Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ఆసవక్ఖయఞాణకథావణ్ణనా
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
౧౪. సో ఏవం సమాహితే చిత్తేతి కిం పురిమస్మింయేవ, ఉదాహు అఞ్ఞస్మింయేవ చతుత్థజ్ఝానచిత్తే. అట్ఠకథాయమ్పి యతో వుట్ఠాయ పురిమవిజ్జాద్వయం అధిగతం, తదేవ పున సమాపజ్జనవసేన అభినవం అభిణ్హం కతన్తి దస్సనత్థం ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తేతి ఇధ విపస్సనాపాదకం చతుత్థజ్ఝానచిత్తం వేదితబ్బ’’న్తి వుత్తం. ఏత్థాహ – యది తదేవ పున సమాపజ్జనవసేన అభినవం కతం, అథ కస్మా పుబ్బే వియ ‘‘విపస్సనాపాదకం అభిఞ్ఞాపాదకం నిరోధపాదకం సబ్బకిచ్చసాధకం సబ్బలోకియలోకుత్తరగుణదాయకం ఇధ చతుత్థజ్ఝానచిత్తం వేదితబ్బ’’న్తి అవత్వా ‘‘ఇధ విపస్సనాపాదకం చతుత్థజ్ఝానచిత్తం వేదితబ్బ’’న్తి ఏత్తకమేవ వుత్తం , నను ఇధ తథావచనట్ఠానమేవ తం అరహత్తమగ్గేన సద్ధిం సబ్బగుణనిప్ఫాదనతో, న పఠమవిజ్జాద్వయమత్తనిప్ఫాదనతోతి? వుచ్చతే – అరియమగ్గస్స బోజ్ఝఙ్గమగ్గఙ్గఝానఙ్గపటిపదావిమోక్ఖవిసేసనియమో పుబ్బభాగవుట్ఠానగామినీవిపస్సనాయ సఙ్ఖారుపేక్ఖాసఙ్ఖాతాయ నియమేన అహోసీతి దస్సనత్థం విపస్సనాపాదకమిధ వుత్తన్తి వేదితబ్బం. తత్థ పరియాపన్నత్తా, న తదారమ్మణమత్తేన. పరియాయతోతి అఞ్ఞేనపి పకారేన. ‘‘ఇమే ఆసవా’’తి అయం వారో కిమత్థం ఆరద్ధో? ‘‘ఆసవానం ఖయఞాణాయా’’తి అధికారానులోమనత్థం. మగ్గక్ఖణే హి చిత్తం విముచ్చతి, ఫలక్ఖణే విముత్తం హోతీతి ఇదం ఏకత్తనయేన వుత్తం. యఞ్హి విముచ్చమానం, తదేవ అపరభాగే విముత్తం నామ హోతి. యఞ్చ విముత్తం, తదేవ పుబ్బభాగే విముచ్చమానం నామ హోతి. భుఞ్జమానో ఏవ హి భోజనపరియోసానే భుత్తావీ నామ. ‘‘ఇమినా పచ్చవేక్ఖణఞాణం దస్సేతీ’’తి పచ్చవేక్ఖణఞాణస్స చ పట్ఠానే ‘‘మగ్గా వుట్ఠహిత్వా మగ్గం పచ్చవేక్ఖతి, ఫలం, నిబ్బానం, పహీనే కిలేసే పచ్చవేక్ఖతీ’’తి అయముప్పత్తిక్కమో వుత్తో. పవత్తిక్కమో పనేత్థ సరూపతో అత్థతోతి ద్విధా వుత్తో. తత్థ ‘‘విముత్తమితి ఞాణం అహోసీ’’తి సరూపతో చతుబ్బిధస్సపి పచ్చవేక్ఖణఞాణస్స పవత్తిక్కమనిదస్సనం. ‘‘ఖీణా జాతీ’’తిఆది అత్థతో. తేనేవ అన్తే ‘‘అబ్భఞ్ఞాసి’’న్తి పుగ్గలాధిట్ఠానం దేసనం అకాసి పచ్చవేక్ఖణఞాణస్స తథా అప్పవత్తితో. అప్పటిసన్ధికం హోతీతి జానన్తో ‘‘ఖీణా జాతీ’’తి జానాతి నామ. ‘‘దిబ్బచక్ఖునా పచ్చుప్పన్నానాగతంసఞాణ’’న్తి అనాగతంసఞాణస్స చ దిబ్బచక్ఖుసన్నిస్సితత్తా వుత్తం.
