| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੬੯. ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
69. Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā
੧੧੩. ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਇਧ ਤਥਾਗਤੋਤਿਆਦਿ ਪਞ੍ਚਧਾ ਠਪਿਤੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤਤ੍ਥ ਆਸਯਾਨੁਸਯਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਏવ। ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਤਿ ਕੁਸਲੇ ਅਕੁਸਲੇ વਾ ਚਿਤ੍ਤવੋਸਗ੍ਗੋ। ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇਤਿ ਭਬ੍ਬੇ ਚ ਅਭਬ੍ਬੇ ਚ। ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਜਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਭਬ੍ਬਾ। વਤ੍ਤਮਾਨਸਮੀਪੇ વਤ੍ਤਮਾਨવਚਨਂ। ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਜਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ ਭਬ੍ਬਾ, ਭਾਜਨਭੂਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਭਬ੍ਬਾ। વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਅਭਬ੍ਬਾ।
113. Āsayānusayañāṇaniddese idha tathāgatotiādi pañcadhā ṭhapito niddeso. Tattha āsayānusayā vuttatthā eva. Caritanti pubbe kataṃ kusalākusalaṃ kammaṃ. Adhimuttinti sampati kusale akusale vā cittavosaggo. Bhabbābhabbeti bhabbe ca abhabbe ca. Ariyāya jātiyā sambhavanti jāyantīti bhabbā. Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ. Bhavissanti jāyissantīti vā bhabbā, bhājanabhūtāti attho. Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā. Vuttapaṭipakkhā abhabbā.
ਕਤਮੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋਤਿਆਦਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋ। ਲੋਕੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾ। ਇਧ ਸਰੀਰਂਯੇવ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਅਤ੍ਤਾ ਪਨ ਇਧ ਪਰਤ੍ਥ ਚ ਸੋਯੇવਾਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਸਯਂਯੇવ ਆਲੋਕੇਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਅਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚੋ। ਅਤ੍ਤਾ ਸਰੀਰੇਨੇવ ਸਹ ਨਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤੇ ਕਸਿਣੇ ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂਪਰਿਤ੍ਤਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤવਾਤਿ ਨ ਅਨ੍ਤવਾ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇ ਕਸਿਣੇ ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂਅਪ੍ਪਮਾਣਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਜੀવੋ ਚ ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਤਂਯੇવ। ਜੀવੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ ਕਤਂ। ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਰਾਸਟ੍ਠੇਨ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ। ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਜੀવੋ ਅਞ੍ਞਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ। ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾ ਇਧੇવ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਤੋ ਮਰਣਤੋ ਪਰਂ ਹੋਤਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਨ ਨਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਰਹਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਖੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾਪਿ ਇਧੇવ ਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਗਤੋ ਚ ਮਰਣਤੋ ਪਰਂ ਨ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ વਿਨਸ੍ਸਤਿ। ਇਮੇ ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਖੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮੇ ਏਕੇਕਪਕ੍ਖਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਭਯਪਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮੇ ਉਭਯਪਕ੍ਖਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਉਭਯਦੋਸਾਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਹੋਤੀਤਿ ਚ ਨ ਹੋਤਿ, ਨੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਚ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਪਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ।
Katamo sattānaṃ āsayotiādi niddesassa paṭiniddeso. Tattha sassatoti nicco. Lokoti attā. Idha sarīraṃyeva nassati, attā pana idha parattha ca soyevāti maññanti. So hi sayaṃyeva āloketīti katvā ‘‘loko’’ti maññanti. Asassatoti anicco. Attā sarīreneva saha nassatīti maññanti. Antavāti paritte kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃparittakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ sapariyanto attāti maññanti. Anantavāti na antavā appamāṇe kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃappamāṇakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ apariyanto attāti maññanti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvo ca sarīrañca taṃyeva. Jīvoti attā, liṅgavipallāsena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sarīranti rāsaṭṭhena khandhapañcakaṃ. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti añño jīvo aññaṃ khandhapañcakaṃ. Hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhā idheva vinassanti, satto maraṇato paraṃ hoti vijjati na nassati. ‘‘Tathāgato’’ti cettha sattādhivacananti vadanti. Keci pana ‘‘tathāgatoti arahā’’ti vadanti. Ime ‘‘na hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhāpi idheva nassanti, tathāgato ca maraṇato paraṃ na hoti ucchijjati vinassati. Ime ‘‘hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Hoti ca na ca hotīti ime ekekapakkhapariggahe dosaṃ disvā ubhayapakkhaṃ gaṇhanti. Neva hoti na na hotīti ime ubhayapakkhapariggahe ubhayadosāpattiṃ disvā ‘‘hotīti ca na hoti, neva hotīti ca na hotī’’ti amarāvikkhepapakkhaṃ gaṇhanti.