| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
२०. वीसतिमवग्गो
20. Vīsatimavaggo
१. असञ्चिच्चकथावण्णना
1. Asañciccakathāvaṇṇanā
८५७-८६२. इदानि असञ्चिच्चकथा नाम होति। तत्थ ‘‘आनन्तरियवत्थूनि नाम गरूनि भारियानि, तस्मा असञ्चिच्चापि तेसु वत्थूसु विकोपितेसु आनन्तरिको होती’’ति येसं लद्धि, सेय्यथापि एकच्चानं उत्तरापथकानं; ते सन्धाय असञ्चिच्चाति पुच्छा सकवादिस्स, लद्धिवसेन पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं ‘‘यस्मा आनन्तरियकम्मं नाम कम्मपथप्पत्तं। यदि च असञ्चिच्च कम्मपथभेदो सिया, अवसेसा पाणातिपातादयोपि असञ्चिच्च भवेय्यु’’न्ति चोदनत्थं असञ्चिच्चपाणं हन्त्वातिआदिमाह। इतरो तथारूपाय लद्धिया अभावेन पटिक्खिपति। सेसं यथापाळिमेव निय्याति। न वत्तब्बं मातुघातकोति पुच्छा परवादिस्स, रोगपटिकारादिकाले असञ्चिच्च घातं सन्धाय पटिञ्ञा सकवादिस्स। ननु माता जीविता वोरोपिताति पञ्हेपि असञ्चिच्च वोरोपितं सन्धाय पटिञ्ञा सकवादिस्सेव। एवं अधिप्पायं पन अग्गहेत्वा हञ्चीति लद्धिपतिट्ठापनं इतरस्स। तं अयोनिसो पतिट्ठापितत्ता अप्पतिट्ठितमेव। पितुघातकादीसुपि एसेव नयो। सङ्घभेदके पन धम्मसञ्ञिं सन्धाय सङ्घभेदो आनन्तरिकोति पुच्छा सकवादिस्स, ‘‘सङ्घं समग्गं भेत्वान, कप्पं निरयम्हि पच्चती’’ति वचनं अयोनिसो गहेत्वा पटिञ्ञा परवादिस्स। पुन सब्बेति पुट्ठो सकपक्खे धम्मसञ्ञिं सन्धाय पटिक्खिपति, परपक्खे धम्मसञ्ञिं सन्धाय पटिजानाति। धम्मसञ्ञीति पञ्हद्वयेपि एसेव नयो। ननु वुत्तं भगवताति सुत्तं एकन्तेनेव धम्मवादिस्स आनन्तरिकभावदस्सनत्थं वुत्तं। आपायिको नेरयिकोति गाथायपि अधम्मवादीयेव अधिप्पेतो। इतरो पन अधिप्पायं अग्गहेत्वा लद्धिं पतिट्ठपेति। सा अयोनिसो पतिट्ठापितत्ता अप्पतिट्ठितायेवाति।
857-862. Idāni asañciccakathā nāma hoti. Tattha ‘‘ānantariyavatthūni nāma garūni bhāriyāni, tasmā asañciccāpi tesu vatthūsu vikopitesu ānantariko hotī’’ti yesaṃ laddhi, seyyathāpi ekaccānaṃ uttarāpathakānaṃ; te sandhāya asañciccāti pucchā sakavādissa, laddhivasena paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘yasmā ānantariyakammaṃ nāma kammapathappattaṃ. Yadi ca asañcicca kammapathabhedo siyā, avasesā pāṇātipātādayopi asañcicca bhaveyyu’’nti codanatthaṃ asañciccapāṇaṃ hantvātiādimāha. Itaro tathārūpāya laddhiyā abhāvena paṭikkhipati. Sesaṃ yathāpāḷimeva niyyāti. Na vattabbaṃ mātughātakoti pucchā paravādissa, rogapaṭikārādikāle asañcicca ghātaṃ sandhāya paṭiññā sakavādissa. Nanu mātā jīvitā voropitāti pañhepi asañcicca voropitaṃ sandhāya paṭiññā sakavādisseva. Evaṃ adhippāyaṃ pana aggahetvā hañcīti laddhipatiṭṭhāpanaṃ itarassa. Taṃ ayoniso patiṭṭhāpitattā appatiṭṭhitameva. Pitughātakādīsupi eseva nayo. Saṅghabhedake pana dhammasaññiṃ sandhāya saṅghabhedo ānantarikoti pucchā sakavādissa, ‘‘saṅghaṃ samaggaṃ bhetvāna, kappaṃ nirayamhi paccatī’’ti vacanaṃ ayoniso gahetvā paṭiññā paravādissa. Puna sabbeti puṭṭho sakapakkhe dhammasaññiṃ sandhāya paṭikkhipati, parapakkhe dhammasaññiṃ sandhāya paṭijānāti. Dhammasaññīti pañhadvayepi eseva nayo. Nanu vuttaṃ bhagavatāti suttaṃ ekanteneva dhammavādissa ānantarikabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Āpāyiko nerayikoti gāthāyapi adhammavādīyeva adhippeto. Itaro pana adhippāyaṃ aggahetvā laddhiṃ patiṭṭhapeti. Sā ayoniso patiṭṭhāpitattā appatiṭṭhitāyevāti.
असञ्चिच्चकथावण्णना।
Asañciccakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (१९४) १. असञ्चिच्चकथा • (194) 1. Asañciccakathā
