| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೪. ಆಸವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Āsavasuttavaṇṇanā
೫೮. ಚತುತ್ಥೇ ಸಂವರೇನಾತಿ ಸಂವರೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ ವಾ। ಇಧಾತಿ ಅಯಂ ಇಧ-ಸದ್ದೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಇನ್ದಿಯಸಂವರಸಂವುತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಭೂತಸಾಸನಪರಿದೀಪನೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ತಥಾಭಾವಪ್ಪಟಿಸೇಧನೋ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇಧಾತಿ ಇಧಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ’’ತಿ। ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ। ಸಙ್ಖಾ-ಸದ್ದೋ ಞಾಣಕೋಟ್ಠಾಸಪಞ್ಞತ್ತಿಗಣನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ ‘‘ಸಙ್ಖಾಯೇಕಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೬೮) ಹಿ ಞಾಣೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಪಪಞ್ಚಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾ ಸಮುದಾಚರನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೨, ೨೦೪) ಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ‘‘ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಖಾ ಸಮಞ್ಞಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೧೩-೧೩೧೫) ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ। ‘‘ನ ಸುಕರಂ ಸಙ್ಖಾತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೮) ಗಣನಾಯ। ಇಧ ಪನ ಞಾಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪಟಿಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಆದೀನವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಆದೀನವಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಮ್ಪಲಿಮಟ್ಠನ್ತಿ ಘಂಸಿತಂ। ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋತಿ ಹತ್ಥಪಾದಸಿತಆಲೋಕಿತವಿಲೋಕಿತಾದಿಪ್ಪಕಾರಭಾಗಸೋ। ತಞ್ಹಿ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕರೋತೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದಿಕಸ್ಸ ವಾ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಭೂತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಹೋ। ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯೇ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೮; ಮಹಾವ॰ ೫೪) ಆಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
58. Catutthe saṃvarenāti saṃvarena hetubhūtena vā. Idhāti ayaṃ idha-saddo sabbākārato indiyasaṃvarasaṃvutassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano, aññassa tathābhāvappaṭisedhano vāti vuttaṃ ‘‘idhāti idhasmiṃ sāsane’’ti. Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya. Saṅkhā-saddo ñāṇakoṭṭhāsapaññattigaṇanādīsu dissati ‘‘saṅkhāyekaṃ paṭisevatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.168) hi ñāṇe dissati. ‘‘Papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.202, 204) koṭṭhāse. ‘‘Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’tiādīsu (dha. sa. 1313-1315) paññattiyaṃ. ‘‘Na sukaraṃ saṅkhātu’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.128) gaṇanāya. Idha pana ñāṇe daṭṭhabbo. Tenevāha ‘‘paṭisañjānitvā paccavekkhitvāti attho’’ti. Ādīnavapaccavekkhaṇā ādīnavapaṭisaṅkhāti yojanā. Sampalimaṭṭhanti ghaṃsitaṃ. Anubyañjanasoti hatthapādasitaālokitavilokitādippakārabhāgaso. Tañhi ayonisomanasikaroto kilesānaṃ anubyañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuccati. Nimittaggāhoti itthipurisanimittassa subhanimittādikassa vā kilesavatthubhūtassa nimittassa gāho. Ādittapariyāyenāti ādittapariyāye (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) āgatanayena veditabbo.
ಯಥಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಏವಮಿದಂ, ಇದಂ ಪನ ಚಕ್ಖುಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚಕ್ಖುಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಯಥಾ ಆವಾಟೇ ನಿಯತಟ್ಠಿತಿಕೋ ಕಚ್ಛಪೋ ‘‘ಆವಾಟಕಚ್ಛಪೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತಾಯ ತಂ ಠಾನೋ ಸಂವರೋ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ’’ತಿ। ನನು ಚ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ ವಾ ಅಸಂವರೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ನ ಹಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತಿ ವಾ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಪಿಚ ಯದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತದಾ ಭವಙ್ಗೇ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧೇ ಕಿರಿಯಮನೋಧಾತು ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತತೋ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ವಿಪಾಕಮನೋಧಾತು ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ವಿಪಾಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ , ತದನನ್ತರಂ ಜವನಂ ಜವತಿ। ತತ್ಥಾಪಿ ನೇವ ಭವಙ್ಗಸಮಯೇ, ನ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸಮಯೇ ಚ ಸಂವರೋ ವಾ ಅಸಂವರೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ। ಜವನಕ್ಖಣೇ ಪನ ಸಚೇ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ವಾ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಅಞ್ಞಾಣಂ ವಾ ಅಕ್ಖನ್ತಿ ವಾ ಕೋಸಜ್ಜಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಸಂವರೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸೀಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಸಂವರೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಜವನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಹೇಸ…ಪೇ॰… ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ।
Yathā itthiyā indriyaṃ itthindriyaṃ, na evamidaṃ, idaṃ pana cakkhumeva indriyanti cakkhundriyaṃ. Tenāha ‘‘cakkhumeva indriya’’nti. Yathā āvāṭe niyataṭṭhitiko kacchapo ‘‘āvāṭakacchapo’’ti vuccati, evaṃ tappaṭibaddhavuttitāya taṃ ṭhāno saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro. Tenāha ‘‘cakkhundriye saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro’’ti. Nanu ca cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi. Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati. Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati. Tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati , tadanantaraṃ javanaṃ javati. Tatthāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye ca saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi. Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti. Tasmiṃ pana sīlādīsu uppannesu saṃvaro hoti, tasmā ‘‘cakkhundriye saṃvaro’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘javane uppajjamānopi hesa…pe… cakkhundriyasaṃvaroti vuccatī’’ti.
ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ನಗರೇ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಅಸಂವುತೇಸು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನ್ತೋಘರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಗಬ್ಭಾದಯೋ ಸುಸಂವುತಾ, ತಥಾಪಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಸಬ್ಬಂ ಭಣ್ಡಂ ಅರಕ್ಖಿತಂ ಅಗೋಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ನಗರದ್ವಾರೇನ ಹಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೋರಾ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಏವಮೇವಂ ಜವನೇ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಂವರೇ ಸತಿ ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಅಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿಪಿ। ಯಥಾ ಪನ ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಸಂವುತೇಸು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನ್ತೋಘರಾದಯೋ ಅಸಂವುತಾ, ತಥಾಪಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಸಬ್ಬಂ ಭಣ್ಡಂ ಸುರಕ್ಖಿತಂ ಸುಗೋಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಹಿ ಪಿಹಿತೇಸು ಚೋರಾನಂ ಪವೇಸೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವಂ ಜವನೇ ಸೀಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಸುಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿಪಿ, ತಸ್ಮಾ ಜವನಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ।
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchakaṃ kareyyuṃ, evamevaṃ javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā pana nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti. Nagaradvāresu hi pihitesu corānaṃ paveso natthi, evamevaṃ javane sīlādīsu uppannesu dvārampi suguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi, tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriyasaṃvaroti vuttoti.
ಸಂವರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಂವುತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪೇತೋ’’ತಿ। ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಸುನ್ದರತರೋತಿ ಉಪರಿ ಪಾಳಿಯಂ ಸನ್ದಿಸ್ಸನತೋ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Saṃvarena samannāgato puggalo saṃvutoti āha ‘‘upeto’’ti. Ayamevettha attho sundarataroti upari pāḷiyaṃ sandissanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi.
ಯನ್ತಿ ಆದೇಸೋತಿ ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ನಿಪಾತಪದಂ ವಾ ಏತಂ ಪುಥುವಚನತ್ಥಂ। ವಿಘಾತಕರಾತಿ ಚಿತ್ತವಿಘಾತಕರಾ , ಕಾಯಚಿತ್ತದುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತಕಾ ವಾ। ಯಥಾವುತ್ತಕಿಲೇಸಹೇತುಕಾ ದಾಹಾನುಬನ್ಧಾ ವಿಪಾಕಾ ಏವ ವಿಪಾಕಪರಿಳಾಹಾ। ಯಥಾ ಪನೇತ್ಥ ಆಸವಾ ಅಞ್ಞೇ ಚ ವಿಘಾತಕರಾ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಸ್ಮಿಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಂವರಣೂಪಾಯೋ, ಸಂವರಿತಬ್ಬಂ, ಸಂವರೋ, ಯತೋ ಸೋ ಸಂವರೋ, ಯತ್ಥ ಸಂವರೋ, ಯಥಾ ಸಂವರೋ, ಯಞ್ಚ ಸಂವರಫಲನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ? ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ’’ತಿ ಹಿ ಸಂವರಣೂಪಾಯೋ। ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಂವರಿತಬ್ಬಂ। ಸಂವರಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾ ಸತಿ ಸಂವರೋ। ‘‘ಅಸಂವುತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಂವರಣಾವಧಿ। ಅಸಂವರತೋ ಹಿ ಸಂವರಣಂ। ಸಂವರಿತಬ್ಬಗ್ಗಹಣಸಿದ್ಧೋ ಇಧ ಸಂವರವಿಸಯೋ। ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಞ್ಹಿ ಸಂವರಣಂ ಞಾಣಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ಸಂವರಯತೀತಿ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧೋಯಮತ್ಥೋ। ಆಸವತನ್ನಿಮಿತ್ತಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹಾಭಾವೋ ಫಲಂ। ಏವಂ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸು ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ।
Yanti ādesoti iminā liṅgavipallāsena saddhiṃ vacanavipallāso katoti dasseti, nipātapadaṃ vā etaṃ puthuvacanatthaṃ. Vighātakarāti cittavighātakarā , kāyacittadukkhanibbattakā vā. Yathāvuttakilesahetukā dāhānubandhā vipākā eva vipākapariḷāhā. Yathā panettha āsavā aññe ca vighātakarā kilesapariḷāhā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva. Ettha ca saṃvaraṇūpāyo, saṃvaritabbaṃ, saṃvaro, yato so saṃvaro, yattha saṃvaro, yathā saṃvaro, yañca saṃvaraphalanti ayaṃ vibhāgo veditabbo. Kathaṃ? ‘‘Paṭisaṅkhā yoniso’’ti hi saṃvaraṇūpāyo. Cakkhundriyaṃ saṃvaritabbaṃ. Saṃvaraggahaṇena gahitā sati saṃvaro. ‘‘Asaṃvutassā’’ti saṃvaraṇāvadhi. Asaṃvarato hi saṃvaraṇaṃ. Saṃvaritabbaggahaṇasiddho idha saṃvaravisayo. Cakkhundriyañhi saṃvaraṇaṃ ñāṇaṃ rūpārammaṇe saṃvarayatīti avuttasiddhoyamattho. Āsavatannimittakilesapariḷāhābhāvo phalaṃ. Evaṃ sotadvārādīsu yojetabbaṃ. Sabbatthevāti manodvāre pañcadvāre cāti sabbasmiṃ dvāre.
ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರನ್ತಿಆದೀಸು ‘‘ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮೇವ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾ। ಈದಿಸನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ। ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಯತೋತಿ ಭವಪತ್ಥನಾಮುಖೇನ ಭಾವಿತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತಸ್ಸ। ಚೀವರನ್ತಿ ನಿವಾಸನಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿಚೀವರಂ। ಪಟಿಸೇವತೀತಿ ನಿವಾಸನಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಯಾವದೇವಾತಿ ಪಯೋಜನಪರಿಮಾಣನಿಯಮನಂ। ಸೀತಪ್ಪಟಿಘಾತಾದಿಯೇವ ಹಿ ಯೋಗಿನೋ ಚೀವರಪ್ಪಟಿಸೇವನಪ್ಪಯೋಜನಂ। ಸೀತಸ್ಸಾತಿ ಸೀತಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ವಾ ಉತುಪರಿಣಾಮತೋ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸೀತಸ್ಸ। ಪಟಿಘಾತಾಯಾತಿ ಪಟಿಘಾತನತ್ಥಂ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ವಿಕಾರಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಂ। ಉಣ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಣ್ಹಸ್ಸ। ಡಂಸಾದಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ। ಪುನ ಯಾವದೇವಾತಿ ನಿಯತಪ್ಪಯೋಜನಪರಿಮಾಣನಿಯಮನಂ। ನಿಯತಞ್ಹಿ ಪಯೋಜನಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಹಿರಿಕೋಪೀನಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ, ಇತರಂ ಕದಾಚಿ। ಹಿರಿಕೋಪೀನನ್ತಿ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಂ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಙ್ಗೇ ವಿವಟೇ ಹಿರೀ ಕುಪ್ಪತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತಂ ಹಿರಿಯಾ ಕೋಪನತೋ ಹಿರಿಕೋಪೀನಂ, ತಂಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವತಿ।
Paṭisaṅkhāyoniso cīvarantiādīsu ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā paccavekkhaṇameva yoniso paṭisaṅkhā. Īdisanti evarūpaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Bhavapatthanāya assādayatoti bhavapatthanāmukhena bhāvitaṃ ārammaṇaṃ assādentassa. Cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñcicīvaraṃ. Paṭisevatīti nivāsanādivasena paribhuñjati. Yāvadevāti payojanaparimāṇaniyamanaṃ. Sītappaṭighātādiyeva hi yogino cīvarappaṭisevanappayojanaṃ. Sītassāti sītadhātukkhobhato vā utupariṇāmato vā uppannassa sītassa. Paṭighātāyāti paṭighātanatthaṃ tappaccayassa vikārassa vinodanatthaṃ. Uṇhassāti aggisantāpato uppannassa uṇhassa. Ḍaṃsādayo pākaṭāyeva. Puna yāvadevāti niyatappayojanaparimāṇaniyamanaṃ. Niyatañhi payojanaṃ cīvaraṃ paṭisevantassa hirikopīnappaṭicchādanaṃ, itaraṃ kadāci. Hirikopīnanti sambādhaṭṭhānaṃ. Yasmiñhi aṅge vivaṭe hirī kuppati vinassati, taṃ hiriyā kopanato hirikopīnaṃ, taṃpaṭicchādanatthaṃ cīvaraṃ paṭisevati.
ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹಾರಂ। ಸೋ ಹಿ ಪಿಣ್ಡೋಲ್ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪತ್ತೇ ಪತನತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖಾಪಿಣ್ಡಾನಂ ಪಾತೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ವಾ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನೇವ ದವಾಯಾತಿ ನ ಕೀಳನಾಯ। ನ ಮದಾಯಾತಿ ನ ಬಲಮದಮಾನಮದಪುರಿಸಮದತ್ಥಂ। ನ ಮಣ್ಡನಾಯಾತಿ ನ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ ಪೀಣನಭಾವತ್ಥಂ। ನ ವಿಭೂಸನಾಯಾತಿ ನ ತೇಸಂಯೇವ ಸೋಭತ್ಥಂ, ಛವಿಸಮ್ಪತ್ತಿಅತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ । ಇಮಾನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಮೋಹದೋಸಸಣ್ಠಾನವಣ್ಣರಾಗೂಪನಿಸ್ಸಯಪ್ಪಹಾನತ್ಥಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಪುರಿಮಂ ವಾ ದ್ವಯಂ ಅತ್ತನೋ ಸಂಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿನಿಸೇಧನತ್ಥಂ, ಇತರಂ ಪರಸ್ಸಪಿ। ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಸ್ಸ ಪಹಾನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ। ಠಿತಿಯಾ ಯಾಪನಾಯಾತಿ ಪಬನ್ಧಟ್ಠಿತತ್ಥಞ್ಚೇವ ಪವತ್ತಿಯಾ ಅವಿಚ್ಛೇದನತ್ಥಞ್ಚ, ಚಿರಕಾಲಟ್ಠಿತತ್ಥಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪವತ್ತಾಪನತ್ಥಂ। ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾತಿ ಜಿಘಚ್ಛಾದುಕ್ಖಸ್ಸ ಉಪರಮತ್ಥಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಸಾಸನಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ। ಇತೀತಿ ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ। ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮೀತಿ ಪುರಾಣಂ ಅಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಂ ಪಟಿಹನಿಸ್ಸಾಮಿ। ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ನವಂ ಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಿ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತ್ಥಮೇವ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಏತ್ಥ ಅಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತಜಿಘಚ್ಛಾನಿಮಿತ್ತಾ ವೇದನಾ। ಸಾ ಹಿ ಅಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋಪವಡ್ಢನವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾಪಿ ಖುದಾನಿಮಿತ್ತಾವ ಅಙ್ಗದಾಹಸೂಲಾದಿವೇದನಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಾ। ಸಾ ಹಿ ಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾವ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ವಿಹಿಂಸಾನಿಮಿತ್ತತಾ ಚೇತಾಸಂ ವಿಹಿಂಸಾಯ ವಿಸೇಸೋ।
Piṇḍapātanti yaṃ kiñci āhāraṃ. So hi piṇḍolyena bhikkhuno patte patanato, tattha tattha laddhabhikkhāpiṇḍānaṃ pāto sannipātoti vā ‘‘piṇḍapāto’’ti vuccati. Neva davāyāti na kīḷanāya. Na madāyāti na balamadamānamadapurisamadatthaṃ. Na maṇḍanāyāti na aṅgapaccaṅgānaṃ pīṇanabhāvatthaṃ. Na vibhūsanāyāti na tesaṃyeva sobhatthaṃ, chavisampattiatthanti attho . Imāni yathākkamaṃ mohadosasaṇṭhānavaṇṇarāgūpanissayappahānatthāni veditabbāni. Purimaṃ vā dvayaṃ attano saṃkilesuppattinisedhanatthaṃ, itaraṃ parassapi. Cattāripi kāmasukhallikānuyogassa pahānatthaṃ vuttānīti veditabbāni. Kāyassāti rūpakāyassa. Ṭhitiyā yāpanāyāti pabandhaṭṭhitatthañceva pavattiyā avicchedanatthañca, cirakālaṭṭhitatthaṃ jīvitindriyassa pavattāpanatthaṃ. Vihiṃsūparatiyāti jighacchādukkhassa uparamatthaṃ. Brahmacariyānuggahāyāti sāsanamaggabrahmacariyānaṃ anuggaṇhanatthaṃ. Itīti evaṃ iminā upāyena. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇaṃ abhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ paṭihanissāmi. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navaṃ bhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ na uppādessāmi. Tassā hi anuppajjanatthameva āhāraṃ paribhuñjati. Ettha abhuttapaccayā uppajjanakavedanā nāma yathāvuttajighacchānimittā vedanā. Sā hi abhuñjantassa bhiyyo bhiyyopavaḍḍhanavasena uppajjati, bhuttapaccayā anuppajjanakavedanāpi khudānimittāva aṅgadāhasūlādivedanā appavattā. Sā hi bhuttapaccayā anuppannāva na uppajjissati. Vihiṃsānimittatā cetāsaṃ vihiṃsāya viseso.
ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾಪನಾ ಚ ಮೇ ಚತುನ್ನಂ ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಯಾಪನಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಯಾಪನಾ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಚತುನ್ನಂ ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಅವಿಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತಾ ಯಾಪನಾತಿ ಅಯಮೇತಾಸಂ ವಿಸೇಸೋ। ಅನವಜ್ಜತಾ ಚ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚಾತಿ ಅಯುತ್ತಪರಿಯೇಸನಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಅನವಜ್ಜತಾ, ಪರಿಮಿತಪರಿಭೋಗೇನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ। ಅಸಪ್ಪಾಯಾಪರಿಮಿತಭೋಜನಪಚ್ಚಯಾ ಅರತಿತನ್ದೀವಿಜಮ್ಭಿತಾವಿಞ್ಞುಗರಹಾದಿದೋಸಾಭಾವೇನ ವಾ ಅನವಜ್ಜತಾ। ಸಪ್ಪಾಯಪರಿಮಿತಭೋಜನಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಯಬಲಸಮ್ಭವೇನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ। ಯಾವದತ್ಥಂ ಉದರಾವದೇಹಕಭೋಜನಪರಿವಜ್ಜನೇನ ವಾ ಸೇಯ್ಯಸುಖಪಸ್ಸಸುಖಮಿದ್ಧಸುಖಾದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಅನವಜ್ಜತಾ। ಚತುಪಞ್ಚಾಲೋಪಮತ್ತಊನಭೋಜನೇನ ಚತುಇರಿಯಾಪಥಯೋಗ್ಯತಾಪಾದನತೋ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me catunnaṃ iriyāpathānaṃ bhavissati. ‘‘Yāpanāyā’’ti iminā jīvitindriyayāpanā vuttā, idha catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanāti ayametāsaṃ viseso. Anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayuttapariyesanappaṭiggahaṇaparibhogaparivajjanena anavajjatā, parimitaparibhogena phāsuvihāro. Asappāyāparimitabhojanapaccayā aratitandīvijambhitāviññugarahādidosābhāvena vā anavajjatā. Sappāyaparimitabhojanapaccayā kāyabalasambhavena phāsuvihāro. Yāvadatthaṃ udarāvadehakabhojanaparivajjanena vā seyyasukhapassasukhamiddhasukhādīnaṃ abhāvato anavajjatā. Catupañcālopamattaūnabhojanena catuiriyāpathayogyatāpādanato phāsuvihāro. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ, ಅಭುತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪಿವೇ।
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
ಅಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ, ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೮೩; ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೫.೧೦)।
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983; mi. pa. 6.5.10);
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಪಯೋಜನಪರಿಗ್ಗಹೋ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಚ ಪಟಿಪದಾ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ। ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಯೋಜನಪರಿಗ್ಗಹದೀಪನಾ। ಯಾತ್ರಾ ಹಿ ನಂ ಆಹಾರೂಪಯೋಗಂ ಪಯೋಜೇತಿ। ಧಮ್ಮಿಕಸುಖಾಪರಿಚ್ಚಾಗಹೇತುಕೋ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಪಟಿಪದಾ ಅನ್ತದ್ವಯಪರಿವಜ್ಜನತೋ।
Ettāvatā ca payojanapariggaho, majjhimā ca paṭipadā dīpitā hoti. Yātrā ca me bhavissatīti payojanapariggahadīpanā. Yātrā hi naṃ āhārūpayogaṃ payojeti. Dhammikasukhāpariccāgahetuko phāsuvihāro majjhimā paṭipadā antadvayaparivajjanato.
ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಸೇನಞ್ಚ ಆಸನಞ್ಚ। ಯತ್ಥ ವಿಹಾರಾದಿಕೇ ಸೇತಿ ನಿಪಜ್ಜತಿ ಆಸತಿ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಸೇನಾಸನಂ। ಉತುಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನಪ್ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾರಾಮತ್ಥನ್ತಿ ಉತುಯೇವ ಪರಿಸಹನಟ್ಠೇನ ಪರಿಸ್ಸಯೋ ಸರೀರಾಬಾಧಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಕರೋ, ತಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಂ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತೋ ಉತು ಚ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿಪಾಕಟಪರಿಸ್ಸಯೋ ಚ ರಾಗದೋಸಾದಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಸ್ಸಯೋ ಚ ಉತುಪರಿಸ್ಸಯೋ, ತಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಏಕೀಭಾವಫಾಸುಕತ್ಥಞ್ಚ। ಚೀವರಪ್ಪಟಿಸೇವನೇ ಹಿರೀಕೋಪೀನಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ವಿಯ ತಂ ನಿಯತಪಯೋಜನನ್ತಿ ಪುನ ‘‘ಯಾವದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Senāsananti senañca āsanañca. Yattha vihārādike seti nipajjati āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ. Utuparissayavinodanappaṭisallānārāmatthanti utuyeva parisahanaṭṭhena parissayo sarīrābādhacittavikkhepakaro, tassa vinodanatthaṃ, anuppannassa anuppādanatthaṃ, uppannassa vūpasamanatthañcāti attho. Atha vā yathāvutto utu ca sīhabyagghādipākaṭaparissayo ca rāgadosādipaṭicchannaparissayo ca utuparissayo, tassa vinodanatthañceva ekībhāvaphāsukatthañca. Cīvarappaṭisevane hirīkopīnappaṭicchādanaṃ viya taṃ niyatapayojananti puna ‘‘yāvadevā’’ti vuttaṃ.
ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ರೋಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋ, ತತೋ ಏವ ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತವತ್ಥುತಾಯ ಭೇಸಜ್ಜಂ, ಜೀವಿತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಸಮ್ಭಾರಭಾವೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚಾತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ತಂ। ವೇಯ್ಯಾಬಾಧಿಕಾನನ್ತಿ ವೇಯ್ಯಾಬಾಧತೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಚ ತಂನಿಬ್ಬತ್ತಕುಟ್ಠಗಣ್ಡಪೀಳಕಾದಿರೋಗತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ। ವೇದನಾನನ್ತಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾನಂ। ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಪರಮತಾಯಾತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಪರಮಭಾವಾಯ। ಯಾವ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಹೋತಿ, ತಾವ ಪಟಿಸೇವಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏವಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನವವೇದನುಪ್ಪಾದತೋಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಆಯತಿಂ ಏವ ವಿಪಾಕಪರಿಳಾಹಾ , ಅಥ ಖೋ ಅತಿಭೋಜನಪಚ್ಚಯಾ ಅಲಂಸಾಟಕಾದೀನಂ ವಿಯ ನವವೇದನುಪ್ಪಾದತೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāranti rogassa paccanīkappavattiyā gilānapaccayo, tato eva bhisakkassa anuññātavatthutāya bhesajjaṃ, jīvitassa parivārasambhārabhāvehi parikkhāro cāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāro, taṃ. Veyyābādhikānanti veyyābādhato dhātukkhobhato ca taṃnibbattakuṭṭhagaṇḍapīḷakādirogato uppannānaṃ. Vedanānanti dukkhavedanānaṃ. Abyābajjhaparamatāyāti niddukkhaparamabhāvāya. Yāva taṃ dukkhaṃ sabbaṃ pahīnaṃ hoti, tāva paṭisevāmīti yojanā. Evamettha saṅkhepeneva pāḷivaṇṇanā veditabbā. Navavedanuppādatopīti na kevalaṃ āyatiṃ eva vipākapariḷāhā , atha kho atibhojanapaccayā alaṃsāṭakādīnaṃ viya navavedanuppādatopi veditabbā.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಚಲನಂ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಚಾಗೋತಿ ಆಹ ‘‘ಚಲತಿ ಕಮ್ಪತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ। ‘‘ಖಮೋ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸ ಉಣ್ಹಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಲೋಮಸನಾಗತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ಪಿಯಙ್ಗುಗುಹಾಯ ಪಧಾನಘರೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನ್ತರಟ್ಠಕೇ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಗಿಮ್ಹಸಮಯೇ ಚ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಬಹಿಚಙ್ಕಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಸೇದಾಪಿಸ್ಸ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ನಿಸೀದಥ, ಸೀತಲೋ ಓಕಾಸೋ’’ತಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಉಣ್ಹಭಯೇನೇವಮ್ಹಿ, ಆವುಸೋ, ಇಧ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಯೇವ। ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪೋವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಸ್ಸ ಪರತೋ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ। ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪವಸೇನ ಪನೇತಂ ವತ್ಥು ವುತ್ತಂ।
Kammaṭṭhānikassa calanaṃ nāma kammaṭṭhānapariccāgoti āha ‘‘calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahatī’’ti. ‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti ettha ca lomasanāgattherassa vatthu kathetabbaṃ. Thero kira cetiyapabbate piyaṅguguhāya padhānaghare viharanto antaraṭṭhake himapātasamaye lokantarikanirayaṃ paccavekkhitvā kammaṭṭhānaṃ avijahantova abbhokāse vītināmesi. Gimhasamaye ca pacchābhattaṃ bahicaṅkame kammaṭṭhānaṃ manasikaroto sedāpissa kacchehi muccanti. Atha naṃ antevāsiko āha – ‘‘idha, bhante, nisīdatha, sītalo okāso’’ti. Thero ‘‘uṇhabhayenevamhi, āvuso, idha nisinno’’ti avīcimahānirayaṃ paccavekkhitvā nisīdiyeva. Uṇhanti cettha aggisantāpova veditabbo sūriyasantāpassa parato vuccamānattā. Sūriyasantāpavasena panetaṃ vatthu vuttaṃ.
ಯೋ ಚ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಭತ್ತಂ ವಾ ಪಾನೀಯಂ ವಾ ಅಲಭಮಾನೋಪಿ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಅತ್ತನೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೂಪಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವೇಧನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತಿಯೇವ। ಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸಮ್ಫಸ್ಸೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಚೇಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನೂಪಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವೇಧನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತಿಯೇವ। ಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠೋ ಚಾಪಿ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿಮುಖೇಸು ಅನೇಕವಾರಂ ಪರಿವತ್ತಿತಪುಬ್ಬಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವೇಧನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತಿಯೇವ ಪಧಾನಿಯತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಅಯಂ ‘‘ಖಮೋ ಜಿಘಚ್ಛಾಯ…ಪೇ॰… ಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಥೇರಂ ಕಿರ ಖಣ್ಡಚೇಲವಿಹಾರೇ ಕಣಿಕಾರಪಧಾನಿಯಘರೇ ಅರಿಯವಂಸಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಞ್ಞೇವ ಘೋರವಿಸೋ ಸಪ್ಪೋ ಡಂಸಿ। ಥೇರೋ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂಯೇವ ಸುಣಾತಿ, ವಿಸವೇಗೋ ಥದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಸೀಲೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಸಹ ಪೀತುಪ್ಪಾದಾ ವಿಸಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ। ಥೇರೋ ತತ್ಥೇವ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Yo ca dve tayo vāre bhattaṃ vā pānīyaṃ vā alabhamānopi anamatagge saṃsāre attano pettivisayūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Ḍaṃsamakasavātātapasamphassehi phuṭṭho cepi tiracchānūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Sarīsapasamphassena phuṭṭho cāpi anamatagge saṃsāre sīhabyagghādimukhesu anekavāraṃ parivattitapubbabhāvaṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva padhāniyatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo jighacchāya…pe… sarīsapasamphassāna’’nti veditabbo. Theraṃ kira khaṇḍacelavihāre kaṇikārapadhāniyaghare ariyavaṃsadhammaṃ suṇantaññeva ghoraviso sappo ḍaṃsi. Thero jānitvāpi pasannacitto nisinno dhammaṃyeva suṇāti, visavego thaddho ahosi. Thero upasampadamāḷaṃ ādiṃ katvā sīlaṃ paccavekkhitvā ‘‘visuddhasīlomhī’’ti pītiṃ uppādesi, saha pītuppādā visaṃ nivattitvā pathaviṃ pāvisi. Thero tattheva cittekaggataṃ labhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
