| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
3. ආසංසසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Āsaṃsasuttavaṇṇanā
13. තතියෙ සන්‌තොති එත්‌ථ සන්‌ත-සද්‌දො ‘‘දීඝං සන්‌තස්‌ස යොජන’’න්‌තිආදීසු (ධ. ප. 60) කිලන්‌තභාවෙ ආගතො. ‘‘අයඤ්‌ච විතක්‌කො, අයඤ්‌ච විචාරො සන්‌තො හොන්‌ති සමිතා’’තිආදීසු (විභ. 576) නිරුද්‌ධභාවෙ. ‘‘අධිගතො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො, ගම්‌භීරො දුද්‌දසො දුරනුබොධො සන්‌තො පණීතො’’තිආදීසු (දී. නි. 2.67; ම. නි. 1.281; සං. නි. 1.172; මහාව. 7-8) සන්‌තඤාණගොචරතායං. ‘‘උපසන්‌තස්‌ස සදා සතිමතො’’තිආදීසු (උදා. 27) කිලෙසවූපසමෙ. ‘‘සන්‌තො හවෙ සබ්‌භි පවෙදයන්‌තී’’තිආදීසු (ධ. ප. 151) සාධූසු. ‘‘පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, මහාචොරා සන්‌තො සංවිජ්‌ජමානා’’තිආදීසු (පාරා. 195) අත්‌ථිභාවෙ. ඉධාපි අත්‌ථිභාවෙයෙවාති ආහ ‘‘සන්‌තොති අත්‌ථි උපලබ්‌භන්‌තී’’ති. තත්‌ථ අත්‌ථීති ලොකසඞ්‌කෙතවසෙන සංවිජ්‌ජන්‌ති. අත්‌ථිභාවො හෙත්‌ථ පුග්‌ගලසම්‌බන්‌ධෙන වුත්‌තත්‌තා ලොකසමඤ්‌ඤාවසෙනෙව වෙදිතබ්‌බො, න පරමත්‌ථවසෙන. අත්‌ථීති චෙතං නිපාතපදං දට්‌ඨබ්‌බං ‘‘අත්‌ථි ඉමස්‌මිං කායෙ කෙසා’’තිආදීසු (ම. නි. 1.110) විය.
13. Tatiye santoti ettha santa-saddo ‘‘dīghaṃ santassa yojana’’ntiādīsu (dha. pa. 60) kilantabhāve āgato. ‘‘Ayañca vitakko, ayañca vicāro santo honti samitā’’tiādīsu (vibha. 576) niruddhabhāve. ‘‘Adhigato kho myāyaṃ dhammo, gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto’’tiādīsu (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) santañāṇagocaratāyaṃ. ‘‘Upasantassa sadā satimato’’tiādīsu (udā. 27) kilesavūpasame. ‘‘Santo have sabbhi pavedayantī’’tiādīsu (dha. pa. 151) sādhūsu. ‘‘Pañcime, bhikkhave, mahācorā santo saṃvijjamānā’’tiādīsu (pārā. 195) atthibhāve. Idhāpi atthibhāveyevāti āha ‘‘santoti atthi upalabbhantī’’ti. Tattha atthīti lokasaṅketavasena saṃvijjanti. Atthibhāvo hettha puggalasambandhena vuttattā lokasamaññāvaseneva veditabbo, na paramatthavasena. Atthīti cetaṃ nipātapadaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādīsu (ma. ni. 1.110) viya.