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨਯੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋਤਿ વਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਦਸਹਾਕਾਰੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪਭੇਦੋવ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋਤਿ ਚ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਲੋਕੋਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਨਿਚ੍ਚੋ ਧੁવੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕੋ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਤਮੇવ ਲੋਕਂ ‘‘ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ વਿਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਚ੍ਛੇਦਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਕਸਿਣਲਾਭਿਨੋ ਸੁਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇ વਾ ਸਰਾવਮਤ੍ਤੇ વਾ ਕਸਿਣੇ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਚ ਕਸਿਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ’’ਤਿ ਚ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਪਿ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਪਿ। વਿਪੁਲਕਸਿਣਲਾਭਿਨੋ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਸਿਣੇ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਚ ਕਸਿਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਨ ਅਨ੍ਤવਾ’’ਤਿ ਚ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਪਿ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਪਿ। ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਭੇਦਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸ੍ਸੇવ ‘‘ਜੀવ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਰੀਰੇ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਜੀવਮ੍ਪਿ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਦੁਤਿਯਪਦੇ ਸਰੀਰਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਜੀવਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਰੀਰੇ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਜੀવਂ ਨ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਸਸ੍ਸਤਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਸਤ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਪਠਮਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਦੁਤਿਯਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਤਤਿਯਾ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਦਿਟ੍ਠੀਤਿ।
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘sassato lokoti vā’’tiādīhi dasahākārehi diṭṭhipabhedova vutto. Tattha sassato lokoti ca khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’’ti gaṇhantassa sassatanti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Asassatoti tameva lokaṃ ‘‘ucchijjati vinassatī’’ti gaṇhantassa ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Antavāti parittakasiṇalābhino suppamatte vā sarāvamatte vā kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘antavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘na antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘anantavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘‘jīva’’nti gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamāne jīvampi ucchijjatī’’ti ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Dutiyapade sarīrato aññassa jīvassa gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamānepi jīvaṃ na ucchijjatī’’ti sassataggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Hoti tathāgatotiādīsu ‘‘satto tathāgato nāma, so paraṃ maraṇā hotī’’ti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi. ‘‘Na hotī’’ti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi. ‘‘Hoti ca na ca hotī’’ti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Neva hoti na na hotī’’ti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhīti.
ਇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾਤਿ ਭવੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਸ੍ਸਤੋ, ਸਸ੍ਸਤવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿ, ਭવੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਿਭવੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦੋ , ਉਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿ, વਿਭવੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਦਸવਿਧਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਧਾવ ਹੋਤਿ। ਤਾਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਏਕੇਕਂ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਅਪਸ੍ਸਿਤਾ ਅਲ੍ਲੀਨਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Itīti vuttappakāradiṭṭhinissayanidassanaṃ. Bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vāti bhavo vuccati sassato, sassatavasena uppajjamānadiṭṭhi bhavadiṭṭhi, bhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vibhavo vuccati ucchedo , ucchedavasena uppajjamānadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi, vibhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vuttappakārā dasavidhā diṭṭhi bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi cāti dvidhāva hoti. Tāsu dvīsu ekekaṃ sannissitā apassitā allīnā sattā honti.
