Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౫౫. ఆసవక్ఖయఞాణనిద్దేసవణ్ణనా
55. Āsavakkhayañāṇaniddesavaṇṇanā
౧౦౭. ఆసవక్ఖయఞాణనిద్దేసే అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియాదీని వుత్తత్థాని. కతి ఠానాని గచ్ఛతీతి ఏకేకస్స ఉప్పత్తిట్ఠాననియమనత్థం పుచ్ఛా. ఏకం ఠానం గచ్ఛతీతి ఏకస్మిం ఠానే ఉప్పజ్జతీతి వుత్తం హోతి. ఉప్పత్తిఓకాసట్ఠానఞ్హి తిట్ఠతి ఏత్థాతి ఠానన్తి వుచ్చతి. ఛ ఠానానీతి ఛ మగ్గఫలక్ఖణే. ఇన్ద్రియానం అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియాదీసు తీసు ఏకేకమేవ అధికం హోతీతి దస్సనత్థం సద్ధిన్ద్రియం అధిమోక్ఖపరివారం హోతీతిఆది వుత్తం. యథా ‘‘సద్ధిన్ద్రియస్స అధిమోక్ఖట్ఠో’’తిఆదీసు (పటి॰ మ॰ ౧.౧౨) అధిమోక్ఖాదయో సద్ధిన్ద్రియాదీనం కిచ్చవసేన వుత్తా, ఏవమిధాపి ‘‘అధిమోక్ఖపరివారం హోతీ’’తి సద్ధిన్ద్రియం అధిమోక్ఖత్థేన పరివారం హోతీతి వుత్తం హోతి. ఏస నయో సేసేసుపి. పరివారన్తి చ లిఙ్గవిపల్లాసో కతో. పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియమేవ పజాననసభావదస్సనత్థం విసుం కత్వా వుత్తం. అభిధమ్మేపి (విభ॰ ౨౧౯) హి పఞ్ఞాయ కిచ్చవిసేసదస్సనత్థం మగ్గక్ఖణే చ ఫలక్ఖణే చ ఏకావ పఞ్ఞా అట్ఠధా విభత్తా. అభిసన్దనపరివారన్తి న్హానియచుణ్ణానం ఉదకం వియ చిత్తచేతసికానం సినేహనకిచ్చేన పరివారం హోతి. ఇదం సోమనస్ససమ్పయుత్తమగ్గవసేనేవ వుత్తం. ఉపేక్ఖాసమ్పయుత్తమగ్గే పన సోమనస్సిన్ద్రియట్ఠానే ఉపేక్ఖిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. తం పన సమ్పయుత్తానం నాతిఉపబ్రూహనపరివారన్తి గహేతబ్బం. పవత్తసన్తతాధిపతేయ్యపరివారన్తి పవత్తా సన్తతి పవత్తసన్తతి, వత్తమానసన్తానన్తి అత్థో. అధిపతిభావో ఆధిపతేయ్యం, పవత్తసన్తతియా ఆధిపతేయ్యం పవత్తసన్తతాధిపతేయ్యం. వత్తమానజీవితిన్ద్రియస్స ఉపరిపవత్తియా చ పచ్చయత్తా పుబ్బాపరవసేన పవత్తసన్తతియా అధిపతిభావేన అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియస్స పరివారం హోతి.
107. Āsavakkhayañāṇaniddese anaññātaññassāmītindriyādīni vuttatthāni. Kati ṭhānāni gacchatīti ekekassa uppattiṭṭhānaniyamanatthaṃ pucchā. Ekaṃ ṭhānaṃ gacchatīti ekasmiṃ ṭhāne uppajjatīti vuttaṃ hoti. Uppattiokāsaṭṭhānañhi tiṭṭhati etthāti ṭhānanti vuccati. Cha ṭhānānīti cha maggaphalakkhaṇe. Indriyānaṃ anaññātaññassāmītindriyādīsu tīsu ekekameva adhikaṃ hotīti dassanatthaṃ saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hotītiādi vuttaṃ. Yathā ‘‘saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.12) adhimokkhādayo saddhindriyādīnaṃ kiccavasena vuttā, evamidhāpi ‘‘adhimokkhaparivāraṃ hotī’’ti saddhindriyaṃ adhimokkhatthena parivāraṃ hotīti vuttaṃ hoti. Esa nayo sesesupi. Parivāranti ca liṅgavipallāso kato. Paññindriyanti anaññātaññassāmītindriyameva pajānanasabhāvadassanatthaṃ visuṃ katvā vuttaṃ. Abhidhammepi (vibha. 219) hi paññāya kiccavisesadassanatthaṃ maggakkhaṇe ca phalakkhaṇe ca ekāva paññā aṭṭhadhā vibhattā. Abhisandanaparivāranti nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya cittacetasikānaṃ sinehanakiccena parivāraṃ hoti. Idaṃ somanassasampayuttamaggavaseneva vuttaṃ. Upekkhāsampayuttamagge pana somanassindriyaṭṭhāne upekkhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Taṃ pana sampayuttānaṃ nātiupabrūhanaparivāranti gahetabbaṃ. Pavattasantatādhipateyyaparivāranti pavattā santati pavattasantati, vattamānasantānanti attho. Adhipatibhāvo ādhipateyyaṃ, pavattasantatiyā ādhipateyyaṃ pavattasantatādhipateyyaṃ. Vattamānajīvitindriyassa uparipavattiyā ca paccayattā pubbāparavasena pavattasantatiyā adhipatibhāvena anaññātaññassāmītindriyassa parivāraṃ hoti.