ಯೋ ಪನ ಅಕ್ಕೋಸವಸೇನ ದುರುತ್ತೇ ದುರುತ್ತತ್ತಾಯೇವ ಚ ದುರಾಗತೇ ಅಪಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಸಞ್ಞಿತೇ ವಚನಪಥೇ ಸುತ್ವಾ ಖನ್ತಿಗುಣಂಯೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನ ವೇಧತಿ ದೀಘಭಾಣಕಅಭಯತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಅಯಂ ‘‘ಖಮೋ ದುರುತ್ತಾನಂ ದುರಾಗತಾನಂ ವಚನಪಥಾನ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸಭಾವನಾರಾಮತಾಯ ಮಹಾಅರಿಯವಂಸಪ್ಪಟಿಪದಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಬ್ಬೋ ಮಹಾಗಾಮೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ದೀಘಭಾಣಕೋ ‘ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥೇಮೀ’ತಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ। ಉಭೋಪಿ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಗಾವುತಮತ್ತಂ ಏಕಪಥೇನ ಅಗಮಂಸು। ಸಕಲಗಾವುತಮ್ಪಿ ಸೋ ತಂ ಅಕ್ಕೋಸಿಯೇವ। ತತೋ ಯತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಾನಂ ಮಗ್ಗೋ ಭಿಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ದೀಘಭಾಣಕತ್ಥೇರೋ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಅಸ್ಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದೇ ಪಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತಮೇನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಕಲಗಾವುತಂ ಪರಿಭಾಸನ್ತಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವೋಚುತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಖನ್ತಿಯೇವಾವುಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ, ನ ಅಕ್ಖನ್ತಿ, ಏಕಪದುದ್ಧಾರೇಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಯೋಗಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ।
Yo pana akkosavasena durutte duruttattāyeva ca durāgate api antimavatthusaññite vacanapathe sutvā khantiguṇaṃyeva paccavekkhitvā na vedhati dīghabhāṇakaabhayatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathāna’’nti veditabbo. Thero kira paccayasantosabhāvanārāmatāya mahāariyavaṃsappaṭipadaṃ kathesi, sabbo mahāgāmo āgacchati, therassa mahāsakkāro uppajji. Taṃ aññataro mahāthero adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘dīghabhāṇako ‘ariyavaṃsaṃ kathemī’ti sabbarattiṃ kolāhalaṃ karotī’’tiādīhi akkosi. Ubhopi ca attano attano vihāraṃ gacchantā gāvutamattaṃ ekapathena agamaṃsu. Sakalagāvutampi so taṃ akkosiyeva. Tato yattha dvinnaṃ vihārānaṃ maggo bhijjati, tattha ṭhatvā dīghabhāṇakatthero taṃ vanditvā ‘‘eso, bhante, tumhākaṃ maggo’’ti āha. So assuṇanto viya agamāsi. Theropi vihāraṃ gantvā pāde pakkhāletvā nisīdi. Tamenaṃ antevāsiko ‘‘kiṃ, bhante, sakalagāvutaṃ paribhāsantaṃ na kiñci avocutthā’’ti āha. Thero ‘‘khantiyevāvuso, mayhaṃ bhāro, na akkhanti, ekapaduddhārepi kammaṭṭhānaviyogaṃ na passāmī’’ti āha.
ವಚನಮೇವ ತದತ್ಥಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮಾನಞ್ಚ ಪಥೋ ಉಪಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಚನಮೇವ ವಚನಪಥೋ’’ತಿ। ಅಸುಖಟ್ಠೇನ ವಾ ತಿಬ್ಬಾ। ಯಞ್ಹಿ ನ ಸುಖಂ, ತಂ ಅನಿಟ್ಠಂ ತಿಬ್ಬನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಧಿವಾಸಕಜಾತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತವೇದನಾನಂ ಅಧಿವಾಸಕಸಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ಪಧಾನಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ರತ್ತಿಂ ಪಧಾನೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಉದರವಾತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಆವತ್ತತಿ ಪರಿವತ್ತತಿ। ತಮೇನಂ ಚಙ್ಕಮನಪಸ್ಸೇ ಠಿತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಯತ್ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ಅಧಿವಾಸನಸೀಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋ ಸಯಿ। ವಾತೋ ನಾಭಿತೋ ಯಾವ ಹದಯಂ ಫಾಲೇಸಿ। ಥೇರೋ ವೇದನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಮುಹುತ್ತೇನ ಅನಾಗಾಮೀ ಹುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಣ್ಹೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಸೀತಂ ಪತ್ಥಯತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಣ್ಹಾದಿನಿಮಿತ್ತಂ ಕಾಮಾಸವುಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನತ್ಥಿ ಸುಗತಿಭವೇ ಸೀತಂ ವಾ ಉಣ್ಹಂ ವಾತಿ ಅನಿಟ್ಠಂ ಸೀತಂ ವಾ ಉಣ್ಹಂ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅತ್ತಗ್ಗಾಹೇ ಸತಿ ಅತ್ತನಿಯಗ್ಗಾಹೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೀತಂ ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಗಾಹೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ’’ತಿ।
Vacanameva tadatthaṃ ñāpetukāmānañca patho upāyoti āha ‘‘vacanameva vacanapatho’’ti. Asukhaṭṭhena vā tibbā. Yañhi na sukhaṃ, taṃ aniṭṭhaṃ tibbanti vuccati. Adhivāsakajātiko hotīti yathāvuttavedanānaṃ adhivāsakasabhāvo hoti. Cittalapabbate padhāniyattherassa kira rattiṃ padhānena vītināmetvā ṭhitassa udaravāto uppajjati. So taṃ adhivāsetuṃ asakkonto āvattati parivattati. Tamenaṃ caṅkamanapasse ṭhito piṇḍapātiyatthero āha – ‘‘āvuso, pabbajito nāma adhivāsanasīlo hotī’’ti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti adhivāsetvā niccalo sayi. Vāto nābhito yāva hadayaṃ phālesi. Thero vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanto muhuttena anāgāmī hutvā parinibbāyi. Evaṃ sabbatthāti ‘‘uṇhena phuṭṭhassa sītaṃ patthayato’’tiādinā sabbattha uṇhādinimittaṃ kāmāsavuppatti veditabbā. Natthi sugatibhave sītaṃ vā uṇhaṃ vāti aniṭṭhaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthīti adhippāyo. Attaggāhe sati attaniyaggāhoti āha ‘‘mayhaṃ sītaṃ uṇhanti gāho diṭṭhāsavo’’ti.
