| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၆၉. အာသယာနုသယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
69. Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā
၁၁၃. အာသယာနုသယဉာဏနိဒ္ဒေသေ ဣဓ တထာဂတောတိအာဒိ ပဉ္စဓာ ဌပိတော နိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ အာသယာနုသယာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ စရိတန္တိ ပုဗ္ဗေ ကတံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ။ အဓိမုတ္တိန္တိ သမ္ပတိ ကုသလေ အကုသလေ ဝာ စိတ္တဝောသဂ္ဂော။ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေတိ ဘဗ္ဗေ စ အဘဗ္ဗေ စ။ အရိယာယ ဇာတိယာ သမ္ဘဝန္တိ ဇာယန္တီတိ ဘဗ္ဗာ။ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနဝစနံ။ ဘဝိသ္သန္တိ ဇာယိသ္သန္တီတိ ဝာ ဘဗ္ဗာ, ဘာဇနဘူတာတိ အတ္ထော။ ယေ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓသ္သ အနုစ္ဆဝိကာ ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နာ, တေ ဘဗ္ဗာ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခာ အဘဗ္ဗာ။
113. Āsayānusayañāṇaniddese idha tathāgatotiādi pañcadhā ṭhapito niddeso. Tattha āsayānusayā vuttatthā eva. Caritanti pubbe kataṃ kusalākusalaṃ kammaṃ. Adhimuttinti sampati kusale akusale vā cittavosaggo. Bhabbābhabbeti bhabbe ca abhabbe ca. Ariyāya jātiyā sambhavanti jāyantīti bhabbā. Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ. Bhavissanti jāyissantīti vā bhabbā, bhājanabhūtāti attho. Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā. Vuttapaṭipakkhā abhabbā.
ကတမော သတ္တာနံ အာသယောတိအာဒိ နိဒ္ဒေသသ္သ ပဋိနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ သသ္သတောတိ နိစ္စော။ လောကောတိ အတ္တာ။ ဣဓ သရီရံယေဝ နသ္သတိ, အတ္တာ ပန ဣဓ ပရတ္ထ စ သောယေဝာတိ မညန္တိ။ သော ဟိ သယံယေဝ အာလောကေတီတိ ကတ္ဝာ ‘‘လောကော’’တိ မညန္တိ။ အသသ္သတောတိ အနိစ္စော။ အတ္တာ သရီရေနေဝ သဟ နသ္သတီတိ မညန္တိ။ အန္တဝာတိ ပရိတ္တေ ကသိဏေ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ တံပရိတ္တကသိဏာရမ္မဏံ စိတ္တံ သပရိယန္တော အတ္တာတိ မညန္တိ။ အနန္တဝာတိ န အန္တဝာ အပ္ပမာဏေ ကသိဏေ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ တံအပ္ပမာဏကသိဏာရမ္မဏံ စိတ္တံ အပရိယန္တော အတ္တာတိ မညန္တိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဇီဝော စ သရီရဉ္စ တံယေဝ။ ဇီဝောတိ အတ္တာ, လိင္ဂဝိပလ္လာသေန နပုံသကဝစနံ ကတံ။ သရီရန္တိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓပဉ္စကံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ အညော ဇီဝော အညံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ခန္ဓာ ဣဓေဝ ဝိနသ္သန္တိ, သတ္တော မရဏတော ပရံ ဟောတိ ဝိဇ္ဇတိ န နသ္သတိ။ ‘‘တထာဂတော’’တိ စေတ္ထ သတ္တာဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘တထာဂတောတိ အရဟာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣမေ ‘‘န ဟောတီ’’တိ ပက္ခေ ဒောသံ ဒိသ္ဝာ ဧဝံ ဂဏ္ဟန္တိ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ခန္ဓာပိ ဣဓေဝ နသ္သန္တိ, တထာဂတော စ မရဏတော ပရံ န ဟောတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနသ္သတိ။ ဣမေ ‘‘ဟောတီ’’တိ ပက္ခေ ဒောသံ ဒိသ္ဝာ ဧဝံ ဂဏ္ဟန္တိ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတီတိ ဣမေ ဧကေကပက္ခပရိဂ္ဂဟေ ဒောသံ ဒိသ္ဝာ ဥဘယပက္ခံ ဂဏ္ဟန္တိ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီတိ ဣမေ ဥဘယပက္ခပရိဂ္ဂဟေ ဥဘယဒောသာပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဟောတီတိ စ န ဟောတိ, နေဝ ဟောတီတိ စ န ဟောတီ’’တိ အမရာဝိက္ခေပပက္ခံ ဂဏ္ဟန္တိ။
Katamo sattānaṃ āsayotiādi niddesassa paṭiniddeso. Tattha sassatoti nicco. Lokoti attā. Idha sarīraṃyeva nassati, attā pana idha parattha ca soyevāti maññanti. So hi sayaṃyeva āloketīti katvā ‘‘loko’’ti maññanti. Asassatoti anicco. Attā sarīreneva saha nassatīti maññanti. Antavāti paritte kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃparittakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ sapariyanto attāti maññanti. Anantavāti na antavā appamāṇe kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃappamāṇakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ apariyanto attāti maññanti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvo ca sarīrañca taṃyeva. Jīvoti attā, liṅgavipallāsena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sarīranti rāsaṭṭhena khandhapañcakaṃ. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti añño jīvo aññaṃ khandhapañcakaṃ. Hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhā idheva vinassanti, satto maraṇato paraṃ hoti vijjati na nassati. ‘‘Tathāgato’’ti cettha sattādhivacananti vadanti. Keci pana ‘‘tathāgatoti arahā’’ti vadanti. Ime ‘‘na hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhāpi idheva nassanti, tathāgato ca maraṇato paraṃ na hoti ucchijjati vinassati. Ime ‘‘hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Hoti ca na ca hotīti ime ekekapakkhapariggahe dosaṃ disvā ubhayapakkhaṃ gaṇhanti. Neva hoti na na hotīti ime ubhayapakkhapariggahe ubhayadosāpattiṃ disvā ‘‘hotīti ca na hoti, neva hotīti ca na hotī’’ti amarāvikkhepapakkhaṃ gaṇhanti.
