| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੭. ਮਹਾવਗ੍ਗੋ
7. Mahāvaggo
੧. ਅਸ੍ਸੁਤવਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Assutavāsuttavaṇṇanā
੬੧. ‘‘ਅਸ੍ਸੁਤવਾ’’ਤਿ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਿਤਂ, ਉਪਧਾਰਣਂ વਾ ਸੁਤਂ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸੁਤવਾ, ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨ ਸੁਤવਾਤਿ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ। વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਚਾਯਂ ਪਸਂਸਾਯਂ, ਅਤਿਸਯਸ੍ਸ વਾ ਬੋਧਨਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਸ ਪਸਂਸਿਤਂ, ਅਤਿਸਯੇਨ વਾ ਸੁਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ‘‘ਸੁਤવਾ’’ਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸવਿਦ੍ਧਂਸਨਸਮਤ੍ਥੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਪਰਿਚਯੋ ‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਤ੍ਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਸੁਤવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਅਥ વਾ ਸੋਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਸੁਣੀਤਿ ਸੁਤવਾ। ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨ ਸੁਤવਾਤਿ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ। ਤੇਨਾਹੁ ਪੋਰਾਣਾ ‘‘ਆਗਮਾਧਿਗਮਾਭਾવਾ, ਞੇਯ੍ਯੋ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਇਤੀ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਚਾਹ ‘‘ਖਨ੍ਧਧਾਤੁ…ਪੇ॰… વਿਨਿਚ੍ਛਯਰਹਿਤੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਾਚੁਗ੍ਗਤਕਰਣਂ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ, ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਹ ਚੋਦਨਾਪਰਿਹਰਣવਸੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਪੁਥੂਨਨ੍ਤਿ ਬਹੂਨਂ। ਕਿਲੇਸਾਦੀਨਂ ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੇਸੁ (ਮਹਾਨਿ॰ ੫੧, ੯੪) ਆਗਤਨਯੇਨ। ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਗਹਿਤੋ ‘‘ਨਾਲਂ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ। ਆਸਨ੍ਨਪਚ੍ਚਕ੍ਖવਾਚੀ ਇਦਂ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਭੂਤੇਸੁ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕੋ। ਯਥਾ ਪਨ ਮਹਾਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਮਤ੍ਤਿਕਾਮਯਂ, ਏવਮਯਂ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਭੂਤੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ‘‘ਚਤੁਮਹਾਭੂਤਮਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਮ੍ਪਿ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਾ ਨਾਮ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨਾ ਅਨਭਿਰਤਿਭਾવਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਕ੍ਕਣ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। વਿਰਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ વੀਤਰਾਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਰਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। વਿਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਧ ਪਨ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾਯ વਿਮੁਚ੍ਚਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਚਤੂਹਿ ਚ ਰੂਪਜਨਕਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਆਗਤੋ ਚਯੋਤਿ, ਆਚਯੋ, વੁਦ੍ਧਿ। ਚਯਤੋ ਅਪਕ੍ਕਮੋਤਿ ਅਪਚਯੋ, ਪਰਿਹਾਨਿ। ਆਦਾਨਨ੍ਤਿ ਗਹਣਂ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਭੇਦੋਤਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਭੇਦੋ। ਸੋ ਹਿ ਕਲ਼ੇવਰਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਕ੍ਖੇਪਨਨ੍ਤਿ ਭੇਦੋ’’ਤਿ।
61.‘‘Assutavā’’ti sotadvārānusārena upadhāritaṃ, upadhāraṇaṃ vā sutaṃ assa atthīti sutavā, tappaṭikkhepena na sutavāti assutavā. Vā-saddo cāyaṃ pasaṃsāyaṃ, atisayassa vā bodhanako, tasmā yassa pasaṃsitaṃ, atisayena vā sutaṃ atthi, so ‘‘sutavā’’ti saṃkilesaviddhaṃsanasamattho pariyattidhammaparicayo ‘‘taṃ sutvā tathattāya paṭipatti ca sutavā’’ti iminā padena pakāsito. Atha vā sotabbayuttaṃ sutvā kattabbanipphattiṃ suṇīti sutavā. Tappaṭikkhepena na sutavāti assutavā. Tenāhu porāṇā ‘‘āgamādhigamābhāvā, ñeyyo assutavā itī’’ti. Tathā cāha ‘‘khandhadhātu…pe… vinicchayarahito’’ti. Tattha vācuggatakaraṇaṃ uggaho, tattha paripucchanaṃ paripucchā, kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayassa kāraṇaṃ vinicchayo. Puthūnanti bahūnaṃ. Kilesādīnaṃ kilesābhisaṅkhārānaṃ vitthāretabbaṃ paṭisambhidāmagganiddesesu (mahāni. 51, 94) āgatanayena. Andhaputhujjano gahito ‘‘nālaṃ nibbinditu’’ntiādivacanato. Āsannapaccakkhavācī idaṃ-saddoti āha ‘‘imasminti paccuppannapaccakkhakāyaṃ dassetī’’ti. Catūsu mahābhūtesu niyuttoti cātumahābhūtiko. Yathā pana mahāmattikāya nibbattaṃ mattikāmayaṃ, evamayaṃ catūhi mahābhūtehi nibbatto ‘‘catumahābhūtamayo’’ti vuttaṃ. Nibbindeyyāti nibbindanampi āpajjeyya. Nibbindanā nāma ukkaṇṭhanā anabhiratibhāvatoti vuttaṃ ‘‘ukkaṇṭheyyā’’ti. Virajjeyyāti vītarāgo bhaveyya. Tenāha ‘‘na rajjeyyā’’ti. Vimucceyyāti idha pana accantāya vimuccanaṃ adhippetanti āha ‘‘muccitukāmo bhaveyyā’’ti. Catūhi ca rūpajanakapaccayehi āgato cayoti, ācayo, vuddhi. Cayato apakkamoti apacayo, parihāni. Ādānanti gahaṇaṃ, paṭisandhiyā nibbatti. Bhedoti khandhānaṃ bhedo. So hi kaḷevarassa nikkhepoti vuttoti āha ‘‘nikkhepananti bhedo’’ti.
ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪਕਾਰਤੋ ਞਾਯਨ੍ਤਿ। ਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨਪਿ ਰੂਪਂ ਆਲਮ੍ਬਿਤੁਂ। ਅਯੁਤ੍ਤਰੂਪਂ ਕਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਦੀਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਅਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਰੂਪਂ ਕਰੋਤਿ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯਭਾવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢਨ੍ਤੋਤਿ ਤਤੋ ਗਾਹਤੋ ਨੀਹਰਨ੍ਤੋ।
Paññāyantīti pakārato ñāyanti. Rūpaṃ pariggahetuṃ pariggaṇhanavasenapi rūpaṃ ālambituṃ. Ayuttarūpaṃ katvā taṇhādīhi pariggahetuṃ arūpaṃ pariggaṇhituṃ yuttarūpaṃ karoti tesaṃ bhikkhūnaṃ sappāyabhāvato. Tenāha ‘‘kasmā’’tiādi. Nikkaḍḍhantoti tato gāhato nīharanto.
ਮਨਾਯਤਨਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ, ਨ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਨਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭਾવਯਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩, ੧੯੨; ਪੇਟਕੋ॰ ੨੨; ਮਿ॰ ਪ॰ ੧.੯.੯), ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੭੪) વਿਯ। ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਤਬ੍ਬਭੂਤਂ વਤ੍ਥੁ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਚਿਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਤਾ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਚਿਤ੍ਤਭਾવਮਾਹ। ਚਿਤ੍ਤਗੋਚਰਤਾਯਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤવਿਚਿਤ੍ਤવਿਸਯਤਾਯ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਚਿਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਰਾਗਾਦਿਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਮਾਹ। વਿਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਬੁਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ। ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਸਾਭੂਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਗਹਿਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸਭਾવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਆਮਸਿਤ੍વਾ। ਅਟ੍ਠਸਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਧਿਕਂ ਸਤਂ। ਨવ ਮਾਨਾਤਿ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਗਤਾ ਨવવਿਧਮਾਨਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਆਗਤਾ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾਦਯੋ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। ਏવਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ। ਯਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਾਹવਸੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ ਦਲ਼੍ਹਗ੍ਗਾਹਂ ਗਹਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਨ ਸਮਤ੍ਥੋ।
Manāyatanassevanāmaṃ, na samādhipaññattīnaṃ ‘‘cittaṃ paññañca bhāvayaṃ (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 1.9.9), citto gahapatī’’tiādīsu (dha. pa. aṭṭha. 74) viya. Cittīkātabbabhūtaṃ vatthu etassāti cittavatthu, tassa bhāvo cittavatthutā, tena kāraṇena cittabhāvamāha. Cittagocaratāyāti cittavicittavisayatāya. Sampayuttadhammacittatāyāti rāgādisaddhādisampayuttadhammavasena cittasabhāvattā. Tena cittatāya cittattamāha. Vijānanaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena. Ajjhositanti ajjhosābhūtāya taṇhāya gahitaṃ. Tenāha ‘‘taṇhāyā’’tiādi. Parāmasitvāti dhammasabhāvaṃ aniccatādiṃ atikkamitvā parato niccādito āmasitvā. Aṭṭhasatanti aṭṭhādhikaṃ sataṃ. Nava mānāti seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā āgatā navavidhamānā. Brahmajāle āgatā sassatavādādayo dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo. Evanti vuttākārena. Yasmā taṇhāmānadiṭṭhiggāhavasena puthujjanena daḷhaggāhaṃ gahitaṃ, tasmā so tattha nibbindituṃ nibbidāñāṇaṃ uppādetuṃ na samattho.
ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਦਿਅਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ‘‘વਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਇਦਂ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿવਚਨਂ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਕਥੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਠਮਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ। ਤੇਨਾਤਿ ਭਗવਤਾ। ਅਯੁਤ੍ਤਰੂਪਂ ਕਤਂ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਦੀਨવਸ੍ਸ વਿਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਰੂਪੇ ਪਨ ਤਥਾ ਆਦੀਨવਸ੍ਸ ਅવਿਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਰੂਪਂ વਿਯ ਕਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਗਾਹੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਾਹੋ। ‘‘ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਂ ਗਤੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਭਗવਤਾ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਰੂਪੇ ਗਾਹੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਨ ਅਰੂਪੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਨਂ ਸੋ ਤਤੋ ਰੂਪਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਂ ਗਤੋ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਨ੍ਤਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ। ‘‘ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਯ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ‘‘ਪਠਮવਯੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਰੂਪਸ੍ਸ ਭੇਦਂ વਯਾਦੀਹਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Bhikkhaveti ettha iti-saddo ādiattho, tena ‘‘vara’’nti evamādikaṃ saṅgaṇhāti. Idaṃ anusandhivacanaṃ ‘‘kasmā āhā’’ti kathetukāmatāya kāraṇaṃ pucchati. Tenāha ‘‘paṭhamaṃ hī’’tiādi. Assutavatā puthujjanena. Tenāti bhagavatā. Ayuttarūpaṃ kataṃ ‘‘nibbindeyyā’’tiādinā ādīnavassa vibhāvitattā. Arūpe pana tathā ādīnavassa avibhāvitattā vuttaṃ ‘‘arūpaṃ pariggahetuṃ yuttarūpa’’nti, yuttarūpaṃ viya katanti adhippāyo. Gāhoti taṇhāmānadiṭṭhiggāho. ‘‘Nikkhamitvā arūpaṃ gato’’ti idaṃ bhagavatā ādīnavaṃ dassetvā rūpe gāho paṭikkhitto, na arūpe, tasmā ‘‘kātabbo nu kho so tatthā’’ti micchāgaṇhantānaṃ so tato rūpato nikkhamitvā arūpaṃ gato viya hotīti katvā vuttaṃ. Tiṭṭhamānanti tiṭṭhantaṃ. ‘‘Āpajjitvā viya hotī’’ti sabhāvena pavattamānaṃ ‘‘paṭhamavaye’’tiādinā rūpassa bhedaṃ vayādīhi vibhajitvā dasseti.
ਪਾਦਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਰਣੇਤਿ ਯਥਾ ਠਪਿਤਸ੍ਸ ਪਾਦਸ੍ਸ ਉਕ੍ਖਿਪਨੇ। ਅਤਿਹਰਣਨ੍ਤਿ ਯਥਾਉਦ੍ਧਤਂ ਯਥਾਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਹਰਣਂ। વੀਤਿਹਰਣਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ ਪਾਦੋ ਯਥਾਟ੍ਠਿਤਂ ਪਾਦਂ ਯਥਾ ਨ ਘਟ੍ਟੇਤਿ, ਏવਂ ਥੋਕਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਪਰਿਣਾਮੇਤ੍વਾ ਹਰਣਂ। વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਤਥਾ ਪਰਪਾਦਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਤ੍ਥਂ ਅવੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਸਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪਨਨ੍ਤਿ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਸਮਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਂ ਠਪਨਂ। ਸਨ੍ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਨ੍ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਠਮવਯਾਦਿਕੇ ਏવ। ਅવਧਾਰਣੇਨ ਤੇਸਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਨ੍ਤਰਸਙ੍ਕਮਨਾਭਾવਮਾਹ। ਓਧੀਤਿ ਭਾવੋ, ਪਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਧਿ। ਪਠਮવਯਾਦਯੋ ਏવ ਹੇਤ੍ਥ ਓਧਿ ਪਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਪਟਪਟਾਯਨ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਪਟਪਟਾ’’ਇਤਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ વਿਯ, ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਇਤ੍ਤਰਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਭਿਜ੍ਜਨਂ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ। વਟ੍ਟਿਪ੍ਪਦੇਸਨ੍ਤਿ વਟ੍ਟਿਯਾ ਪੁਲਕਂ ਬਰਹਂ। ਤਞ੍ਹਿ વਟ੍ਟਿਯਾ ਪੁਲਕਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਸਾ ਦੀਪਜਾਲਾ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਪવੇਣਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧવਸੇਨਾਤਿ ਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ।
Pādassa uddharaṇeti yathā ṭhapitassa pādassa ukkhipane. Atiharaṇanti yathāuddhataṃ yathāṭṭhitaṭṭhānaṃ atikkamitvā haraṇaṃ. Vītiharaṇanti uddhato pādo yathāṭṭhitaṃ pādaṃ yathā na ghaṭṭeti, evaṃ thokaṃ passato pariṇāmetvā haraṇaṃ. Vossajjananti tathā parapādaṃ vītisāretvā bhūmiyaṃ nikkhipanatthaṃ avossajjanaṃ. Sannikkhepananti vossajjetvā bhūmiyaṃ samaṃ nikkhipanaṃ ṭhapanaṃ. Sannirujjhananti nikkhittassa sabbaso nirujjhanaṃ uppīḷanaṃ. Tattha tatthevāti tasmiṃ tasmiṃ paṭhamavayādike eva. Avadhāraṇena tesaṃ koṭṭhāsantarasaṅkamanābhāvamāha. Odhīti bhāvo, pabbanti sandhi. Paṭhamavayādayo eva hettha odhi pabbanti ca adhippetā. Paṭapaṭāyantāti ‘‘paṭapaṭā’’iti karontā viya, tena nesaṃ pavattikkhaṇassa ittarataṃ dasseti. Etanti etaṃ rūpadhammānaṃ yathāvuttaṃ tattha tattheva bhijjanaṃ evaṃ vuttappakārameva. Vaṭṭippadesanti vaṭṭiyā pulakaṃ barahaṃ. Tañhi vaṭṭiyā pulakaṃ anatikkamitvāva sā dīpajālā bhijjati. Paveṇisambandhavasenāti santativasena.
ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਰਤ੍ਤਿਯਂ। ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਹੇਤਂ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਏવਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥੋ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾਭਾવਤੋ। ਪੁਰਿਮਪવੇਣਿਤੋਤਿ ਰੂਪੇ વੁਤ੍ਤਪવੇਣਿਤੋ। ਅਨੇਕਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਥੇਰવਾਦੇਨ ਦੀਪੇਤੁਂ ‘‘વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਡ੍ਢਚੂਲ਼ਨ੍ਤਿ ਥੋਕੇਨ ਊਨਂ ਉਪਡ੍ਢਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਉਪਡ੍ਢਂ ਅਧਿਕਾਰਤੋ વਾਹਸਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ‘‘ਅਡ੍ਢਚੁਦ੍ਦਸ’’ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ, ‘‘ਅਡ੍ਢਚਤੁਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ। ‘‘ਸਾਧਿਕਂ ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਂ વਾਹਾ’’ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਤੁਨਾਲ਼ਿਕੋ ਤੁਮ੍ਬੋ। ਮਹਾਰਞ੍ਞਤਾਯ ਪવਦ੍ਧਂ વਨਂ ਪવਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪવਨੇਤਿ ਮਹਾવਨੇ’’ਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਪਠਮਂ ਗਹਿਤਸਾਖਂ। ਅਯਮਤ੍ਥੋਤਿ ਅਯਂ ਭੂਮਿਂ ਅਨੋਤਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸਾਖਾਯ ਏવ ਗਹਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਦਤ੍ਥਮੇવ ਹਿ ਭਗવਾ ‘‘ਅਰਞ੍ਞੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਪવਨੇ’’ਤਿ ਆਹ।
