| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៣. អាសវក្ខយសុត្តវណ្ណនា
3. Āsavakkhayasuttavaṇṇanā
១០២. តតិយេ ជានតោតិ ជានន្តស្ស។ បស្សតោតិ បស្សន្តស្ស។ យទិបិ ឥមានិ ទ្វេបិ បទានិ ឯកត្ថានិ, ព្យញ្ជនមេវ នានំ, ឯវំ សន្តេបិ ‘‘ជានតោ’’តិ ញាណលក្ខណំ ឧបាទាយ បុគ្គលំ និទ្ទិសតិ។ ជាននលក្ខណញ្ហិ ញាណំ។ ‘‘បស្សតោ’’តិ ញាណប្បភាវំ ឧបាទាយ។ ទស្សនប្បភាវញ្ហិ ឧបាទាយ ញាណសមង្គី បុគ្គលោ ចក្ខុមា វិយ បុគ្គលោ ចក្ខុនា រូបានិ, ញាណេន វិវដេ ធម្មេ បស្សតិ។ អថ វា ជានតោតិ អនុពោធញាណេន ជានតោ។ បស្សតោតិ បដិវេធញាណេន បស្សតោ។ បដិលោមតោ វា ទស្សនមគ្គេន បស្សតោ, ភាវនាមគ្គេន ជានតោ។ កេចិ បន ‘‘ញាតតីរណបហានបរិញ្ញាហិ ជានតោ, សិខាប្បត្តវិបស្សនាយ បស្សតោ’’តិ វទន្តិ។ អថ វា ទុក្ខំ បរិញ្ញាភិសមយេន ជានតោ, និរោធំ សច្ឆិកិរិយាភិសមយេន បស្សតោ។ តទុភយេ ច សតិ បហានភាវនាភិសមយា សិទ្ធា ឯវ ហោន្តីតិ ចតុសច្ចាភិសមយោ វុត្តោ ហោតិ។ យទា ចេត្ថ វិបស្សនាញាណំ អធិប្បេតំ, តទា ‘‘ជានតោ បស្សតោ’’តិ បទានំ ហេតុអត្ថទីបនតា ទដ្ឋព្ពា។ យទា បន មគ្គញាណំ អធិប្បេតំ, តទា មគ្គកិច្ចត្ថទីបនតា។
102. Tatiye jānatoti jānantassa. Passatoti passantassa. Yadipi imāni dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ, evaṃ santepi ‘‘jānato’’ti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati. Jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ. ‘‘Passato’’ti ñāṇappabhāvaṃ upādāya. Dassanappabhāvañhi upādāya ñāṇasamaṅgī puggalo cakkhumā viya puggalo cakkhunā rūpāni, ñāṇena vivaṭe dhamme passati. Atha vā jānatoti anubodhañāṇena jānato. Passatoti paṭivedhañāṇena passato. Paṭilomato vā dassanamaggena passato, bhāvanāmaggena jānato. Keci pana ‘‘ñātatīraṇapahānapariññāhi jānato, sikhāppattavipassanāya passato’’ti vadanti. Atha vā dukkhaṃ pariññābhisamayena jānato, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena passato. Tadubhaye ca sati pahānabhāvanābhisamayā siddhā eva hontīti catusaccābhisamayo vutto hoti. Yadā cettha vipassanāñāṇaṃ adhippetaṃ, tadā ‘‘jānato passato’’ti padānaṃ hetuatthadīpanatā daṭṭhabbā. Yadā pana maggañāṇaṃ adhippetaṃ, tadā maggakiccatthadīpanatā.