14.Soevaṃ samāhite citteti kiṃ purimasmiṃyeva, udāhu aññasmiṃyeva catutthajjhānacitte. Aṭṭhakathāyampi yato vuṭṭhāya purimavijjādvayaṃ adhigataṃ, tadeva puna samāpajjanavasena abhinavaṃ abhiṇhaṃ katanti dassanatthaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citteti idha vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti vuttaṃ. Etthāha – yadi tadeva puna samāpajjanavasena abhinavaṃ kataṃ, atha kasmā pubbe viya ‘‘vipassanāpādakaṃ abhiññāpādakaṃ nirodhapādakaṃ sabbakiccasādhakaṃ sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakaṃ idha catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti avatvā ‘‘idha vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti ettakameva vuttaṃ , nanu idha tathāvacanaṭṭhānameva taṃ arahattamaggena saddhiṃ sabbaguṇanipphādanato, na paṭhamavijjādvayamattanipphādanatoti? Vuccate – ariyamaggassa bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgapaṭipadāvimokkhavisesaniyamo pubbabhāgavuṭṭhānagāminīvipassanāya saṅkhārupekkhāsaṅkhātāya niyamena ahosīti dassanatthaṃ vipassanāpādakamidha vuttanti veditabbaṃ. Tattha pariyāpannattā, na tadārammaṇamattena. Pariyāyatoti aññenapi pakārena. ‘‘Ime āsavā’’ti ayaṃ vāro kimatthaṃ āraddho? ‘‘Āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti adhikārānulomanatthaṃ. Maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hotīti idaṃ ekattanayena vuttaṃ. Yañhi vimuccamānaṃ, tadeva aparabhāge vimuttaṃ nāma hoti. Yañca vimuttaṃ, tadeva pubbabhāge vimuccamānaṃ nāma hoti. Bhuñjamāno eva hi bhojanapariyosāne bhuttāvī nāma. ‘‘Iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dassetī’’ti paccavekkhaṇañāṇassa ca paṭṭhāne ‘‘maggā vuṭṭhahitvā maggaṃ paccavekkhati, phalaṃ, nibbānaṃ, pahīne kilese paccavekkhatī’’ti ayamuppattikkamo vutto. Pavattikkamo panettha sarūpato atthatoti dvidhā vutto. Tattha ‘‘vimuttamiti ñāṇaṃ ahosī’’ti sarūpato catubbidhassapi paccavekkhaṇañāṇassa pavattikkamanidassanaṃ. ‘‘Khīṇā jātī’’tiādi atthato. Teneva ante ‘‘abbhaññāsi’’nti puggalādhiṭṭhānaṃ desanaṃ akāsi paccavekkhaṇañāṇassa tathā appavattito. Appaṭisandhikaṃ hotīti jānanto ‘‘khīṇā jātī’’ti jānāti nāma. ‘‘Dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇa’’nti anāgataṃsañāṇassa ca dibbacakkhusannissitattā vuttaṃ.
ఆసవక్ఖయఞాణకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / వేరఞ్జకణ్డం • Verañjakaṇḍaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ఆసవక్ఖయఞాణకథా • Āsavakkhayañāṇakathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ఆసవక్ఖయఞాణకథా • Āsavakkhayañāṇakathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ఆసవక్ఖయఞాణకథావణ్ణనా • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā