| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
੬੯. ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
69. Āsayānusayañāṇaniddeso
੧੧੩. ਕਤਮਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਾਨੁਸਯੇ ਞਾਣਂ? ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਨੁਸਯਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਚਰਿਤਂ ਜਾਨਾਤਿ , ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਕਤਮੋ 1 ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ? ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰ’’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰ’’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਾ। ਇਤਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾ।
113. Katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ? Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti , adhimuttiṃ jānāti, bhabbābhabbe satte pajānāti. Katamo 2 sattānaṃ āsayo? ‘‘Sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā, ‘‘antavā loko’’ti vā, ‘‘anantavā loko’’ti vā, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vā, ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vā, ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā. Iti bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vā.
ਏਤੇ વਾ ਪਨ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ, ਯਥਾਭੂਤਂ વਾ ਞਾਣਂ। ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਮਗਰੁਕੋ ਕਾਮਾਸਯੋ ਕਾਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਗਰੁਕੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਸਯੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ (ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਗਰੁਕੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਸਯੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਮਗਰੁਕੋ ਕਾਮਾਸਯੋ ਕਾਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ) 3 – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਗਰੁਕੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਾਸਯੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ (ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਗਰੁਕੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਾਸਯੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਗਰੁਕੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਾਸਯੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਗਰੁਕੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਾਸਯੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ) – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਗਰੁਕੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਸਯੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਗਰੁਕੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਸਯੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ (ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਗਰੁਕੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਸਯੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਗਰੁਕੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਸਯੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ।) ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ।
Ete vā pana ubho ante anupagamma idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu anulomikā khanti paṭiladdhā hoti, yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ. Kāmaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’’ti. Kāmaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’’ti. Byāpādaṃ sevantaññeva jānāti) 4 – ‘‘ayaṃ puggalo byāpādagaruko byāpādāsayo byāpādādhimutto’’ti. Byāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (abyāpādagaruko abyāpādāsayo abyāpādādhimutto’’ti. Abyāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo abyāpādagaruko abyāpādāsayo abyāpādādhimutto’’ti. Abyāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo byāpādagaruko byāpādāsayo byāpādādhimutto’’ti. Thinamiddhaṃ sevantaññeva jānāti) – ‘‘ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thinamiddhāsayo thinamiddhādhimutto’’ti. Thinamiddhaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti. Ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti. Ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thinamiddhāsayo thinamiddhādhimutto’’ti.) Ayaṃ sattānaṃ āsayo.
੧੧੪. ਕਤਮੋ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਸਯੋ? ਸਤ੍ਤਾਨੁਸਯਾ – ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ, ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ, ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ, ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ, ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ , ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ। ਯਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਯਂ ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਿਯਰੂਪਂ ਅਸਾਤਰੂਪਂ , ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪਤਿਤਾ, ਤਦੇਕਟ੍ਠੋ ਮਾਨੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਸਯੋ।
114. Katamo ca sattānaṃ anusayo? Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo. Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anuseti. Yaṃ loke appiyarūpaṃ asātarūpaṃ , ettha sattānaṃ paṭighānusayo anuseti. Iti imesu dvīsu dhammesu avijjā anupatitā, tadekaṭṭho māno ca diṭṭhi ca vicikicchā ca daṭṭhabbā. Ayaṃ sattānaṃ anusayo.
ਕਤਮਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਰਿਤਂ? ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕੋ વਾ ਮਹਾਭੂਮਕੋ વਾ। ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਰਿਤਂ।
Katamañca sattānaṃ caritaṃ? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro parittabhūmako vā mahābhūmako vā. Idaṃ sattānaṃ caritaṃ.
੧੧੫. ਕਤਮਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ? ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ, ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ। ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਿ ਭਜਨ੍ਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਿ। ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਿ ਭਜਨ੍ਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਿ। ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਿਂਸੁ ਭਜਿਂਸੁ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਂਸੁ; ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਿਂਸੁ ਭਜਿਂਸੁ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਂਸੁ। ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ; ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ।
115. Katamā ca sattānaṃ adhimutti? Santi sattā hīnādhimuttikā, santi sattā paṇītādhimuttikā. Hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti. Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti. Atītampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu; paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu. Anāgatampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti; paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti. Ayaṃ sattānaṃ adhimutti.
ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ? ਯੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ, ਕਿਲੇਸਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ, વਿਪਾਕਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ , ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ, ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ – ਇਮੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ।
Katame sattā abhabbā? Ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā, kilesāvaraṇena samannāgatā, vipākāvaraṇena samannāgatā , assaddhā acchandikā duppaññā, abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime te sattā abhabbā.
ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭਬ੍ਬਾ? ਯੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਨ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ, ਨ ਕਿਲੇਸਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ, ਨ વਿਪਾਕਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ, ਸਦ੍ਧਾ ਛਨ੍ਦਿਕਾ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ, ਭਬ੍ਬਾ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ – ਇਮੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਾਨੁਸਯੇ ਞਾਣਂ।
Katame sattā bhabbā? Ye te sattā na kammāvaraṇena samannāgatā, na kilesāvaraṇena samannāgatā, na vipākāvaraṇena samannāgatā, saddhā chandikā paññavanto, bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime te sattā bhabbā. Idaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ.
ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨવਸਟ੍ਠਿਮੋ।
Āsayānusayañāṇaniddeso navasaṭṭhimo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ੬੯. ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 69. Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā
