| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៤. អាសវសុត្តវណ្ណនា
4. Āsavasuttavaṇṇanā
៥៨. ចតុត្ថេ សំវរេនាតិ សំវរេន ហេតុភូតេន វា។ ឥធាតិ អយំ ឥធ-សទ្ទោ សព្ពាការតោ ឥន្ទិយសំវរសំវុតស្ស បុគ្គលស្ស សន្និស្សយភូតសាសនបរិទីបនោ, អញ្ញស្ស តថាភាវប្បដិសេធនោ វាតិ វុត្តំ ‘‘ឥធាតិ ឥធស្មិំ សាសនេ’’តិ។ បដិសង្ខាតិ បដិសង្ខាយ។ សង្ខា-សទ្ទោ ញាណកោដ្ឋាសបញ្ញត្តិគណនាទីសុ ទិស្សតិ ‘‘សង្ខាយេកំ បដិសេវតី’’តិអាទីសុ (ម. និ. ២.១៦៨) ហិ ញាណេ ទិស្សតិ។ ‘‘បបញ្ចសញ្ញាសង្ខា សមុទាចរន្តី’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.២០២, ២០៤) កោដ្ឋាសេ។ ‘‘តេសំ តេសំ ធម្មានំ សង្ខា សមញ្ញា’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ១៣១៣-១៣១៥) បញ្ញត្តិយំ។ ‘‘ន សុករំ សង្ខាតុ’’ន្តិអាទីសុ (សំ. និ. ២.១២៨) គណនាយ។ ឥធ បន ញាណេ ទដ្ឋព្ពោ។ តេនេវាហ ‘‘បដិសញ្ជានិត្វា បច្ចវេក្ខិត្វាតិ អត្ថោ’’តិ។ អាទីនវបច្ចវេក្ខណា អាទីនវបដិសង្ខាតិ យោជនា។ សម្បលិមដ្ឋន្តិ ឃំសិតំ។ អនុព្យញ្ជនសោតិ ហត្ថបាទសិតអាលោកិតវិលោកិតាទិប្បការភាគសោ។ តញ្ហិ អយោនិសោមនសិករោតោ កិលេសានំ អនុព្យញ្ជនតោ ‘‘អនុព្យញ្ជន’’ន្តិ វុច្ចតិ។ និមិត្តគ្គាហោតិ ឥត្ថិបុរិសនិមិត្តស្ស សុភនិមិត្តាទិកស្ស វា កិលេសវត្ថុភូតស្ស និមិត្តស្ស គាហោ។ អាទិត្តបរិយាយេនាតិ អាទិត្តបរិយាយេ (សំ. និ. ៤.២៨; មហាវ. ៥៤) អាគតនយេន វេទិតព្ពោ។
58. Catutthe saṃvarenāti saṃvarena hetubhūtena vā. Idhāti ayaṃ idha-saddo sabbākārato indiyasaṃvarasaṃvutassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano, aññassa tathābhāvappaṭisedhano vāti vuttaṃ ‘‘idhāti idhasmiṃ sāsane’’ti. Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya. Saṅkhā-saddo ñāṇakoṭṭhāsapaññattigaṇanādīsu dissati ‘‘saṅkhāyekaṃ paṭisevatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.168) hi ñāṇe dissati. ‘‘Papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.202, 204) koṭṭhāse. ‘‘Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’tiādīsu (dha. sa. 1313-1315) paññattiyaṃ. ‘‘Na sukaraṃ saṅkhātu’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.128) gaṇanāya. Idha pana ñāṇe daṭṭhabbo. Tenevāha ‘‘paṭisañjānitvā paccavekkhitvāti attho’’ti. Ādīnavapaccavekkhaṇā ādīnavapaṭisaṅkhāti yojanā. Sampalimaṭṭhanti ghaṃsitaṃ. Anubyañjanasoti hatthapādasitaālokitavilokitādippakārabhāgaso. Tañhi ayonisomanasikaroto kilesānaṃ anubyañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuccati. Nimittaggāhoti itthipurisanimittassa subhanimittādikassa vā kilesavatthubhūtassa nimittassa gāho. Ādittapariyāyenāti ādittapariyāye (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) āgatanayena veditabbo.
យថា ឥត្ថិយា ឥន្ទ្រិយំ ឥត្ថិន្ទ្រិយំ, ន ឯវមិទំ, ឥទំ បន ចក្ខុមេវ ឥន្ទ្រិយន្តិ ចក្ខុន្ទ្រិយំ។ តេនាហ ‘‘ចក្ខុមេវ ឥន្ទ្រិយ’’ន្តិ។ យថា អាវាដេ និយតដ្ឋិតិកោ កច្ឆបោ ‘‘អាវាដកច្ឆបោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវំ តប្បដិពទ្ធវុត្តិតាយ តំ ឋានោ សំវរោ ចក្ខុន្ទ្រិយសំវរោ។ តេនាហ ‘‘ចក្ខុន្ទ្រិយេ សំវរោ ចក្ខុន្ទ្រិយសំវរោ’’តិ។ ននុ ច ចក្ខុន្ទ្រិយេ សំវរោ វា អសំវរោ វា នត្ថិ។ ន ហិ ចក្ខុបសាទំ និស្សាយ សតិ វា មុដ្ឋស្សច្ចំ វា ឧប្បជ្ជតិ។ អបិច យទា រូបារម្មណំ ចក្ខុស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតិ, តទា ភវង្គេ ទ្វិក្ខត្តុំ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធេ កិរិយមនោធាតុ អាវជ្ជនកិច្ចំ សាធយមានា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈតិ។ តតោ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ទស្សនកិច្ចំ, តតោ វិបាកមនោធាតុ សម្បដិច្ឆនកិច្ចំ, តតោ វិបាកមនោវិញ្ញាណធាតុ សន្តីរណកិច្ចំ, តតោ កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ វោដ្ឋព្ពនកិច្ចំ សាធយមានា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈតិ , តទនន្តរំ ជវនំ ជវតិ។ តត្ថាបិ នេវ ភវង្គសមយេ, ន អាវជ្ជនាទីនំ អញ្ញតរសមយេ ច សំវរោ វា អសំវរោ វា អត្ថិ។ ជវនក្ខណេ បន សចេ ទុស្សីល្យំ វា មុដ្ឋស្សច្ចំ វា អញ្ញាណំ វា អក្ខន្តិ វា កោសជ្ជំ វា ឧប្បជ្ជតិ, អសំវរោ ហោតិ។ តស្មិំ បន សីលាទីសុ ឧប្បន្នេសុ សំវរោ ហោតិ, តស្មា ‘‘ចក្ខុន្ទ្រិយេ សំវរោ’’តិ កស្មា វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ជវនេ ឧប្បជ្ជមានោបិ ហេស…បេ.… ចក្ខុន្ទ្រិយសំវរោតិ វុច្ចតី’’តិ។
Yathā itthiyā indriyaṃ itthindriyaṃ, na evamidaṃ, idaṃ pana cakkhumeva indriyanti cakkhundriyaṃ. Tenāha ‘‘cakkhumeva indriya’’nti. Yathā āvāṭe niyataṭṭhitiko kacchapo ‘‘āvāṭakacchapo’’ti vuccati, evaṃ tappaṭibaddhavuttitāya taṃ ṭhāno saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro. Tenāha ‘‘cakkhundriye saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro’’ti. Nanu ca cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi. Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati. Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati. Tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati , tadanantaraṃ javanaṃ javati. Tatthāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye ca saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi. Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti. Tasmiṃ pana sīlādīsu uppannesu saṃvaro hoti, tasmā ‘‘cakkhundriye saṃvaro’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘javane uppajjamānopi hesa…pe… cakkhundriyasaṃvaroti vuccatī’’ti.
ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យថា នគរេ ចតូសុ ទ្វារេសុ អសំវុតេសុ កិញ្ចាបិ អន្តោឃរទ្វារកោដ្ឋកគព្ភាទយោ សុសំវុតា, តថាបិ អន្តោនគរេ សព្ពំ ភណ្ឌំ អរក្ខិតំ អគោបិតមេវ ហោតិ។ នគរទ្វារេន ហិ បវិសិត្វា ចោរា យទិច្ឆកំ ករេយ្យុំ, ឯវមេវំ ជវនេ ទុស្សីល្យាទីសុ ឧប្បន្នេសុ តស្មិំ អសំវរេ សតិ ទ្វារម្បិ អគុត្តំ ហោតិ ភវង្គម្បិ អាវជ្ជនាទីនិ វីថិចិត្តានិបិ។ យថា បន នគរទ្វារេសុ សំវុតេសុ កិញ្ចាបិ អន្តោឃរាទយោ អសំវុតា, តថាបិ អន្តោនគរេ សព្ពំ ភណ្ឌំ សុរក្ខិតំ សុគោបិតមេវ ហោតិ។ នគរទ្វារេសុ ហិ បិហិតេសុ ចោរានំ បវេសោ នត្ថិ, ឯវមេវំ ជវនេ សីលាទីសុ ឧប្បន្នេសុ ទ្វារម្បិ សុគុត្តំ ហោតិ ភវង្គម្បិ អាវជ្ជនាទីនិ វីថិចិត្តានិបិ, តស្មា ជវនក្ខណេ ឧប្បជ្ជមានោបិ ចក្ខុន្ទ្រិយសំវរោតិ វុត្តោតិ។
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchakaṃ kareyyuṃ, evamevaṃ javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā pana nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti. Nagaradvāresu hi pihitesu corānaṃ paveso natthi, evamevaṃ javane sīlādīsu uppannesu dvārampi suguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi, tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriyasaṃvaroti vuttoti.
សំវរេន សមន្នាគតោ បុគ្គលោ សំវុតោតិ អាហ ‘‘ឧបេតោ’’តិ។ អយមេវេត្ថ អត្ថោ សុន្ទរតរោតិ ឧបរិ បាឡិយំ សន្ទិស្សនតោ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘តថា ហី’’តិអាទិ។
Saṃvarena samannāgato puggalo saṃvutoti āha ‘‘upeto’’ti. Ayamevettha attho sundarataroti upari pāḷiyaṃ sandissanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi.
យន្តិ អាទេសោតិ ឥមិនា លិង្គវិបល្លាសេន សទ្ធិំ វចនវិបល្លាសោ កតោតិ ទស្សេតិ, និបាតបទំ វា ឯតំ បុថុវចនត្ថំ។ វិឃាតករាតិ ចិត្តវិឃាតករា , កាយចិត្តទុក្ខនិព្ពត្តកា វា។ យថាវុត្តកិលេសហេតុកា ទាហានុពន្ធា វិបាកា ឯវ វិបាកបរិឡាហា។ យថា បនេត្ថ អាសវា អញ្ញេ ច វិឃាតករា កិលេសបរិឡាហា សម្ភវន្តិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘ចក្ខុទ្វារស្មិញ្ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។ ឯត្ថ ច សំវរណូបាយោ, សំវរិតព្ពំ, សំវរោ, យតោ សោ សំវរោ, យត្ថ សំវរោ, យថា សំវរោ, យញ្ច សំវរផលន្តិ អយំ វិភាគោ វេទិតព្ពោ។ កថំ? ‘‘បដិសង្ខា យោនិសោ’’តិ ហិ សំវរណូបាយោ។ ចក្ខុន្ទ្រិយំ សំវរិតព្ពំ។ សំវរគ្គហណេន គហិតា សតិ សំវរោ។ ‘‘អសំវុតស្សា’’តិ សំវរណាវធិ។ អសំវរតោ ហិ សំវរណំ។ សំវរិតព្ពគ្គហណសិទ្ធោ ឥធ សំវរវិសយោ។ ចក្ខុន្ទ្រិយញ្ហិ សំវរណំ ញាណំ រូបារម្មណេ សំវរយតីតិ អវុត្តសិទ្ធោយមត្ថោ។ អាសវតន្និមិត្តកិលេសបរិឡាហាភាវោ ផលំ។ ឯវំ សោតទ្វារាទីសុ យោជេតព្ពំ។ សព្ពត្ថេវាតិ មនោទ្វារេ បញ្ចទ្វារេ ចាតិ សព្ពស្មិំ ទ្វារេ។
Yanti ādesoti iminā liṅgavipallāsena saddhiṃ vacanavipallāso katoti dasseti, nipātapadaṃ vā etaṃ puthuvacanatthaṃ. Vighātakarāti cittavighātakarā , kāyacittadukkhanibbattakā vā. Yathāvuttakilesahetukā dāhānubandhā vipākā eva vipākapariḷāhā. Yathā panettha āsavā aññe ca vighātakarā kilesapariḷāhā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva. Ettha ca saṃvaraṇūpāyo, saṃvaritabbaṃ, saṃvaro, yato so saṃvaro, yattha saṃvaro, yathā saṃvaro, yañca saṃvaraphalanti ayaṃ vibhāgo veditabbo. Kathaṃ? ‘‘Paṭisaṅkhā yoniso’’ti hi saṃvaraṇūpāyo. Cakkhundriyaṃ saṃvaritabbaṃ. Saṃvaraggahaṇena gahitā sati saṃvaro. ‘‘Asaṃvutassā’’ti saṃvaraṇāvadhi. Asaṃvarato hi saṃvaraṇaṃ. Saṃvaritabbaggahaṇasiddho idha saṃvaravisayo. Cakkhundriyañhi saṃvaraṇaṃ ñāṇaṃ rūpārammaṇe saṃvarayatīti avuttasiddhoyamattho. Āsavatannimittakilesapariḷāhābhāvo phalaṃ. Evaṃ sotadvārādīsu yojetabbaṃ. Sabbatthevāti manodvāre pañcadvāre cāti sabbasmiṃ dvāre.
បដិសង្ខា យោនិសោ ចីវរន្តិអាទីសុ ‘‘សីតស្ស បដិឃាតាយា’’តិអាទិនា បច្ចវេក្ខណមេវ យោនិសោ បដិសង្ខា។ ឦទិសន្តិ ឯវរូបំ ឥដ្ឋារម្មណំ។ ភវបត្ថនាយ អស្សាទយតោតិ ភវបត្ថនាមុខេន ភាវិតំ អារម្មណំ អស្សាទេន្តស្ស។ ចីវរន្តិ និវាសនាទិ យំ កិញ្ចិចីវរំ។ បដិសេវតីតិ និវាសនាទិវសេន បរិភុញ្ជតិ។ យាវទេវាតិ បយោជនបរិមាណនិយមនំ។ សីតប្បដិឃាតាទិយេវ ហិ យោគិនោ ចីវរប្បដិសេវនប្បយោជនំ។ សីតស្សាតិ សីតធាតុក្ខោភតោ វា ឧតុបរិណាមតោ វា ឧប្បន្នស្ស សីតស្ស។ បដិឃាតាយាតិ បដិឃាតនត្ថំ តប្បច្ចយស្ស វិការស្ស វិនោទនត្ថំ។ ឧណ្ហស្សាតិ អគ្គិសន្តាបតោ ឧប្បន្នស្ស ឧណ្ហស្ស។ ឌំសាទយោ បាកដាយេវ។ បុន យាវទេវាតិ និយតប្បយោជនបរិមាណនិយមនំ។ និយតញ្ហិ បយោជនំ ចីវរំ បដិសេវន្តស្ស ហិរិកោបីនប្បដិច្ឆាទនំ, ឥតរំ កទាចិ។ ហិរិកោបីនន្តិ សម្ពាធដ្ឋានំ។ យស្មិញ្ហិ អង្គេ វិវដេ ហិរី កុប្បតិ វិនស្សតិ, តំ ហិរិយា កោបនតោ ហិរិកោបីនំ, តំបដិច្ឆាទនត្ថំ ចីវរំ បដិសេវតិ។
Paṭisaṅkhāyoniso cīvarantiādīsu ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā paccavekkhaṇameva yoniso paṭisaṅkhā. Īdisanti evarūpaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Bhavapatthanāya assādayatoti bhavapatthanāmukhena bhāvitaṃ ārammaṇaṃ assādentassa. Cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñcicīvaraṃ. Paṭisevatīti nivāsanādivasena paribhuñjati. Yāvadevāti payojanaparimāṇaniyamanaṃ. Sītappaṭighātādiyeva hi yogino cīvarappaṭisevanappayojanaṃ. Sītassāti sītadhātukkhobhato vā utupariṇāmato vā uppannassa sītassa. Paṭighātāyāti paṭighātanatthaṃ tappaccayassa vikārassa vinodanatthaṃ. Uṇhassāti aggisantāpato uppannassa uṇhassa. Ḍaṃsādayo pākaṭāyeva. Puna yāvadevāti niyatappayojanaparimāṇaniyamanaṃ. Niyatañhi payojanaṃ cīvaraṃ paṭisevantassa hirikopīnappaṭicchādanaṃ, itaraṃ kadāci. Hirikopīnanti sambādhaṭṭhānaṃ. Yasmiñhi aṅge vivaṭe hirī kuppati vinassati, taṃ hiriyā kopanato hirikopīnaṃ, taṃpaṭicchādanatthaṃ cīvaraṃ paṭisevati.
បិណ្ឌបាតន្តិ យំ កិញ្ចិ អាហារំ។ សោ ហិ បិណ្ឌោល្យេន ភិក្ខុនោ បត្តេ បតនតោ, តត្ថ តត្ថ លទ្ធភិក្ខាបិណ្ឌានំ បាតោ សន្និបាតោតិ វា ‘‘បិណ្ឌបាតោ’’តិ វុច្ចតិ។ នេវ ទវាយាតិ ន កីឡនាយ។ ន មទាយាតិ ន ពលមទមានមទបុរិសមទត្ថំ។ ន មណ្ឌនាយាតិ ន អង្គបច្ចង្គានំ បីណនភាវត្ថំ។ ន វិភូសនាយាតិ ន តេសំយេវ សោភត្ថំ, ឆវិសម្បត្តិអត្ថន្តិ អត្ថោ ។ ឥមានិ យថាក្កមំ មោហទោសសណ្ឋានវណ្ណរាគូបនិស្សយប្បហានត្ថានិ វេទិតព្ពានិ។ បុរិមំ វា ទ្វយំ អត្តនោ សំកិលេសុប្បត្តិនិសេធនត្ថំ, ឥតរំ បរស្សបិ។ ចត្តារិបិ កាមសុខល្លិកានុយោគស្ស បហានត្ថំ វុត្តានីតិ វេទិតព្ពានិ។ កាយស្សាតិ រូបកាយស្ស។ ឋិតិយា យាបនាយាតិ បពន្ធដ្ឋិតត្ថញ្ចេវ បវត្តិយា អវិច្ឆេទនត្ថញ្ច, ចិរកាលដ្ឋិតត្ថំ ជីវិតិន្ទ្រិយស្ស បវត្តាបនត្ថំ។ វិហិំសូបរតិយាតិ ជិឃច្ឆាទុក្ខស្ស ឧបរមត្ថំ។ ព្រហ្មចរិយានុគ្គហាយាតិ សាសនមគ្គព្រហ្មចរិយានំ អនុគ្គណ្ហនត្ថំ។ ឥតីតិ ឯវំ ឥមិនា ឧបាយេន។ បុរាណញ្ច វេទនំ បដិហង្ខាមីតិ បុរាណំ អភុត្តបច្ចយា ឧប្បជ្ជនកវេទនំ បដិហនិស្សាមិ។ នវញ្ច វេទនំ ន ឧប្បាទេស្សាមីតិ នវំ ភុត្តបច្ចយា ឧប្បជ្ជនកវេទនំ ន ឧប្បាទេស្សាមិ។ តស្សា ហិ អនុប្បជ្ជនត្ថមេវ អាហារំ បរិភុញ្ជតិ។ ឯត្ថ អភុត្តបច្ចយា ឧប្បជ្ជនកវេទនា នាម យថាវុត្តជិឃច្ឆានិមិត្តា វេទនា។ សា ហិ អភុញ្ជន្តស្ស ភិយ្យោ ភិយ្យោបវឌ្ឍនវសេន ឧប្បជ្ជតិ, ភុត្តបច្ចយា អនុប្បជ្ជនកវេទនាបិ ខុទានិមិត្តាវ អង្គទាហសូលាទិវេទនា អប្បវត្តា។ សា ហិ ភុត្តបច្ចយា អនុប្បន្នាវ ន ឧប្បជ្ជិស្សតិ។ វិហិំសានិមិត្តតា ចេតាសំ វិហិំសាយ វិសេសោ។
Piṇḍapātanti yaṃ kiñci āhāraṃ. So hi piṇḍolyena bhikkhuno patte patanato, tattha tattha laddhabhikkhāpiṇḍānaṃ pāto sannipātoti vā ‘‘piṇḍapāto’’ti vuccati. Neva davāyāti na kīḷanāya. Na madāyāti na balamadamānamadapurisamadatthaṃ. Na maṇḍanāyāti na aṅgapaccaṅgānaṃ pīṇanabhāvatthaṃ. Na vibhūsanāyāti na tesaṃyeva sobhatthaṃ, chavisampattiatthanti attho . Imāni yathākkamaṃ mohadosasaṇṭhānavaṇṇarāgūpanissayappahānatthāni veditabbāni. Purimaṃ vā dvayaṃ attano saṃkilesuppattinisedhanatthaṃ, itaraṃ parassapi. Cattāripi kāmasukhallikānuyogassa pahānatthaṃ vuttānīti veditabbāni. Kāyassāti rūpakāyassa. Ṭhitiyā yāpanāyāti pabandhaṭṭhitatthañceva pavattiyā avicchedanatthañca, cirakālaṭṭhitatthaṃ jīvitindriyassa pavattāpanatthaṃ. Vihiṃsūparatiyāti jighacchādukkhassa uparamatthaṃ. Brahmacariyānuggahāyāti sāsanamaggabrahmacariyānaṃ anuggaṇhanatthaṃ. Itīti evaṃ iminā upāyena. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇaṃ abhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ paṭihanissāmi. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navaṃ bhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ na uppādessāmi. Tassā hi anuppajjanatthameva āhāraṃ paribhuñjati. Ettha abhuttapaccayā uppajjanakavedanā nāma yathāvuttajighacchānimittā vedanā. Sā hi abhuñjantassa bhiyyo bhiyyopavaḍḍhanavasena uppajjati, bhuttapaccayā anuppajjanakavedanāpi khudānimittāva aṅgadāhasūlādivedanā appavattā. Sā hi bhuttapaccayā anuppannāva na uppajjissati. Vihiṃsānimittatā cetāsaṃ vihiṃsāya viseso.