ಅಹಂ ಸಮಣೋತಿ ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣೋ, ಕಿಂ ಮಮ ಜೀವಿತೇನ ವಾ ಮರಣೇನ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸಪ್ಪಯೋಜನಾದಿಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ। ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಹತ್ಥಿಆದೀನಂ ಸಮೀಪಗಮನತೋ ಅಪಕ್ಕಮತಿ। ಠಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನಂ, ಕಣ್ಟಕಾನಂ ಠಾನಂ ಕಣ್ಟಕಟ್ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ಕಣ್ಟಕಾನಿ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಓಕಾಸನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಮನುಸ್ಸದುಟ್ಠಾನೀತಿ ಅಮನುಸ್ಸಸಞ್ಚಾರೇನ ದೂಸಿತಾನಿ, ಸಪರಿಸ್ಸಯಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಿಯತವತ್ಥುಭೂತನ್ತಿ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ। ವೇಸಿಯಾದಿಭೇದತೋತಿ ವೇಸಿಯಾವಿಧವಾಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಪಣ್ಡಕಪಾನಾಗಾರಭಿಕ್ಖುನಿಭೇದತೋ। ಸಮಾನನ್ತಿ ಸಮಂ, ಅವಿಸಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕಾಸಿ ವಾತಿ ತಾದಿಸಂ ಅನಾಚಾರಂ ಅಕಾಸಿ ವಾ। ಸೀಲಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇನಾತಿ ಕಥಂ ಪರಿವಜ್ಜನಂ ಸೀಲಂ? ಅನಾಸನಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಹಿ ಅನಾಚಾರಪರಿವಜ್ಜನಂ ವುತ್ತಂ। ಅನಾಚಾರಾಗೋಚರಪರಿವಜ್ಜನಂ ಚಾರಿತ್ತಸೀಲತಾಯ ಸೀಲಸಂವರೋ। ತಥಾ ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೦೮) ಸೀಲಸಂವರವಿಭಜನೇ ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅನಾಚಾರೋ, ಅತ್ಥಿ ಅಗೋಚರೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೫೧೩-೫೧೪) ಆಚಾರಗೋಚರಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ‘‘ಚಣ್ಡಂ ಹತ್ಥಿಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಹತ್ಥಿಆದಿಪರಿವಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಭಗವತೋ ವಚನಾನುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಆಚಾರಸೀಲಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ahaṃ samaṇoti ‘‘ahaṃ samaṇo, kiṃ mama jīvitena vā maraṇena vā’’ti evaṃ cintetvāti adhippāyo. Paccavekkhitvāti gāmappavesappayojanādiñca paccavekkhitvā. Paṭikkamatīti hatthiādīnaṃ samīpagamanato apakkamati. Ṭhāyanti etthāti ṭhānaṃ, kaṇṭakānaṃ ṭhānaṃ kaṇṭakaṭṭhānaṃ, yattha kaṇṭakāni santi, taṃ okāsanti vuttaṃ hoti. Amanussaduṭṭhānīti amanussasañcārena dūsitāni, saparissayānīti attho. Aniyatavatthubhūtanti aniyatasikkhāpadassa kāraṇabhūtaṃ. Vesiyādibhedatoti vesiyāvidhavāthullakumārikāpaṇḍakapānāgārabhikkhunibhedato. Samānanti samaṃ, avisamanti attho. Akāsi vāti tādisaṃ anācāraṃ akāsi vā. Sīlasaṃvarasaṅkhātenāti kathaṃ parivajjanaṃ sīlaṃ? Anāsanaparivajjanena hi anācāraparivajjanaṃ vuttaṃ. Anācārāgocaraparivajjanaṃ cārittasīlatāya sīlasaṃvaro. Tathā hi bhagavatā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508) sīlasaṃvaravibhajane ācāragocarasampattiṃ dassentena ‘‘atthi anācāro, atthi agocaro’’tiādinā (vibha. 513-514) ācāragocarā vibhajitvā dassitā. ‘‘Caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’ti vacanato hatthiādiparivajjanampi bhagavato vacanānuṭṭhānanti katvā ācārasīlamevāti veditabbaṃ.
ಇತಿಪೀತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತಾಪಿ, ಲೋಭಾದಿಸಹಗತತ್ತಾಪಿ, ಕುಸಲಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋಪೀತಿಆದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಯಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಅಕುಸಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಾವಜ್ಜೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಕುಸಲೋತಿಆದಿನಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ। ಅತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಆದೀನವವಿಭಾವನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅನಧಿವಾಸನಂ ನಾಮ ಪುನ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದನಂ। ತಂ ಪನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ವಿನೋದನಂ ಬ್ಯನ್ತಿಕರಣಂ ಅನಭಾವಗಮನನ್ತಿ ಚ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ – ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಜಹತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪಹಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಮೇವ, ನ ಸಮುಚ್ಛೇದೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿನೋದೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ತೇಸಂ ಪಾಪವಿತಕ್ಕಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾವತ್ಥಾಗಹಣಂ ವಾ ಕತಂ ಸಿಯಾ ಅನವಸೇಸಗ್ಗಹಣಂ ವಾ। ತೇಸು ಪಠಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇ’’ತಿ, ಸಮ್ಪತಿಜಾತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನವಸೇಸಗ್ಗಹಣಂ ಬ್ಯಾಪನಿಚ್ಛಾಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Itipīti imināpi kāraṇena ayonisomanasikārasamuṭṭhitattāpi, lobhādisahagatattāpi, kusalappaṭipakkhatopītiādīhi kāraṇehi ayaṃ vitakko akusaloti attho. Iminā nayena sāvajjotiādīsupi attho veditabbo. Ettha ca akusalotiādinā diṭṭhadhammikaṃ kāmavitakkassa ādīnavaṃ dasseti, dukkhavipākoti iminā samparāyikaṃ. Attabyābādhāya saṃvattatītiādīsupi imināva nayena ādīnavavibhāvanā veditabbā. Uppannassa kāmavitakkassa anadhivāsanaṃ nāma puna tādisassa anuppādanaṃ. Taṃ panassa pahānaṃ vinodanaṃ byantikaraṇaṃ anabhāvagamananti ca vattuṃ vaṭṭatīti pāḷiyaṃ – ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti vatvā ‘‘pajahatī’’tiādi vuttanti tamatthaṃ dassento ‘‘anadhivāsento kiṃ karotī’’tiādimāha. Pahānañcettha vikkhambhanameva, na samucchedoti dassetuṃ ‘‘vinodetī’’tiādi vuttanti vikkhambhanavaseneva attho dassito. Uppannuppanneti tesaṃ pāpavitakkānaṃ uppādāvatthāgahaṇaṃ vā kataṃ siyā anavasesaggahaṇaṃ vā. Tesu paṭhamaṃ sandhāyāha ‘‘uppannamatte’’ti, sampatijāteti attho. Anavasesaggahaṇaṃ byāpanicchāyaṃ hotīti dassetuṃ ‘‘satakkhattumpi uppannuppanne’’ti vuttaṃ.