ਏਤੇ વਾ ਪਨ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਅਗ੍ਗਿਤੋ વਾ ਉਦਕਤੋ વਾ ਮਿਥੁਭੇਦਾ વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੨) વਿਯ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ। ਏਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਪਕ੍ਖੇ ਚ ਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ ਪਹਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ વਾ ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋવ। ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੂਤਿ ਇਮੇਸਂ ਜਰਾਮਰਣਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ, ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਏવ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾ, ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਾ ਸਮੂਹੋ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥਤੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸਹ ਸਮ੍ਮਾ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਚ ਤੇਸੁ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਚ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਅਨੁਲੋਮਿਕਾਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ। ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਞਾਣਂ। ਞਾਣਞ੍ਹਿ ਖਮਨਤੋ ਖਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਹੋਤੀਤਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ ਅਧਿਗਤਾ ਹੋਤਿ। ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਉਚ੍ਛੇਦਤ੍ਤਾਨੁਪਗਮੋ ਹੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਸਾਮਗ੍ਗਿਯਂ ਆਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਪਰਮਦਸ੍ਸਨੇਨ ਫਲਾਨੁਪਰਮਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਸਸ੍ਸਤਤ੍ਤਾਨੁਪਗਮੋ ਹੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸਾਮਗ੍ਗਿਯਂ ਨવਨવਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਏવਮੇਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨ ਉਚ੍ਛੇਦੋ ਨ ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਪવਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸਨਂ ‘‘ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤਦੁਭਯਦਿਟ੍ਠਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਭੂਤਂ વਾ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਯਥਾਸਭਾવਂ ਨੇਯ੍ਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਞਾਣਮ੍ਪਿ વਿਸਯવੋਹਾਰੇਨ ‘‘ਯਥਾਭੂਤਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾਪਰਿਯਨ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ‘‘ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਭਯਤੂਪਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਭੂਤਂ વਾ ਞਾਣਂ ਸਤ੍ਤੇਹਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Ete vā pana ubho ante anupagammāti ettha ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedā vā’’tiādīsu (dī. ni. 2.152) viya vā-saddo samuccayattho. Ete vuttappakāre sassatucchedavasena dve pakkhe ca na upagantvā anallīyitvā pahāyāti attho. ‘‘Anulomikā vā khantī’’ti vikappatthova. Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesūti imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato pariyesitabbaṃ. Te te paccaye paṭicca saha sammā ca uppannā paṭiccasamuppannā. Tassā idappaccayatāya ca tesu paṭiccasamuppannesu ca dhammesu. Anulomikāti lokuttaradhammānaṃ anulomato anulomikā. Khantīti ñāṇaṃ. Ñāṇañhi khamanato khanti. Paṭiladdhā hotīti sattehi adhigatā hoti. Idappaccayatāya khantiyā ucchedattānupagamo hoti paccayuppannadhammānaṃ paccayasāmaggiyaṃ āyattavuttittā paccayānuparamadassanena phalānuparamadassanato. Paṭiccasamuppannesu dhammesu khantiyā sassatattānupagamo hoti paccayasāmaggiyaṃ navanavānaṃ paccayuppannadhammānaṃ uppādadassanato. Evamete ubho ante anupagamma paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannadhammadassanena na ucchedo na sassatoti pavattaṃ sammādassanaṃ ‘‘anulomikā khantī’’ti veditabbaṃ. Evañhi tadubhayadiṭṭhipaṭipakkhabhūtā sammādiṭṭhi vuttā hoti. Yathābhūtaṃ vā ñāṇanti yathābhūtaṃ yathāsabhāvaṃ neyyaṃ. Tattha pavattañāṇampi visayavohārena ‘‘yathābhūtañāṇa’’nti vuttaṃ. Taṃ pana saṅkhārupekkhāpariyantaṃ vipassanāñāṇaṃ idhādhippetaṃ. Heṭṭhā pana ‘‘yathābhūtañāṇadassana’’nti bhayatūpaṭṭhānañāṇaṃ vuttaṃ. Yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ sattehi paṭiladdhaṃ hotīti sambandho.