အယံ ပနေတ္ထ အဋ္ဌကထာနယော – ‘‘သသ္သတော လောကောတိ ဝာ’’တိအာဒီဟိ ဒသဟာကာရေဟိ ဒိဋ္ဌိပဘေဒောဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ သသ္သတော လောကောတိ စ ခန္ဓပဉ္စကံ လောကောတိ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘အယံ လောကော နိစ္စော ဓုဝော သဗ္ဗကာလိကော’’တိ ဂဏ္ဟန္တသ္သ သသ္သတန္တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ အသသ္သတောတိ တမေဝ လောကံ ‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနသ္သတီ’’တိ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ အန္တဝာတိ ပရိတ္တကသိဏလာဘိနော သုပ္ပမတ္တေ ဝာ သရာဝမတ္တေ ဝာ ကသိဏေ သမာပန္နသ္သ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တိတရူပာရူပဓမ္မေ ‘‘လောကော’’တိ စ ကသိဏပရိစ္ဆေဒန္တေန ‘‘အန္တဝာ’’တိ စ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ‘‘အန္တဝာ လောကော’’တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ သာ သသ္သတဒိဋ္ဌိပိ ဟောတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပိ။ ဝိပုလကသိဏလာဘိနော ပန တသ္မိံ ကသိဏေ သမာပန္နသ္သ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တိတရူပာရူပဓမ္မေ ‘‘လောကော’’တိ စ ကသိဏပရိစ္ဆေဒန္တေန ‘‘န အန္တဝာ’’တိ စ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ‘‘အနန္တဝာ လောကော’’တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ သာ သသ္သတဒိဋ္ဌိပိ ဟောတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဘေဒနဓမ္မသ္သ သရီရသ္သေဝ ‘‘ဇီဝ’’န္တိ ဂဟိတတ္တာ ‘‘သရီရေ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနေ ဇီဝမ္ပိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ဒုတိယပဒေ သရီရတော အညသ္သ ဇီဝသ္သ ဂဟိတတ္တာ ‘‘သရီရေ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနေပိ ဇီဝံ န ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ သသ္သတဂ္ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ဟောတိ တထာဂတောတိအာဒီသု ‘‘သတ္တော တထာဂတော နာမ, သော ပရံ မရဏာ ဟောတီ’’တိ ဂဏ္ဟတော ပဌမာ သသ္သတဒိဋ္ဌိ။ ‘‘န ဟောတီ’’တိ ဂဏ္ဟတော ဒုတိယာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ‘‘ဟောတိ စ န စ ဟောတီ’’တိ ဂဏ္ဟတော တတိယာ ဧကစ္စသသ္သတဒိဋ္ဌိ။ ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီ’’တိ ဂဏ္ဟတော စတုတ္ထာ အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌီတိ။
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘sassato lokoti vā’’tiādīhi dasahākārehi diṭṭhipabhedova vutto. Tattha sassato lokoti ca khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’’ti gaṇhantassa sassatanti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Asassatoti tameva lokaṃ ‘‘ucchijjati vinassatī’’ti gaṇhantassa ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Antavāti parittakasiṇalābhino suppamatte vā sarāvamatte vā kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘antavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘na antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘anantavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘‘jīva’’nti gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamāne jīvampi ucchijjatī’’ti ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Dutiyapade sarīrato aññassa jīvassa gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamānepi jīvaṃ na ucchijjatī’’ti sassataggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Hoti tathāgatotiādīsu ‘‘satto tathāgato nāma, so paraṃ maraṇā hotī’’ti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi. ‘‘Na hotī’’ti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi. ‘‘Hoti ca na ca hotī’’ti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Neva hoti na na hotī’’ti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhīti.
ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဒိဋ္ဌိနိသ္သယနိဒသ္သနံ။ ဘဝဒိဋ္ဌိသန္နိသ္သိတာ ဝာ သတ္တာ ဟောန္တိ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိသန္နိသ္သိတာ ဝာတိ ဘဝော ဝုစ္စတိ သသ္သတော, သသ္သတဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဒိဋ္ဌိ ဘဝဒိဋ္ဌိ, ဘဝောတိ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဘဝော ဝုစ္စတိ ဥစ္ဆေဒော , ဥစ္ဆေဒဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဒိဋ္ဌိ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ, ဝိဘဝောတိ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဒသဝိဓာ ဒိဋ္ဌိ ဘဝဒိဋ္ဌိ စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ စာတိ ဒ္ဝိဓာဝ ဟောတိ။ တာသု ဒ္ဝီသု ဧကေကံ သန္နိသ္သိတာ အပသ္သိတာ အလ္လီနာ သတ္တာ ဟောန္တိ။
Itīti vuttappakāradiṭṭhinissayanidassanaṃ. Bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vāti bhavo vuccati sassato, sassatavasena uppajjamānadiṭṭhi bhavadiṭṭhi, bhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vibhavo vuccati ucchedo , ucchedavasena uppajjamānadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi, vibhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vuttappakārā dasavidhā diṭṭhi bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi cāti dvidhāva hoti. Tāsu dvīsu ekekaṃ sannissitā apassitā allīnā sattā honti.