ಞಾತಿವಿತಕ್ಕೋತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಯೋ ಸುಖಜೀವಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ ಞಾತಕೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ। ಜನಪದವಿತಕ್ಕೋತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜನಪದೋ ಸುಭಿಕ್ಖೋ ಸಮ್ಪನ್ನಸಸ್ಸೋ ರಮಣೀಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ ಜನಪದಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ। ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖೇ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೇ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖೀ ಹೋನ್ತಿ ಅಮರಾತಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ಅಮರತ್ಥಾಯ ವಿತಕ್ಕೋ। ತಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ಅಮರೋ ಚ ಸೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಚಾತಿ ಅಮರಾವಿತಕ್ಕೋ। ಪರಾನುದ್ದಯತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಪರೇಸು ಉಪಟ್ಠಾಕಾದೀಸು ಸಹನನ್ದಿತಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಅನುದ್ದಯತಾಪತಿರೂಪಕೋ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ। ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಚೀವರಾದಿಲಾಭೇನ ಚ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಚ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೇನ ಚ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ। ಅನವಞ್ಞತ್ತಿಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ಪರೇ ನ ಅವಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯುಂ, ಪಾಸಾಣಚ್ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಗರುಂ ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ।
Ñātivitakkoti ‘‘amhākaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’’tiādinā gehassitapemavasena ñātake ārabbha uppannavitakko. Janapadavitakkoti ‘‘amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso ramaṇīyo’’tiādinā gehassitapemavasena janapadaṃ ārabbha uppannavitakko. Ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye sattā sukhī honti amarāti dukkarakārikāya paṭisaṃyutto amaratthāya vitakko. Taṃ vā ārabbha amarāvikkhepadiṭṭhisahagato amaro ca so vitakko cāti amarāvitakko. Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti paresu upaṭṭhākādīsu sahananditādivasena pavatto anuddayatāpatirūpako gehassitapemappaṭisaṃyutto vitakko. Lābhasakkārasilokappaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ca sakkārena ca kittisaddena ca ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto. Anavaññattippaṭisaṃyuttoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti uppannavitakko.
ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪನಸಭಾವತೋ ಕಾಮಾಸವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಾತಿಸಯತ್ತಾ ಚ ಕಾಮನಾಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಾಮಾಸವೋ’’ತಿ। ತಬ್ಬಿಸೇಸೋತಿ ಕಾಮಾಸವವಿಸೇಸೋ ಭವಸಭಾವತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಕೇ ವಿನೋದೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನತೋ ನೀಹರತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿನೋದನಂ, ವೀರಿಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವೀರಿಯಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇನ ವಿನೋದನೇನಾ’’ತಿ।
Kāmavitakko kāmasaṅkappanasabhāvato kāmāsavappattiyā sātisayattā ca kāmanākāroti āha ‘‘kāmavitakko panettha kāmāsavo’’ti. Tabbisesoti kāmāsavaviseso bhavasabhāvattāti adhippāyo. Kāmavitakkādike vinodeti attano santānato nīharati etenāti vinodanaṃ, vīriyanti āha ‘‘vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā’’ti.
‘‘ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ವಿಜ್ಜಾವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಜ್ಜಾವಿಮುತ್ತೀನಂ ಅನಧಿಗಮೋ ತತೋ ಚ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖಾನತಿವತ್ತಿ ಅಭಾವನಾಯ ಆದೀನವೋ। ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಭಗವತೋ ಓರಸಪುತ್ತಭಾವಾದಿವಸೇನ ಚ ಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಥೋಮೇನ್ತೋತಿ ಆಸವಪಹಾನಸ್ಸ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ ತಾಯ ಏವ ದುಕ್ಕರಕಿರಿಯಾಯ ತಂ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ। ಸಂವರೇನೇವ ಪಹೀನಾತಿ ಸಂವರೇನ ಪಹೀನಾ ಏವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಅಪ್ಪಹೀನೇಸುಯೇವ ಪಹೀನಸಞ್ಞೀ’’ತಿ।
‘‘Satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiyo paripūrentī’’ti vacanato vijjāvimuttīnaṃ anadhigamo tato ca sakalavaṭṭadukkhānativatti abhāvanāya ādīnavo. Vuttavipariyāyena bhagavato orasaputtabhāvādivasena ca bhāvanāya ānisaṃso veditabbo. Thomentoti āsavapahānassa dukkarattā tāya eva dukkarakiriyāya taṃ abhitthavanto. Saṃvareneva pahīnāti saṃvarena pahīnā eva. Tena vuttaṃ ‘‘na appahīnesuyeva pahīnasaññī’’ti.
ಆಸವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Āsavasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೪. ಆಸವಸುತ್ತಂ • 4. Āsavasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ಆಸವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Āsavasuttavaṇṇanā
