា ហិ បរិបុណ្ណោ យាវទត្ថោ ឥធ តិត្តោ វុត្តោ។ តប្បេតាតិ អញ្ញេសម្បិ តិត្តិករោ។ បច្ចេកពុទ្ធោ ច តថាគតសាវកោ ច ខីណាសវោ តិត្តោតិ ឯត្ថ បច្ចេកពុទ្ធោ នវលោកុត្តរធម្មេហិ សយំ តិត្តោ បរិបុណ្ណោ, អញ្ញំ បន តប្បេតុំ ន សក្កោតិ។ តស្ស ហិ ធម្មកថាយ អភិសមយោ ន ហោតិ, សាវកានំ បន ធម្មកថាយ អបរិមាណានំ ទេវមនុស្សានំ អភិសមយោ ហោតិ។ ឯវំ សន្តេបិ យស្មា តេ ធម្មំ ទេសេន្តា ន អត្តនោ វចនំ កត្វា កថេន្តិ, ពុទ្ធានំ វចនំ កត្វា កថេន្តិ, សោតុំ និសិន្នបរិសាបិ – ‘‘អយំ ភិក្ខុ ន អត្តនា បដិវិទ្ធំ ធម្មំ កថេតី’’តិ ចិត្តីការំ ករោតិ។ ឥតិ សោ ចិត្តីការោ ពុទ្ធានំយេវ ហោតិ។ ឯវំ តត្ថ សម្មាសម្ពុទ្ធោវ តប្បេតា នាម។ យថា ហិ ‘‘អសុកស្ស នាម ឥទញ្ចិទញ្ច ទេថា’’តិ រញ្ញា អាណត្តេ កិញ្ចាបិ អានេត្វា ទេន្តិ, អថ ខោ រាជាវ តត្ថ ទាយកោ។ យេហិបិ លទ្ធំ ហោតិ, តេ ‘‘រញ្ញា អម្ហាកំ ឋានន្តរំ ទិន្នំ, ឥស្សរិយវិភវោ ទិន្នោ’’ត្វេវ គណ្ហន្តិ, ន ‘‘រាជបុរិសេហី’’តិ ឯវំសម្បទមិទំ វេទិតព្ពំ។
121. Tatiye tittoti suhito pariyosito niṭṭhitakiccatāya nirussukko. Guṇapāripūriyā hi paripuṇṇo yāvadattho idha titto vutto. Tappetāti aññesampi tittikaro. Paccekabuddho ca tathāgatasāvako ca khīṇāsavo tittoti ettha paccekabuddho navalokuttaradhammehi sayaṃ titto paripuṇṇo, aññaṃ pana tappetuṃ na sakkoti. Tassa hi dhammakathāya abhisamayo na hoti, sāvakānaṃ pana dhammakathāya aparimāṇānaṃ devamanussānaṃ abhisamayo hoti. Evaṃ santepi yasmā te dhammaṃ desentā na attano vacanaṃ katvā kathenti, buddhānaṃ vacanaṃ katvā kathenti, sotuṃ nisinnaparisāpi – ‘‘ayaṃ bhikkhu na attanā paṭividdhaṃ dhammaṃ kathetī’’ti cittīkāraṃ karoti. Iti so cittīkāro buddhānaṃyeva hoti. Evaṃ tattha sammāsambuddhova tappetā nāma. Yathā hi ‘‘asukassa nāma idañcidañca dethā’’ti raññā āṇatte kiñcāpi ānetvā denti, atha kho rājāva tattha dāyako. Yehipi laddhaṃ hoti, te ‘‘raññā amhākaṃ ṭhānantaraṃ dinnaṃ, issariyavibhavo dinno’’tveva gaṇhanti, na ‘‘rājapurisehī’’ti evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
១២២. ចតុត្ថេ ទុត្តប្បយាតិ អតប្បយា, ន សក្កា កេនចិ តប្បេតុំ។ យោ ហិ ឧបដ្ឋាកកុលំ វា ញាតិកុលំ វា និស្សាយ វសមានោ ចីវរេ ជិណ្ណេ តេហិ ទិន្នំ ចីវរំ និក្ខិបតិ, ន បរិភុញ្ជតិ ។ បុនប្បុនំ ទិន្នម្បិ គហេត្វា និក្ខិបតេវ។ យោ ច តេនេវ នយេន លទ្ធំ លទ្ធំ វិស្សជ្ជេតិ, បរស្ស ទេតិ, បុនប្បុនំ លទ្ធម្បិ តថេវ ករោតិ។ ឥមេ ទ្វេ បុគ្គលា សកដេហិបិ បច្ចយេ ឧបនេន្តេន តប្បេតុំ ន សក្កាតិ ទុត្តប្បយា។
122. Catutthe duttappayāti atappayā, na sakkā kenaci tappetuṃ. Yo hi upaṭṭhākakulaṃ vā ñātikulaṃ vā nissāya vasamāno cīvare jiṇṇe tehi dinnaṃ cīvaraṃ nikkhipati, na paribhuñjati . Punappunaṃ dinnampi gahetvā nikkhipateva. Yo ca teneva nayena laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti, parassa deti, punappunaṃ laddhampi tatheva karoti. Ime dve puggalā sakaṭehipi paccaye upanentena tappetuṃ na sakkāti duttappayā.
១២៣. បញ្ចមេ ន វិស្សជ្ជេតីតិ អត្តនោ អកត្វា បរស្ស ន ទេតិ, អតិរេកេ បន សតិ ន និក្ខិបតិ, បរស្ស ទេតិ។ តេនេវាហ ‘‘សព្ពំយេវ បរេសំ ន ទេតី’’តិអាទិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ ‘‘យោ ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកកុលា វា ញាតិកុលា វា ជិណ្ណចីវរោ សាដកំ លភិត្វា ចីវរំ កត្វា បរិភុញ្ជតិ ន និក្ខិបតិ, អគ្គឡំ ទត្វា បារុបន្តោបិ បុនបិ ទិយ្យមានេ សហសា នប្បដិគ្គណ្ហាតិ។ យោ ច លទ្ធំ លទ្ធំ អត្តនា បរិភុញ្ជតិ, បរេសំ ន ទេតិ។ ឥមេ ទ្វេបិ សុខេន សក្កា តប្បេតុន្តិ សុតប្បយា’’តិ។
123. Pañcame na vissajjetīti attano akatvā parassa na deti, atireke pana sati na nikkhipati, parassa deti. Tenevāha ‘‘sabbaṃyeva paresaṃ na detī’’tiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yo bhikkhu upaṭṭhākakulā vā ñātikulā vā jiṇṇacīvaro sāṭakaṃ labhitvā cīvaraṃ katvā paribhuñjati na nikkhipati, aggaḷaṃ datvā pārupantopi punapi diyyamāne sahasā nappaṭiggaṇhāti. Yo ca laddhaṃ laddhaṃ attanā paribhuñjati, paresaṃ na deti. Ime dvepi sukhena sakkā tappetunti sutappayā’’ti.
១២៤-១២៧. ឆដ្ឋសត្តមាទីនិ ឧត្តានត្ថានេវ។
124-127. Chaṭṭhasattamādīni uttānatthāneva.
អាសាទុប្បជហវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Āsāduppajahavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / (១១) ១. អាសាទុប្បជហវគ្គោ • (11) 1. Āsāduppajahavaggo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (១១) ១. អាសាទុប្បជហវគ្គវណ្ណនា • (11) 1. Āsāduppajahavaggavaṇṇanā