සංවිජ්‌ජමානාති උපලබ්‌භමානා. යඤ්‌හි සංවිජ්‌ජති, තං උපලබ්‌භති. තෙනාහ ‘‘සංවිජ්‌ජමානාති තස්‌සෙව වෙවචන’’න්‌ති. අනාසොති පත්‌ථනාරහිතො. තෙනාහ ‘‘අපත්‌ථනො’’ති. ආසංසති පත්‌ථෙතීති ආසංසො. වෙණුවෙත්‌තාදිවිලීවෙහි සුප්‌පාදිභාජනකාරකා විලීවකාරකා. මිගමච්‌ඡාදීනං නිසාදනතො නෙසාදා, මාගවිකමච්‌ඡබන්‌ධාදයො. රථෙසු චම්‌මෙන නහනකරණතො රථකාරා , ධම්‌මකාරා. පුඉති කරීසස්‌ස නාමං, තං කුසෙන්‌ති අපනෙන්‌තීති පුක්‌කුසා, පුප්‌ඵච්‌ඡඩ්‌ඩකා.
Saṃvijjamānāti upalabbhamānā. Yañhi saṃvijjati, taṃ upalabbhati. Tenāha ‘‘saṃvijjamānāti tasseva vevacana’’nti. Anāsoti patthanārahito. Tenāha ‘‘apatthano’’ti. Āsaṃsati patthetīti āsaṃso. Veṇuvettādivilīvehi suppādibhājanakārakā vilīvakārakā. Migamacchādīnaṃ nisādanato nesādā, māgavikamacchabandhādayo. Rathesu cammena nahanakaraṇato rathakārā, dhammakārā. Puiti karīsassa nāmaṃ, taṃ kusenti apanentīti pukkusā, pupphacchaḍḍakā.
දුබ්‌බණ්‌ණොති විරූපො. ඔකොටිමකොති ආරොහාභාවෙන හෙට්‌ඨිමකො, රස්‌සකායොති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘ලකුණ්‌ඩකො’’ති. ලකු විය ඝටිකා විය ඩෙති පවත්‌තතීති හි ලකුණ්‌ඩකො, රස්‌සො. කණති නිමීලතීති කාණො. තං පනස්‌ස නිමීලනං එකෙන අක්‌ඛිනා ද්‌වීහිපි චාති ආහ ‘‘එකක්‌ඛිකාණො වා උභයක්‌ඛිකාණො වා’’ති. කුණනං කුණො, හත්‌ථවෙකල්‌ලං. තං එතස්‌ස අත්‌ථීති කුණී. ඛඤ්‌ජො වුච්‌චති පාදවිකලො. හෙට්‌ඨිමකායසඞ්‌ඛාතො සරීරස්‌ස පක්‌ඛො පදෙසො හතො අස්‌සාති පක්‌ඛහතො. තෙනාහ ‘‘පීඨසප්‌පී’’ති. පදීපෙ පදීපනෙ එතබ්‌බං නෙතබ්‌බන්‌ති පදීපෙය්‍යං, තෙලාදිඋපකරණං.
Dubbaṇṇoti virūpo. Okoṭimakoti ārohābhāvena heṭṭhimako, rassakāyoti attho. Tenāha ‘‘lakuṇḍako’’ti. Laku viya ghaṭikā viya ḍeti pavattatīti hi lakuṇḍako, rasso. Kaṇati nimīlatīti kāṇo. Taṃ panassa nimīlanaṃ ekena akkhinā dvīhipi cāti āha ‘‘ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā’’ti. Kuṇanaṃ kuṇo, hatthavekallaṃ. Taṃ etassa atthīti kuṇī. Khañjo vuccati pādavikalo. Heṭṭhimakāyasaṅkhāto sarīrassa pakkho padeso hato assāti pakkhahato. Tenāha ‘‘pīṭhasappī’’ti. Padīpe padīpane etabbaṃ netabbanti padīpeyyaṃ, telādiupakaraṇaṃ.
ආසං න කරොතීති රජ්‌ජාභිසෙකෙ කනිට්‌ඨො පත්‌ථනං න කරොති ජෙට්‌ඨෙ සති කනිට්‌ඨස්‌ස අනධිකාරත්‌තා. අභිසෙකං අරහතීති අභිසෙකාරහො, න අභිසෙකාරහො කාණකුණිආදිදොසසමන්‌නාගතො.