Rattinti rattiyaṃ. Bhummatthe hetaṃ upayogavacanaṃ. Evaṃ pana attho na gahetabbo anuppannassa nirodhābhāvato. Purimapaveṇitoti rūpe vuttapaveṇito. Anekāni cittakoṭisatasahassāni uppajjantīti vuttamatthaṃ theravādena dīpetuṃ ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi vuttaṃ. Aḍḍhacūḷanti thokena ūnaṃ upaḍḍhaṃ, tassa pana upaḍḍhaṃ adhikārato vāhasatassāti viññāyati. ‘‘Aḍḍhacuddasa’’nti keci, ‘‘aḍḍhacatuttha’’nti apare. ‘‘Sādhikaṃ diyaḍḍhasataṃ vāhā’’ti daḷhaṃ katvā vadantīti vīmaṃsitabbaṃ. Catunāḷiko tumbo. Mahāraññatāya pavaddhaṃ vanaṃ pavananti āha ‘‘pavaneti mahāvane’’ti. Tanti paṭhamaṃ gahitasākhaṃ. Ayamatthoti ayaṃ bhūmiṃ anotaritvā ṭhitasākhāya eva gahaṇasaṅkhāto attho. Etadatthameva hi bhagavā ‘‘araññe’’ti vatvāpi ‘‘pavane’’ti āha.
ਅਰਞ੍ਞਮਹਾવਨਂ વਿਯਾਤਿ ਅਰਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ ਬ੍ਰਹਾਰਞ੍ਞੇ વਿਯ। ਆਰਮ੍ਮਣੋਲਮ੍ਬਨਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅવਲਮ੍ਬਨਂ। ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ વਿਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਏਕਜਾਤਿਯਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਦਿਨੀਲਾਦਿਏਕਸਭਾવਂ। ‘‘ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਸ੍ਸ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਆਚਯੋਪਿ ਅਪਚਯੋਪੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਰੂਪਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪੇ ਗਾਹੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤੋ ਨਾਮ, ‘‘વਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ’’ਤਿਆਦਿਂ વਦਨ੍ਤੇਨ ਅਰੂਪਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਰੂਪੇ ਗਾਹੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤੋ ਨਾਮ।
Araññamahāvanaṃ viyāti araññaṭṭhāne brahāraññe viya. Ārammaṇolambananti ārammaṇassa avalambanaṃ. Na vattabbaṃ ārammaṇapaccayena vinā anuppajjanato. Ekajātiyanti rūpādinīlādiekasabhāvaṃ. ‘‘Dissati, bhikkhave, imassa cātumahābhūtikassa kāyassa ācayopi apacayopī’’ti vadantena rūpato nīharitvā arūpe gāho patiṭṭhāpito nāma, ‘‘varaṃ, bhikkhave, assutavā puthujjano’’tiādiṃ vadantena arūpato nīharitvā rūpe gāho patiṭṭhāpito nāma.
ਨਨ੍ਤਿ ਗਾਹਂ। ਉਭਯਤੋਤਿ ਰੂਪਤੋ ਚ ਅਰੂਪਤੋ ਚ। ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨੀਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਮਨ੍ਤਂ ਜਪ੍ਪਿਤ੍વਾ। ਕਣ੍ਣੇ ਧੁਮੇਤ੍વਾਤਿ ਕਣ੍ਣੇ ਧਮੇਤ੍વਾ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ વਿਸਸ੍ਸ। ਨਿਮ੍ਮਥੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਮ੍ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਨੀਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Nanti gāhaṃ. Ubhayatoti rūpato ca arūpato ca. Harissāmīti nīharissāmi. Parivattetvāti mantaṃ jappitvā. Kaṇṇe dhumetvāti kaṇṇe dhametvā. Assāti visassa. Nimmathetvāti nimmadditvā, nīharitvāti adhippāyo.
ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੋ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਥਿਤਾ।
Maggoti lokuttaramaggo. ‘‘Nibbinda’’nti iminā balavavipassanā kathitā.
ਅਸ੍ਸੁਤવਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Assutavāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਅਸ੍ਸੁਤવਾਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Assutavāsuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਅਸ੍ਸੁਤવਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Assutavāsuttavaṇṇanā
