| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
आसवक्खयञाणकथावण्णना
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
१४. सरसलक्खणपटिवेधेनाति सभावसङ्खातस्स लक्खणस्स असम्मोहतो पटिविज्झनेन। निब्बत्तिकन्ति निप्फादनं। यं ठानं पत्वाति यं निब्बानं मग्गस्स आरम्मणपच्चयट्ठेन ठानं कारणभूतं आगम्म। अप्पवत्तिन्ति अप्पवत्तिहेतुं। किलेसवसेनाति येसं आसवानं खेपनेन इदं ञाणं आसवक्खयञाणं जातं, तेसं किलेसानं वसेन, तेसं आसवानं वसेन सब्बकिलेसानं सङ्गहणतो परियायतो पकारन्तरतोति अत्थो। पाळियं अतीतकालवसेन ‘‘अब्भञ्ञासि’’न्ति वत्वापि अभिसमयकाले तस्स तस्स जाननस्स पच्चुप्पन्नतं उपादाय ‘‘एवं जानतो एवं पस्सतो’’ति वत्तमानकालेन निद्देसो कतो। कामासवादीनं विमुच्चनेनेव तदविनाभावतो दिट्ठासवस्सापि विमुत्ति वेदितब्बा।
14.Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena. Nibbattikanti nipphādanaṃ. Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena ṭhānaṃ kāraṇabhūtaṃ āgamma. Appavattinti appavattihetuṃ. Kilesavasenāti yesaṃ āsavānaṃ khepanena idaṃ ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇaṃ jātaṃ, tesaṃ kilesānaṃ vasena, tesaṃ āsavānaṃ vasena sabbakilesānaṃ saṅgahaṇato pariyāyato pakārantaratoti attho. Pāḷiyaṃ atītakālavasena ‘‘abbhaññāsi’’nti vatvāpi abhisamayakāle tassa tassa jānanassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālena niddeso kato. Kāmāsavādīnaṃ vimuccaneneva tadavinābhāvato diṭṭhāsavassāpi vimutti veditabbā.
‘‘खीणा जाती’’ति जाननं किलेसक्खयपच्चवेक्खणवसेन, वुसितं ब्रह्मचरियन्तिआदिजाननं मग्गफलनिब्बानपच्चवेक्खणवसेन होतीति आह ‘‘खीणा जातीतिआदीहि तस्स भूमि’’न्ति। तत्थ भूमिन्ति विसयं, तीसु कालेसुपि जातिक्खयं पति उजुकमेव वायामासम्भवेपि तं पति वायामकरणस्स सात्थकतं, तस्स अनागतक्खन्धानुप्पत्तिफलतञ्च दस्सेतुं या पनातिआदि वुत्तं। या पन मग्गस्स अभावितत्तातिआदिना हि मग्गेनाविहतकिलेसेहेव आयतिं खन्धानं जाति हेस्सति, तेसञ्च किलेसानं मग्गेन विनासे सति खन्धा न जायिस्सन्ति, किलेसानञ्च तेकालिकताय जातियं वुत्तनयेन केनचि पच्चयेन विनासयोगेपि चित्तसन्ताने किलेसविरुद्धअरियमग्गक्खणुप्पादनमेव तब्बिनासो विरुद्धपच्चयोपनिपातेन आयतिं अनुप्पज्जनतो बीजसन्ताने अग्गिक्खन्धोपनिपातेन आयतिं बीजत्तानुप्पत्ति विय, इति मग्गक्खणुप्पत्तिसङ्खातकिलेसाभावेन किलेसफलानं खन्धानं आयतिं अनुप्पत्तियेव जातिक्खयोति अयमत्थो विभावीयति, तेनाह ‘‘मग्गस्स भावितत्ता अनुप्पादधम्मतं आपज्जनेन खीणा’’ति। एत्थ चायमत्थो किलेसाभावसङ्खातस्स मग्गस्स भावितत्ता उप्पादितत्ता पच्चयाभावेन अनुप्पज्जन्ती खन्धानं जाति तेन आयतिं अनुप्पज्जनसङ्खातेन अनुप्पादधम्मतं आपज्जनेन वोहारतो खीणा मे जातीति। न हि सङ्खतधम्मानं पच्चयन्तरेन विनासो सम्भवति, सम्भवे च तस्स पच्चयन्तरतादिप्पसङ्गतो। तब्बिरुद्धक्खणुप्पादनमेव तब्बिनासुप्पादनं। तन्ति खीणजातिं अब्भञ्ञासिन्ति सम्बन्धो। इत्थत्तायाति इमे पकारा इत्थं, तब्भावो इत्थत्तं, तदत्थाय। दस्सेन्तोति निगमनवसेन दस्सेन्तोति।
‘‘Khīṇā jātī’’ti jānanaṃ kilesakkhayapaccavekkhaṇavasena, vusitaṃ brahmacariyantiādijānanaṃ maggaphalanibbānapaccavekkhaṇavasena hotīti āha ‘‘khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmi’’nti. Tattha bhūminti visayaṃ, tīsu kālesupi jātikkhayaṃ pati ujukameva vāyāmāsambhavepi taṃ pati vāyāmakaraṇassa sātthakataṃ, tassa anāgatakkhandhānuppattiphalatañca dassetuṃ yā panātiādi vuttaṃ. Yā pana maggassa abhāvitattātiādinā hi maggenāvihatakileseheva āyatiṃ khandhānaṃ jāti hessati, tesañca kilesānaṃ maggena vināse sati khandhā na jāyissanti, kilesānañca tekālikatāya jātiyaṃ vuttanayena kenaci paccayena vināsayogepi cittasantāne kilesaviruddhaariyamaggakkhaṇuppādanameva tabbināso viruddhapaccayopanipātena āyatiṃ anuppajjanato bījasantāne aggikkhandhopanipātena āyatiṃ bījattānuppatti viya, iti maggakkhaṇuppattisaṅkhātakilesābhāvena kilesaphalānaṃ khandhānaṃ āyatiṃ anuppattiyeva jātikkhayoti ayamattho vibhāvīyati, tenāha ‘‘maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā’’ti. Ettha cāyamattho kilesābhāvasaṅkhātassa maggassa bhāvitattā uppāditattā paccayābhāvena anuppajjantī khandhānaṃ jāti tena āyatiṃ anuppajjanasaṅkhātena anuppādadhammataṃ āpajjanena vohārato khīṇā me jātīti. Na hi saṅkhatadhammānaṃ paccayantarena vināso sambhavati, sambhave ca tassa paccayantaratādippasaṅgato. Tabbiruddhakkhaṇuppādanameva tabbināsuppādanaṃ. Tanti khīṇajātiṃ abbhaññāsinti sambandho. Itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthāya. Dassentoti nigamanavasena dassentoti.
विज्जात्तयकथावण्णनानयो निट्ठितो।
Vijjāttayakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / वेरञ्जकण्डं • Verañjakaṇḍaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / आसवक्खयञाणकथा • Āsavakkhayañāṇakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
आसवक्खयञाणकथा • Āsavakkhayañāṇakathā
१. सुक्कविस्सट्ठिसिक्खापदवण्णना • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / आसवक्खयञाणकथावण्णना • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
