| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
१. अस्साददिट्ठिनिद्देसो
1. Assādadiṭṭhiniddeso
१२८. अस्साददिट्ठिया कतमेहि पञ्चतिंसाय आकारेहि अभिनिवेसो होति? यं रूपं पटिच्च उप्पज्जति सुखं सोमनस्सं, अयं रूपस्स अस्सादोति – अभिनिवेसपरामासो दिट्ठि। दिट्ठि न अस्सादो, अस्सादो न दिट्ठि। अञ्ञा दिट्ठि, अञ्ञो अस्सादो। या च दिट्ठि यो च अस्सादो – अयं वुच्चति अस्साददिट्ठि।
128. Assādadiṭṭhiyā katamehi pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso hoti? Yaṃ rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ rūpassa assādoti – abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na assādo, assādo na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, añño assādo. Yā ca diṭṭhi yo ca assādo – ayaṃ vuccati assādadiṭṭhi.
अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि दिट्ठिविपत्ति। ताय दिट्ठिविपत्तिया समन्नागतो पुग्गलो दिट्ठिविपन्नो। दिट्ठिविपन्नो पुग्गलो न सेवितब्बो न भजितब्बो न पयिरुपासितब्बो। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका। यो दिट्ठिया रागो 1, सो न दिट्ठि। दिट्ठि न रागो। अञ्ञा दिट्ठि, अञ्ञो रागो। या च दिट्ठि यो च रागो – अयं वुच्चति दिट्ठिरागो। ताय च दिट्ठिया तेन च रागेन समन्नागतो पुग्गलो दिट्ठिरागरत्तो। दिट्ठिरागरत्ते पुग्गले दिन्नं दानं न महप्फलं होति न महानिसंसं। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि।
Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno. Diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā. Yo diṭṭhiyā rāgo 2, so na diṭṭhi. Diṭṭhi na rāgo. Aññā diṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi yo ca rāgo – ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto. Diṭṭhirāgaratte puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi.
मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स द्वेव गतियो – निरयो वा तिरच्छानयोनि वा। मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स यञ्चेव कायकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, यञ्च वचीकम्मं…पे॰… यञ्च मनोकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, या च चेतना या च पत्थना यो च पणिधि ये च सङ्खारा, सब्बे ते धम्मा अनिट्ठाय अकन्ताय अमनापाय अहिताय दुक्खाय संवत्तन्ति। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका। सेय्यथापि निम्बबीजं वा कोसातकीबीजं वा तित्तकालाबुबीजं वा अल्लाय पथविया निक्खित्तं यं चेव पथविरसं उपादियति, यञ्च आपोरसं उपादियति, सब्बं तं तित्तकत्ताय कटुकत्ताय असातत्ताय 3 संवत्तति। तं किस्स हेतु? बीजं हिस्स पापिकं। एवमेवं मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स यञ्चेव कायकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, यञ्च वचीकम्मं…पे॰… यञ्च मनोकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, या च चेतना या च पत्थना यो च पणिधि ये च सङ्खारा, सब्बे ते धम्मा अनिट्ठाय अकन्ताय अमनापाय अहिताय दुक्खाय संवत्तन्ति। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि।
Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo – nirayo vā tiracchānayoni vā. Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ…pe… yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā allāya pathaviyā nikkhittaṃ yaṃ ceva pathavirasaṃ upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya 4 saṃvattati. Taṃ kissa hetu? Bījaṃ hissa pāpikaṃ. Evamevaṃ micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ…pe… yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi.
मिच्छादिट्ठि दिट्ठिगतं, दिट्ठिगहनं, दिट्ठिकन्तारं, दिट्ठिविसूकं, दिट्ठिविप्फन्दितं, दिट्ठिसञ्ञोजनं, दिट्ठिसल्लं, दिट्ठिसम्बाधो, दिट्ठिपलिबोधो, दिट्ठिबन्धनं, दिट्ठिपपातो, दिट्ठानुसयो, दिट्ठिसन्तापो, दिट्ठिपरिळाहो, दिट्ठिगन्थो, दिट्ठुपादानं, दिट्ठाभिनिवेसो, दिट्ठिपरामासो – इमेहि अट्ठारसहि आकारेहि परियुट्ठितचित्तस्स सञ्ञोगो।
Micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ, diṭṭhigahanaṃ, diṭṭhikantāraṃ, diṭṭhivisūkaṃ, diṭṭhivipphanditaṃ, diṭṭhisaññojanaṃ, diṭṭhisallaṃ, diṭṭhisambādho, diṭṭhipalibodho, diṭṭhibandhanaṃ, diṭṭhipapāto, diṭṭhānusayo, diṭṭhisantāpo, diṭṭhipariḷāho, diṭṭhigantho, diṭṭhupādānaṃ, diṭṭhābhiniveso, diṭṭhiparāmāso – imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.