ਇਦਾਨਿ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਭਾવਿਤਂ ‘‘ਏਤੇ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਸੇਸਾਕੁਸਲੇਹਿ ਸੇਸਕੁਸਲੇਹਿ ਚ ਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਂਯੇવ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਤਥਾਗਤੋ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਸੇવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚ ਅਭਿਣ੍ਹਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਸੇવਮਾਨਂ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਸੇવਿਤવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮੋ ਗਰੁ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਗਰੁਕੋ। ਤਥੇવ ਕਾਮੋ ਆਸਯੇ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਾਸਯੋ। ਸਨ੍ਤਾਨવਸੇਨੇવ ਕਾਮੇ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਲਗ੍ਗੋਤਿ ਕਾਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਕਾਮਾਦੀਹਿ ਚ ਤੀਹਿ ਸੇਸਾਕੁਸਲਾ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਤੀਹਿ ਸੇਸਕੁਸਲਾ ਗਹਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ’’ਤਿ ਤਿਧਾ વੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਤਾਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Idāni ‘‘sassato loko’’tiādīhi micchādiṭṭhiparibhāvitaṃ ‘‘ete vā panā’’tiādīhi sammādiṭṭhiparibhāvitaṃ sattasantānaṃ dassetvā ‘‘kāmaṃ sevantaññevā’’tiādīhi sesākusalehi sesakusalehi ca paribhāvitaṃ sattasantānaṃ dasseti. Tattha kāmaṃ sevantaṃyeva puggalaṃ tathāgato jānātīti yojanā kātabbā. Sevantanti ca abhiṇhasamudācāravasena sevamānaṃ. Pubbe āsevitavasena kilesakāmo garu assāti kāmagaruko. Tatheva kāmo āsaye santāne assāti kāmāsayo. Santānavaseneva kāme adhimutto laggoti kāmādhimutto. Sesesupi eseva nayo. Nekkhammādīni vuttatthāneva. Kāmādīhi ca tīhi sesākusalā, nekkhammādīhi tīhi sesakusalā gahitāva hontīti veditabbā. ‘‘Ayaṃ sattānaṃ āsayo’’ti tidhā vuttaṃ santānameva dasseti.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨਯੋ – ‘‘ਇਤਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਂ વਾ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਭવਦਿਟ੍ਠੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਭવਦਿਟ੍ਠੀਤਿ। ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠੀਨਞ੍ਹਿ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਇਮਾવ ਦ੍વੇ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਦ੍વਯਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਖ੍વਾਯਂ, ਕਚ੍ਚਾਨ, ਲੋਕੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਤ੍ਥਿਤਞ੍ਚੇવ ਨਤ੍ਥਿਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫)। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਤਾਤਿ ਸਸ੍ਸਤਂ। ਨਤ੍ਥਿਤਾਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦੋ। ਅਯਂ ਤਾવ વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ। ਇਦਾਨਿ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਤੇ વਾ ਪਨ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਏਤੇ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿ ਏਤੇਯੇવ। ‘‘ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇ ਦ੍વੇ ਅਨ੍ਤੇ। ‘‘ਅਨੁਪਗਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਨ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ। ‘‘ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂ’’ਤਿ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਚੇવ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ। ‘‘ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ‘‘ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਚੇવ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਏਤੇ ਉਭੋ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ, ਯਞ੍ਚ ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ। ਅਯਂ વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਞ੍ਚ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ ਇਦਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਸਮਾਨਟ੍ਠਕਥਾ।
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘iti bhavadiṭṭhisannissitā vā’’ti evaṃ sassatadiṭṭhiṃ vā sannissitā. Sassatadiṭṭhi hi ettha bhavadiṭṭhīti vuttā, ucchedadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhīti. Sabbadiṭṭhīnañhi sassatucchedadiṭṭhīhi saṅgahitattā sabbepime diṭṭhigatikā sattā imāva dve diṭṭhiyo sannissitā honti. Vuttampi cetaṃ ‘‘dvayanissito khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Ettha hi atthitāti sassataṃ. Natthitāti ucchedo. Ayaṃ tāva vaṭṭanissitānaṃ puthujjanānaṃ sattānaṃ āsayo. Idāni vivaṭṭanissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayaṃ dassetuṃ ‘‘ete vā pana ubho ante anupagammā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘ete vā panā’’ti eteyeva. ‘‘Ubho ante’’ti sassatucchedasaṅkhāte dve ante. ‘‘Anupagammā’’ti na allīyitvā. ‘‘Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesū’’ti idappaccayatāya ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca. ‘‘Anulomikā khantī’’ti vipassanāñāṇaṃ. ‘‘Yathābhūtaṃ ñāṇa’’nti maggañāṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā paṭiccasamuppāde ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantvā vipassanā paṭiladdhā, yañca tato uttari maggañāṇaṃ, ayaṃ sattānaṃ āsayo. Ayaṃ vaṭṭanissitānañca vivaṭṭanissitānañca sabbesampi sattānaṃ āsayo idaṃ vasanaṭṭhānanti. Ayaṃ ācariyānaṃ samānaṭṭhakathā.
વਿਤਣ੍ਡવਾਦੀ ਪਨਾਹ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ વਾਸਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤ੍વਂ ਮਗ੍ਗੋ વਾਸੋਤਿ વਦੇਸੀ’’ਤਿ? ਸੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਤ੍વਂ ਅਰਿਯવਾਸਭਾਣਕੋ ਹੋਸਿ ਨ ਹੋਸੀ’’ਤਿ? ਸਚੇ ‘‘ਨ ਹੋਮੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, ‘‘ਤ੍વਂ ਅਭਾਣਕਤਾਯ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ‘‘ਭਾਣਕੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਦਤਿ, ‘‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ਆਹਰਤਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ। ਨੋ ਚੇ ਆਹਰਤਿ, ਸਯਂ ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਦਸਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਾવਾਸਾ, ਯਦਰਿਯਾ ਆવਸਿਂਸੁ વਾ ਆવਸਨ੍ਤਿ વਾ ਆવਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧੯)। ਏਤਞ੍ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ વਾਸਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਕਥਿਤਮੇવੇਤਨ੍ਤਿ। ਇਮਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਇਮੇਸਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ ਇਮੇਸਞ੍ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਮਗ੍ਗਞਾਣਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਪਿ ਜਾਨਾਤਿ ਏવ। ਤਸ੍ਮਾਯੇવ ਚ ‘‘ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਂਯੇવ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Vitaṇḍavādī panāha ‘‘maggo nāma vāsaṃ viddhaṃsento gacchati, tvaṃ maggo vāsoti vadesī’’ti? So vattabbo ‘‘tvaṃ ariyavāsabhāṇako hosi na hosī’’ti? Sace ‘‘na homī’’ti vadati, ‘‘tvaṃ abhāṇakatāya na jānāsī’’ti vattabbo. Sace ‘‘bhāṇakosmī’’ti vadati, ‘‘suttaṃ āharā’’ti vattabbo. Sace āharati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce āharati, sayaṃ āharitabbaṃ ‘‘dasayime, bhikkhave, ariyāvāsā, yadariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā’’ti (a. ni. 10.19). Etañhi suttaṃ maggassa vāsabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sukathitamevetanti. Imaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto imesañca diṭṭhigatānaṃ imesañca vipassanāñāṇamaggañāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti eva. Tasmāyeva ca ‘‘kāmaṃ sevantaṃyeva jānātī’’tiādi vuttanti.
ਅਨੁਸਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਨੁਸਯਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯਾ? ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੇਨ। ਕੋ ਏਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੋ ਨਾਮਾਤਿ? ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੋ। ਏਤੇ ਹਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨੁਸਯਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥਾਪਿ ਸਿਯਾ – ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੋ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਕਾਰੋ, ਸੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਅਨੁਸਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਪਟਿવਚਨਂ – ਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਕਾਰੋ, ਅਨੁਸਯੋਤਿ ਪਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਥਾਮਗਤਕਿਲੇਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਾਰਮ੍ਮਣੋ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਸਹੇਤੁਕੋ ਏਕਨ੍ਤਾਕੁਸਲੋ ਅਤੀਤੋਪਿ ਹੋਤਿ ਅਨਾਗਤੋਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਪਮਾਣਂ – ਇਧੇવ ਤਾવ ਅਭਿਸਮਯਕਥਾਯ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੨੧) ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ‘‘ਥਾਮਗਤੋ ਅਨੁਸਯਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿਯਂ ਮੋਹਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨੇ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਗੀ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਅਯਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮੋਹੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੩੯੦) ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮੋਹਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ । ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਅਨੁਸਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਨੁਸਯਾ ਅਹੇਤੁਕਾ ਅਨੁਸਯਾ ਚਿਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ વਾਦਾ ਪਟਿਸੇਧਿਤਾ। ਅਨੁਸਯਯਮਕੇ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਾਰਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੇ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਯਮ॰ ੨.