| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
३. अस्सलायनसुत्तवण्णना
3. Assalāyanasuttavaṇṇanā
४०१. एवं मे सुतन्ति अस्सलायनसुत्तं। तत्थ नानावेरज्जकानन्ति अङ्गमगधादीहि नानप्पकारेहि वेरज्जेहि आगतानं, तेसु वा रट्ठेसु जातसंवड्ढानन्तिपि अत्थो। केनचिदेवाति यञ्ञुपासनादिना अनियमितकिच्चेन। चातुवण्णिन्ति चतुवण्णसाधारणं। मयं पन न्हानसुद्धिया भावनासुद्धियापि ब्राह्मणाव सुज्झन्तीति वदाम, अयुत्तम्पि समणो गोतमो करोतीति मञ्ञमाना एवं चिन्तयिंसु। वुत्तसिरोति वापितसिरो।
401.Evaṃme sutanti assalāyanasuttaṃ. Tattha nānāverajjakānanti aṅgamagadhādīhi nānappakārehi verajjehi āgatānaṃ, tesu vā raṭṭhesu jātasaṃvaḍḍhānantipi attho. Kenacidevāti yaññupāsanādinā aniyamitakiccena. Cātuvaṇṇinti catuvaṇṇasādhāraṇaṃ. Mayaṃ pana nhānasuddhiyā bhāvanāsuddhiyāpi brāhmaṇāva sujjhantīti vadāma, ayuttampi samaṇo gotamo karotīti maññamānā evaṃ cintayiṃsu. Vuttasiroti vāpitasiro.
धम्मवादीति सभाववादी। दुप्पटिमन्तियाति अम्हादिसेहि अधम्मवादीहि दुक्खेन पटिमन्तितब्बा होन्ति। धम्मवादिनो नाम पराजयो न सक्का कातुन्ति दस्सेति। परिब्बाजकन्ति पब्बज्जाविधानं, तयो वेदे उग्गहेत्वा सब्बपच्छा पब्बजन्ता येहि मन्तेहि पब्बजन्ति, पब्बजिता च ये मन्ते परिहरन्ति, यं वा आचारं आचरन्ति, तं सब्बं भोता चरितं सिक्खितं। तस्मा तुय्हं पराजयो नत्थि, जयोव भविस्सतीति मञ्ञन्ता एवमाहंसु।
Dhammavādīti sabhāvavādī. Duppaṭimantiyāti amhādisehi adhammavādīhi dukkhena paṭimantitabbā honti. Dhammavādino nāma parājayo na sakkā kātunti dasseti. Paribbājakanti pabbajjāvidhānaṃ, tayo vede uggahetvā sabbapacchā pabbajantā yehi mantehi pabbajanti, pabbajitā ca ye mante pariharanti, yaṃ vā ācāraṃ ācaranti, taṃ sabbaṃ bhotā caritaṃ sikkhitaṃ. Tasmā tuyhaṃ parājayo natthi, jayova bhavissatīti maññantā evamāhaṃsu.