సోతాపత్తిమగ్గక్ఖణే జాతా ధమ్మాతిఆది సబ్బేసం మగ్గసమ్పయుత్తకానం వణ్ణభణనత్థం వుత్తం. తత్థ మగ్గక్ఖణే జాతాతి మగ్గసముట్ఠితా ఏవ, న అఞ్ఞే. యస్మా పన మగ్గసముట్ఠితమ్పి రూపం కుసలాదినామం న లభతి, తస్మా తం అపనేన్తో ఠపేత్వా చిత్తసముట్ఠానం రూపన్తి ఆహ. సబ్బేవ హి తే ధమ్మా కుచ్ఛితానం సలనాదీహి అత్థేహి కుసలా. తే ఆరమ్మణం కత్వా పవత్తమానా నత్థి ఏతేసం ఆసవాతి అనాసవా. వట్టమూలం ఛిన్దన్తా నిబ్బానం ఆరమ్మణం కత్వా వట్టతో నియ్యన్తీతి నియ్యానికా. కుసలాకుసలసఙ్ఖాతా చయా అపేతత్తా అపచయసఙ్ఖాతం నిబ్బానం ఆరమ్మణం కత్వా పవత్తనతో అపచయం గచ్ఛన్తీతి అపచయగామినో, పవత్తం అపచినన్తా విద్ధంసేన్తా గచ్ఛన్తీతిపి అపచయగామినో. లోకే అపరియాపన్నభావేన లోకతో ఉత్తరా ఉత్తిణ్ణాతి లోకుత్తరా. నిబ్బానం ఆరమ్మణం ఏతేసన్తి నిబ్బానారమ్మణా.
Sotāpattimaggakkhaṇejātā dhammātiādi sabbesaṃ maggasampayuttakānaṃ vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttaṃ. Tattha maggakkhaṇe jātāti maggasamuṭṭhitā eva, na aññe. Yasmā pana maggasamuṭṭhitampi rūpaṃ kusalādināmaṃ na labhati, tasmā taṃ apanento ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti āha. Sabbeva hi te dhammā kucchitānaṃ salanādīhi atthehi kusalā. Te ārammaṇaṃ katvā pavattamānā natthi etesaṃ āsavāti anāsavā. Vaṭṭamūlaṃ chindantā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā vaṭṭato niyyantīti niyyānikā. Kusalākusalasaṅkhātā cayā apetattā apacayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattanato apacayaṃ gacchantīti apacayagāmino, pavattaṃ apacinantā viddhaṃsentā gacchantītipi apacayagāmino. Loke apariyāpannabhāvena lokato uttarā uttiṇṇāti lokuttarā. Nibbānaṃ ārammaṇaṃ etesanti nibbānārammaṇā.
ఇమాని అట్ఠిన్ద్రియానీతిఆది పుబ్బే వుత్తపరివారభావస్స చ తేన సహగతాదిభావస్స చ ఆదివుత్తఆకారానఞ్చ దీపనత్థం వుత్తం. తత్థ అట్ఠిన్ద్రియానీతి పుబ్బే వుత్తనయేన పఞ్ఞిన్ద్రియేన సహ అట్ఠ. సహజాతపరివారాతి అట్ఠసు ఏకేకేన సహ ఇతరే ఇతరే సత్త సహజాతా హుత్వా తస్స సహజాతపరివారా హోన్తి. తథేవ అఞ్ఞం అఞ్ఞస్స అఞ్ఞం అఞ్ఞస్సాతి ఏవం అఞ్ఞమఞ్ఞపరివారా హోన్తి. తథేవ అఞ్ఞమఞ్ఞం నిస్సయపరివారా సమ్పయుత్తపరివారా చ హోన్తి. సహగతాతి తేన అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియేన సహ ఏకుప్పాదాదిభావం గతా. సహజాతాతి తేనేవ సహ జాతా. సంసట్ఠాతి తేనేవ సహ మిస్సితా. సమ్పయుత్తాతి తేనేవ సమం ఏకుప్పాదాదిపకారేహి యుత్తా. తేవాతి తే ఏవ అట్ఠ ఇన్ద్రియధమ్మా. తస్సాతి అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియస్స. ఆకారాతి పరివారకోట్ఠాసా.