ਅਨੁਸਯਯਮਕ.੩੦੦) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਿਨਾ ਤਨ੍ਤਿਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਮ੍ਪਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਾਰਮ੍ਮਣੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇવ। ਅਨੁਸਯੋ ਹਿ ਨਾਮੇਸ ਪਰਿਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Anusayaniddese anusayāti kenaṭṭhena anusayā? Anusayanaṭṭhena. Ko esa anusayanaṭṭho nāmāti? Appahīnaṭṭho. Ete hi appahīnaṭṭhena tassa tassa santāne anusenti nāma. Tasmā ‘‘anusayā’’ti vuccanti. Anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho. Athāpi siyā – anusayanaṭṭho nāma appahīnākāro, so ca uppajjatīti vattuṃ na yujjati, tasmā na anusayā uppajjantīti. Tatridaṃ paṭivacanaṃ – na appahīnākāro, anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccati. So cittasampayutto sārammaṇo sappaccayaṭṭhena sahetuko ekantākusalo atītopi hoti anāgatopi paccuppannopi, tasmā uppajjatīti vattuṃ yujjatīti. Tatridaṃ pamāṇaṃ – idheva tāva abhisamayakathāya (paṭi. ma. 3.21) ‘‘paccuppanne kilese pajahatī’’ti pucchaṃ katvā anusayānaṃ paccuppannabhāvassa atthitāya ‘‘thāmagato anusayaṃ pajahatī’’ti vuttaṃ. Dhammasaṅgaṇiyaṃ mohassa padabhājane ‘‘avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ tasmiṃ samaye moho hotī’’ti (dha. sa. 390) akusalacittena saddhiṃ mohassa uppannabhāvo vutto . Kathāvatthusmiṃ ‘‘anusayā abyākatā anusayā ahetukā anusayā cittavippayuttā’’ti sabbe vādā paṭisedhitā. Anusayayamake sattannaṃ mahāvārānaṃ aññatarasmiṃ uppajjanavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’’tiādi (yama. 2.anusayayamaka.300) vuttaṃ. Tasmā ‘‘anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ iminā tantippamāṇena yuttanti veditabbaṃ. Yampi ‘‘cittasampayutto sārammaṇo’’tiādi vuttaṃ, tampi suvuttameva. Anusayo hi nāmesa parinipphanno cittasampayutto akusaladhammoti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋਤਿਆਦੀਸੁ ਕਾਮਰਾਗੋ ਚ ਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯੋ ਚਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਲੋਭਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚ ਮਨਾਪੇਸੁ ਅવਸੇਸਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਲੋਭੋ। ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਚ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚ ਅਮਨਾਪੇਸੁ ਅવਸੇਸਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਦੋਸੋ। ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਲੋਭਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾવਜ੍ਜੇਸੁ ਅવਸੇਸਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਮਾਨੋ। ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤੇ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚ। ਤਯੋਪਿ ਅવਸੇਸਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਮੋਹਾ। ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਪਨ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਲੋਭੋ વੁਤ੍ਤੋ।
Kāmarāgānusayotiādīsu kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Kāmarāgānusayo cettha lobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca manāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno lobho. Paṭighānusayo ca domanassasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca amanāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno doso. Mānānusayo diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca dukkhavedanāvajjesu avasesakāmāvacaradhammesu rūpārūpāvacaradhammesu ca ārammaṇavaseneva uppajjamāno māno. Diṭṭhānusayo catūsu diṭṭhigatasampayuttesu. Vicikicchānusayo vicikicchāsahagate. Avijjānusayo dvādasasu akusalacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca. Tayopi avasesatebhūmakadhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamānā diṭṭhivicikicchāmohā. Bhavarāgānusayo catūsu diṭṭhigatavippayuttesu uppajjamānopi sahajātavasena na vutto, ārammaṇavaseneva pana rūpārūpāvacaradhammesu uppajjamāno lobho vutto.