Āsaṃ na karotīti rajjābhiseke kaniṭṭho patthanaṃ na karoti jeṭṭhe sati kaniṭṭhassa anadhikārattā. Abhisekaṃ arahatīti abhisekāraho, na abhisekāraho kāṇakuṇiādidosasamannāgato.
සීලස්‌ස දුට්‌ඨු නාම නත්‌ථි, තස්‌මා අභාවත්‌ථො ඉධ දු-සද්‌දොති ආහ ‘‘නිස්‌සීලො’’ති. ‘‘පාපං පාපෙන සුකර’’න්‌තිආදීසු (උදා. 48; චූළව. 343) විය පාප-සද්‌දො නිහීනපරියායොති ආහ ‘‘ලාමකධම්‌මො’’ති. සීලවිපත්‌තියා වා දුස්‌සීලො. දිට්‌ඨිවිපත්‌තියා පාපධම්‌මො. කායවාචාසංවරභෙදෙන වා දුස්‌සීලො, මනොසංවරභෙදෙන, සතිසංවරාදිභෙදෙන වා පාපධම්‌මො. අසුද්‌ධප්‌පයොගතාය දුස්‌සීලො, අසුද්‌ධාසයතාය පාපධම්‌මො. කුසලසීලවිරහෙන දුස්‌සීලො, අකුසලසීලසමන්‌නාගමෙන පාපධම්‌මො. අසුචීහීති අපරිසුද්‌ධෙහි. සඞ්‌කාහි සරිතබ්‌බසමාචාරොති ‘‘ඉමස්‌ස මඤ්‌ඤෙ ඉදං කම්‌ම’’න්‌ති එවං පරෙහි සඞ්‌කාය සරිතබ්‌බසමාචාරො. තෙනාහ ‘‘කිඤ්‌චිදෙවා’’තිආදි. අත්‌තනායෙව වා සඞ්‌කාහි සරිතබ්‌බසමාචාරොති එතෙනපි කම්‌මසාධනතංයෙව සඞ්‌කස්‌සරසද්‌දස්‌ස දස්‌සෙති. අත්‌තනො සඞ්‌කාය පරෙසං සමාචාරකිරියං සරති ආසඞ්‌කති විධාවතීතිපි සඞ්‌කස්‌සරසමාචාරොති එවමෙත්‌ථ කත්‌තුසාධනතාපි දට්‌ඨබ්‌බා. තස්‌ස හි ද්‌වෙ තයො ජනෙ කථෙන්‌තෙ දිස්‌වා ‘‘මම දොසං මඤ්‌ඤෙ කථෙන්‌තී’’ති තෙසං සමාචාරං සඞ්‌කාය සරති ධාවති.
Sīlassa duṭṭhu nāma natthi, tasmā abhāvattho idha du-saddoti āha ‘‘nissīlo’’ti. ‘‘Pāpaṃ pāpena sukara’’ntiādīsu (udā. 48; cūḷava. 343) viya pāpa-saddo nihīnapariyāyoti āha ‘‘lāmakadhammo’’ti. Sīlavipattiyā vā dussīlo. Diṭṭhivipattiyā pāpadhammo. Kāyavācāsaṃvarabhedena vā dussīlo, manosaṃvarabhedena, satisaṃvarādibhedena vā pāpadhammo. Asuddhappayogatāya dussīlo, asuddhāsayatāya pāpadhammo. Kusalasīlavirahena dussīlo, akusalasīlasamannāgamena pāpadhammo. Asucīhīti aparisuddhehi. Saṅkāhi saritabbasamācāroti ‘‘imassa maññe idaṃ kamma’’nti evaṃ parehi saṅkāya saritabbasamācāro. Tenāha ‘‘kiñcidevā’’tiādi. Attanāyeva vā saṅkāhi saritabbasamācāroti etenapi kammasādhanataṃyeva saṅkassarasaddassa dasseti. Attano saṅkāya paresaṃ samācārakiriyaṃ sarati āsaṅkati vidhāvatītipi saṅkassarasamācāroti evamettha kattusādhanatāpi daṭṭhabbā. Tassa hi dve tayo jane kathente disvā ‘‘mama dosaṃ maññe kathentī’’ti tesaṃ samācāraṃ saṅkāya sarati dhāvati.