អាសវានំ ខយន្តិ ‘‘ជានតោ, អហំ ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមី’’តិ (ម. និ. ១.១៥; សំ. និ. ៣.១០១; ៥.១០៩៥) ឯវមាគតេ សព្ពាសវសំវរបរិយាយេ ‘‘អាសវានំ ខយា អនាសវំ ចេតោវិមុត្តិ’’ន្តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៤៣៨) ច សុត្តបទេសុ អាសវានំ បហានំ អច្ចន្តក្ខយោ អសមុប្បាទោ ខីណាការោ នត្ថិភាវោ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុត្តោ។ ‘‘អាសវានំ ខយា សមណោ ហោតី’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៤៣៨) ផលំ។
Āsavānaṃkhayanti ‘‘jānato, ahaṃ bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) evamāgate sabbāsavasaṃvarapariyāye ‘‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438) ca suttapadesu āsavānaṃ pahānaṃ accantakkhayo asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’tiādīsu (ma. ni. 1.438) phalaṃ.
‘‘បរវជ្ជានុបស្សិស្ស, និច្ចំ ឧជ្ឈានសញ្ញិនោ;
‘‘Paravajjānupassissa, niccaṃ ujjhānasaññino;
អាសវា តស្ស វឌ្ឍន្តិ, អារា សោ អាសវក្ខយា’’តិ។ (ធ. ប. ២៥៣); –
Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti. (dha. pa. 253); –
អាទីសុ និព្ពានំ។
Ādīsu nibbānaṃ.
‘‘សេខស្ស សិក្ខមានស្ស, ឧជុមគ្គានុសារិនោ;
‘‘Sekhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;
ខយស្មិំ បឋមំ ញាណំ, តតោ អញ្ញា អនន្តរា;
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā;
តតោ អញ្ញាវិមុត្តស្ស, ញាណំ វេ ហោតិ តាទិនោ’’តិ។ (អ. និ. ៣.៨៦; ឥតិវុ. ៦២) –
Tato aññāvimuttassa, ñāṇaṃ ve hoti tādino’’ti. (a. ni. 3.86; itivu. 62) –
ឯវមាគតេ ឥន្ទ្រិយសុត្តេ ឥធ ច មគ្គោ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុត្តោ។ តស្មា យថាវុត្តនយេន ជានន្តស្ស បស្សន្តស្ស អហំ អរិយមគ្គាធិគមំ វទាមីតិ វុត្តំ ហោតិ។ នោ អជានតោ នោ អបស្សតោតិ យោ បន ន ជានាតិ ន បស្សតិ, តស្ស នោ វទាមីតិ អត្ថោ។ ឯតេន យេ អជានតោ អបស្សតោបិ សំសារសុទ្ធិំ វទន្តិ, តេ បដិក្ខិបតិ។ បុរិមេន វា បទទ្វយេន ឧបាយោ វុត្តោ, ឥមិនា អនុបាយបដិសេធោ។ សង្ខេបេន ចេត្ថ ញាណំ អាសវក្ខយករំ, សេសំ តស្ស បរិក្ខារោតិ ទស្សេតិ។
Evamāgate indriyasutte idha ca maggo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. Tasmā yathāvuttanayena jānantassa passantassa ahaṃ ariyamaggādhigamaṃ vadāmīti vuttaṃ hoti. Noajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho. Etena ye ajānato apassatopi saṃsārasuddhiṃ vadanti, te paṭikkhipati. Purimena vā padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyapaṭisedho. Saṅkhepena cettha ñāṇaṃ āsavakkhayakaraṃ, sesaṃ tassa parikkhāroti dasseti.