ဧတေ ဝာ ပန ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဂ္ဂိတော ဝာ ဥဒကတော ဝာ မိထုဘေဒာ ဝာ’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၂.၁၅၂) ဝိယ ဝာ-သဒ္ဒော သမုစ္စယတ္ထော။ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ သသ္သတုစ္ဆေဒဝသေန ဒ္ဝေ ပက္ခေ စ န ဥပဂန္တ္ဝာ အနလ္လီယိတ္ဝာ ပဟာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုလောမိကာ ဝာ ခန္တီ’’တိ ဝိကပ္ပတ္ထောဝ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသူတိ ဣမေသံ ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ, ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ, ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝာ သမူဟော ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ လက္ခဏံ ပနေတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တေ တေ ပစ္စယေ ပဋိစ္စ သဟ သမ္မာ စ ဥပ္ပန္နာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ တသ္သာ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စ တေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု စ ဓမ္မေသု။ အနုလောမိကာတိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အနုလောမတော အနုလောမိကာ။ ခန္တီတိ ဉာဏံ။ ဉာဏဉ္ဟိ ခမနတော ခန္တိ။ ပဋိလဒ္ဓာ ဟောတီတိ သတ္တေဟိ အဓိဂတာ ဟောတိ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ ခန္တိယာ ဥစ္ဆေဒတ္တာနုပဂမော ဟောတိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယံ အာယတ္တဝုတ္တိတ္တာ ပစ္စယာနုပရမဒသ္သနေန ဖလာနုပရမဒသ္သနတော။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ခန္တိယာ သသ္သတတ္တာနုပဂမော ဟောတိ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယံ နဝနဝာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒဒသ္သနတော။ ဧဝမေတေ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မဒသ္သနေန န ဥစ္ဆေဒော န သသ္သတောတိ ပဝတ္တံ သမ္မာဒသ္သနံ ‘‘အနုလောမိကာ ခန္တီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္ဟိ တဒုဘယဒိဋ္ဌိပဋိပက္ခဘူတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ယထာဘူတံ ဝာ ဉာဏန္တိ ယထာဘူတံ ယထာသဘာဝံ နေယ္ယံ။ တတ္ထ ပဝတ္တဉာဏမ္ပိ ဝိသယဝောဟာရေန ‘‘ယထာဘူတဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန သင္ခာရုပေက္ခာပရိယန္တံ ဝိပသ္သနာဉာဏံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ‘‘ယထာဘူတဉာဏဒသ္သန’’န္တိ ဘယတူပဋ္ဌာနဉာဏံ ဝုတ္တံ။ ယထာဘူတံ ဝာ ဉာဏံ သတ္တေဟိ ပဋိလဒ္ဓံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။
Ete vā pana ubho ante anupagammāti ettha ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedā vā’’tiādīsu (dī. ni. 2.152) viya vā-saddo samuccayattho. Ete vuttappakāre sassatucchedavasena dve pakkhe ca na upagantvā anallīyitvā pahāyāti attho. ‘‘Anulomikā vā khantī’’ti vikappatthova. Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesūti imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato pariyesitabbaṃ. Te te paccaye paṭicca saha sammā ca uppannā paṭiccasamuppannā. Tassā idappaccayatāya ca tesu paṭiccasamuppannesu ca dhammesu. Anulomikāti lokuttaradhammānaṃ anulomato anulomikā. Khantīti ñāṇaṃ. Ñāṇañhi khamanato khanti. Paṭiladdhā hotīti sattehi adhigatā hoti. Idappaccayatāya khantiyā ucchedattānupagamo hoti paccayuppannadhammānaṃ paccayasāmaggiyaṃ āyattavuttittā paccayānuparamadassanena phalānuparamadassanato. Paṭiccasamuppannesu dhammesu khantiyā sassatattānupagamo hoti paccayasāmaggiyaṃ navanavānaṃ paccayuppannadhammānaṃ uppādadassanato. Evamete ubho ante anupagamma paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannadhammadassanena na ucchedo na sassatoti pavattaṃ sammādassanaṃ ‘‘anulomikā khantī’’ti veditabbaṃ. Evañhi tadubhayadiṭṭhipaṭipakkhabhūtā sammādiṭṭhi vuttā hoti. Yathābhūtaṃ vā ñāṇanti yathābhūtaṃ yathāsabhāvaṃ neyyaṃ. Tattha pavattañāṇampi visayavohārena ‘‘yathābhūtañāṇa’’nti vuttaṃ. Taṃ pana saṅkhārupekkhāpariyantaṃ vipassanāñāṇaṃ idhādhippetaṃ. Heṭṭhā pana ‘‘yathābhūtañāṇadassana’’nti bhayatūpaṭṭhānañāṇaṃ vuttaṃ. Yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ sattehi paṭiladdhaṃ hotīti sambandho.
