| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[७६] ६. असङ्कियजातकवण्णना
[76] 6. Asaṅkiyajātakavaṇṇanā
असङ्कियोम्हि गामम्हीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं सावत्थिवासिं उपासकं आरब्भ कथेसि। सो किर सोतापन्नो अरियसावको केनचिदेव करणीयेन एकेन सकटसत्थवाहेन सद्धिं मग्गं पटिपज्जित्वा एकस्मिं अरञ्ञट्ठाने सकटानि मोचेत्वा खन्धावारबन्धे कते सत्थवाहस्स अविदूरे अञ्ञतरस्मिं रुक्खमूले चङ्कमति। अथत्तनो कालं सल्लक्खेत्वा पञ्चसता चोरा ‘‘खन्धावारं विलुम्पिस्सामा’’ति धनुमुग्गरादिहत्था तं ठानं परिवारयिंसु। उपासकोपि चङ्कमतियेव। चोरा नं दिस्वा ‘‘अद्धा एस खन्धावाररक्खको भविस्सति, इमस्स निद्दं ओक्कन्तकाले विलुम्पिस्सामा’’ति अज्झोत्थरितुं असक्कोन्ता तत्थ तत्थेव अट्ठंसु। सोपि उपासको पठमयामेपि मज्झिमयामेपि पच्छिमयामेपि चङ्कमन्तोयेव अट्ठासि। पच्चूसकाले जाते चोरा ओकासं अलभन्ता गहिते पासाणमुग्गरादयो छड्डेत्वा पलायिंसु।
Asaṅkiyomhigāmamhīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ sāvatthivāsiṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi. So kira sotāpanno ariyasāvako kenacideva karaṇīyena ekena sakaṭasatthavāhena saddhiṃ maggaṃ paṭipajjitvā ekasmiṃ araññaṭṭhāne sakaṭāni mocetvā khandhāvārabandhe kate satthavāhassa avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle caṅkamati. Athattano kālaṃ sallakkhetvā pañcasatā corā ‘‘khandhāvāraṃ vilumpissāmā’’ti dhanumuggarādihatthā taṃ ṭhānaṃ parivārayiṃsu. Upāsakopi caṅkamatiyeva. Corā naṃ disvā ‘‘addhā esa khandhāvārarakkhako bhavissati, imassa niddaṃ okkantakāle vilumpissāmā’’ti ajjhottharituṃ asakkontā tattha tattheva aṭṭhaṃsu. Sopi upāsako paṭhamayāmepi majjhimayāmepi pacchimayāmepi caṅkamantoyeva aṭṭhāsi. Paccūsakāle jāte corā okāsaṃ alabhantā gahite pāsāṇamuggarādayo chaḍḍetvā palāyiṃsu.
उपासकोपि अत्तनो कम्मं निट्ठापेत्वा पुन सावत्थिं आगन्त्वा सत्थारं उपसङ्कमित्वा ‘‘भन्ते, अत्तानं रक्खमाना पररक्खका होन्ती’’ति पुच्छि। ‘‘आम, उपासक, अत्तानं रक्खन्तो परम्पि रक्खति, परं रक्खन्तो अत्तानम्पि रक्खती’’ति। सो ‘‘याव सुभासितञ्चिदं, भन्ते, भगवता, अहं एकेन सत्थवाहेन सद्धिं मग्गं पटिपन्नो रुक्खमूले चङ्कमन्तो ‘मं रक्खिस्सामी’ति सकलसत्थं रक्खि’’न्ति आह। सत्था ‘‘उपासक, पुब्बेपि पण्डिता अत्तानं रक्खन्ता परं रक्खिंसू’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Upāsakopi attano kammaṃ niṭṭhāpetvā puna sāvatthiṃ āgantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, attānaṃ rakkhamānā pararakkhakā hontī’’ti pucchi. ‘‘Āma, upāsaka, attānaṃ rakkhanto parampi rakkhati, paraṃ rakkhanto attānampi rakkhatī’’ti. So ‘‘yāva subhāsitañcidaṃ, bhante, bhagavatā, ahaṃ ekena satthavāhena saddhiṃ maggaṃ paṭipanno rukkhamūle caṅkamanto ‘maṃ rakkhissāmī’ti sakalasatthaṃ rakkhi’’nti āha. Satthā ‘‘upāsaka, pubbepi paṇḍitā attānaṃ rakkhantā paraṃ rakkhiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कामेसु आदीनवं दिस्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा हिमवन्ते वसन्तो लोणम्बिलसेवनत्थाय जनपदं आगन्त्वा जनपदचारिकं चरन्तो एकेन सत्थवाहेन सद्धिं मग्गं पटिपज्जित्वा एकस्मिं अरञ्ञट्ठाने सत्थे निविट्ठे सत्थतो अविदूरे झानसुखेन वीतिनामेन्तो अञ्ञतरस्मिं रुक्खमूले चङ्कमन्तो अट्ठासि। अथ खो पञ्चसता चोरा ‘‘सायमासभत्तस्स भुत्तकाले तं सकटसत्थं विलुम्पिस्सामा’’ति आगन्त्वा परिवारयिंसु। ते तं तापसं दिस्वा ‘‘सचे अयं अम्हे पस्सिस्सति, सत्थवासिकानं आरोचेस्सति, एतस्स निद्दूपगतवेलाय विलुम्पिस्सामा’’ति तत्थेव अट्ठंसु। तापसो सकलम्पि रत्तिं चङ्कमियेव। चोरा ओकासं अलभित्वा गहितगहिते मुग्गरपासाणे छड्डेत्वा सकटसत्थवासीनं सद्दं दत्वा ‘‘भोन्तो, सत्थवासिनो सचे एस रुक्खमूले चङ्कमनकतापसो अज्ज नाभविस्स, सब्बे महाविलोपं पत्ता अभविस्सथ, स्वे तापसस्स महासक्कारं करेय्याथा’’ति वत्वा पक्कमिंसु।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāmesu ādīnavaṃ disvā isipabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto loṇambilasevanatthāya janapadaṃ āgantvā janapadacārikaṃ caranto ekena satthavāhena saddhiṃ maggaṃ paṭipajjitvā ekasmiṃ araññaṭṭhāne satthe niviṭṭhe satthato avidūre jhānasukhena vītināmento aññatarasmiṃ rukkhamūle caṅkamanto aṭṭhāsi. Atha kho pañcasatā corā ‘‘sāyamāsabhattassa bhuttakāle taṃ sakaṭasatthaṃ vilumpissāmā’’ti āgantvā parivārayiṃsu. Te taṃ tāpasaṃ disvā ‘‘sace ayaṃ amhe passissati, satthavāsikānaṃ ārocessati, etassa niddūpagatavelāya vilumpissāmā’’ti tattheva aṭṭhaṃsu. Tāpaso sakalampi rattiṃ caṅkamiyeva. Corā okāsaṃ alabhitvā gahitagahite muggarapāsāṇe chaḍḍetvā sakaṭasatthavāsīnaṃ saddaṃ datvā ‘‘bhonto, satthavāsino sace esa rukkhamūle caṅkamanakatāpaso ajja nābhavissa, sabbe mahāvilopaṃ pattā abhavissatha, sve tāpasassa mahāsakkāraṃ kareyyāthā’’ti vatvā pakkamiṃsu.
ते पभाताय रत्तिया चोरेहि छड्डिते मुग्गरपासाणादयो दिस्वा भीता बोधिसत्तस्स सन्तिकं गन्त्वा वन्दित्वा ‘‘भन्ते, दिट्ठा वो चोरा’’ति पुच्छिंसु। ‘‘आमावुसो, दिट्ठा’’ति। ‘‘भन्ते, एत्तकेवो चोरे दिस्वा भयं वा सारज्जं वा न उप्पज्जी’’ति? बोधिसत्तो ‘‘आवुसो चोरे दिस्वा भयं नाम सधनस्स होति, अहं पन निद्धनो, स्वाहं किं भायिस्सामि। मय्हञ्हि गामेपि अरञ्ञेपि वसन्तस्स भयं वा सारज्जं वा नत्थी’’ति वत्वा तेसं धम्मं देसेन्तो इमं गाथमाह –
Te pabhātāya rattiyā corehi chaḍḍite muggarapāsāṇādayo disvā bhītā bodhisattassa santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘bhante, diṭṭhā vo corā’’ti pucchiṃsu. ‘‘Āmāvuso, diṭṭhā’’ti. ‘‘Bhante, ettakevo core disvā bhayaṃ vā sārajjaṃ vā na uppajjī’’ti? Bodhisatto ‘‘āvuso core disvā bhayaṃ nāma sadhanassa hoti, ahaṃ pana niddhano, svāhaṃ kiṃ bhāyissāmi. Mayhañhi gāmepi araññepi vasantassa bhayaṃ vā sārajjaṃ vā natthī’’ti vatvā tesaṃ dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
७६.