ឥទានិ យំ ជានតោ យំ បស្សតោ អាសវក្ខយោ ហោតិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ’’តិ បុច្ឆំ អារភិ។ តត្ថ ជាននា ពហុវិធា។ ទព្ពជាតិកោ ឯវ ហិ កោចិ ភិក្ខុ ឆត្តំ កាតុំ ជានាតិ, កោចិ ចីវរាទីនំ អញ្ញតរំ, តស្ស ឦទិសានិ កម្មានិ វត្តសីសេ ឋត្វា ករោន្តស្ស សា ជាននា ‘‘មគ្គផលានំ បទដ្ឋានំ ន ហោតី’’តិ ន វត្តព្ពា។ យោ បន សាសនេ បព្ពជិត្វា វេជ្ជកម្មាទីនិ កាតុំ ជានាតិ, តស្សេវំ ជានតោ អាសវា វឌ្ឍន្តិយេវ។ តស្មា យំ ជានតោ យំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ, តទេវ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឥទំ ទុក្ខ’’ន្តិអាទិ។ តត្ថ យំ វត្តព្ពំ ចតុសច្ចកម្មដ្ឋានំ, តំ ហេដ្ឋា យោនិសោមនសិការសុត្តេ សង្ខេបតោ វុត្តមេវ។
Idāni yaṃ jānato yaṃ passato āsavakkhayo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘kiñca, bhikkhave, jānato’’ti pucchaṃ ārabhi. Tattha jānanā bahuvidhā. Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā ‘‘maggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotī’’ti na vattabbā. Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva. Tasmā yaṃ jānato yaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento āha ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādi. Tattha yaṃ vattabbaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ, taṃ heṭṭhā yonisomanasikārasutte saṅkhepato vuttameva.
តត្ថ បន ‘‘យោនិសោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ មនសិ ករោន្តោ អកុសលំ បជហតិ, កុសលំ ភាវេតី’’តិ (ឥតិវុ. ១៦) អាគតត្តា ‘‘ឥទំ ទុក្ខន្តិ យោនិសោ មនសិ ករោតី’’តិអាទិនា អត្ថវិភាវនា កតា។ ឥធ ‘‘ឥទំ ទុក្ខន្តិ, ភិក្ខវេ, ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ (ម. និ. ១.១៥; សំ. និ. ៣.១០១; ៥.១០៩៥) អាគតត្តា ‘‘ឥទំ ទុក្ខន្តិ បរិញ្ញាបដិវេធវសេន បរិញ្ញាភិសមយវសេន មគ្គញាណេន ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិអាទិនា នយេន យោជេតព្ពំ។ អាសវេសុ ច បឋមមគ្គេន ទិដ្ឋាសវោ ខីយតិ, តតិយមគ្គេន កាមាសវោ, ចតុត្ថមគ្គេន ភវាសវោ អវិជ្ជាសវោ ច ខីយតីតិ វេទិតព្ពោ។
Tattha pana ‘‘yoniso, bhikkhave, bhikkhu manasi karonto akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’’ti (itivu. 16) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti yoniso manasi karotī’’tiādinā atthavibhāvanā katā. Idha ‘‘idaṃ dukkhanti, bhikkhave, jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti pariññāpaṭivedhavasena pariññābhisamayavasena maggañāṇena jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’tiādinā nayena yojetabbaṃ. Āsavesu ca paṭhamamaggena diṭṭhāsavo khīyati, tatiyamaggena kāmāsavo, catutthamaggena bhavāsavo avijjāsavo ca khīyatīti veditabbo.