४०२. दिस्सन्ति खो पनातिआदि तेसं लद्धिभिन्दनत्थं वुत्तं। तत्थ ब्राह्मणियोति ब्राह्मणानं पुत्तपटिलाभत्थाय आवाहविवाहवसेन कुला आनीता ब्राह्मणियो दिस्सन्ति । ता खो पनेता अपरेन समयेन उतुनियोपि होन्ति, सञ्जातपुप्फाति अत्थो। गब्भिनियोति सञ्जातगब्भा। विजायमानाति पुत्तधीतरो जनयमाना। पायमानाति दारके थञ्ञं पायन्तियो। योनिजाव समानाति ब्राह्मणीनं पस्सावमग्गेन जाता समाना। एवमाहंसूति एवं वदन्ति। कथं? ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो…पे॰… ब्रह्मदायादाति। यदि पन नेसं सच्चवचनं सिया, ब्राह्मणीनं कुच्छि महाब्रह्मुनो उरो भवेय्य, ब्राह्मणीनं पस्सावमग्गो महाब्रह्मुनो मुखं भवेय्य, एत्तावता ‘‘मयं महाब्रह्मुनो उरे वसित्वा मुखतो निक्खन्ता’’ति वत्तुं मा लभन्तूति अयं मुखतो जातच्छेदकवादो वुत्तो।
402.Dissanti kho panātiādi tesaṃ laddhibhindanatthaṃ vuttaṃ. Tattha brāhmaṇiyoti brāhmaṇānaṃ puttapaṭilābhatthāya āvāhavivāhavasena kulā ānītā brāhmaṇiyo dissanti . Tā kho panetā aparena samayena utuniyopi honti, sañjātapupphāti attho. Gabbhiniyoti sañjātagabbhā. Vijāyamānāti puttadhītaro janayamānā. Pāyamānāti dārake thaññaṃ pāyantiyo. Yonijāva samānāti brāhmaṇīnaṃ passāvamaggena jātā samānā. Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti. Kathaṃ? Brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo…pe… brahmadāyādāti. Yadi pana nesaṃ saccavacanaṃ siyā, brāhmaṇīnaṃ kucchi mahābrahmuno uro bhaveyya, brāhmaṇīnaṃ passāvamaggo mahābrahmuno mukhaṃ bhaveyya, ettāvatā ‘‘mayaṃ mahābrahmuno ure vasitvā mukhato nikkhantā’’ti vattuṃ mā labhantūti ayaṃ mukhato jātacchedakavādo vutto.
४०३. अय्यो हुत्वा दासो होति, दासो हुत्वा अय्यो होतीति ब्राह्मणो सभरियो वणिज्जं पयोजेन्तो योनकरट्ठं वा कम्बोजरट्ठं वा गन्त्वा कालं करोति, तस्स गेहे वयप्पत्ते पुत्ते असति ब्राह्मणी दासेन वा कम्मकरेन वा सद्धिं संवासं कप्पेति। एकस्मिं दारके जाते सो पुरिसो दासोव होति, तस्स जातदारको पन दायज्जसामिको होति। मातितो सुद्धो पितितो असुद्धो सो वणिज्जं पयोजेन्तो मज्झिमपदेसं गन्त्वा ब्राह्मणदारिकं गहेत्वा तस्सा कुच्छिस्मिं पुत्तं पटिलभति, सोपि मातितोव सुद्धो होति पितितो असुद्धो। एवं ब्राह्मणसमयस्मिञ्ञेव जातिसम्भेदो होतीति दस्सनत्थमेतं वुत्तं। किं बलं, को अस्सासोति यत्थ तुम्हे दासा होन्ता सब्बेव दासा होथ, अय्या होन्ता सब्बेव अय्या होथ, एत्थ वो को थामो, को अवस्सयो, यं ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णोति वदथाति दीपेति।
403.Ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotīti brāhmaṇo sabhariyo vaṇijjaṃ payojento yonakaraṭṭhaṃ vā kambojaraṭṭhaṃ vā gantvā kālaṃ karoti, tassa gehe vayappatte putte asati brāhmaṇī dāsena vā kammakarena vā saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeti. Ekasmiṃ dārake jāte so puriso dāsova hoti, tassa jātadārako pana dāyajjasāmiko hoti. Mātito suddho pitito asuddho so vaṇijjaṃ payojento majjhimapadesaṃ gantvā brāhmaṇadārikaṃ gahetvā tassā kucchismiṃ puttaṃ paṭilabhati, sopi mātitova suddho hoti pitito asuddho. Evaṃ brāhmaṇasamayasmiññeva jātisambhedo hotīti dassanatthametaṃ vuttaṃ. Kiṃbalaṃ, ko assāsoti yattha tumhe dāsā hontā sabbeva dāsā hotha, ayyā hontā sabbeva ayyā hotha, ettha vo ko thāmo, ko avassayo, yaṃ brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇoti vadathāti dīpeti.
४०४. खत्तियोव नु खोतिआदयो सुत्तच्छेदकवादा नाम होन्ति।
404.Khattiyova nu khotiādayo suttacchedakavādā nāma honti.