ဣဒာနိ ‘‘သသ္သတော လောကော’’တိအာဒီဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရိဘာဝိတံ ‘‘ဧတေ ဝာ ပနာ’’တိအာဒီဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပရိဘာဝိတံ သတ္တသန္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ကာမံ သေဝန္တညေဝာ’’တိအာဒီဟိ သေသာကုသလေဟိ သေသကုသလေဟိ စ ပရိဘာဝိတံ သတ္တသန္တာနံ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ ကာမံ သေဝန္တံယေဝ ပုဂ္ဂလံ တထာဂတော ဇာနာတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သေဝန္တန္တိ စ အဘိဏ္ဟသမုဒာစာရဝသေန သေဝမာနံ။ ပုဗ္ဗေ အာသေဝိတဝသေန ကိလေသကာမော ဂရု အသ္သာတိ ကာမဂရုကော။ တထေဝ ကာမော အာသယေ သန္တာနေ အသ္သာတိ ကာမာသယော။ သန္တာနဝသေနေဝ ကာမေ အဓိမုတ္တော လဂ္ဂောတိ ကာမာဓိမုတ္တော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နေက္ခမ္မာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ကာမာဒီဟိ စ တီဟိ သေသာကုသလာ, နေက္ခမ္မာဒီဟိ တီဟိ သေသကုသလာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အယံ သတ္တာနံ အာသယော’’တိ တိဓာ ဝုတ္တံ သန္တာနမေဝ ဒသ္သေတိ။
Idāni ‘‘sassato loko’’tiādīhi micchādiṭṭhiparibhāvitaṃ ‘‘ete vā panā’’tiādīhi sammādiṭṭhiparibhāvitaṃ sattasantānaṃ dassetvā ‘‘kāmaṃ sevantaññevā’’tiādīhi sesākusalehi sesakusalehi ca paribhāvitaṃ sattasantānaṃ dasseti. Tattha kāmaṃ sevantaṃyeva puggalaṃ tathāgato jānātīti yojanā kātabbā. Sevantanti ca abhiṇhasamudācāravasena sevamānaṃ. Pubbe āsevitavasena kilesakāmo garu assāti kāmagaruko. Tatheva kāmo āsaye santāne assāti kāmāsayo. Santānavaseneva kāme adhimutto laggoti kāmādhimutto. Sesesupi eseva nayo. Nekkhammādīni vuttatthāneva. Kāmādīhi ca tīhi sesākusalā, nekkhammādīhi tīhi sesakusalā gahitāva hontīti veditabbā. ‘‘Ayaṃ sattānaṃ āsayo’’ti tidhā vuttaṃ santānameva dasseti.
အယံ ပနေတ္ထ အဋ္ဌကထာနယော – ‘‘ဣတိ ဘဝဒိဋ္ဌိသန္နိသ္သိတာ ဝာ’’တိ ဧဝံ သသ္သတဒိဋ္ဌိံ ဝာ သန္နိသ္သိတာ။ သသ္သတဒိဋ္ဌိ ဟိ ဧတ္ထ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝုတ္တာ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ။ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနဉ္ဟိ သသ္သတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီဟိ သင္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗေပိမေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သတ္တာ ဣမာဝ ဒ္ဝေ ဒိဋ္ဌိယော သန္နိသ္သိတာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဒ္ဝယနိသ္သိတော ခ္ဝာယံ, ကစ္စာန, လောကော ယေဘုယ္ယေန အတ္ထိတဉ္စေဝ နတ္ထိတဉ္စာ’’တိ (သံ. နိ. ၂.၁၅)။ ဧတ္ထ ဟိ အတ္ထိတာတိ သသ္သတံ။ နတ္ထိတာတိ ဥစ္ဆေဒော။ အယံ တာဝ ဝဋ္ဋနိသ္သိတာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သတ္တာနံ အာသယော။ ဣဒာနိ ဝိဝဋ္ဋနိသ္သိတာနံ သုဒ္ဓသတ္တာနံ အာသယံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧတေ ဝာ ပန ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဧတေ ဝာ ပနာ’’တိ ဧတေယေဝ။ ‘‘ဥဘော အန္တေ’’တိ သသ္သတုစ္ဆေဒသင္ခာတေ ဒ္ဝေ အန္တေ။ ‘‘အနုပဂမ္မာ’’တိ န အလ္လီယိတ္ဝာ။ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ။ ‘‘အနုလောမိကာ ခန္တီ’’တိ ဝိပသ္သနာဉာဏံ။ ‘‘ယထာဘူတံ ဉာဏ’’န္တိ မဂ္ဂဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ ဧတေ ဥဘော သသ္သတုစ္ဆေဒအန္တေ အနုပဂန္တ္ဝာ ဝိပသ္သနာ ပဋိလဒ္ဓာ, ယဉ္စ တတော ဥတ္တရိ မဂ္ဂဉာဏံ, အယံ သတ္တာနံ အာသယော။ အယံ ဝဋ္ဋနိသ္သိတာနဉ္စ ဝိဝဋ္ဋနိသ္သိတာနဉ္စ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယော ဣဒံ ဝသနဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ အာစရိယာနံ သမာနဋ္ဌကထာ။
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘iti bhavadiṭṭhisannissitā vā’’ti evaṃ sassatadiṭṭhiṃ vā sannissitā. Sassatadiṭṭhi hi ettha bhavadiṭṭhīti vuttā, ucchedadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhīti. Sabbadiṭṭhīnañhi sassatucchedadiṭṭhīhi saṅgahitattā sabbepime diṭṭhigatikā sattā imāva dve diṭṭhiyo sannissitā honti. Vuttampi cetaṃ ‘‘dvayanissito khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Ettha hi atthitāti sassataṃ. Natthitāti ucchedo. Ayaṃ tāva vaṭṭanissitānaṃ puthujjanānaṃ sattānaṃ āsayo. Idāni vivaṭṭanissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayaṃ dassetuṃ ‘‘ete vā pana ubho ante anupagammā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘ete vā panā’’ti eteyeva. ‘‘Ubho ante’’ti sassatucchedasaṅkhāte dve ante. ‘‘Anupagammā’’ti na allīyitvā. ‘‘Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesū’’ti idappaccayatāya ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca. ‘‘Anulomikā khantī’’ti vipassanāñāṇaṃ. ‘‘Yathābhūtaṃ ñāṇa’’nti maggañāṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā paṭiccasamuppāde ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantvā vipassanā paṭiladdhā, yañca tato uttari maggañāṇaṃ, ayaṃ sattānaṃ āsayo. Ayaṃ vaṭṭanissitānañca vivaṭṭanissitānañca sabbesampi sattānaṃ āsayo idaṃ vasanaṭṭhānanti. Ayaṃ ācariyānaṃ samānaṭṭhakathā.