੧੧੪. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਯਂ ਲੋਕੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਨ੍ਤਿ ਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਜਾਤਿਕਂ ਪਿਯਸਭਾવਂ। ਸਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਾਤਜਾਤਿਕਂ ਅਸ੍ਸਾਦਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ। ‘‘ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਇਧ ਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮੋਯੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਉਦਕੇ ਨਿਮੁਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਉਪਰਿ ਚ ਸਮਨ੍ਤਾ ਚ ਉਦਕਮੇવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਰਾਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣਾ। ਤਥਾ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਟਿਘੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਏવਂ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਪਤਿਤਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪਤਿਤਾ ਅਨੁਗਤਾ। વਿਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਦੇਕਟ੍ਠੋਤਿ ਤਾਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਹਜੇਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਏਕਤੋ ਠਿਤੋ। ਮਾਨੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚਾਤਿ ਨવવਿਧਮਾਨੋ, ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿવਿਧਾ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ, ਤਦੇਕਟ੍ਠੋ ਮਾਨੋ ਚ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਅવਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਤਯੋ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਬਹੁવਚਨਂ ਕਤਂ। ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
114. Idāni yathāvuttānaṃ anusayānaṃ anusayanaṭṭhānaṃ dassento yaṃ loketiādimāha. Tattha yaṃ loke piyarūpanti yaṃ imasmiṃ loke piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ. Sātarūpanti sātajātikaṃ assādapadaṭṭhānaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anusetīti etasmiṃ iṭṭhārammaṇe sattānaṃ appahīnaṭṭhena kāmarāgānusayo anuseti. ‘‘Piyarūpaṃ sātarūpa’’nti ca idha kāmāvacaradhammoyeva adhippeto. Yathā nāma udake nimuggassa heṭṭhā ca upari ca samantā ca udakameva hoti, evameva iṭṭhārammaṇe rāguppatti nāma sattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇā. Tathā aniṭṭhārammaṇe paṭighuppatti. Iti imesu dvīsu dhammesūti evaṃ imesu dvīsu iṭṭhāniṭṭhārammaṇadhammesu. Avijjānupatitāti kāmarāgapaṭighasampayuttā hutvā ārammaṇakaraṇavasena avijjā anupatitā anugatā. Vicchedaṃ katvāpi pāṭho. Tadekaṭṭhoti tāya avijjāya sahajekaṭṭhavasena ekato ṭhito. Māno ca diṭṭhi ca vicikicchā cāti navavidhamāno, dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi, aṭṭhavatthukā vicikicchā, tadekaṭṭho māno ca tadekaṭṭhā diṭṭhi ca tadekaṭṭhā vicikicchā cāti yojanā. Daṭṭhabbāti passitabbā avagantabbā. Tayo ekato katvā bahuvacanaṃ kataṃ. Bhavarāgānusayo panettha kāmarāgānusayeneva saṅgahitoti veditabbo.
ਚਰਿਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤੇਰਸ ਚੇਤਨਾ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਦ੍વਾਦਸ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਚਤਸ੍ਸੋ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕੋ। ਇਤਰੋ ਮਹਾਭੂਮਕੋ। ਤੀਸੁਪਿ વਾ ਏਤੇਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਅਪ੍ਪવਿਪਾਕੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕੋ, ਮਹਾવਿਪਾਕੋ ਮਹਾਭੂਮਕੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Caritaniddese terasa cetanā puññābhisaṅkhāro. Dvādasa apuññābhisaṅkhāro. Catasso āneñjābhisaṅkhāro. Tattha kāmāvacaro parittabhūmako. Itaro mahābhūmako. Tīsupi vā etesu yo koci appavipāko parittabhūmako, mahāvipāko mahābhūmakoti veditabbo.