४०८. इदानि चातुवण्णिसुद्धिं दस्सेन्तो इध राजातिआदिमाह। सापानदोणियाति सुनखानं पिवनदोणिया। अग्गिकरणीयन्ति सीतविनोदनअन्धकारविधमनभत्तपचनादि अग्गिकिच्चं। एत्थ अस्सलायनाति एत्थ सब्बस्मिं अग्गिकिच्चं करोन्ते।
408. Idāni cātuvaṇṇisuddhiṃ dassento idha rājātiādimāha. Sāpānadoṇiyāti sunakhānaṃ pivanadoṇiyā. Aggikaraṇīyanti sītavinodanaandhakāravidhamanabhattapacanādi aggikiccaṃ. Ettha assalāyanāti ettha sabbasmiṃ aggikiccaṃ karonte.
४०९. इदानि यदेतं ब्राह्मणा चातुवण्णिसुद्धीति वदन्ति, एत्थ चातुवण्णाति नियमो नत्थि। पञ्चमो हि पादसिकवण्णोपि अत्थीति संखित्तेन तेसं वादे दोसदस्सनत्थं इध खत्तियकुमारोतिआदिमाह। तत्र अमुत्र च पनेसानन्ति अमुस्मिञ्च पन पुरिमनये एतेसं माणवकानं किञ्चि नानाकरणं न पस्सामीति वदति। नानाकरणं पन तेसम्पि अत्थियेव। खत्तियकुमारस्स हि ब्राह्मणकञ्ञाय उप्पन्नो खत्तियपादसिको नाम, इतरो ब्राह्मणपादसिको नाम, एते हीनजातिमाणवका।
409. Idāni yadetaṃ brāhmaṇā cātuvaṇṇisuddhīti vadanti, ettha cātuvaṇṇāti niyamo natthi. Pañcamo hi pādasikavaṇṇopi atthīti saṃkhittena tesaṃ vāde dosadassanatthaṃ idha khattiyakumārotiādimāha. Tatra amutra ca panesānanti amusmiñca pana purimanaye etesaṃ māṇavakānaṃ kiñci nānākaraṇaṃ na passāmīti vadati. Nānākaraṇaṃ pana tesampi atthiyeva. Khattiyakumārassa hi brāhmaṇakaññāya uppanno khattiyapādasiko nāma, itaro brāhmaṇapādasiko nāma, ete hīnajātimāṇavakā.
एवं पञ्चमस्स वण्णस्स अत्थिताय चातुवण्णिसुद्धीति एतेसं वादे दोसं दस्सेत्वा इदानि पुन चातुवण्णिसुद्धियं ओवदन्तो तं किं मञ्ञसीतिआदिमाह। तत्थ सद्धेति मतकभत्ते। थालिपाकेति पण्णाकारभत्ते। यञ्ञेति यञ्ञभत्ते। पाहुनेति आगन्तुकानं कतभत्ते। किं हीति किं महप्फलं भविस्सति, नो भविस्सतीति दीपेति।
Evaṃ pañcamassa vaṇṇassa atthitāya cātuvaṇṇisuddhīti etesaṃ vāde dosaṃ dassetvā idāni puna cātuvaṇṇisuddhiyaṃ ovadanto taṃ kiṃ maññasītiādimāha. Tattha saddheti matakabhatte. Thālipāketi paṇṇākārabhatte. Yaññeti yaññabhatte. Pāhuneti āgantukānaṃ katabhatte. Kiṃ hīti kiṃ mahapphalaṃ bhavissati, no bhavissatīti dīpeti.