१२९. अत्थि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च, अत्थि सञ्ञोजनानि न च दिट्ठियो। कतमानि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च? सक्कायदिट्ठि, सीलब्बतपरामासो – इमानि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च। कतमानि सञ्ञोजनानि, न च दिट्ठियो? कामरागसञ्ञोजनं, पटिघसञ्ञोजनं, मानसञ्ञोजनं, विचिकिच्छासञ्ञोजनं, भवरागसञ्ञोजनं, इस्सासञ्ञोजनं, मच्छरियसञ्ञोजनं, अनुनयसञ्ञोजनं, अविज्जासञ्ञोजनं – इमानि सञ्ञोजनानि, न च दिट्ठियो।
129. Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca? Sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso – imāni saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca. Katamāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo? Kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ, mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ, macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ – imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo.
यं वेदनं पटिच्च…पे॰… यं सञ्ञं पटिच्च…पे॰… यं सङ्खारे 5 पटिच्च…पे॰… यं विञ्ञाणं पटिच्च… यं चक्खुं पटिच्च… यं सोतं पटिच्च… यं घानं पटिच्च… यं जिव्हं पटिच्च… यं कायं पटिच्च… यं मनं पटिच्च… यं रूपे पटिच्च… यं सद्दे पटिच्च… यं गन्धे पटिच्च … यं रसे पटिच्च… यं फोट्ठब्बे पटिच्च… यं धम्मे पटिच्च… यं चक्खुविञ्ञाणं पटिच्च… यं सोतविञ्ञाणं पटिच्च… यं घानविञ्ञाणं पटिच्च… यं जिव्हाविञ्ञाणं पटिच्च… यं कायविञ्ञाणं पटिच्च… यं मनोविञ्ञाणं पटिच्च … यं चक्खुसम्फस्सं पटिच्च… यं सोतसम्फस्सं पटिच्च… यं घानसम्फस्सं पटिच्च… यं जिव्हासम्फस्सं पटिच्च… यं कायसम्फस्सं पटिच्च… यं मनोसम्फस्सं पटिच्च… यं चक्खुसम्फस्सजं वेदनं पटिच्च… यं सोतसम्फस्सजं वेदनं पटिच्च… यं घानसम्फस्सजं वेदनं पटिच्च… यं जिव्हासम्फस्सजं वेदनं पटिच्च… यं कायसम्फस्सजं वेदनं पटिच्च… यं मनोसम्फस्सजं वेदनं पटिच्च उप्पज्जति सुखं सोमनस्सं, अयं मनोसम्फस्सजाय वेदनाय अस्सादोति – अभिनिवेसपरामासो दिट्ठि। दिट्ठि न अस्सादो, अस्सादो न दिट्ठि। अञ्ञा दिट्ठि, अञ्ञो अस्सादो। या च दिट्ठि यो च अस्सादो – अयं वुच्चति अस्साददिट्ठि।
Yaṃ vedanaṃ paṭicca…pe… yaṃ saññaṃ paṭicca…pe… yaṃ saṅkhāre 6 paṭicca…pe… yaṃ viññāṇaṃ paṭicca… yaṃ cakkhuṃ paṭicca… yaṃ sotaṃ paṭicca… yaṃ ghānaṃ paṭicca… yaṃ jivhaṃ paṭicca… yaṃ kāyaṃ paṭicca… yaṃ manaṃ paṭicca… yaṃ rūpe paṭicca… yaṃ sadde paṭicca… yaṃ gandhe paṭicca … yaṃ rase paṭicca… yaṃ phoṭṭhabbe paṭicca… yaṃ dhamme paṭicca… yaṃ cakkhuviññāṇaṃ paṭicca… yaṃ sotaviññāṇaṃ paṭicca… yaṃ ghānaviññāṇaṃ paṭicca… yaṃ jivhāviññāṇaṃ paṭicca… yaṃ kāyaviññāṇaṃ paṭicca… yaṃ manoviññāṇaṃ paṭicca … yaṃ cakkhusamphassaṃ paṭicca… yaṃ sotasamphassaṃ paṭicca… yaṃ ghānasamphassaṃ paṭicca… yaṃ jivhāsamphassaṃ paṭicca… yaṃ kāyasamphassaṃ paṭicca… yaṃ manosamphassaṃ paṭicca… yaṃ cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ sotasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ ghānasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ kāyasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ manosamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ manosamphassajāya vedanāya assādoti – abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na assādo, assādo na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, añño assādo. Yā ca diṭṭhi yo ca assādo – ayaṃ vuccati assādadiṭṭhi.
अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि दिट्ठिविपत्ति। ताय दिट्ठिविपत्तिया समन्नागतो पुग्गलो दिट्ठिविपन्नो। दिट्ठिविपन्नो पुग्गलो न सेवितब्बो न भजितब्बो न पयिरुपासितब्बो। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका। यो दिट्ठिया रागो, सो न दिट्ठि। दिट्ठि न रागो। अञ्ञा दिट्ठि, अञ्ञो रागो। या च दिट्ठि यो च रागो, अयं वुच्चति दिट्ठिरागो। ताय च दिट्ठिया तेन च रागेन समन्नागतो पुग्गलो दिट्ठिरागरत्तो। दिट्ठिरागरत्ते पुग्गले दिन्नं दानं न महप्फलं होति न महानिसंसं। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि।
Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno. Diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi. Diṭṭhi na rāgo. Aññā diṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto. Diṭṭhirāgaratte puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi.
मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स द्वेव गतियो – निरयो वा तिरच्छानयोनि वा। मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स यञ्चेव कायकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, यञ्च वचीकम्मं…पे॰… यञ्च मनोकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, या च चेतना या च पत्थना यो च पणिधि ये च सङ्खारा, सब्बे ते धम्मा अनिट्ठाय अकन्ताय अमनापाय अहिताय दुक्खाय संवत्तन्ति। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका। सेय्यथापि निम्बबीजं वा कोसातकीबीजं वा तित्तकालाबुबीजं वा अल्लाय पथविया निक्खित्तं यञ्चेव पथविरसं उपादियति यञ्च आपोरसं उपादियति, सब्बं तं तित्तकत्ताय कटुकत्ताय असातत्ताय संवत्तति। तं किस्स हेतु? बीजं हिस्स पापिकं। एवमेवं मिच्छादिट्ठिकस्स पुरिसपुग्गलस्स यञ्चेव कायकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं यञ्च वचीकम्मं…पे॰… यञ्च मनोकम्मं यथादिट्ठि समत्तं समादिन्नं, या च चेतना या च पत्थना यो च पणिधि ये च सङ्खारा, सब्बे ते धम्मा अनिट्ठाय अकन्ताय अमनापाय अहिताय दुक्खाय संवत्तन्ति। तं किस्स हेतु? दिट्ठि हिस्स पापिका अस्साददिट्ठि मिच्छादिट्ठि।
Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo – nirayo vā tiracchānayoni vā. Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ…pe… yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā allāya pathaviyā nikkhittaṃ yañceva pathavirasaṃ upādiyati yañca āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu? Bījaṃ hissa pāpikaṃ. Evamevaṃ micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ yañca vacīkammaṃ…pe… yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi.
मिच्छादिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं…पे॰… दिट्ठाभिनिवेसो दिट्ठिपरामासो – इमेहि अट्ठारसहि आकारेहि परियुट्ठितचित्तस्स सञ्ञोगो।
Micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ…pe… diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso – imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.
अत्थि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च, अत्थि सञ्ञोजनानि न च दिट्ठियो। कतमानि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च? सक्कायदिट्ठि, सीलब्बतपरामासो – इमानि सञ्ञोजनानि चेव दिट्ठियो च। कतमानि सञ्ञोजनानि, न च दिट्ठियो? कामरागसञ्ञोजनं, पटिघसञ्ञोजनं, मानसञ्ञोजनं, विचिकिच्छासञ्ञोजनं, भवरागसञ्ञोजनं, इस्सासञ्ञोजनं, मच्छरियसञ्ञोजनं, अनुनयसञ्ञोजनं, अविज्जासञ्ञोजनं – इमानि सञ्ञोजनानि, न च दिट्ठियो। अस्साददिट्ठिया इमेहि पञ्चतिंसाय आकारेहि अभिनिवेसो होति।
Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca? Sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso – imāni saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca. Katamāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo? Kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ, mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ, macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ – imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Assādadiṭṭhiyā imehi pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso hoti.
अस्साददिट्ठिनिद्देसो पठमो।
Assādadiṭṭhiniddeso paṭhamo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / १. अस्साददिट्ठिनिद्देसवण्णना • 1. Assādadiṭṭhiniddesavaṇṇanā