ဝိတဏ္ဍဝာဒီ ပနာဟ ‘‘မဂ္ဂော နာမ ဝာသံ ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဂစ္ဆတိ, တ္ဝံ မဂ္ဂော ဝာသောတိ ဝဒေသီ’’တိ? သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တ္ဝံ အရိယဝာသဘာဏကော ဟောသိ န ဟောသီ’’တိ? သစေ ‘‘န ဟောမီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘တ္ဝံ အဘာဏကတာယ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ‘‘ဘာဏကောသ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ အာဟရတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ အာဟရတိ, သယံ အာဟရိတဗ္ဗံ ‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, အရိယာဝာသာ, ယဒရိယာ အာဝသိံသု ဝာ အာဝသန္တိ ဝာ အာဝသိသ္သန္တိ ဝာ’’တိ (အ. နိ. ၁၀.၁၉)။ ဧတဉ္ဟိ သုတ္တံ မဂ္ဂသ္သ ဝာသဘာဝံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သုကထိတမေဝေတန္တိ။ ဣမံ ပန ဘဂဝာ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနန္တော ဣမေသဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ဣမေသဉ္စ ဝိပသ္သနာဉာဏမဂ္ဂဉာဏာနံ အပ္ပဝတ္တိက္ခဏေပိ ဇာနာတိ ဧဝ။ တသ္မာယေဝ စ ‘‘ကာမံ သေဝန္တံယေဝ ဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။
Vitaṇḍavādī panāha ‘‘maggo nāma vāsaṃ viddhaṃsento gacchati, tvaṃ maggo vāsoti vadesī’’ti? So vattabbo ‘‘tvaṃ ariyavāsabhāṇako hosi na hosī’’ti? Sace ‘‘na homī’’ti vadati, ‘‘tvaṃ abhāṇakatāya na jānāsī’’ti vattabbo. Sace ‘‘bhāṇakosmī’’ti vadati, ‘‘suttaṃ āharā’’ti vattabbo. Sace āharati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce āharati, sayaṃ āharitabbaṃ ‘‘dasayime, bhikkhave, ariyāvāsā, yadariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā’’ti (a. ni. 10.19). Etañhi suttaṃ maggassa vāsabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sukathitamevetanti. Imaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto imesañca diṭṭhigatānaṃ imesañca vipassanāñāṇamaggañāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti eva. Tasmāyeva ca ‘‘kāmaṃ sevantaṃyeva jānātī’’tiādi vuttanti.
အနုသယနိဒ္ဒေသေ အနုသယာတိ ကေနဋ္ဌေန အနုသယာ? အနုသယနဋ္ဌေန။ ကော ဧသ အနုသယနဋ္ဌော နာမာတိ? အပ္ပဟီနဋ္ဌော။ ဧတေ ဟိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန တသ္သ တသ္သ သန္တာနေ အနုသေန္တိ နာမ။ တသ္မာ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အနုသေန္တီတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အထာပိ သိယာ – အနုသယနဋ္ဌော နာမ အပ္ပဟီနာကာရော, သော စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတိ, တသ္မာ န အနုသယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ တတ္ရိဒံ ပဋိဝစနံ – န အပ္ပဟီနာကာရော, အနုသယောတိ ပန အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ထာမဂတကိလေသော ဝုစ္စတိ။ သော စိတ္တသမ္ပယုတ္တော သာရမ္မဏော သပ္ပစ္စယဋ္ဌေန သဟေတုကော ဧကန္တာကုသလော အတီတောပိ ဟောတိ အနာဂတောပိ ပစ္စုပ္ပန္နောပိ, တသ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတီတိ။ တတ္ရိဒံ ပမာဏံ – ဣဓေဝ တာဝ အဘိသမယကထာယ (ပဋိ. မ. ၃.၂၁) ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတ္ဝာ အနုသယာနံ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝသ္သ အတ္ထိတာယ ‘‘ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင္ဂဏိယံ မောဟသ္သ ပဒဘာဇနေ ‘‘အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ အဝိဇ္ဇာလင္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ, အယံ တသ္မိံ သမယေ မောဟော ဟောတီ’’တိ (ဓ. သ. ၃၉၀) အကုသလစိတ္တေန သဒ္ဓိံ မောဟသ္သ ဥပ္ပန္နဘာဝော ဝုတ္တော ။ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနုသယာ အဗ္ယာကတာ အနုသယာ အဟေတုကာ အနုသယာ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ သဗ္ဗေ ဝာဒာ ပဋိသေဓိတာ။ အနုသယယမကေ သတ္တန္နံ မဟာဝာရာနံ အညတရသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝာရေ ‘‘ယသ္သ ကာမရာဂာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္သ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ယမ. ၂.အနုသယယမက.၃၀၀) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘အနုသေန္တီတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ, တံ ဣမိနာ တန္တိပ္ပမာဏေန ယုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယမ္ပိ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တော သာရမ္မဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ။ အနုသယော ဟိ နာမေသ ပရိနိပ္ဖန္နော စိတ္တသမ္ပယုတ္တော အကုသလဓမ္မောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။