គាថាសុ វិមុត្តិញាណន្តិ វិមុត្តិយំ និព្ពានេ ផលេ ច បច្ចវេក្ខណញាណំ។ ឧត្តមន្តិ ឧត្តមធម្មារម្មណត្តា ឧត្តមំ។ ខយេ ញាណន្តិ អាសវានំ សំយោជនានញ្ច ខយេ ខយករេ អរិយមគ្គេ ញាណំ។ ‘‘ខីណា សំយោជនា ឥតិ ញាណ’’ន្តិ ឥធាបិ អានេត្វា សម្ពន្ធិតព្ពំ។ តេន បហីនកិលេសបច្ចវេក្ខណំ ទស្សេតិ។ ឯវមេត្ថ ចត្តារិបិ បច្ចវេក្ខណញាណានិ វុត្តានិ ហោន្តិ ។ អវសិដ្ឋកិលេសបច្ចវេក្ខណា ហិ ឥធ នត្ថិ អរហត្តផលាធិគមស្ស អធិប្បេតត្តា។ យថា ចេត្ថ ជានតោ បស្សតោតិ និព្ពានាធិគមេន សម្មាទិដ្ឋិកិច្ចំ អធិកំ កត្វា វុត្តំ, ឯវំ សម្មប្បធានកិច្ចម្បិ អធិកមេវ ឥច្ឆិតព្ពន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘ន ត្វេវិទំ កុសីតេនា’’តិ ឱសានគាថមាហ។
Gāthāsu vimuttiñāṇanti vimuttiyaṃ nibbāne phale ca paccavekkhaṇañāṇaṃ. Uttamanti uttamadhammārammaṇattā uttamaṃ. Khaye ñāṇanti āsavānaṃ saṃyojanānañca khaye khayakare ariyamagge ñāṇaṃ. ‘‘Khīṇā saṃyojanā iti ñāṇa’’nti idhāpi ānetvā sambandhitabbaṃ. Tena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ dasseti. Evamettha cattāripi paccavekkhaṇañāṇāni vuttāni honti . Avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇā hi idha natthi arahattaphalādhigamassa adhippetattā. Yathā cettha jānato passatoti nibbānādhigamena sammādiṭṭhikiccaṃ adhikaṃ katvā vuttaṃ, evaṃ sammappadhānakiccampi adhikameva icchitabbanti dassento ‘‘na tvevidaṃ kusītenā’’ti osānagāthamāha.
តត្ថ ន ត្វេវិទន្តិ ន តុ ឯវ ឥទំ។ តុសទ្ទោ និបាតមត្តំ។ ពាលេនមវិជានតាតិ មការោ បទសន្ធិករោ។ អយញ្ហេត្ថ សង្ខេបត្ថោ – ឥទំ សេក្ខមគ្គេន អសេក្ខមគ្គេន ច បត្តព្ពំ អភិជ្ឈាកាយគន្ថាទិសព្ពគន្ថានំ បមោចនំ បមោចនស្ស និមិត្តភូតំ និព្ពានំ ‘‘ឥទំ ទុក្ខ’’ន្តិអាទិនា ចត្តារិ សច្ចានិ យថាភូតំ អវិជានតា តតោ ឯវ ពាលេន អវិទ្ទសុនា យថា អធិគន្តុំ ន សក្កា, ឯវំ កុសីតេន និព្ពីរិយេនាបិ, តស្មា តទធិគមាយ អារទ្ធវីរិយេន ភវិតព្ពន្តិ។ តេនាហ ភគវា ‘‘អារទ្ធវីរិយស្សាយំ ធម្មោ, នោ កុសីតស្ស’’ (ទី. និ. ៣.៣៥៨)។
Tattha na tvevidanti na tu eva idaṃ. Tusaddo nipātamattaṃ. Bālenamavijānatāti makāro padasandhikaro. Ayañhettha saṅkhepattho – idaṃ sekkhamaggena asekkhamaggena ca pattabbaṃ abhijjhākāyaganthādisabbaganthānaṃ pamocanaṃ pamocanassa nimittabhūtaṃ nibbānaṃ ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā cattāri saccāni yathābhūtaṃ avijānatā tato eva bālena aviddasunā yathā adhigantuṃ na sakkā, evaṃ kusītena nibbīriyenāpi, tasmā tadadhigamāya āraddhavīriyena bhavitabbanti. Tenāha bhagavā ‘‘āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, no kusītassa’’ (dī. ni. 3.358).
‘‘អារម្ភថ និក្កមថ, យុញ្ជថ ពុទ្ធសាសនេ;
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;
ធុនាថ មច្ចុនោ សេនំ, នឡាគារំវ កុញ្ជរោ’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៨៥; នេត្តិ. ២៩; មិ. ប. ៥.១.៤);
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti. (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; mi. pa. 5.1.4);
តតិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៣. អាសវក្ខយសុត្តំ • 3. Āsavakkhayasuttaṃ