එවංපටිඤ්‌ඤොති සලාකග්‌ගහණාදීසු ‘‘කිත්‌තකා විහාරෙ සමණා’’ති ගණනාය ආරද්‌ධාය ‘‘අහම්‌පි සමණො, අහම්‌පි සමණො’’ති පටිඤ්‌ඤං දත්‌වා සලාකග්‌ගහණාදීනි කරොතීති සමණො අහන්‌ති එවංසමණප්‌පටිඤ්‌ඤො. සුම්‌භකපත්‌තධරෙති මත්‌තිකාපත්‌තධරෙ. පූතිනා කම්‌මෙනාති සංකිලිට්‌ඨකම්‌මෙන, නිග්‌ගුණතාය වා ගුණසාරවිරහිතත්‌තා අන්‌තොපූති. කසම්‌බුකචවරො ජාතො සඤ්‌ජාතො අස්‌සාති කසම්‌බුජාතොති ආහ ‘‘සඤ්‌ජාතරාගාදිකචවරො’’ති. අථ වා කසම්‌බු වුච්‌චති තින්‌තකුණපකසටං උදකං, ඉමස්‌මිඤ්‌ච සාසනෙ දුස්‌සීලො නාම ජිගුච්‌ඡනීයත්‌තා තින්‌තකුණපඋදකසදිසො, තස්‌මා කසම්‌බු විය ජාතොති කසම්‌බුජාතො. ලොකුත්‌තරධම්‌මඋපනිස්‌සයස්‌ස නත්‌ථිතායාති යත්‌ථ පතිට්‌ඨිතෙන සක්‌කා භවෙය්‍ය අරහත්‌තං ලද්‌ධුං, තස්‌සා පතිට්‌ඨාය භින්‌නත්‌තා වුත්‌තං. මහාසීලස්‌මිං පරිපූරකාරිතායාති යත්‌ථ පතිට්‌ඨිතෙන සක්‌කා භවෙය්‍ය අරහත්‌තං පාපුණිතුං, තස්‌මිං පරිපූරකාරිතාය.
Evaṃpaṭiññoti salākaggahaṇādīsu ‘‘kittakā vihāre samaṇā’’ti gaṇanāya āraddhāya ‘‘ahampi samaṇo, ahampi samaṇo’’ti paṭiññaṃ datvā salākaggahaṇādīni karotīti samaṇo ahanti evaṃsamaṇappaṭiñño. Sumbhakapattadhareti mattikāpattadhare. Pūtinā kammenāti saṃkiliṭṭhakammena, nigguṇatāya vā guṇasāravirahitattā antopūti. Kasambukacavaro jāto sañjāto assāti kasambujātoti āha ‘‘sañjātarāgādikacavaro’’ti. Atha vā kasambu vuccati tintakuṇapakasaṭaṃ udakaṃ, imasmiñca sāsane dussīlo nāma jigucchanīyattā tintakuṇapaudakasadiso, tasmā kasambu viya jātoti kasambujāto. Lokuttaradhammaupanissayassa natthitāyāti yattha patiṭṭhitena sakkā bhaveyya arahattaṃ laddhuṃ, tassā patiṭṭhāya bhinnattā vuttaṃ. Mahāsīlasmiṃ paripūrakāritāyāti yattha patiṭṭhitena sakkā bhaveyya arahattaṃ pāpuṇituṃ, tasmiṃ paripūrakāritāya.
ආසංසසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Āsaṃsasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. ආසංසසුත්‌තං • 3. Āsaṃsasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 3. ආසංසසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Āsaṃsasuttavaṇṇanā