Anusayaniddese anusayāti kenaṭṭhena anusayā? Anusayanaṭṭhena. Ko esa anusayanaṭṭho nāmāti? Appahīnaṭṭho. Ete hi appahīnaṭṭhena tassa tassa santāne anusenti nāma. Tasmā ‘‘anusayā’’ti vuccanti. Anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho. Athāpi siyā – anusayanaṭṭho nāma appahīnākāro, so ca uppajjatīti vattuṃ na yujjati, tasmā na anusayā uppajjantīti. Tatridaṃ paṭivacanaṃ – na appahīnākāro, anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccati. So cittasampayutto sārammaṇo sappaccayaṭṭhena sahetuko ekantākusalo atītopi hoti anāgatopi paccuppannopi, tasmā uppajjatīti vattuṃ yujjatīti. Tatridaṃ pamāṇaṃ – idheva tāva abhisamayakathāya (paṭi. ma. 3.21) ‘‘paccuppanne kilese pajahatī’’ti pucchaṃ katvā anusayānaṃ paccuppannabhāvassa atthitāya ‘‘thāmagato anusayaṃ pajahatī’’ti vuttaṃ. Dhammasaṅgaṇiyaṃ mohassa padabhājane ‘‘avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ tasmiṃ samaye moho hotī’’ti (dha. sa. 390) akusalacittena saddhiṃ mohassa uppannabhāvo vutto . Kathāvatthusmiṃ ‘‘anusayā abyākatā anusayā ahetukā anusayā cittavippayuttā’’ti sabbe vādā paṭisedhitā. Anusayayamake sattannaṃ mahāvārānaṃ aññatarasmiṃ uppajjanavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’’tiādi (yama. 2.anusayayamaka.300) vuttaṃ. Tasmā ‘‘anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ iminā tantippamāṇena yuttanti veditabbaṃ. Yampi ‘‘cittasampayutto sārammaṇo’’tiādi vuttaṃ, tampi suvuttameva. Anusayo hi nāmesa parinipphanno cittasampayutto akusaladhammoti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
ကာမရာဂာနုသယောတိအာဒီသု ကာမရာဂော စ သော အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယော စာတိ ကာမရာဂာနုသယော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကာမရာဂာနုသယော စေတ္ထ လောဘသဟဂတစိတ္တေသု သဟဇာတဝသေန အာရမ္မဏဝသေန စ မနာပေသု အဝသေသကာမာဝစရဓမ္မေသု အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော လောဘော။ ပဋိဃာနုသယော စ ဒောမနသ္သသဟဂတစိတ္တေသု သဟဇာတဝသေန အာရမ္မဏဝသေန စ အမနာပေသု အဝသေသကာမာဝစရဓမ္မေသု အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒောသော။ မာနာနုသယော ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တလောဘသဟဂတစိတ္တေသု သဟဇာတဝသေန အာရမ္မဏဝသေန စ ဒုက္ခဝေဒနာဝဇ္ဇေသု အဝသေသကာမာဝစရဓမ္မေသု ရူပာရူပာဝစရဓမ္မေသု စ အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော မာနော။ ဒိဋ္ဌာနုသယော စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တေသု။ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတေ။ အဝိဇ္ဇာနုသယော ဒ္ဝာဒသသု အကုသလစိတ္တေသု သဟဇာတဝသေန အာရမ္မဏဝသေန စ။ တယောပိ အဝသေသတေဘူမကဓမ္မေသု အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာမောဟာ။ ဘဝရာဂာနုသယော စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ သဟဇာတဝသေန န ဝုတ္တော, အာရမ္မဏဝသေနေဝ ပန ရူပာရူပာဝစရဓမ္မေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော လောဘော ဝုတ္တော။
Kāmarāgānusayotiādīsu kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Kāmarāgānusayo cettha lobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca manāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno lobho. Paṭighānusayo ca domanassasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca amanāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno doso. Mānānusayo diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca dukkhavedanāvajjesu avasesakāmāvacaradhammesu rūpārūpāvacaradhammesu ca ārammaṇavaseneva uppajjamāno māno. Diṭṭhānusayo catūsu diṭṭhigatasampayuttesu. Vicikicchānusayo vicikicchāsahagate. Avijjānusayo dvādasasu akusalacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca. Tayopi avasesatebhūmakadhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamānā diṭṭhivicikicchāmohā. Bhavarāgānusayo catūsu diṭṭhigatavippayuttesu uppajjamānopi sahajātavasena na vutto, ārammaṇavaseneva pana rūpārūpāvacaradhammesu uppajjamāno lobho vutto.