Imāni aṭṭhindriyānītiādi pubbe vuttaparivārabhāvassa ca tena sahagatādibhāvassa ca ādivuttaākārānañca dīpanatthaṃ vuttaṃ. Tattha aṭṭhindriyānīti pubbe vuttanayena paññindriyena saha aṭṭha. Sahajātaparivārāti aṭṭhasu ekekena saha itare itare satta sahajātā hutvā tassa sahajātaparivārā honti. Tatheva aññaṃ aññassa aññaṃ aññassāti evaṃ aññamaññaparivārā honti. Tatheva aññamaññaṃ nissayaparivārā sampayuttaparivārā ca honti. Sahagatāti tena anaññātaññassāmītindriyena saha ekuppādādibhāvaṃ gatā. Sahajātāti teneva saha jātā. Saṃsaṭṭhāti teneva saha missitā. Sampayuttāti teneva samaṃ ekuppādādipakārehi yuttā. Tevāti te eva aṭṭha indriyadhammā. Tassāti anaññātaññassāmītindriyassa. Ākārāti parivārakoṭṭhāsā.
ఫలక్ఖణే జాతా ధమ్మా సబ్బేవ అబ్యాకతా హోన్తీతి రూపస్సపి అబ్యాకతత్తా చిత్తసముట్ఠానరూపేన సహ వుత్తా. మగ్గస్సేవ కుసలత్తా నియ్యానికత్తా అపచయగామిత్తా చ ఫలక్ఖణే ‘‘కుసలా’’తి చ ‘‘నియ్యానికా’’తి చ ‘‘అపచయగామినో’’తి చ న వుత్తం. ఇతీతిఆది వుత్తప్పకారనిగమనం. తత్థ అట్ఠట్ఠకానీతి అట్ఠసు మగ్గఫలేసు ఏకేకస్స అట్ఠకస్స వసేన అట్ఠ ఇన్ద్రియఅట్ఠకాని. చతుసట్ఠి హోన్తీతి చతుసట్ఠి ఆకారా హోన్తి. ఆసవాతిఆది హేట్ఠా వుత్తత్థమేవ . ఇధ అరహత్తమగ్గవజ్ఝేయేవ ఆసవే అవత్వా సేసమగ్గత్తయవజ్ఝానమ్పి వచనం ఆసవక్ఖయవచనసామఞ్ఞమత్తేన వుత్తన్తి వేదితబ్బం. అరహత్తమగ్గఞాణమేవ హి కేచి ఆసవే అసేసేత్వా ఆసవానం ఖేపనతో ‘‘ఖయే ఞాణ’’న్తి వుచ్చతి. తస్మాయేవ చ అరహాయేవ ఖీణాసవోతి వుచ్చతీతి.
Phalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva abyākatā hontīti rūpassapi abyākatattā cittasamuṭṭhānarūpena saha vuttā. Maggasseva kusalattā niyyānikattā apacayagāmittā ca phalakkhaṇe ‘‘kusalā’’ti ca ‘‘niyyānikā’’ti ca ‘‘apacayagāmino’’ti ca na vuttaṃ. Itītiādi vuttappakāranigamanaṃ. Tattha aṭṭhaṭṭhakānīti aṭṭhasu maggaphalesu ekekassa aṭṭhakassa vasena aṭṭha indriyaaṭṭhakāni. Catusaṭṭhi hontīti catusaṭṭhi ākārā honti. Āsavātiādi heṭṭhā vuttatthameva . Idha arahattamaggavajjheyeva āsave avatvā sesamaggattayavajjhānampi vacanaṃ āsavakkhayavacanasāmaññamattena vuttanti veditabbaṃ. Arahattamaggañāṇameva hi keci āsave asesetvā āsavānaṃ khepanato ‘‘khaye ñāṇa’’nti vuccati. Tasmāyeva ca arahāyeva khīṇāsavoti vuccatīti.
ఆసవక్ఖయఞాణనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Āsavakkhayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౫౫. ఆసవక్ఖయఞాణనిద్దేసో • 55. Āsavakkhayañāṇaniddeso