យាត្រា ច មេ ភវិស្សតីតិ យាបនា ច មេ ចតុន្នំ ឥរិយាបថានំ ភវិស្សតិ។ ‘‘យាបនាយា’’តិ ឥមិនា ជីវិតិន្ទ្រិយយាបនា វុត្តា, ឥធ ចតុន្នំ ឥរិយាបថានំ អវិច្ឆេទសង្ខាតា យាបនាតិ អយមេតាសំ វិសេសោ។ អនវជ្ជតា ច ផាសុវិហារោ ចាតិ អយុត្តបរិយេសនប្បដិគ្គហណបរិភោគបរិវជ្ជនេន អនវជ្ជតា, បរិមិតបរិភោគេន ផាសុវិហារោ។ អសប្បាយាបរិមិតភោជនបច្ចយា អរតិតន្ទីវិជម្ភិតាវិញ្ញុគរហាទិទោសាភាវេន វា អនវជ្ជតា។ សប្បាយបរិមិតភោជនបច្ចយា កាយពលសម្ភវេន ផាសុវិហារោ។ យាវទត្ថំ ឧទរាវទេហកភោជនបរិវជ្ជនេន វា សេយ្យសុខបស្សសុខមិទ្ធសុខាទីនំ អភាវតោ អនវជ្ជតា។ ចតុបញ្ចាលោបមត្តឩនភោជនេន ចតុឥរិយាបថយោគ្យតាបាទនតោ ផាសុវិហារោ។ វុត្តញ្ហេតំ –
Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me catunnaṃ iriyāpathānaṃ bhavissati. ‘‘Yāpanāyā’’ti iminā jīvitindriyayāpanā vuttā, idha catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanāti ayametāsaṃ viseso. Anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayuttapariyesanappaṭiggahaṇaparibhogaparivajjanena anavajjatā, parimitaparibhogena phāsuvihāro. Asappāyāparimitabhojanapaccayā aratitandīvijambhitāviññugarahādidosābhāvena vā anavajjatā. Sappāyaparimitabhojanapaccayā kāyabalasambhavena phāsuvihāro. Yāvadatthaṃ udarāvadehakabhojanaparivajjanena vā seyyasukhapassasukhamiddhasukhādīnaṃ abhāvato anavajjatā. Catupañcālopamattaūnabhojanena catuiriyāpathayogyatāpādanato phāsuvihāro. Vuttañhetaṃ –
‘‘ចត្តារោ បញ្ច អាលោបេ, អភុត្វា ឧទកំ បិវេ;
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
អលំ ផាសុវិហារាយ, បហិតត្តស្ស ភិក្ខុនោ’’តិ។ (ថេរគា. ៩៨៣; មិ. ប. ៦.៥.១០);
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983; mi. pa. 6.5.10);
ឯត្តាវតា ច បយោជនបរិគ្គហោ, មជ្ឈិមា ច បដិបទា ទីបិតា ហោតិ។ យាត្រា ច មេ ភវិស្សតីតិ បយោជនបរិគ្គហទីបនា។ យាត្រា ហិ នំ អាហារូបយោគំ បយោជេតិ។ ធម្មិកសុខាបរិច្ចាគហេតុកោ ផាសុវិហារោ មជ្ឈិមា បដិបទា អន្តទ្វយបរិវជ្ជនតោ។
Ettāvatā ca payojanapariggaho, majjhimā ca paṭipadā dīpitā hoti. Yātrā ca me bhavissatīti payojanapariggahadīpanā. Yātrā hi naṃ āhārūpayogaṃ payojeti. Dhammikasukhāpariccāgahetuko phāsuvihāro majjhimā paṭipadā antadvayaparivajjanato.
សេនាសនន្តិ សេនញ្ច អាសនញ្ច។ យត្ថ វិហារាទិកេ សេតិ និបជ្ជតិ អាសតិ និសីទតិ, តំ សេនាសនំ។ ឧតុបរិស្សយវិនោទនប្បដិសល្លានារាមត្ថន្តិ ឧតុយេវ បរិសហនដ្ឋេន បរិស្សយោ សរីរាពាធចិត្តវិក្ខេបករោ, តស្ស វិនោទនត្ថំ, អនុប្បន្នស្ស អនុប្បាទនត្ថំ, ឧប្បន្នស្ស វូបសមនត្ថញ្ចាតិ អត្ថោ។ អថ វា យថាវុត្តោ ឧតុ ច សីហព្យគ្ឃាទិបាកដបរិស្សយោ ច រាគទោសាទិបដិច្ឆន្នបរិស្សយោ ច ឧតុបរិស្សយោ, តស្ស វិនោទនត្ថញ្ចេវ ឯកីភាវផាសុកត្ថញ្ច។ ចីវរប្បដិសេវនេ ហិរីកោបីនប្បដិច្ឆាទនំ វិយ តំ និយតបយោជនន្តិ បុន ‘‘យាវទេវា’’តិ វុត្តំ។
Senāsananti senañca āsanañca. Yattha vihārādike seti nipajjati āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ. Utuparissayavinodanappaṭisallānārāmatthanti utuyeva parisahanaṭṭhena parissayo sarīrābādhacittavikkhepakaro, tassa vinodanatthaṃ, anuppannassa anuppādanatthaṃ, uppannassa vūpasamanatthañcāti attho. Atha vā yathāvutto utu ca sīhabyagghādipākaṭaparissayo ca rāgadosādipaṭicchannaparissayo ca utuparissayo, tassa vinodanatthañceva ekībhāvaphāsukatthañca. Cīvarappaṭisevane hirīkopīnappaṭicchādanaṃ viya taṃ niyatapayojananti puna ‘‘yāvadevā’’ti vuttaṃ.
គិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារន្តិ រោគស្ស បច្ចនីកប្បវត្តិយា គិលានបច្ចយោ, តតោ ឯវ ភិសក្កស្ស អនុញ្ញាតវត្ថុតាយ ភេសជ្ជំ, ជីវិតស្ស បរិវារសម្ភារភាវេហិ បរិក្ខារោ ចាតិ គិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារោ, តំ។ វេយ្យាពាធិកានន្តិ វេយ្យាពាធតោ ធាតុក្ខោភតោ ច តំនិព្ពត្តកុដ្ឋគណ្ឌបីឡកាទិរោគតោ ឧប្បន្នានំ។ វេទនានន្តិ ទុក្ខវេទនានំ។ អព្យាពជ្ឈបរមតាយាតិ និទ្ទុក្ខបរមភាវាយ។ យាវ តំ ទុក្ខំ សព្ពំ បហីនំ ហោតិ, តាវ បដិសេវាមីតិ យោជនា។ ឯវមេត្ថ សង្ខេបេនេវ បាឡិវណ្ណនា វេទិតព្ពា។ នវវេទនុប្បាទតោបីតិ ន កេវលំ អាយតិំ ឯវ វិបាកបរិឡាហា , អថ ខោ អតិភោជនបច្ចយា អលំសាដកាទីនំ វិយ នវវេទនុប្បាទតោបិ វេទិតព្ពា។
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāranti rogassa paccanīkappavattiyā gilānapaccayo, tato eva bhisakkassa anuññātavatthutāya bhesajjaṃ, jīvitassa parivārasambhārabhāvehi parikkhāro cāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāro, taṃ. Veyyābādhikānanti veyyābādhato dhātukkhobhato ca taṃnibbattakuṭṭhagaṇḍapīḷakādirogato uppannānaṃ. Vedanānanti dukkhavedanānaṃ. Abyābajjhaparamatāyāti niddukkhaparamabhāvāya. Yāva taṃ dukkhaṃ sabbaṃ pahīnaṃ hoti, tāva paṭisevāmīti yojanā. Evamettha saṅkhepeneva pāḷivaṇṇanā veditabbā. Navavedanuppādatopīti na kevalaṃ āyatiṃ eva vipākapariḷāhā , atha kho atibhojanapaccayā alaṃsāṭakādīnaṃ viya navavedanuppādatopi veditabbā.
កម្មដ្ឋានិកស្ស ចលនំ នាម កម្មដ្ឋានបរិច្ចាគោតិ អាហ ‘‘ចលតិ កម្បតិ កម្មដ្ឋានំ វិជហតី’’តិ។ ‘‘ខមោ ហោតិ សីតស្ស ឧណ្ហស្សា’’តិ ឯត្ថ ច លោមសនាគត្ថេរស្ស វត្ថុ កថេតព្ពំ។ ថេរោ កិរ ចេតិយបព្ពតេ បិយង្គុគុហាយ បធានឃរេ វិហរន្តោ អន្តរដ្ឋកេ ហិមបាតសមយេ លោកន្តរិកនិរយំ បច្ចវេក្ខិត្វា កម្មដ្ឋានំ អវិជហន្តោវ អព្ភោកាសេ វីតិនាមេសិ។ គិម្ហសមយេ ច បច្ឆាភត្តំ ពហិចង្កមេ កម្មដ្ឋានំ មនសិករោតោ សេទាបិស្ស កច្ឆេហិ មុច្ចន្តិ។ អថ នំ អន្តេវាសិកោ អាហ – ‘‘ឥធ, ភន្តេ, និសីទថ, សីតលោ ឱកាសោ’’តិ។ ថេរោ ‘‘ឧណ្ហភយេនេវម្ហិ, អាវុសោ, ឥធ និសិន្នោ’’តិ អវីចិមហានិរយំ បច្ចវេក្ខិត្វា និសីទិយេវ។ ឧណ្ហន្តិ ចេត្ថ អគ្គិសន្តាបោវ វេទិតព្ពោ សូរិយសន្តាបស្ស បរតោ វុច្ចមានត្តា។ សូរិយសន្តាបវសេន បនេតំ វត្ថុ វុត្តំ។
Kammaṭṭhānikassa calanaṃ nāma kammaṭṭhānapariccāgoti āha ‘‘calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahatī’’ti. ‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti ettha ca lomasanāgattherassa vatthu kathetabbaṃ. Thero kira cetiyapabbate piyaṅguguhāya padhānaghare viharanto antaraṭṭhake himapātasamaye lokantarikanirayaṃ paccavekkhitvā kammaṭṭhānaṃ avijahantova abbhokāse vītināmesi. Gimhasamaye ca pacchābhattaṃ bahicaṅkame kammaṭṭhānaṃ manasikaroto sedāpissa kacchehi muccanti. Atha naṃ antevāsiko āha – ‘‘idha, bhante, nisīdatha, sītalo okāso’’ti. Thero ‘‘uṇhabhayenevamhi, āvuso, idha nisinno’’ti avīcimahānirayaṃ paccavekkhitvā nisīdiyeva. Uṇhanti cettha aggisantāpova veditabbo sūriyasantāpassa parato vuccamānattā. Sūriyasantāpavasena panetaṃ vatthu vuttaṃ.
យោ ច ទ្វេ តយោ វារេ ភត្តំ វា បានីយំ វា អលភមានោបិ អនមតគ្គេ សំសារេ អត្តនោ បេត្តិវិសយូបបត្តិំ បច្ចវេក្ខិត្វា អវេធន្តោ កម្មដ្ឋានំ ន វិជហតិយេវ។ ឌំសមកសវាតាតបសម្ផស្សេហិ ផុដ្ឋោ ចេបិ តិរច្ឆានូបបត្តិំ បច្ចវេក្ខិត្វា អវេធន្តោ កម្មដ្ឋានំ ន វិជហតិយេវ។ សរីសបសម្ផស្សេន ផុដ្ឋោ ចាបិ អនមតគ្គេ សំសារេ សីហព្យគ្ឃាទិមុខេសុ អនេកវារំ បរិវត្តិតបុព្ពភាវំ បច្ចវេក្ខិត្វា អវេធន្តោ កម្មដ្ឋានំ ន វិជហតិយេវ បធានិយត្ថេរោ វិយ, អយំ ‘‘ខមោ ជិឃច្ឆាយ…បេ.… សរីសបសម្ផស្សាន’’ន្តិ វេទិតព្ពោ។ ថេរំ កិរ ខណ្ឌចេលវិហារេ កណិការបធានិយឃរេ អរិយវំសធម្មំ សុណន្តញ្ញេវ ឃោរវិសោ សប្បោ ឌំសិ។ ថេរោ ជានិត្វាបិ បសន្នចិត្តោ និសិន្នោ ធម្មំយេវ សុណាតិ, វិសវេគោ ថទ្ធោ អហោសិ។ ថេរោ ឧបសម្បទមាឡំ អាទិំ កត្វា សីលំ បច្ចវេក្ខិត្វា ‘‘វិសុទ្ធសីលោម្ហី’’តិ បីតិំ ឧប្បាទេសិ, សហ បីតុប្បាទា វិសំ និវត្តិត្វា បថវិំ បាវិសិ។ ថេរោ តត្ថេវ ចិត្តេកគ្គតំ លភិត្វា វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អរហត្តំ បាបុណិ។
Yo ca dve tayo vāre bhattaṃ vā pānīyaṃ vā alabhamānopi anamatagge saṃsāre attano pettivisayūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Ḍaṃsamakasavātātapasamphassehi phuṭṭho cepi tiracchānūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Sarīsapasamphassena phuṭṭho cāpi anamatagge saṃsāre sīhabyagghādimukhesu anekavāraṃ parivattitapubbabhāvaṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva padhāniyatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo jighacchāya…pe… sarīsapasamphassāna’’nti veditabbo. Theraṃ kira khaṇḍacelavihāre kaṇikārapadhāniyaghare ariyavaṃsadhammaṃ suṇantaññeva ghoraviso sappo ḍaṃsi. Thero jānitvāpi pasannacitto nisinno dhammaṃyeva suṇāti, visavego thaddho ahosi. Thero upasampadamāḷaṃ ādiṃ katvā sīlaṃ paccavekkhitvā ‘‘visuddhasīlomhī’’ti pītiṃ uppādesi, saha pītuppādā visaṃ nivattitvā pathaviṃ pāvisi. Thero tattheva cittekaggataṃ labhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
យោ បន អក្កោសវសេន ទុរុត្តេ ទុរុត្តត្តាយេវ ច ទុរាគតេ អបិ អន្តិមវត្ថុសញ្ញិតេ វចនបថេ សុត្វា ខន្តិគុណំយេវ បច្ចវេក្ខិត្វា ន វេធតិ ទីឃភាណកអភយត្ថេរោ វិយ, អយំ ‘‘ខមោ ទុរុត្តានំ ទុរាគតានំ វចនបថាន’’ន្តិ វេទិតព្ពោ។ ថេរោ កិរ បច្ចយសន្តោសភាវនារាមតាយ មហាអរិយវំសប្បដិបទំ កថេសិ, សព្ពោ មហាគាមោ អាគច្ឆតិ, ថេរស្ស មហាសក្ការោ ឧប្បជ្ជិ។ តំ អញ្ញតរោ មហាថេរោ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តោ ‘‘ទីឃភាណកោ ‘អរិយវំសំ កថេមី’តិ សព្ពរត្តិំ កោលាហលំ ករោតី’’តិអាទីហិ អក្កោសិ។ ឧភោបិ ច អត្តនោ អត្តនោ វិហារំ គច្ឆន្តា គាវុតមត្តំ ឯកបថេន អគមំសុ។ សកលគាវុតម្បិ សោ តំ អក្កោសិយេវ។ តតោ យត្ថ ទ្វិន្នំ វិហារានំ មគ្គោ ភិជ្ជតិ, តត្ថ ឋត្វា ទីឃភាណកត្ថេរោ តំ វន្ទិត្វា ‘‘ឯសោ, ភន្តេ, តុម្ហាកំ មគ្គោ’’តិ អាហ។ សោ អស្សុណន្តោ វិយ អគមាសិ។ ថេរោបិ វិហារំ គន្ត្វា បាទេ បក្ខាលេត្វា និសីទិ។ តមេនំ អន្តេវាសិកោ ‘‘កិំ, ភន្តេ, សកលគាវុតំ បរិភាសន្តំ ន កិញ្ចិ អវោចុត្ថា’’តិ អាហ។ ថេរោ ‘‘ខន្តិយេវាវុសោ, មយ្ហំ ភារោ, ន អក្ខន្តិ, ឯកបទុទ្ធារេបិ កម្មដ្ឋានវិយោគំ ន បស្សាមី’’តិ អាហ។
Yo pana akkosavasena durutte duruttattāyeva ca durāgate api antimavatthusaññite vacanapathe sutvā khantiguṇaṃyeva paccavekkhitvā na vedhati dīghabhāṇakaabhayatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathāna’’nti veditabbo. Thero kira paccayasantosabhāvanārāmatāya mahāariyavaṃsappaṭipadaṃ kathesi, sabbo mahāgāmo āgacchati, therassa mahāsakkāro uppajji. Taṃ aññataro mahāthero adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘dīghabhāṇako ‘ariyavaṃsaṃ kathemī’ti sabbarattiṃ kolāhalaṃ karotī’’tiādīhi akkosi. Ubhopi ca attano attano vihāraṃ gacchantā gāvutamattaṃ ekapathena agamaṃsu. Sakalagāvutampi so taṃ akkosiyeva. Tato yattha dvinnaṃ vihārānaṃ maggo bhijjati, tattha ṭhatvā dīghabhāṇakatthero taṃ vanditvā ‘‘eso, bhante, tumhākaṃ maggo’’ti āha. So assuṇanto viya agamāsi. Theropi vihāraṃ gantvā pāde pakkhāletvā nisīdi. Tamenaṃ antevāsiko ‘‘kiṃ, bhante, sakalagāvutaṃ paribhāsantaṃ na kiñci avocutthā’’ti āha. Thero ‘‘khantiyevāvuso, mayhaṃ bhāro, na akkhanti, ekapaduddhārepi kammaṭṭhānaviyogaṃ na passāmī’’ti āha.
វចនមេវ តទត្ថំ ញាបេតុកាមានញ្ច បថោ ឧបាយោតិ អាហ ‘‘វចនមេវ វចនបថោ’’តិ។ អសុខដ្ឋេន វា តិព្ពា។ យញ្ហិ ន សុខំ, តំ អនិដ្ឋំ តិព្ពន្តិ វុច្ចតិ។ អធិវាសកជាតិកោ ហោតីតិ យថាវុត្តវេទនានំ អធិវាសកសភាវោ ហោតិ។ ចិត្តលបព្ពតេ បធានិយត្ថេរស្ស កិរ រត្តិំ បធានេន វីតិនាមេត្វា ឋិតស្ស ឧទរវាតោ ឧប្បជ្ជតិ។ សោ តំ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តោ អាវត្តតិ បរិវត្តតិ។ តមេនំ ចង្កមនបស្សេ ឋិតោ បិណ្ឌបាតិយត្ថេរោ អាហ – ‘‘អាវុសោ, បព្ពជិតោ នាម អធិវាសនសីលោ ហោតី’’តិ។ សោ ‘‘សាធុ, ភន្តេ’’តិ អធិវាសេត្វា និច្ចលោ សយិ។ វាតោ នាភិតោ យាវ ហទយំ ផាលេសិ។ ថេរោ វេទនំ វិក្ខម្ភេត្វា វិបស្សន្តោ មុហុត្តេន អនាគាមី ហុត្វា បរិនិព្ពាយិ។ ឯវំ សព្ពត្ថាតិ ‘‘ឧណ្ហេន ផុដ្ឋស្ស សីតំ បត្ថយតោ’’តិអាទិនា សព្ពត្ថ ឧណ្ហាទិនិមិត្តំ កាមាសវុប្បត្តិ វេទិតព្ពា។ នត្ថិ សុគតិភវេ សីតំ វា ឧណ្ហំ វាតិ អនិដ្ឋំ សីតំ វា ឧណ្ហំ វា នត្ថីតិ អធិប្បាយោ។ អត្តគ្គាហេ សតិ អត្តនិយគ្គាហោតិ អាហ ‘‘មយ្ហំ សីតំ ឧណ្ហន្តិ គាហោ ទិដ្ឋាសវោ’’តិ។
Vacanameva tadatthaṃ ñāpetukāmānañca patho upāyoti āha ‘‘vacanameva vacanapatho’’ti. Asukhaṭṭhena vā tibbā. Yañhi na sukhaṃ, taṃ aniṭṭhaṃ tibbanti vuccati. Adhivāsakajātiko hotīti yathāvuttavedanānaṃ adhivāsakasabhāvo hoti. Cittalapabbate padhāniyattherassa kira rattiṃ padhānena vītināmetvā ṭhitassa udaravāto uppajjati. So taṃ adhivāsetuṃ asakkonto āvattati parivattati. Tamenaṃ caṅkamanapasse ṭhito piṇḍapātiyatthero āha – ‘‘āvuso, pabbajito nāma adhivāsanasīlo hotī’’ti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti adhivāsetvā niccalo sayi. Vāto nābhito yāva hadayaṃ phālesi. Thero vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanto muhuttena anāgāmī hutvā parinibbāyi. Evaṃ sabbatthāti ‘‘uṇhena phuṭṭhassa sītaṃ patthayato’’tiādinā sabbattha uṇhādinimittaṃ kāmāsavuppatti veditabbā. Natthi sugatibhave sītaṃ vā uṇhaṃ vāti aniṭṭhaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthīti adhippāyo. Attaggāhe sati attaniyaggāhoti āha ‘‘mayhaṃ sītaṃ uṇhanti gāho diṭṭhāsavo’’ti.