၁၁၄. ဣဒာနိ ယထာဝုတ္တာနံ အနုသယာနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဒသ္သေန္တော ယံ လောကေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ လောကေ ပိယရူပန္တိ ယံ ဣမသ္မိံ လောကေ ပိယဇာတိကံ ပိယသဘာဝံ။ သာတရူပန္တိ သာတဇာတိကံ အသ္သာဒပဒဋ္ဌာနံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဧတ္ထ သတ္တာနံ ကာမရာဂာနုသယော အနုသေတီတိ ဧတသ္မိံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သတ္တာနံ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ကာမရာဂာနုသယော အနုသေတိ။ ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိ စ ဣဓ ကာမာဝစရဓမ္မောယေဝ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ နာမ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂသ္သ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သမန္တာ စ ဥဒကမေဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ရာဂုပ္ပတ္တိ နာမ သတ္တာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ။ တထာ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဋိဃုပ္ပတ္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ဓမ္မေသူတိ ဧဝံ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဓမ္မေသု။ အဝိဇ္ဇာနုပတိတာတိ ကာမရာဂပဋိဃသမ္ပယုတ္တာ ဟုတ္ဝာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝိဇ္ဇာ အနုပတိတာ အနုဂတာ။ ဝိစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာပိ ပာဌော။ တဒေကဋ္ဌောတိ တာယ အဝိဇ္ဇာယ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ဧကတော ဌိတော။ မာနော စ ဒိဋ္ဌိ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စာတိ နဝဝိဓမာနော, ဒ္ဝာသဋ္ဌိဝိဓာ ဒိဋ္ဌိ, အဋ္ဌဝတ္ထုကာ ဝိစိကိစ္ဆာ, တဒေကဋ္ဌော မာနော စ တဒေကဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌိ စ တဒေကဋ္ဌာ ဝိစိကိစ္ဆာ စာတိ ယောဇနာ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ပသ္သိတဗ္ဗာ အဝဂန္တဗ္ဗာ။ တယော ဧကတော ကတ္ဝာ ဗဟုဝစနံ ကတံ။ ဘဝရာဂာနုသယော ပနေတ္ထ ကာမရာဂာနုသယေနေဝ သင္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
114. Idāni yathāvuttānaṃ anusayānaṃ anusayanaṭṭhānaṃ dassento yaṃ loketiādimāha. Tattha yaṃ loke piyarūpanti yaṃ imasmiṃ loke piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ. Sātarūpanti sātajātikaṃ assādapadaṭṭhānaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anusetīti etasmiṃ iṭṭhārammaṇe sattānaṃ appahīnaṭṭhena kāmarāgānusayo anuseti. ‘‘Piyarūpaṃ sātarūpa’’nti ca idha kāmāvacaradhammoyeva adhippeto. Yathā nāma udake nimuggassa heṭṭhā ca upari ca samantā ca udakameva hoti, evameva iṭṭhārammaṇe rāguppatti nāma sattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇā. Tathā aniṭṭhārammaṇe paṭighuppatti. Iti imesu dvīsu dhammesūti evaṃ imesu dvīsu iṭṭhāniṭṭhārammaṇadhammesu. Avijjānupatitāti kāmarāgapaṭighasampayuttā hutvā ārammaṇakaraṇavasena avijjā anupatitā anugatā. Vicchedaṃ katvāpi pāṭho. Tadekaṭṭhoti tāya avijjāya sahajekaṭṭhavasena ekato ṭhito. Māno ca diṭṭhi ca vicikicchā cāti navavidhamāno, dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi, aṭṭhavatthukā vicikicchā, tadekaṭṭho māno ca tadekaṭṭhā diṭṭhi ca tadekaṭṭhā vicikicchā cāti yojanā. Daṭṭhabbāti passitabbā avagantabbā. Tayo ekato katvā bahuvacanaṃ kataṃ. Bhavarāgānusayo panettha kāmarāgānusayeneva saṅgahitoti veditabbo.
စရိတနိဒ္ဒေသေ တေရသ စေတနာ ပုညာဘိသင္ခာရော။ ဒ္ဝာဒသ အပုညာဘိသင္ခာရော။ စတသ္သော အာနေဉ္ဇာဘိသင္ခာရော။ တတ္ထ ကာမာဝစရော ပရိတ္တဘူမကော။ ဣတရော မဟာဘူမကော။ တီသုပိ ဝာ ဧတေသု ယော ကောစိ အပ္ပဝိပာကော ပရိတ္တဘူမကော, မဟာဝိပာကော မဟာဘူမကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Caritaniddese terasa cetanā puññābhisaṅkhāro. Dvādasa apuññābhisaṅkhāro. Catasso āneñjābhisaṅkhāro. Tattha kāmāvacaro parittabhūmako. Itaro mahābhūmako. Tīsupi vā etesu yo koci appavipāko parittabhūmako, mahāvipāko mahābhūmakoti veditabbo.