੧੧੫. ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਲਾਮਕਜ੍ਝਾਸਯਾ। ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਜ੍ਝਾਸਯਾ। ਸੇવਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਨ੍ਤਿ ਅਲ੍ਲੀਯਨ੍ਤਿ। ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਨ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇਪਿ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਦਿਸੇ ਸਾਰੁਪ੍ਪੇ ਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਸਾਰੁਪ੍ਪਾ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਇਤਰੇ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਾ, ਤੇਪਿ ਨ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਦਿਸੇ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਂ ਪਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਏਤਰਹਿਯੇવ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗਤ੍ਥੇ વਾ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਇਦਂ ਪਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸੇવਨਮੇવ, ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਸੇવਨਮੇવ, ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾਨਂ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਸੇવਨਮੇવ, ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਸੇવਨਮੇવ ਕੋ ਨਿਯਮੇਤੀਤਿ? ਅਜ੍ਝਾਸਯਧਾਤੁ ਨਿਯਮੇਤੀਤਿ।
115. Adhimuttiniddese santīti saṃvijjanti. Hīnādhimuttikāti lāmakajjhāsayā. Paṇītādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā. Sevantīti nissayanti allīyanti. Bhajantīti upasaṅkamanti. Payirupāsantīti punappunaṃ upasaṅkamanti. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, antevāsikasaddhivihārikā sīlavanto, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attano sadise sāruppe bhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sacepi ācariyupajjhāyā sāruppā bhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attano sadise hīnādhimuttikeyeva upasaṅkamanti. Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etarahiyeva, atītānāgatepīti dassetuṃ atītampi addhānantiādimāha. Tattha atītampi addhānanti atītasmiṃ kāle, accantasaṃyogatthe vā upayogavacanaṃ. Sesaṃ uttānatthameva. Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyametīti? Ajjhāsayadhātu niyametīti.
ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਛਡ੍ਡੇਤਬ੍ਬੇ ਪਠਮਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੇ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ਉਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਉਦ੍ਦੇਸੇ ਪਨ ਦ੍વਨ੍ਦਸਮਾਸੇ ਅਚ੍ਚਿਤਸ੍ਸ ਚ ਮਨ੍ਦਕ੍ਖਰਸ੍ਸ ਚ ਪਦਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਪਾਤਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਭਬ੍ਬਸਦ੍ਦੋ ਪੁਬ੍ਬਂ ਪਯੁਤ੍ਤੋ। ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮੇਨ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਤਿ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ। ਕਿਲੇਸਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਗ੍ਗਮਗ੍ਗਾਨਂ ਆવਰਣਤੋ ਆવਰਣਾਨਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਦੂਸਕਾਦੀਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿਪਿ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ। વਿਪਾਕਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਦੁਹੇਤੁਕਾਨਮ੍ਪਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਹੇਤੁਕਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਿ વਿਪਾਕਾવਰਣਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਾਰਹਿਤਾ। ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਾਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਕੁਸਲਚ੍ਛਨ੍ਦਰਹਿਤਾ। ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁਕਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਿਟ੍ਠਾ। ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਭવਙ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਹੀਨਾ। ਭવਙ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਪਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਯਪਿ ਯਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਪਾਦਕਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੋਪਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋਯੇવ ਨਾਮ। ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬਾ। ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸਭਾવੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ, ਸੋਯੇવ ਅਨਨ੍ਤਰਫਲਦਾਨੇ, ਸਯਮੇવ વਾ ਅਚਲਭਾવਤੋ ਨਿਯਾਮੋ, ਤਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬਾ। ਨ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨਾਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।
Bhabbābhabbaniddese chaḍḍetabbe paṭhamaṃ niddisitvā gahetabbe pacchā niddisituṃ uddesassa uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ abhabbā niddiṭṭhā. Uddese pana dvandasamāse accitassa ca mandakkharassa ca padassa pubbanipātalakkhaṇavasena bhabbasaddo pubbaṃ payutto. Kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Samannāgatāti samaṅgībhūtā. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Imāni dve saggamaggānaṃ āvaraṇato āvaraṇāni. Bhikkhunīdūsakādīni kammānipi kammāvaraṇeneva saṅgahitāni. Vipākāvaraṇenāti ahetukapaṭisandhiyā. Yasmā pana duhetukānampi ariyamaggapaṭivedho natthi, tasmā duhetukā paṭisandhipi vipākāvaraṇamevāti veditabbā, assaddhāti buddhādīsu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā. Duppaññāti bhavaṅgapaññāya parihīnā. Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa pādakaṃ na hoti, sopi duppaññoyeva nāma. Abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ ariyamaggaṃ okkamituṃ abhabbā. Ariyamaggo hi sammā sabhāvoti sammattaṃ, soyeva anantaraphaladāne, sayameva vā acalabhāvato niyāmo, taṃ okkamituṃ pavisituṃ abhabbā. Na kammāvaraṇenātiādīni vuttavipariyāyeneva veditabbānīti.
ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੬੯. ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 69. Āsayānusayañāṇaniddeso