អហំ សមណោតិ ‘‘អហំ សមណោ, កិំ មម ជីវិតេន វា មរណេន វា’’តិ ឯវំ ចិន្តេត្វាតិ អធិប្បាយោ។ បច្ចវេក្ខិត្វាតិ គាមប្បវេសប្បយោជនាទិញ្ច បច្ចវេក្ខិត្វា។ បដិក្កមតីតិ ហត្ថិអាទីនំ សមីបគមនតោ អបក្កមតិ។ ឋាយន្តិ ឯត្ថាតិ ឋានំ, កណ្ដកានំ ឋានំ កណ្ដកដ្ឋានំ, យត្ថ កណ្ដកានិ សន្តិ, តំ ឱកាសន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ អមនុស្សទុដ្ឋានីតិ អមនុស្សសញ្ចារេន ទូសិតានិ, សបរិស្សយានីតិ អត្ថោ។ អនិយតវត្ថុភូតន្តិ អនិយតសិក្ខាបទស្ស ការណភូតំ។ វេសិយាទិភេទតោតិ វេសិយាវិធវាថុល្លកុមារិកាបណ្ឌកបានាគារភិក្ខុនិភេទតោ។ សមានន្តិ សមំ, អវិសមន្តិ អត្ថោ។ អកាសិ វាតិ តាទិសំ អនាចារំ អកាសិ វា។ សីលសំវរសង្ខាតេនាតិ កថំ បរិវជ្ជនំ សីលំ? អនាសនបរិវជ្ជនេន ហិ អនាចារបរិវជ្ជនំ វុត្តំ។ អនាចារាគោចរបរិវជ្ជនំ ចារិត្តសីលតាយ សីលសំវរោ។ តថា ហិ ភគវតា ‘‘បាតិមោក្ខសំវរសំវុតោ វិហរតី’’តិ (វិភ. ៥០៨) សីលសំវរវិភជនេ អាចារគោចរសម្បត្តិំ ទស្សេន្តេន ‘‘អត្ថិ អនាចារោ, អត្ថិ អគោចរោ’’តិអាទិនា (វិភ. ៥១៣-៥១៤) អាចារគោចរា វិភជិត្វា ទស្សិតា។ ‘‘ចណ្ឌំ ហត្ថិំ បរិវជ្ជេតី’’តិ វចនតោ ហត្ថិអាទិបរិវជ្ជនម្បិ ភគវតោ វចនានុដ្ឋានន្តិ កត្វា អាចារសីលមេវាតិ វេទិតព្ពំ។
Ahaṃ samaṇoti ‘‘ahaṃ samaṇo, kiṃ mama jīvitena vā maraṇena vā’’ti evaṃ cintetvāti adhippāyo. Paccavekkhitvāti gāmappavesappayojanādiñca paccavekkhitvā. Paṭikkamatīti hatthiādīnaṃ samīpagamanato apakkamati. Ṭhāyanti etthāti ṭhānaṃ, kaṇṭakānaṃ ṭhānaṃ kaṇṭakaṭṭhānaṃ, yattha kaṇṭakāni santi, taṃ okāsanti vuttaṃ hoti. Amanussaduṭṭhānīti amanussasañcārena dūsitāni, saparissayānīti attho. Aniyatavatthubhūtanti aniyatasikkhāpadassa kāraṇabhūtaṃ. Vesiyādibhedatoti vesiyāvidhavāthullakumārikāpaṇḍakapānāgārabhikkhunibhedato. Samānanti samaṃ, avisamanti attho. Akāsi vāti tādisaṃ anācāraṃ akāsi vā. Sīlasaṃvarasaṅkhātenāti kathaṃ parivajjanaṃ sīlaṃ? Anāsanaparivajjanena hi anācāraparivajjanaṃ vuttaṃ. Anācārāgocaraparivajjanaṃ cārittasīlatāya sīlasaṃvaro. Tathā hi bhagavatā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508) sīlasaṃvaravibhajane ācāragocarasampattiṃ dassentena ‘‘atthi anācāro, atthi agocaro’’tiādinā (vibha. 513-514) ācāragocarā vibhajitvā dassitā. ‘‘Caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’ti vacanato hatthiādiparivajjanampi bhagavato vacanānuṭṭhānanti katvā ācārasīlamevāti veditabbaṃ.
ឥតិបីតិ ឥមិនាបិ ការណេន អយោនិសោមនសិការសមុដ្ឋិតត្តាបិ, លោភាទិសហគតត្តាបិ, កុសលប្បដិបក្ខតោបីតិអាទីហិ ការណេហិ អយំ វិតក្កោ អកុសលោតិ អត្ថោ។ ឥមិនា នយេន សាវជ្ជោតិអាទីសុបិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឯត្ថ ច អកុសលោតិអាទិនា ទិដ្ឋធម្មិកំ កាមវិតក្កស្ស អាទីនវំ ទស្សេតិ, ទុក្ខវិបាកោតិ ឥមិនា សម្បរាយិកំ។ អត្តព្យាពាធាយ សំវត្តតីតិអាទីសុបិ ឥមិនាវ នយេន អាទីនវវិភាវនា វេទិតព្ពា។ ឧប្បន្នស្ស កាមវិតក្កស្ស អនធិវាសនំ នាម បុន តាទិសស្ស អនុប្បាទនំ។ តំ បនស្ស បហានំ វិនោទនំ ព្យន្តិករណំ អនភាវគមនន្តិ ច វត្តុំ វដ្ដតីតិ បាឡិយំ – ‘‘ឧប្បន្នំ កាមវិតក្កំ នាធិវាសេតី’’តិ វត្វា ‘‘បជហតី’’តិអាទិ វុត្តន្តិ តមត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘អនធិវាសេន្តោ កិំ ករោតី’’តិអាទិមាហ។ បហានញ្ចេត្ថ វិក្ខម្ភនមេវ, ន សមុច្ឆេទោតិ ទស្សេតុំ ‘‘វិនោទេតី’’តិអាទិ វុត្តន្តិ វិក្ខម្ភនវសេនេវ អត្ថោ ទស្សិតោ។ ឧប្បន្នុប្បន្នេតិ តេសំ បាបវិតក្កានំ ឧប្បាទាវត្ថាគហណំ វា កតំ សិយា អនវសេសគ្គហណំ វា។ តេសុ បឋមំ សន្ធាយាហ ‘‘ឧប្បន្នមត្តេ’’តិ, សម្បតិជាតេតិ អត្ថោ។ អនវសេសគ្គហណំ ព្យាបនិច្ឆាយំ ហោតីតិ ទស្សេតុំ ‘‘សតក្ខត្តុម្បិ ឧប្បន្នុប្បន្នេ’’តិ វុត្តំ។
Itipīti imināpi kāraṇena ayonisomanasikārasamuṭṭhitattāpi, lobhādisahagatattāpi, kusalappaṭipakkhatopītiādīhi kāraṇehi ayaṃ vitakko akusaloti attho. Iminā nayena sāvajjotiādīsupi attho veditabbo. Ettha ca akusalotiādinā diṭṭhadhammikaṃ kāmavitakkassa ādīnavaṃ dasseti, dukkhavipākoti iminā samparāyikaṃ. Attabyābādhāya saṃvattatītiādīsupi imināva nayena ādīnavavibhāvanā veditabbā. Uppannassa kāmavitakkassa anadhivāsanaṃ nāma puna tādisassa anuppādanaṃ. Taṃ panassa pahānaṃ vinodanaṃ byantikaraṇaṃ anabhāvagamananti ca vattuṃ vaṭṭatīti pāḷiyaṃ – ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti vatvā ‘‘pajahatī’’tiādi vuttanti tamatthaṃ dassento ‘‘anadhivāsento kiṃ karotī’’tiādimāha. Pahānañcettha vikkhambhanameva, na samucchedoti dassetuṃ ‘‘vinodetī’’tiādi vuttanti vikkhambhanavaseneva attho dassito. Uppannuppanneti tesaṃ pāpavitakkānaṃ uppādāvatthāgahaṇaṃ vā kataṃ siyā anavasesaggahaṇaṃ vā. Tesu paṭhamaṃ sandhāyāha ‘‘uppannamatte’’ti, sampatijāteti attho. Anavasesaggahaṇaṃ byāpanicchāyaṃ hotīti dassetuṃ ‘‘satakkhattumpi uppannuppanne’’ti vuttaṃ.