76.
‘‘असङ्कियोम्हि गामम्हि, अरञ्ञे नत्थि मे भयं।
‘‘Asaṅkiyomhi gāmamhi, araññe natthi me bhayaṃ;
उजुमग्गं समारुळ्हो, मेत्ताय करुणाय चा’’ति॥
Ujumaggaṃ samāruḷho, mettāya karuṇāya cā’’ti.
तत्थ असङ्कियोम्हि गामम्हीति सङ्काय नियुत्तो पतिट्ठितोति सङ्कियो, न सङ्कियो असङ्कियो। अहं गामे वसन्तोपि सङ्काय अप्पतिट्ठितत्ता असङ्कियो निब्भयो निरासङ्कोति दीपेति। अरञ्ञेति गामगामूपचारविनिमुत्ते ठाने। उजुमग्गं समारुळ्हो, मेत्ताय करुणाय चाति अहं तिकचतुक्कज्झानिकाहि मेत्ताकरुणाहि कायवङ्कादिविरहितं उजुं ब्रह्मलोकगामिमग्गं आरुळ्होति वदति। अथ वा परिसुद्धसीलताय कायवचीमनोवङ्कविरहितं उजुं देवलोकमग्गं आरुळ्होम्हीति दस्सेत्वा ततो उत्तरि मेत्ताय करुणाय च पतिट्ठितत्ता उजुं ब्रह्मलोकमग्गम्पि आरुळ्होम्हीतिपि दस्सेति। अपरिहीनज्झानस्स हि एकन्तेन ब्रह्मलोकपरायणत्ता मेत्ताकरुणादयो उजुमग्गा नाम।
Tattha asaṅkiyomhi gāmamhīti saṅkāya niyutto patiṭṭhitoti saṅkiyo, na saṅkiyo asaṅkiyo. Ahaṃ gāme vasantopi saṅkāya appatiṭṭhitattā asaṅkiyo nibbhayo nirāsaṅkoti dīpeti. Araññeti gāmagāmūpacāravinimutte ṭhāne. Ujumaggaṃ samāruḷho, mettāya karuṇāya cāti ahaṃ tikacatukkajjhānikāhi mettākaruṇāhi kāyavaṅkādivirahitaṃ ujuṃ brahmalokagāmimaggaṃ āruḷhoti vadati. Atha vā parisuddhasīlatāya kāyavacīmanovaṅkavirahitaṃ ujuṃ devalokamaggaṃ āruḷhomhīti dassetvā tato uttari mettāya karuṇāya ca patiṭṭhitattā ujuṃ brahmalokamaggampi āruḷhomhītipi dasseti. Aparihīnajjhānassa hi ekantena brahmalokaparāyaṇattā mettākaruṇādayo ujumaggā nāma.
एवं बोधिसत्तो इमाय गाथाय धम्मं देसेत्वा तुट्ठचित्तेहि तेहि मनुस्सेहि सक्कतो पूजितो यावजीवं चत्तारो ब्रह्मविहारे भावेत्वा ब्रह्मलोके निब्बत्ति।
Evaṃ bodhisatto imāya gāthāya dhammaṃ desetvā tuṭṭhacittehi tehi manussehi sakkato pūjito yāvajīvaṃ cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सत्थवासिनो बुद्धपरिसा अहेसुं, तापसो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā satthavāsino buddhaparisā ahesuṃ, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
असङ्कियजातकवण्णना छट्ठा।
Asaṅkiyajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ७६. असङ्कियजातकं • 76. Asaṅkiyajātakaṃ