४१०. भूतपुब्बन्ति अस्सलायन पुब्बे मयि जातिया हीनतरे तुम्हे सेट्ठतरा समानापि मया जातिवादे पञ्हं पुट्ठा सम्पादेतुं न सक्खित्थ, इदानि तुम्हे हीनतरा हुत्वा मया सेट्ठतरेन बुद्धानं सके जातिवादपञ्हं पुट्ठा किं सम्पादेस्सथ? न एत्थ चिन्ता कातब्बाति माणवं उपत्थम्भेन्तो इमं देसनं आरभि। तत्थ असितोति काळको। देवलोति तस्स नामं, अयमेव भगवा तेन समयेन। पटलियोति गणङ्गणुपाहना। पत्थण्डिलेति पण्णसालपरिवेणे। को नु खोति कहं नु खो। गामण्डलरूपो वियाति गामदारकरूपो विय। सो ख्वाहं, भो, होमीति सो अहं, भो, असितदेवलो होमीति वदति। तदा किर महासत्तो कोण्डदमको हुत्वा विचरति। अभिवादेतुं उपक्कमिंसूति वन्दितुं उपक्कमं अकंसु। ततो पट्ठाय च वस्ससतिकतापसोपि तदहुजातं ब्राह्मणकुमारं अवन्दन्तो कोण्डितो होति।
410.Bhūtapubbanti assalāyana pubbe mayi jātiyā hīnatare tumhe seṭṭhatarā samānāpi mayā jātivāde pañhaṃ puṭṭhā sampādetuṃ na sakkhittha, idāni tumhe hīnatarā hutvā mayā seṭṭhatarena buddhānaṃ sake jātivādapañhaṃ puṭṭhā kiṃ sampādessatha? Na ettha cintā kātabbāti māṇavaṃ upatthambhento imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha asitoti kāḷako. Devaloti tassa nāmaṃ, ayameva bhagavā tena samayena. Paṭaliyoti gaṇaṅgaṇupāhanā. Patthaṇḍileti paṇṇasālapariveṇe. Ko nu khoti kahaṃ nu kho. Gāmaṇḍalarūpo viyāti gāmadārakarūpo viya. So khvāhaṃ, bho, homīti so ahaṃ, bho, asitadevalo homīti vadati. Tadā kira mahāsatto koṇḍadamako hutvā vicarati. Abhivādetuṃ upakkamiṃsūti vandituṃ upakkamaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya ca vassasatikatāpasopi tadahujātaṃ brāhmaṇakumāraṃ avandanto koṇḍito hoti.
४११. जनिका माताति याय तुम्हे जनिता, सा वो जनिका माता। जनिकामातूति जनिकाय मातु। यो जनकोति यो जनको पिता। ‘‘यो जनिको पितातेव’’ वा पाठो।
411.Janikā mātāti yāya tumhe janitā, sā vo janikā mātā. Janikāmātūti janikāya mātu. Yo janakoti yo janako pitā. ‘‘Yo janiko pitāteva’’ vā pāṭho.
असितेनाति पञ्चाभिञ्ञेन असितेन देवलेन इसिना इमं गन्धब्बपञ्हं पुट्ठा न सम्पायिस्सन्ति। येसन्ति येसं सत्तन्नं इसीनं। न पुण्णो दब्बिगाहोति तेसं सत्तन्नं इसीनं दब्बिं गहेत्वा पण्णं पचित्वा दायको पुण्णो नाम एको अहोसि, सो दब्बिगहणसिप्पं जानाति। त्वं साचरियको तेसं पुण्णोपि न होति, तेन ञातं दब्बिगहणसिप्पमत्तम्पि न जानासीति। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Asitenāti pañcābhiññena asitena devalena isinā imaṃ gandhabbapañhaṃ puṭṭhā na sampāyissanti. Yesanti yesaṃ sattannaṃ isīnaṃ. Na puṇṇo dabbigāhoti tesaṃ sattannaṃ isīnaṃ dabbiṃ gahetvā paṇṇaṃ pacitvā dāyako puṇṇo nāma eko ahosi, so dabbigahaṇasippaṃ jānāti. Tvaṃ sācariyako tesaṃ puṇṇopi na hoti, tena ñātaṃ dabbigahaṇasippamattampi na jānāsīti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
अयं पन अस्सलायनो सद्धो अहोसि पसन्नो, अत्तनो अन्तोनिवेसनेयेव चेतियं कारेसि। यावज्जदिवसा अस्सलायनवंसे जाता निवेसनं कारेत्वा अन्तोनिवेसने चेतियं करोन्तेवाति।
Ayaṃ pana assalāyano saddho ahosi pasanno, attano antonivesaneyeva cetiyaṃ kāresi. Yāvajjadivasā assalāyanavaṃse jātā nivesanaṃ kāretvā antonivesane cetiyaṃ karontevāti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
अस्सलायनसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Assalāyanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ३. अस्सलायनसुत्तं • 3. Assalāyanasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ३. अस्सलायनसुत्तवण्णना • 3. Assalāyanasuttavaṇṇanā