ញាតិវិតក្កោតិ ‘‘អម្ហាកំ ញាតយោ សុខជីវិនោ សម្បត្តិយុត្តា’’តិអាទិនា គេហស្សិតបេមវសេន ញាតកេ អារព្ភ ឧប្បន្នវិតក្កោ។ ជនបទវិតក្កោតិ ‘‘អម្ហាកំ ជនបទោ សុភិក្ខោ សម្បន្នសស្សោ រមណីយោ’’តិអាទិនា គេហស្សិតបេមវសេន ជនបទំ អារព្ភ ឧប្បន្នវិតក្កោ។ ឧក្កុដិកប្បធានាទីហិ ទុក្ខេ និជ្ជិណ្ណេ សម្បរាយេ សត្តា សុខី ហោន្តិ អមរាតិ ទុក្ករការិកាយ បដិសំយុត្តោ អមរត្ថាយ វិតក្កោ។ តំ វា អារព្ភ អមរាវិក្ខេបទិដ្ឋិសហគតោ អមរោ ច សោ វិតក្កោ ចាតិ អមរាវិតក្កោ។ បរានុទ្ទយតាបដិសំយុត្តោតិ បរេសុ ឧបដ្ឋាកាទីសុ សហនន្ទិតាទិវសេន បវត្តោ អនុទ្ទយតាបតិរូបកោ គេហស្សិតបេមប្បដិសំយុត្តោ វិតក្កោ។ លាភសក្ការសិលោកប្បដិសំយុត្តោតិ ចីវរាទិលាភេន ច សក្ការេន ច កិត្តិសទ្ទេន ច អារម្មណករណវសេន បដិសំយុត្តោ។ អនវញ្ញត្តិប្បដិសំយុត្តោតិ ‘‘អហោ វត មំ បរេ ន អវជានេយ្យុំ, ន ហេដ្ឋា កត្វា មញ្ញេយ្យុំ, បាសាណច្ឆត្តំ វិយ គរុំ ករេយ្យុ’’ន្តិ ឧប្បន្នវិតក្កោ។
Ñātivitakkoti ‘‘amhākaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’’tiādinā gehassitapemavasena ñātake ārabbha uppannavitakko. Janapadavitakkoti ‘‘amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso ramaṇīyo’’tiādinā gehassitapemavasena janapadaṃ ārabbha uppannavitakko. Ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye sattā sukhī honti amarāti dukkarakārikāya paṭisaṃyutto amaratthāya vitakko. Taṃ vā ārabbha amarāvikkhepadiṭṭhisahagato amaro ca so vitakko cāti amarāvitakko. Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti paresu upaṭṭhākādīsu sahananditādivasena pavatto anuddayatāpatirūpako gehassitapemappaṭisaṃyutto vitakko. Lābhasakkārasilokappaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ca sakkārena ca kittisaddena ca ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto. Anavaññattippaṭisaṃyuttoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti uppannavitakko.
កាមវិតក្កោ កាមសង្កប្បនសភាវតោ កាមាសវប្បត្តិយា សាតិសយត្តា ច កាមនាការោតិ អាហ ‘‘កាមវិតក្កោ បនេត្ថ កាមាសវោ’’តិ។ តព្ពិសេសោតិ កាមាសវវិសេសោ ភវសភាវត្តាតិ អធិប្បាយោ។ កាមវិតក្កាទិកេ វិនោទេតិ អត្តនោ សន្តានតោ នីហរតិ ឯតេនាតិ វិនោទនំ, វីរិយន្តិ អាហ ‘‘វីរិយសំវរសង្ខាតេន វិនោទនេនា’’តិ។
Kāmavitakko kāmasaṅkappanasabhāvato kāmāsavappattiyā sātisayattā ca kāmanākāroti āha ‘‘kāmavitakko panettha kāmāsavo’’ti. Tabbisesoti kāmāsavaviseso bhavasabhāvattāti adhippāyo. Kāmavitakkādike vinodeti attano santānato nīharati etenāti vinodanaṃ, vīriyanti āha ‘‘vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā’’ti.
‘‘សត្ត ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា ពហុលីកតា វិជ្ជាវិមុត្តិយោ បរិបូរេន្តី’’តិ វចនតោ វិជ្ជាវិមុត្តីនំ អនធិគមោ តតោ ច សកលវដ្ដទុក្ខានតិវត្តិ អភាវនាយ អាទីនវោ។ វុត្តវិបរិយាយេន ភគវតោ ឱរសបុត្តភាវាទិវសេន ច ភាវនាយ អានិសំសោ វេទិតព្ពោ។ ថោមេន្តោតិ អាសវបហានស្ស ទុក្ករត្តា តាយ ឯវ ទុក្ករកិរិយាយ តំ អភិត្ថវន្តោ។ សំវរេនេវ បហីនាតិ សំវរេន បហីនា ឯវ។ តេន វុត្តំ ‘‘ន អប្បហីនេសុយេវ បហីនសញ្ញី’’តិ។
‘‘Satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiyo paripūrentī’’ti vacanato vijjāvimuttīnaṃ anadhigamo tato ca sakalavaṭṭadukkhānativatti abhāvanāya ādīnavo. Vuttavipariyāyena bhagavato orasaputtabhāvādivasena ca bhāvanāya ānisaṃso veditabbo. Thomentoti āsavapahānassa dukkarattā tāya eva dukkarakiriyāya taṃ abhitthavanto. Saṃvareneva pahīnāti saṃvarena pahīnā eva. Tena vuttaṃ ‘‘na appahīnesuyeva pahīnasaññī’’ti.
អាសវសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Āsavasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. អាសវសុត្តំ • 4. Āsavasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៤. អាសវសុត្តវណ្ណនា • 4. Āsavasuttavaṇṇanā