၁၁၅. အဓိမုတ္တိနိဒ္ဒေသေ သန္တီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ ဟီနာဓိမုတ္တိကာတိ လာမကဇ္ဈာသယာ။ ပဏီတာဓိမုတ္တိကာတိ ကလ္ယာဏဇ္ဈာသယာ။ သေဝန္တီတိ နိသ္သယန္တိ အလ္လီယန္တိ။ ဘဇန္တီတိ ဥပသင္ကမန္တိ။ ပယိရုပာသန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပသင္ကမန္တိ။ သစေ ဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ န သီလဝန္တော ဟောန္တိ, အန္တေဝာသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သီလဝန္တော, တေ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယေပိ န ဥပသင္ကမန္တိ, အတ္တနော သဒိသေ သာရုပ္ပေ ဘိက္ခူယေဝ ဥပသင္ကမန္တိ။ သစေပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ သာရုပ္ပာ ဘိက္ခူ, ဣတရေ အသာရုပ္ပာ, တေပိ န အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ဥပသင္ကမန္တိ, အတ္တနော သဒိသေ ဟီနာဓိမုတ္တိကေယေဝ ဥပသင္ကမန္တိ။ ဧဝံ ဥပသင္ကမနံ ပန န ကေဝလံ ဧတရဟိယေဝ, အတီတာနာဂတေပီတိ ဒသ္သေတုံ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓာနန္တိ အတီတသ္မိံ ကာလေ, အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဝာ ဥပယောဂဝစနံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣဒံ ပန ဒုသ္သီလာနံ ဒုသ္သီလသေဝနမေဝ, သီလဝန္တာနံ သီလဝန္တသေဝနမေဝ, ဒုပ္ပညာနံ ဒုပ္ပညသေဝနမေဝ, ပညဝန္တာနံ ပညဝန္တသေဝနမေဝ ကော နိယမေတီတိ? အဇ္ဈာသယဓာတု နိယမေတီတိ။
115. Adhimuttiniddese santīti saṃvijjanti. Hīnādhimuttikāti lāmakajjhāsayā. Paṇītādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā. Sevantīti nissayanti allīyanti. Bhajantīti upasaṅkamanti. Payirupāsantīti punappunaṃ upasaṅkamanti. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, antevāsikasaddhivihārikā sīlavanto, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attano sadise sāruppe bhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sacepi ācariyupajjhāyā sāruppā bhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attano sadise hīnādhimuttikeyeva upasaṅkamanti. Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etarahiyeva, atītānāgatepīti dassetuṃ atītampi addhānantiādimāha. Tattha atītampi addhānanti atītasmiṃ kāle, accantasaṃyogatthe vā upayogavacanaṃ. Sesaṃ uttānatthameva. Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyametīti? Ajjhāsayadhātu niyametīti.
ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗနိဒ္ဒေသေ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗေ ပဌမံ နိဒ္ဒိသိတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗေ ပစ္ဆာ နိဒ္ဒိသိတုံ ဥဒ္ဒေသသ္သ ဥပ္ပဋိပာဋိယာ ပဌမံ အဘဗ္ဗာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဥဒ္ဒေသေ ပန ဒ္ဝန္ဒသမာသေ အစ္စိတသ္သ စ မန္ဒက္ခရသ္သ စ ပဒသ္သ ပုဗ္ဗနိပာတလက္ခဏဝသေန ဘဗ္ဗသဒ္ဒော ပုဗ္ဗံ ပယုတ္တော။ ကမ္မာဝရဏေနာတိ ပဉ္စဝိဓေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ သမန္နာဂတာတိ သမင္ဂီဘူတာ။ ကိလေသာဝရဏေနာတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ဣမာနိ ဒ္ဝေ သဂ္ဂမဂ္ဂာနံ အာဝရဏတော အာဝရဏာနိ။ ဘိက္ခုနီဒူသကာဒီနိ ကမ္မာနိပိ ကမ္မာဝရဏေနေဝ သင္ဂဟိတာနိ။ ဝိပာကာဝရဏေနာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ။ ယသ္မာ ပန ဒုဟေတုကာနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နတ္ထိ, တသ္မာ ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိပိ ဝိပာကာဝရဏမေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အသ္သဒ္ဓာတိ ဗုဒ္ဓာဒီသု သဒ္ဓာရဟိတာ။ အစ္ဆန္ဒိကာတိ ကတ္တုကမ္ယတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတာ။ ဥတ္တရကုရုကာ မနုသ္သာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညာတိ ဘဝင္ဂပညာယ ပရိဟီနာ။ ဘဝင္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယသ္သ ဘဝင္ဂံ လောကုတ္တရသ္သ ပာဒကံ န ဟောတိ, သောပိ ဒုပ္ပညောယေဝ နာမ။ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင္ခာတံ အရိယမဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဘဗ္ဗာ။ အရိယမဂ္ဂော ဟိ သမ္မာ သဘာဝောတိ သမ္မတ္တံ, သောယေဝ အနန္တရဖလဒာနေ, သယမေဝ ဝာ အစလဘာဝတော နိယာမော, တံ ဩက္ကမိတုံ ပဝိသိတုံ အဘဗ္ဗာ။ န ကမ္မာဝရဏေနာတိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
Bhabbābhabbaniddese chaḍḍetabbe paṭhamaṃ niddisitvā gahetabbe pacchā niddisituṃ uddesassa uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ abhabbā niddiṭṭhā. Uddese pana dvandasamāse accitassa ca mandakkharassa ca padassa pubbanipātalakkhaṇavasena bhabbasaddo pubbaṃ payutto. Kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Samannāgatāti samaṅgībhūtā. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Imāni dve saggamaggānaṃ āvaraṇato āvaraṇāni. Bhikkhunīdūsakādīni kammānipi kammāvaraṇeneva saṅgahitāni. Vipākāvaraṇenāti ahetukapaṭisandhiyā. Yasmā pana duhetukānampi ariyamaggapaṭivedho natthi, tasmā duhetukā paṭisandhipi vipākāvaraṇamevāti veditabbā, assaddhāti buddhādīsu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā. Duppaññāti bhavaṅgapaññāya parihīnā. Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa pādakaṃ na hoti, sopi duppaññoyeva nāma. Abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ ariyamaggaṃ okkamituṃ abhabbā. Ariyamaggo hi sammā sabhāvoti sammattaṃ, soyeva anantaraphaladāne, sayameva vā acalabhāvato niyāmo, taṃ okkamituṃ pavisituṃ abhabbā. Na kammāvaraṇenātiādīni vuttavipariyāyeneva veditabbānīti.
အာသယာနုသယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၆၉. အာသယာနုသယဉာဏနိဒ္ဒေသော • 69. Āsayānusayañāṇaniddeso
